praca-licencjacka-b7-4792, Dokumenty(8)


Uregulowania prawne oraz polityka wspólnotowa wobec małych i średnich przedsiębiorstw

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mają bardzo ważne znaczenie dla gospodarki Unii Europejskiej (UE). Stanowią one 99,8 proc. wszystkich firm działających na obszarze Wspólnoty oraz dokonują około 56,2 proc. obrotów w UE. Ponad 15 mln małych i średnich przedsiębiorstw zatrudnia około 66 proc. siły roboczej. Ok. 1/3 stworzonych przez MŚP miejsc pracy powstała przez nowo utworzone firmy głównie w sektorze handlu oraz innych usług. Ponadto przyrost zatrudnienia w tych przedsiębiorstwach jest wyższy niż w dużych firmach.

0x01 graphic

Źródło: Enterprises in Europe, cyt. za Panorama of EU industry 95/96, str. 181

Zgodnie z Zaleceniem Komisji UE ( 96/280/WE z 3.04.96r.) przyjęto jednolitą definicję MŚP wykorzystywaną w różnych dziedzinach polityki stosowanej przez Wspólnotę, w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a także przez kraje członkowskie, Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Fundusz Inwestycyjny.

Średnie przedsiębiorstwo - zatrudnia do 250 pracowników i legitymuje się rocznym obrotem nie przekraczającym 40 mln ECU albo sumą rocznego zestawienia bilansowego powyżej 27 mln ECU.

Małe przedsiębiorstwo - zatrudnia poniżej 50 pracowników, jego roczny obrót nie przekracza 7 mln ECU, a suma w rocznym bilansie nie jest większa niż 5 mln ECU.

W obu tych przypadkach, aby przedsiębiorstwo mogło być uznane za małe lub średnie, musi również spełniać kryterium niezależności. Firma niezależna to taka, której tylko do 25 proc. kapitału lub praw głosu znajduje się w rękach jednego przedsiębiorstwa lub jest własnością kilku przedsiębiorstw nie kwalifikujących się jako małe i średnie.

Mikroprzedsiębiorstwo - zatrudnia poniżej 10 pracowników, ale nie zalicza się ono do grup rzemieślniczych, które są w dalszym ciągu zdefiniowane na szczeblu narodowym ze względu na ich specyficzną charakterystykę.

Małe i średnie firmy odgrywają najważniejszą rolę w harmonijnym rozwoju regionalnym oraz lokalnym i są najbardziej elastyczne pod względem dostosowania się do zmieniających się warunków rynkowych. Z tego też względu zaczęto je uważać za główną siłę promującą konkurencyjność przemysłu UE na rynku światowym i jego zdolność do wchodzenia na rynki krajów trzecich. Wspólnotowa polityka wobec MŚP prowadzona jest w ramach jednego z trzech instrumentów polityki przemysłowej* tj. akceleratorów zmian - instrumentów przyspieszających dostosowania. Ich głównymi celami są: rozwój potencjału technologicznego UE, promowanie innowacji, upowszechnianie badań za pomocą technologicznie zaawansowanych sieci połączeń oraz rozwój kształcenia zawodowego i podwyższania kwalifikacji. We wszystkich dokumentach wydanych przez UE na temat rozwoju przemysłu podkreśla się istotną rolę MŚP.

Regulacje prawa wspólnotowego

Prawo pierwotne

Polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw została sformułowana na podstawie art. 235 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej (TWE), który mówi: "Jeżeli w działaniu wspólnego rynku okaże się niezbędne dla realizacji jednego z celów Wspólnoty podjęcie pewnej akcji przez Wspólnotę, a uprawnienia potrzebne do jej podjęcia nie będą przewidziane w niniejszym Traktacie, Rada działając jednomyślnie na wniosek Komisji i po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego, podejmie odpowiednie środki". W 1982r. MŚP zostały objęte specjalnymi regułami konkurencji - zapewniono im uprzywilejowane traktowanie w zakresie pomocy państwowej a także w zakresie zawierania porozumień - tzw. umowy o mniejszym znaczeniu (minor agreements). Umowy takie pomiędzy MŚP , których łączny udział w rynku nie przekracza 5 proc., a całkowity obrót nie jest większy niż 300 mln ECU nie stanowią pogwałcenia art. 85 TWE, który zakazuje wszelkich porozumień pomiędzy przedsiębiorstwami, których celem lub rezultatem byłoby wyłączenie, ograniczenie lub naruszenie wolnej konkurencji. Również w 1982r. wprowadzono tzw. Nowy Instrument Wspólnoty (New Community Instrument), który pozwolił Komisji na udzielanie kredytów MŚP na finansowanie projektów inwestycyjnych i innowacyjnych.

