Konduktor pociągu

Ocena ryzyka zawodowego konduktora pociągu pasażerskiego została wykonana metodą RISK SCO-RE. Metoda RISK SCORE jest metodą trójparametrową, w której szacuje się skutki zdarzenia S, eks­pozycję na zagrożenie E i prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia P. Parametry S i E szacowane są na 6 poziomach, prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia P szacowane jest na 7 poziomach. Parametrom przypisuje liczby mające charakter wag oceniających ich znaczenie. Praca w systemie zmianowym.

Charakterystyka stanowiska

Konduktor pracuje w drużynie konduktorskiej, porozumiewa się z maszynistą i innymi konduktorami, służbą ruchu itp. za pomocą tele­fonów. Praca odbywa się również w godzinach nocnych. Konduktor obsługuje pociąg pasażerski, czuwa nad prawidłowym, zgodnym z przepisami przejazdem pociągu między stacjami rejonu, który obsługuje, sprawdza ważność biletów, sprzedaje bilety, nakłada kary za jazdę bez ważnego biletu lub za zachowanie pasażerów niezgodne z przepisami obowiązującymi w pociągu. Udziela informacji podróż­nym, dba o ich wygodę i bezpieczeństwo. Konduktor przed rozpoczęciem jazdy sprawdza wagony; na stacjach pośrednich wysiada, ob­serwuje wsiadających i wysiadających pasażerów oraz sygnalizuje maszyniście gotowość do odjazdu. Konduktor pracuje w zmiennych warunkach temperaturowych - podczas postojów na stacjach wysiada na peron, przemieszcza się po pociągu; pracuje w hałasie i ruchu wagonu. Jego praca jest monotonna i wymaga wytrzymałości fzycznej i psychicznej.

Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku konduktora pociągu pasażerskiego
Zagrożenie	Źródło zagrożenia (przyczyna)	Możliwe skutki zagrożenia	Środki ochrony przed zagrożeniami
Grupa ryzyka	Droga zakażenia			Przechowywanie dokumentów
Zagrożenia biologiczne
Wirusy grypy (typ A, B, C) orthomyxoviridae	Ludzie	Grypa, zapalenie płuc	Szczepienia (tylko A i B)
gr. 2, szczepienie	Powietrzno-kropelkowa			Nie
Herpesvirus ospy wietrznej, półpaśca	Ludzie		Ospa wietrzna, półpasiec	Przestrzeganie zasad higieny
gr. 2, brak szczepień	Powietrzno-kropelkowa			Nie
Mycobacterium tuberculosis Prątki gruźlicy	Ludzie		Gruźlica płuc, rzadziej innych narządów	Badania okresowe, przestrzeganie zasad higieny szczepienia
gr. 3, szczepienie	Powietrzno-kropelkowa			Tak

Zagrożenie	Źródło zagrożenia (przyczyna)	Możliwe skutki zagrożenia	Środki ochrony przed zagrożeniami
Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym poziomie	Nierówne śliskie powierzchnie i podłogi, ruch wagonu	Potłuczenie, złamania	Wzmożona uwaga, odpowiednie obuwie
Upadek na niższy poziom	Śliskie schody wagonu, wsiadanie podczas ruchu wagonu	Potłuczenie, złamania, wstrząśnienie mózgu, śmierć	Wzmożona uwaga, odpowiednie obuwie

7/2007

57

Potrącenie przez pociąg	Śliskie schody wagonu, wsiadanie podczas ruchu wagonu	Śmierć, zmiażdżenia	Wzmożona uwaga, bezwzględne prze­strzeganie przepisów, odpowiednie obuwie
Uderzenie o nieruchome przedmioty	Wyposażenie wagonów, bagaże podróżnych	Potłuczenia, złamania	Wzmożona uwaga
Przytrzaśnięcie	Otwieranie i zamykanie drzwi w przedziałach i wagonie	Potłuczenia, złamania, zmiażdżenia	Ciężkie uszkodzenie ciała
Agresja ludzi	Agresywni pasażerowie, pod wpływem alkoholu lub narkotyków	Stres, nerwice, potłuczenie, złamania, wstrząśnienie mózgu itp.	Szkolenia, uwaga, ochrona pociągów szczególnie narażonych
Napad	Konduktor sprzedaje bilety - pieniądze	Potłuczenie, złamania, wstrząśnienie mózgu	Szkolenia, uwaga, stosowanie systemu alarmowego
Katastrofa kolejowa	Błąd maszynisty, dyspozytora, niezachowanie ostrożności, torowisko lub wagony w złym stanie technicznym	Śmierć, kalectwo, potłuczenie	Szkolenia, system alarmowy
Zmienne warunki atmosferyczne (wysokie i niskie temperatury)	Konduktor na stacjach wysiada na peron w każdych warunkach pogodowych	Omdlenia, przeziębienia, choroby górnych dróg oddechowych, choroby układu ruchu (zapalenia stawów, itp.)	Ubranie odpowiednie do pory roku
Kontakt z energią elektryczną	Obsługa urządzeń zasilanych prądem elektrycznym, włączanie oświetlenia, ogrzewania	Porażenie prądem elektrycznym, śmierć	Przestrzeganie procedur i instrukcji, dobry stan techniczny instalacji i sprzętu
Pożar	Zaprószenie ognia przez pasażerów, zwarcia w instalacji elektrycznej	Śmierć, poparzenie termiczne	Kontrola stanu technicznego wagonów, uwaga
Przeciążenie układu nerwowego	Kontakt z ludźmi	Stres, nerwice, bezsenność itp.	Szkolenia w kierunku radzenia sobie ze stresem
Przeciążenie układu ruchu	Nieustanne przemieszczanie się w obsługiwanym pociągu	Choroby układu ruchu	Ograniczenie ekspozycji