Rola MŚP została szczególnie dostrzeżona podczas realizacji programu rynku wewnętrznego, który wprowadził cztery fundamentalne założenia tj. swobodę przemieszczania się: osób, usług, kapitału i towarów oraz zasadę wolności przedsiębiorczości , która uzupełnia swobodę świadczenia usług. Wolność przedsiębiorczości opiera się na dwóch elementach: swobodnym poruszaniu się i osiedlaniu w celu założenia i prowadzenia przedsiębiorstwa oraz swobodnym prowadzeniu działalności gospodarczej za pośrednictwem firmy założonej w innym kraju.

Wspólnota chcąc przygotować przedsiębiorstwa do nowych warunków działania związanych z funkcjonowaniem tego rynku , podjęła decyzję o utworzeniu w 1989r. w strukturze Komisji XXIII Dyrekcji Generalnej (DG XXIII) , która zajmuje się działalnością na rzecz MŚP (m.in. poprzez realizację wieloletnich programów wspierających MŚP).

Nowe i najistotniejsze ramy prawne dla prowadzenia polityki wobec MŚP stworzył dopiero Traktat o Unii Europejskiej (TUE z Maastricht). Najważniejsze postanowienia traktatowe w tej dziedzinie to:

Prawo wtórne

Oprócz prawa traktatowego - prawo pierwotne Wspólnoty - nakreślającego ramy i cele prowadzenia polityki wobec MŚP, organy władzy Wspólnoty wydały liczne dyrektywy szczegółowe - akty prawa wtórnego - regulujące warunki funkcjonowania MŚP w poszczególnych sektorach gospodarki. Na przykład w sektorze handlu obowiązują dyrektywy regulujące następujące obszary działania:

Polityka wspólnotowa wobec MŚP - programy wspierania i rozwoju.

Oprócz zapisów prawnych regulujących warunki funkcjonowania i ułatwiających adaptację MŚP na konkurencyjnym rynku, Wspólnota prowadzi aktywną i bezpośrednią politykę wspierania i rozwoju tych firm. Oparta ona jest na Rezolucjach Rady Unii Europejskiej:

  1. Rezolucja Rady UE z 22 kwietnia 1996 r. o koordynacji działań promujących i wspierających MŚP oraz rzemiosło,

  2. Rezolucja Rady UE z 9 grudnia 1996 o Programie Zintegrowanym wspierania drobnej przedsiębiorczości oraz wzroście znaczenia MŚP w ustalaniu programów i polityk UE.

Zarówno otoczenie zewnętrzne, jak i sama organizacja wewnętrzna MŚP są źródłem szeregu przeszkód, których przedsiębiorstwa nie są w stanie pokonać środkami własnymi. Przedstawiciele MŚP oraz małego rzemiosła zidentyfikowali takie zagrożenia na konferencji poświęconej właśnie funkcjonowaniu sektora MŚP zorganizowanej w Berlinie we wrześniu 1994r.

Na zewnątrz MŚP muszą stawić czoło wciąż rosnącej konkurencji powodowanej:

Poza tym MŚP narażone są na dodatkowe niekorzyści w sferze konkurencji spowodowane brakiem dostępu do źródeł informacji. Głównie dotyczą one:

Wciąż rosnące koszty pracy zmuszają MŚP do przechodzenia do nowych technologii, gdzie z kolei galopujący postęp techniczny oraz uciążliwe i kosztowne procedury uniemożliwiają podjęcie działań. W końcu globalizacja rynków światowych prowadzi do wzrostu konkurencji w sektorze produkcji, a w szczególności w sektorze subcontractingu, który wciąż w dużej mierze należy do MŚP.

Na poziomie wewnętrznym natomiast MŚP muszą stawić czoło szeregom przeciwności bezpośrednio utrudniającym prowadzenie działalności tj: ograniczone możliwości prowadzenia badań i ograniczony do nich dostęp; uciążliwości socjalne, administracyjne i podatkowe; ograniczona wiedza na temat zarządzania strategicznego i prowadzenia biznesu; kłopoty finansowe; problemy z organizacją wykwalifikowanej kadry pracowników, czy wreszcie możliwości szkolenia kadry.

Właśnie w celu umożliwienia MŚP wykorzystania potencjału ekonomicznego i obronie przed ofensywnymi działaniami dużych firm i korporacji Wspólnota uruchomiła wieloletnie programy wspierania i rozwoju MŚP. W roku 1996 kończy się działanie tzw. zintegrowanego programu ramowego dla MŚP oraz drobnej wytwórczości, który funkcjonuje od 1993r. Główne działania podjęte na szczeblu unijnym w ramach tego programu to:

  1. Poprawa otoczenia administracyjnego, prawnego, fiskalnego m. in. poprzez analizę kosztów i zysków, zbadanie istniejącego prawodawstwa oraz harmonizację przepisów fiskalnych

  2. Poprawa dostępu do środków finansowych i rynków kapitałowych m.in. poprzez dostęp MŚP do instrumentów finansowych rynków kapitałowych czy dostarczanie kapitału (np.: działanie Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego)

  3. Rozwój kooperacji z innymi przedsiębiorstwami poprzez uruchomienie szeregu programów informacyjnych on-line (np.: EURO-info Centers)

  4. Poprawa jakości zarządzania poprzez różnorodne programy pilotażowe w zakresie szkolenia , podnoszenia kwalifikacji itp.

  5. Dostęp do programów badawczo-rozwojowych

Od roku 1997 uruchomiony zostanie nowy program wspólnotowy wspierania i rozwoju MŚP tzw. Trzeci Wieloletni Program wobec MŚP w Unii Europejskiej, który obejmie okres do roku 2000. Główne założenia programu obejmują:

  1. Uproszczenie i udoskonalenie otoczenia administracyjnego i prawnego poprzez:

    1. Zapewnienie uwzględniania interesów MŚP we wszelkich działaniach i politykach Wspólnoty.

Promowanie koordynacji działań UE w odniesieniu do MŚP w sposób zapewniający im pełny udział w programach i inicjatywach wspólnotowych, zwłaszcza dostęp do Funduszy Strukturalnych, nakładów na badania i rozwój oraz rozwój międzynarodowej współpracy.

    1. Uproszczenie prawa wspólnotowego - zwłaszcza otoczenia fiskalnego i administracyjnego.

UE podejmie wszelkie działania na rzecz ograniczenia nadmiernych obciążeń administracyjnych, które uniemożliwiają rozwój MŚP. Obecnie roczne obciążenia administracyjne dla wszystkich przedsiębiorstw działających na terytorium UE wahają się w granicach od 150 do 250 mld ECU.

    1. Poprawę warunków dla prowadzenia działań transnarodowych MŚP.

Zabezpieczenie interesów MŚP w przypadku wystąpienia kwestii spornych, szczególnie zapewnienie im udziału w Europejskiej Ekonomicznej Grupie Interesu.

  1. Poprawę dostępu MŚP do środków finansowych poprzez:

    1. Zapewnienie szerszego dostępu MŚP do pożyczek ogólnych udzielanych głównie przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny w celu podniesienia konkurencyjności firm oraz do pożyczek niskoprocentowych.

W 1996r. EBI udzielił globalnych pożyczek dla MŚP na kwotę 5.580 mln ECU w porównaniu do roku 1995, kiedy to wartość pożyczek wynosiła 5.175 mln ECU.

Po zakończeniu Szczytu w Amsterdamie, EBI, latem 1997 przyjął założenia trzyletniego planu " Amsterdamskiego, Specjalnego Programu Działań" (Amsterdam Special Action Programme), który zakłada m.in. udzielenie pożyczek o globalnej wartości 1 mld ECU dla MŚP podejmujących projekty nowych technologii.

    1. Zwiększenie wysiłków w celu redukcji zobowiązań finansowych MŚP.

  1. Rozwój specyficznych instrumentów finansowych dla MŚP np.:

    1. Umożliwienie szerszego dostępu do rynku kapitałowego szybko rozwijających się małych i średnich przedsiębiorstw.

Eurotech Capital Action - zakłada finansowanie międzynarodowych projektów technologicznych przez kapitał prywatny. Komisja Europejska powołała autoryzowane europejskie fundusze venture capital specjalizujące się w inwestycjach w projekty zaawansowanych technologii. Fundusze te z kapitałem założycielskim minimum 50 mln ECU przeznaczają 20% zasobów na udziały w projektach nowych technologii podejmowanych przez MŚP.

W 1995 r. podjęty został Program na rzecz Innowacji w Europie (Programme for Innovation in Europe) , którego działanie polega na współpracy: forach inwestycyjnych powołanych w krajach członkowskich, przedsiębiorców z ponad 500 innowacyjnych MŚP rozwijających się i poszukujących źródeł finansowania oraz instytucji finansowych poszukujących możliwości inwestycyjnych. W ramach tej współpracy w lipcu 1997r. powołano nowy program pilotażowy I-TEC ( Innovation and Technology Equity Capital), którego zadaniem jest wspieranie kapitałowe MŚP podejmujących działania innowacyjne i nowych technologii. W 1997 r. w ramach I-EC zainwestowano 380 mln ECU.