Wartościowanie ryzyka

Szacowanie szkód i prawdopodobieństwa szkód oraz wartościowanie ryzyka wykonano metodą RISK SCORE. W metodzie RISK SCO-RE wartościowanie ryzyka opisuje wyrażenie: R = S x E x P, gdzie: S - możliwe skutki, E - ekspozycja na zagrożenie, P - prawdopo­dobieństwo wystąpienia zdarzenia.

Karta informacji o ryzyku zawodowym na stanowisku konduktora
Zagrożenie Możliwe skutki Ekspozycja Prawdopodobieństwo zdarzenia Ryzyko
Zagrożenia biologiczne
Wirusy grypy (typ A,B,C) orthomyxoviridae	S = 3	Średnie	E = 2	P = 1	R = 6	Akceptowalne
		Absencja		Okazyjna	Mało prawdopodobne, możliwe	Wskazana kontrola
	Herpesvirus ospy wietrznej, półpaśca	S = 3	Średnie	E = 6	P = 1	R = 18	Akceptowalne
		Absencja		Codzienna	Mało prawdopodobne, możliwe	Wskazana kontrola
	Mycobacterium tuberculosis prątki gruźlicy	S = 7	Duże	E = 6	P = 0,5	R = 21	Małe
		Ciężkie uszkodzenie ciała		Codzienna	Tylko sporadycznie możliwe	Potrzebna kontrola
Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym poziomie	S = 3	Średnie	E = 6	P = 3	R = 54	Małe
		Absencja		Codzienna	Praktycznie możliwe	Potrzebna kontrola
	Upadek na niższy poziom	S = 7	Duże	E = 6	P = 1	R = 42	Małe
		Jedna ofiara śmiertelna		Codzienna	Mało prawdopodobne, możliwe	Potrzebna kontrola
	Potrącenie przez pociąg	S = 15 Bardzo duże		E = 6	P = 0,5	R = 45 Małe
		Jedna ofiara śmiertelna		Codzienna	Tylko sporadycznie możliwe	Potrzebna kontrola
	Uderzenie o nieruchome przedmioty	S = 3	Średnie	E = 6	P = 1	R = 18	Akceptowalne
		Absencja		Codzienna	Mało prawdopodobne, możliwe	Wskazana kontrola
	Przytrzaśnięcie	S = 7	Duże	E = 6	P = 1	R = 42	Małe
		Ciężkie uszkodzenie ciała		Codzienna	Mało prawdopodobne, możliwe	Potrzebna kontrola
	Agresja ludzi	S = 3	Średnie	E = 6	P = 3	R = 54	Małe
		Absencja		Codzienna	Praktycznie możliwe	Potrzebna kontrola

7/2007

www.atest.com.pl

58

Napad	S = 15	Bardzo duże	E = 6	P = 0,5	R = 45	Małe
	Jedna ofiara śmiertelna		Codzienna	Tylko sporadycznie możliwe	Potrzebna kontrola
Katastrofa kolejowa	S = 40	Katastrofa	E = 6	P = 0,2	R = 48	Małe
	Kilka ofiar śmiertelnych		Codzienna	Możliwe do pomyślenia	Potrzebna kontrola

Uwagi

Ryzyko zawodowe jest ściśle związa­ne ze środowiskiem pracy. Dla takich samych stanowisk, ale w różnych wa­runkach pracy zagrożenia i poziom ry­zyka mogą być różne. Szacując stopień szkód zagrożenia przyjmuje się możliwe największe skutki. W szacowaniu praw­dopodobieństwa skutków należy wziąć pod uwagę warunki pracy, zdarzenia, ja­kie miały miejsce w „przeszłości”, zacho­wania pracownika itp. Po wiedzę można sięgnąć do danych statystycznych, ob­serwacji itd.

Przykłady

Ryzyko związane z Mycobacterium tuber-culosis (prątkami gruźlicy). Źródłem zagro­żenia jest kontakt z ludźmi. Możliwe skutki S = 7 - ciężkie uszkodzenie ciała. Ekspozycja E = 6 - codzienna. Praw­dopodobieństwo zdarzenia P = 0,5 - tyl­ko sporadycznie możliwe - nie było takie­go zdarzenia. Ryzyko R = 21 - średnie, po­trzebna kontrola, aby ryzyko pozostało na tym samym poziomie.

Ryzyko związane z agresją pasażera. Źródłem zagrożenia są pasażerowie pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Możliwe skutki S = 3 - średnie, absencja. Ekspozycja E = 6 - codzienna. Prawdopo­dobieństwo zdarzenia P = 3 - praktycznie możliwe - w ciągu 10 lat było kilkanaście takich zdarzeń. Ryzyko R = 54 - średnie, po­trzebna kontrola, aby ryzyko pozostało na tym samym poziomie. n

dr inż. Iwona Romanowska-Słomka

Pracownik naukowy w Akademii Rolniczej we Wrocławiu

---