  1. Ułatwienie MŚP europeizacji oraz internacjonalizacji strategii działania, szczególnie poprzez zapewnienie szerokiego dostępu do informacji poprzez:

    1. Tworzenie i rozwój sieci EURO-Info Centres tzw. first-stop-shops.

Obecnie na terytorium UE funkcjonuje 229 ośrodków EURO-Info Centres oraz 20 centrów korespondencyjnych na terenie państw spoza Wspólnoty. Ich podstawowym zadaniem jest dostarczanie wszelkich informacji na temat rynku wewnętrznego m.in.: informacji o normalizacji i standaryzacji ; o regulacjach prawnych w UE w zakresie działalności gospodarczej poprzez bazę danych CELEX, która skupia kompletne prawodawstwo UE; o programach pomocowych UE skierowanych do przedsiębiorców, samorządów lokalnych i instytucji. Ponadto poprzez EURO-Info Centres firmy poszukują partnerów w innych krajach korzystając z danych o ofertach producentów i dystrybutorów.

    1. Promowanie kooperacji przedsiębiorstw poprzez sieci wyszukiwania partnerów do współpracy gospodarczej w zakresie m. in. technologii, marketingu, czy finansowania - BRE oraz BC NET

    2. Promowanie współpracy przedsiębiorstw poprzez organizowanie bezpośrednich spotkań w różnych krajach w ramach programów: EUROPARTENARIAT i INTERPRISE.

    3. Rozwój subcontractingu.

Dalsze promowanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami na zasadzie subcontractingu (wyszukiwanie partnera do wykonania określonego zlecenia) m.in. poprzez rozwój sieci on-line - SCAN (Sub-Concracting Assistance Network) umożliwiająch szybkie wyszukanie odpowiedniego kontraktora.

    1. Internacjonalizację oraz promowanie dostępu do nowych rynków MŚP.

    2. Tworzenie możliwości rozwoju MŚP poprzez zdobywanie rynków w krajach trzecich za pośrednictwem programów zorientowanych na współpracę międzynarodową tj.: JOPP, ECIP, MED-INVEST, AL-INVEST, ASIA-INVEST9 .

  1. Poprawę konkurencyjności MŚP, zwiększenie dostępu do programów badawczo-rozwojowych, innowacji, kształcenia zawodowego, poprzez:

    1. Wzrost potencjału innowacyjnego

W celu umożliwienia MŚP łatwiejszego dostępu do innowacji i nowych technologii, Wspólnota uruchomiła liczne programy w ramach wspólnotowej polityki naukowo-badawczej tj. VALUE I, VALUE II, NTBE-s (Technology Based Firms) - Firmy Oparte na Nowych Technologiach. Ich podstawowym zadaniem jest rozpowszechnianie rezultatów badań, możliwości ich wykorzystania i ich ochrony prawnej.

    1. Rozwój kształcenia zawodowego

Ze względu na trudności związane z kształceniem zawodowym i podnoszeniem kwalifikacji, które mają bardzo duże znaczenie dla rozwoju firmy i jej możliwości pełnego wykorzystania potencjału rynkowego, podjęto szereg działań w ramach Wspólnotowych Polityk wobec Zatrudnienia (Community`s Policies for Employment). Najważniejszymi są dwa programy: ADAPT i LEONARDO.

ADAPT - uruchomiony na lata 1995-1999 stworzony został w celu ułatwienia pracownikom adaptacji do wciąż zmieniających się warunków na rynku pracy, m.in. poprzez: organizowanie szkoleń zawodowych, doradztwo oraz dostarczanie informacji on-line o możliwościach podjęcia pracy. Jego całkowity budżet ustalony został na 1,4 mld ECU.

LEONARDO - opracowany został również na lata 1995-1999. Jego głównym celem jest podejmowanie wszelkich działań umożliwiających podnoszenie kwalifikacji pracowników, poprzez:

      1. Rozwój i udoskonalanie systemów kształcenia pracowników w krajach członkowskich.

      2. Szkolenia pracowników - rozwój współpracy MŚP z uniwersytetami.

      3. Organizowanie kursów szkoleniowych (np: językowych) oraz promowanie innowacji w zakresie szkolenia zawodowego.

Poza tymi programami, w ramach Trzeciego Wieloletniego Programu wobec MŚP podjęto inne inicjatywy tj.: