8. OCENA STANU BHP W OŚRODKACH JEŹDZIECKICH
Z WYKORZYSTANIEM OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO.

Rozdział 8 dotyczy oceny stanu BHP w ośrodkach jeździeckich z wykorzystaniem oceny ryzyka zawodowego. Obejmuje podstawowe pojęcia i definicje, wymagania prawne, zasady oceny ryzyka, przegląd metod oceny ryzyka, przykłady oceny ryzyka na wybranych stanowiskach pracy, środki ochrony, plan działań profilaktycznych. Rozdział ten został opracowany na podstawie następujących materiałów źródłowych:

[3] Florek L., Zieliński T.,[9] Kodeks, [12] Krauze M., [13] Krzemień S.,

[14] Lewandowski J., [16] Markowski A. S., [17] Markowski A. S., [18] Materiały źródłowe, [23] Polska Norma, [24] Polska Norma. [37] Praca Własna.

8.1. PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE.

Pojęcie ryzyka zawodowego zostało ustalone w dyrektywie z dnia 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy nr 89/391/EWG, zwanej dyrektywą ramową.

Zgodnie z treścią dyrektywy, niezbędne środki, jakie pracodawca powinien podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, to:

- zapobieganie ryzyku zawodowemu;

- informowanie;

- szkolenie;

- zapewnienie odpowiednich środków i organizacji.

Środki te muszą być każdorazowo dostosowywane przez pracodawcę do zmieniających się okoliczności tak, aby w każdym przypadku były najbardziej skuteczne, a także w celu doskonalenia istniejącego stanu rzeczy. Przy stosowaniu tych środków pracodawca powinien stosować zasady wymienione w art. 6, ust. 2 dyrektywy, zwane ogólnymi zasadami zapobiegania. Są to:

- unikanie ryzyka;

- ocena ryzyka, którego nie można uniknąć;

- zapobieganie ryzyku u źródła;

- dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, szczególnie odnośnie do projektowania stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego oraz metod produkcyjnych i metod pracy, a zwłaszcza uwzględnianie łagodzenia monotonii pracy, zmniejszanie natężenia pracy w wymuszonym tempie, a także zmniejszanie negatywnego wpływu tego typu pracy na zdrowie pracownika;

- stosowanie nowych rozwiązań technicznych;

- zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;

- prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej, obejmującej technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników związanych ze środowiskiem pracy;

- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;

- właściwe instruowanie pracowników.

Ocena wielkości ryzyka zawodowego stanowi podstawę doboru przez pracodawcę wyposażenia roboczego, stosowania substancji chemicznych i preparatów, wyposażenia stanowisk pracy. Ocena ryzyka jest podstawą podjęcia środków prewencyjnych, wyboru metod produkcji i organizacji pracy tak, aby zapewniały zwiększenie poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz były zintegrowane z całością działalności zakładu na wszystkich szczeblach zarządzania. Zgodnie z dyrektywą, pracodawca jest również zobowiązany również do opracowania dokumentacji przeprowadzonej oceny ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu podczas wykonywania pracy, z uwzględnieniem szczególnych zagrożeń. Zobowiązanie do opracowania tej dokumentacji powinno być określone przez państwa członkowskie Unii Europejskiej i może być uzależnione od charakteru działalności i rozmiarów zakładu. O dokonanej ocenie ryzyka i środkach podjętych w celu jego uniknięcia lub ograniczenia, pracodawca powinien informować pracowników i ich przedstawicieli.

RYZYKO ZAWODOWE - rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Ryzyko wypadkowe - określa rodzaj i potencjalną możliwość wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa pracownika, spowodowanego przez nagłe i gwałtowne oddziaływanie na niego czynników niebezpiecznych środowiska pracy.

Ryzyko to określa potencjalne następstwa tych niebezpiecznych zdarzeń (skutki)
z uwzględnieniem ciężkości tych następstw, częstości i prawdopodobnego zasięgu oddziaływania.

Ryzyko zdrowotne - określa rodzaj i potencjał narażenia zdrowia pracownika spowodowany przez długotrwałe oddziaływanie na niego czynników szkodliwych środowiska pracy.

Ryzyko to określa potencjalne następstwa zdrowotne narażeń, ciężkości tych następstw, prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

Do przepisów polskich pojęcie ryzyka zawodowego zostało wprowadzone nowelą art. 215 Kodeksu pracy z dnia 23 maja 1991 r. (Dz.U. nr 55, poz. 237), który otrzymał brzmienie: „zakład pracy obowiązany jest do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą”.

W noweli Kodeksu pracy, przeprowadzonej w 1996 r. (Dz.U. nr nr 24, poz. 110), w dziale dziesiątym, w rozdziale dotyczącym profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników, utrzymano w art. 226 zapis art. 215, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Obowiązek wdrożenia zapisów dyrektywy do prawa krajowego, wynikający ze zobowiązań, jakie strona polska podjęła w Układzie Europejskim ustanawiającym stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, spowodował, że zapisy te zostały znacznie rozszerzone w prawie polskim. Podstawowym aktem prawnym określającym zasady postępowania,
a przede wszystkim definicje ryzyka, jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129, poz. 844). Zgodnie z *1, ust. 2, pkt. 7 cytowanego rozporządzenia przez „ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,

powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników

niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”.

W dziale IV tego rozporządzenia, dotyczącym procesów pracy (* 39, ust. 1) pracodawca został zobowiązany do:

- oceny ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach;

- stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko;

- dokumentowania przeprowadzonej oceny ryzyka.

Ocena ryzyka powinna stanowić podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia. Przeprowadzenie oceny ryzyka jest również podstawą do identyfikacji i likwidacji przez pracodawcę zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników, przez stosowanie odpowiednich technologii, urządzeń, materiałów
i substancji nie powodujących takich zagrożeń. Jeżeli nie jest możliwe ograniczenie ryzyka tą drogą, pracodawca ma obowiązek zastosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej, a w ostateczności - środki ochrony indywidualnej (* 39, ust. 2 i 3 rozporządzenia).

Jak wynika z powyższego zapisu, podstawowym elementem oceny ryzyka jest zidentyfikowanie i ocena zagrożeń występujących w procesie pracy oraz ich eliminacja lub ograniczenie.

Pracodawca ma obowiązek ustalać wielkość zagrożeń, będących źródłem ryzyka, przez identyfikację czynników niebezpiecznych oraz wykonywanie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Obowiązek dokonywania przez pracodawcę, na własny koszt, takich badań wynika z art. 227 * 1, pkt. 2 Kodeksu pracy. Sposób przeprowadzania badań, ich rejestracji oraz jednostki upoważnione do przeprowadzania badań zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 86, poz. 394). W celu dokonania oceny ryzyka, a szczególnie ustalenia, czy dane ryzyko można zaakceptować, dokonane pomiary należy porównać z dopuszczalnymi wartościami najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Wartości te są opublikowane w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe środowiska pracy oraz ich podział.

Czynniki niebezpieczne (urazowe) -środowiska pracy to wszystkie czynniki, które działają na człowieka w sposób nagły i gwałtowny i mogą spowodować wypadki
i inne zdarzenia niebezpieczne.

Czynniki szkodliwe -dla zdrowia i środowiska pracy to wszystkie czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których natężenie lub stężenie przekroczyło wartość NDS, NDN w polskich lub innych normach higienicznych a długotrwałe oddziaływanie na organizm ludzki ma zdolność powodowania negatywnych zmian do chorób zawodowych lub parazawodowych włącznie.

Czynniki uciążliwe -środowiska pracy to wszystkie czynniki które mogą utrudniać pracę lub okresowo obniżać możliwości psychofizyczne człowieka, ale nie powodują chorób zawodowych i parazawodowych.

Podział :

1. czynniki (urazowe) niebezpieczne:

• zagrożenie elementami ruchomymi lub różnymi,

• zagrożenie elementami ostrymi i wystającymi,

• zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi,

• zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,

• zagrożenie poparzeniem lub oparzeniem,

• zagrożenie pożarem lub wybuchem.

2. czynniki szkodliwe i uciążliwe:

• czynniki fizyczne:

• hałas ustalony i nie ustalony,

• hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy,

• wibracje,

• mikroklimat,

• promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone, ultrafioletowe),

• promieniowanie jonizujące,

• promieniowanie laserowe,

• pole elektromagnetyczne,

• pyły przemysłowe.

• czynniki chemiczne (oddziaływujące na człowieka):

• substancje toksyczne,

• substancje drażniące,

• substancje uczulające,

• substancje rakotwórcze,

• substancje mutagenne,

• czynniki chemiczne (przez drogi):

• oddechowe,

• skórę i błonę śluzową,

• przewód pokarmowy.

• czynniki biologiczne:

• mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby,

pierwotniaki),

• makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Jeżeli wyniki dokonanych pomiarów mieszczą się w granicach ustalonych wartości NDS i NDN, wówczas możemy stwierdzić, że prawdopodobieństwo wystąpienia chorób zawodowych jest małe, a ryzyko zawodowe jest akceptowalne. W przypadku przekroczenia tych wartości, pracodawca powinien podjąć natychmiast wszelkie środki zmierzające do ograniczenia ryzyka, stosując zasady określone
w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp (likwidacja źródeł ryzyka przez zmianę organizacji pracy, technologii, zastąpienie substancji lub materiałów szkodliwych nieszkodliwymi lub mniej szkodliwymi, zastosowanie środków ochrony zbiorowej, i dopiero w ostateczności, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej).

W ogólnym przypadku ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy może przebiegać w sposób następujący:

Rys. 20. Przebieg oceny ryzyka na stanowisku pracy.

8.2. PODSTAWOWE WYMAGANIA PRAWNE.

Ocena ryzyka zawodowego jest wymogiem wielu przepisów prawnych polskiego i europejskiego ustawodawstwa dotyczącego problematyki ochrony pracy:

• Dyrektywa Ramowa Nr 89/ 391/ EEC,

• Dyrektywa Nr 92/ 104/ EEC,

• Kodeks pracy Dział X,

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

• PN- N- 01307: 1994 Hałas,

• PN- 89/ Z- 04008/07 Ochrona czystości powietrza,

• PN- EN 1050 Maszyny. Bezpieczeństwo. Zasady oceniania ryzyka,

• PN- IEC 60300- 3- 9: 1990 Zarządzanie niezawodnością,

• PN- N- 18001: 2000,

• PN- N- 18002: 2000,

• MIL STD 882- norma zgodna z klasyczną metodą oceny ryzyka,

• BS 8800: 1996 Guide to occupational health and safety management systems,

• Guidence on risk assessment at work, office for official. Publications of the European Communities Luxemburg 1996.

Główne akty prawne mówiące o konieczności oceny ryzyka zawodowego:

1. Dyrektywa nr 89/391/EWG (zwana Dyrektywą Ramową) z dnia 12 czerwca

1989 roku o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i

poprawy zdrowia pracowników podczas pracy:

2. Znowelizowany Kodeks Pracy z dnia 2 lutego 1996 roku, w którym jest mowa o

tym, że pracodawca jest zobowiązany informować pracowników o ryzyku

zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą;

3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.u. nr 86, poz. 394), które są przeprowadzone w celu ustalenia wielkości zagrożeń, będących źródłem ryzyka;

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 roku w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr109, poz.704), które mówi o udziale służby bhp w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego:

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129. poz. 844), które podaje definicję ryzyka zawodowego oraz mówi o obowiązku pracodawcy do: oceny ryzyka zawodowego, stosowaniu środków zmniejszających ryzyko i dokumentowania przeprowadzonej oceny ryzyka;

6. Polska Norma PN-N-18001 (Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Wymagania), która podaje definicje: oceny ryzyka, ryzyka

7. Polska Norma PN-N-18002 (Systemy zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy - Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego), w której zawarto wytyczne do postępowania przy ocenie ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

Przez ryzyko zawodowe (zgodnie z Polską Normą PN-N-18002) określa się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych, zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia
u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu:

• sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia

zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nimi ryzyko

zawodowe ,

• wykazanie, zarówno pracownikom lub ich przedstawicielom. jak

i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń

i zastosowano właściwe środki ochronne,

• dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy

materiałów oraz organizacji pracy,

• ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub

ograniczenia ryzyka zawodowego, zapewnienie ciągłej poprawy

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena ryzyka zawodowego jest istotna w procesie monitorowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, dostarczając niezbędnych do planowania działań korygujących i zapobiegawczych w stosunku do niezgodności zidentyfikowanych w tym procesie.

Głównym celem oceny ryzyka jest:

1 . gromadzenie informacji,

2. agregowanie danych,

3. reagowanie ostrzegawcze,

4. informowanie pracowników.

Znowelizowany Kodeks pracy w art. 226 nakłada na pracodawcę obowiązek informowania pracowników o ryzyku związanym z wykonywaną pracą. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września l997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 129, poz. 844) pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko (Dział IV, "Procesy pracy", Rozdział 1, "Przepisy ogólne"). W rozporządzeniu zdefiniowano również pojęcia ryzyka zawodowego.

8.3. PODSTAWOWE ZASADY OCENY RYZYKA.

Wybierając metody postępowania w kolejnych etapach oceny ryzyka zawodowego należy pamiętać, że nie jest ona celem sama w sobie, lecz jedynie środkiem, który ułatwia planowanie i prowadzanie działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Za najbardziej przydatne do oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy można uznać proste metody identyfikacji i oszacowania, które umożliwiają skuteczną realizację podstawowego celu oceny. I tak, na etapie identyfikacji zagrożeń można wykorzystywać listy kontrolne, a ryzyko związane z występowaniem zidentyfikowanego zagrożenia oszacować w skali trójstopniowej, jako małe, średnie lub duże. Oszacowanie takie jest w pełni zadowalające z punktu widzenia zasadniczego celu oceny ryzyka.

Przystępując do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego należy pamiętać, że jej podstawowym celem jest zapewnienie możliwie najlepszej ochrony życia
i zdrowia pracowników.

Wynikiem oceny powinno być ustalenie:

• czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane i czy można je uznać za akceptowalne,

• jeżeli nie, to jakie środki można zastosować w celu jego redukcji,

• jakie priorytety należy przyjąć redukując ryzyko,

• jakie środki można zastosować w celu dalszej poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem wieloetapowym. Na ogół wyróżnia się w nim analizę ryzyka i jego właściwą ocenę. Na analizę ryzyka składają się: opis ocenianego obiektu, identyfikacja zagrożeń i szacowanie ryzyka. Oceniając ryzyko należy zdecydować, czy ryzyko można przyjąć. Wynik oceny jest podstawą do podejmowania decyzji dotyczących wprowadzenia odpowiednich środków profilaktycznych i kontroli.

Ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku pracy można przeprowadzać "krok po kroku", wykonując najpierw analizę ryzyka, na którą składa się:

• opis analizowanych stanowisk pracy,

• identyfikacja zagrożeń występujących w danym środowisku pracy,

• oszacowanie ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami.

.

Zagrożenia związane są z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi, których oddziaływanie prowadzi najczęściej do wystąpienia nagłych zmian stanu zdrowia (zwykle są to urazy o różnym stopniu ciężkości) powinny być zidentyfikowane wg rodzaju i intensywności, z jaką występują.

Informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego

Do oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy potrzebne są przede wszystkim informacje na temat:

• lokalizacji stanowiska lub realizowanych na nim zadań,

• osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych pracowników, dla których ryzyko związane z oddziaływaniem zagrożeń może być większe od przeciętnego, takich jak np. kobiety w ciąży, młodociani lub niepełnosprawni,

• stosowanych środków pracy, materiałów technologicznych i wykonywanych operacji technologicznych,

• wykonywanych czynności oraz czasu i sposobu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,

• zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,

• możliwych skutków występujących zagrożeń,

• stosowanych środków ochrony,

• wypadków i chorób zawodowych, którym uległy pracujące na stanowisku osoby,

• wymagań przepisów prawnych i norm, określających minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy na analizowanym stanowisku.

Źródłami tych informacji mogą być:

• dane techniczne o wykorzystywanych na stanowisku maszynach i urządzeniach, otrzymane od producenta lub dostawcy,

• procedury technologiczne i instrukcje robocze,

• wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,

• rejestry wypadków i chorób zawodowych,

• literatura naukowo-techniczna,

• akty prawne i normy techniczne.

Poza dokumentacją, cennych informacji o analizowanym stanowisku pracy mogą dostarczyć:

• obserwacja środowiska pracy,

• obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy,

• obserwacja przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi procedurami),

• wywiady z pracownikami na stanowisku,

• obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników zewnętrznych),

• analiza czynników psychologicznych, społecznych, fizycznych, które mogą wywołać stresy, oraz ich związków z organizacją i środowiskiem pracy,

• analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.

Identyfikacja zagrożeń

Identyfikacja zagrożeń polega na zebraniu danych o występujących w środowisku pracy czynnikach oraz o narażeniu na te czynniki i powinna obejmować:

• określenie wszelkich czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy,

• zwrócenie uwagi na te właściwości, które na danym stanowisku i w określonych okolicznościach mogą stworzyć największe zagrożenie,

• ustalenie w jaki sposób czynniki te mogą oddziaływać na człowieka (drogi wchłaniania, mechanizm oddziaływania, zakres zmian),

• określenie czasu lub częstotliwości narażenia człowieka na istniejące zagrożenie,

• ustalenie liczby osób narażonych (określenie płci, wieku),

• sposób ujawniania się zagrożenia.

Przewidywanie następstw zdrowotnych

Następstwem oddziaływania zagrożeń może być stopniowe lub natychmiastowe pogorszenie stanu zdrowia.

Następstwa zdrowotne - wypadki i chorobę można przewidzieć na podstawie informacji o przyczynach i skutkach zaistniałych zdarzeń lub prognozować je z udziałem ekspertów, którzy mogą określić następstwa na podstawie informacji

uzyskanych w wyniku identyfikacji zagrożeń.

Przewidywanie następstw zdrowotnych oddziaływania czynników szkodliwych wymaga analizy zależności, jaka zachodzi między dawką tj. wartością wielkości charakteryzującej czynnik i czasem jej oddziaływania, a reakcją organizmu człowieka z uwzględnieniem drogi transportu i wchłaniania. Zależność tę można ustalić na podstawie danych epidemiologicznych, badań na ochotnikach, badań na zwierzętach lub ocen ekspertów, którzy określą przewidywane następstwa na podstawie danych uzyskanych podczas identyfikacji zagrożeń.

Do określenia prawdopodobieństwa wystąpienia tych następstw należy wykorzystać dane statystyczne, a w razie ich braku skorzystać z wiedzy doświadczonych ekspertów.

Informacje o zagrożeniach i ich następstwach są podstawą wyznaczenia poziomu ryzyka zawodowego odpowiednią metodą. Wybór metody podobnie jak zakres i szczegółowość przeprowadzanej identyfikacji zagrożeń i analizy ich następstw, zależy od celu analizy i rodzaju analizowanego obiektu.

Zasady analizy ryzyka

Zasady analizy ryzyka powinny umożliwiać jego obiektywną ocenę i porównywanie otrzymanych wyników. Wymaga to ustalenia znormalizowanych metod analizy i oceny.

Propozycje sposobu postępowania podczas analizy i oceny ryzyka, a także metody wyznaczania poziomu ryzyka przedstawia Polska Norma PN- EN 1050.

Dobór metod analizy ryzyka zawodowego jest zależny od:

• wielkości obiektu, liczby analizowanych obszarów, procesów, stanowisk pracy;

• rodzaju procesu, wzajemnych powiązań procesów;

• rodzaju operacji - ciągłe, okresowe, z przerwami;

• rodzaju występujących zagrożeń - substancje toksyczne, palne, wybuchowe, utleniające itd.;

• rodzaju zdarzeń, błędów i sytuacji niebezpiecznych - pojedyncze i wielokrotne awarie i zdarzenia, rozregulowanie procesu, awarie sprzętu komputerowego i błędy oprogramowania.

Informacja o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaniem określonej pracy jest istotna dla:

• pracownika, który powinien zdawać sobie sprawę z możliwości wystąpienia niekorzystnych następstw zdrowotnych zagrożeń występujących
  w środowisku pracy;

• pracodawcy, który powinien ją wykorzystać do oceny ryzyka, czyli do porównania ustalonego poziomu ryzyka z poziomem uznanym za dopuszczalny.

Warunki do oceny ryzyka zawodowego organizuje pracodawca poprzez :

• organizowanie i koordynowanie wszystkich działań związanych z oceną ryzyka;

• uzgadnianie składu zespołu oceniającego ryzyko z przedstawicielami pracowników;

• zapewnienie niezbędnych informacji i szkolenia tym członkom zespołu oceniającego, którzy są jego pracownikami;

• określenie, jakie działania należy podjąć w celu sprawdzenia i przeglądu wyników oceny ryzyka;

• zapewnienie, że w wyniku przeprowadzonej oceny zostaną wprowadzone odpowiednie środki bezpieczeństwa;

• monitorowanie skuteczności stosowanych środków ochrony;

• informowanie pracowników lub ich przedstawicieli o wynikach oceny
  i wprowadzonych środkach bezpieczeństwa.

Ocena ryzyka ułatwi pracodawcy i kierownictwu firmy:

• określenie środków, jakie należy podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony pracowników, przy uwzględnieniu wymagań obowiązujących przepisów;

• podejmowanie właściwych decyzji przy doborze wyposażenia stanowisk pracy, stosowanych substancji chemicznych, odzieży roboczej i organizacji pracy;

• sprawdzenie czy zastosowane środki są właściwe;

• wykazanie - zarówno sobie jak i kompetentnym władzom, pracownikom
  i ich przedstawicielom, że uwzględniono wszystkie zagrożenia związane z procesem pracy i że podjęto wszystkie niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy;

• sprawdzenie czy środki ochrony i metody ochrony pracy przyjęte w wyniku oceny ryzyka zapewniają poprawę stanu bezpieczeństwa.

Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać okresowo i zawsze wówczas, gdy nastąpiły zmiany w przebiegu procesu produkcyjnego, a w szczególności:

• przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

• przy wprowadzaniu zmian technologicznych lub organizacyjnych na stanowiskach pracy,

• po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy (np. zmiana obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),

• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.

Proces oceny ryzyka jest procesem wieloetapowym, który można przedstawić wg schematu:

• opis analizowanego stanowiska pracy,

• identyfikacja zagrożeń występujących na danych stanowiskach pracy,

• oszacowanie ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami,

• akceptacja ryzyka - wyznaczenie dopuszczalności ryzyka,

• opracowanie działań korygujących w przypadku ryzyka nieakceptowalnego i ponowna ocena ryzyka po ich wykonaniu,

• w przypadku ryzyka akceptowalnego ustalić okresowe kontrole ryzyka.

8.4. PRZEGLĄD METOD OCENY RYZYKA.

Nie ma jednej uniwersalnej metody oceny ryzyka, możliwej do zastosowania
w dowolnym przypadku, ponieważ różny jest cel analizy, stopień szczegółowości lub charakter otrzymanych wyników.

Metody służące do analizy i oceny ryzyka można sklasyfikować według różnych kryteriów np.:

• sposób analizy (analizy indukcyjne i dedukcyjne),

• charakter analizy (analizy jakościowe i ilościowe),

• stopień dokładności metody (analizy szacunkowe i szczegółowe),

• stopień złożoności metody (analizy proste i skomplikowane),

• rodzaj analizowanych strat (straty ludzkie i materialne),

• kategoria analizowanego ryzyka (bezpieczeństwo, zdrowie, środowisko),

• analizowany element systemu C-O-T (człowiek, obiekt techniczny, środowisko).

W zakresie metod badania ryzyka w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy występuje następujący podział:

• metody analizy ryzyka (metody identyfikacji zagrożeń)- służące do rozpoznawania źródeł zagrożeń w sensie jakościowym, a czasami jednocześnie w sensie ilościowym,

• metody oceny ryzyk (metody szacowania ryzyka) - służące do określenia ryzyka tylko w sensie ilościowym.

Metody służące do analizy i oceny ryzyka można podzielić na:

• listy kontrolne- np.: ISRS, SAC, ARM;

• probabilistyczna metoda oceny- np.: analiza drzewa błędów FTA, analiza drzewa zdarzeń ETA;

• uproszczone metody oceny- np.: metody klasyczne, metoda Risk- Score ;

• zaawansowane metody oceny- np.: analiza co- jeśli WHAT- IF, analiza bezpieczeństwa pracy JSA, HAZOP, FMEA, MORT.

Przykładowe metody analizy ryzyka zawodowego:

• Analiza list kontrolnych (Check List Analsis), np. ISRS, SAC, ARM

• Analiza drzewa błędów FTA (Fault Tree Analysis)

• Analiza drzewa zdarzeń ETA (Event Tree Analysis)

• Analiza przyczyn i wyników CCA (Cause and Consequence i Analysis)

• Analiza co- jeśli WHAT- IF

• Analiza zmian CA (Change Analysis)

• Studium zagrożeń i zdolności operacyjnych HAZOP (Hazard and i Opreability

Studies)

• Analiza rodzaju awarii i skutków FMEA (Failure Modes and Effects Analysis)

• Analiza bezpieczeństwa procesu PSA (Process Safety Analysis)

• Analiza bezpieczeństwa pracy JSA (Job Safety Analysis)

• Wstępna analiza zagrożeń PHA (Preliminary Hazard Analysis )

• Analiza niezawodności ludzkiej HRA (Human Reliability Analysis)

• Drzewo błędów i ryzyka MORT (Managment Oversinght and Risk Tree)

Przykładowe metody oceny ryzyka zawodowego:

• Metod wg Inspekcji Pracy Wielkiej Brytnii

• Metoda wg PN-N-18002:2000

• Metod wg normy brytyjskiej BS 8800

• Metoda wg normy MIL STD 882

• Metoda Risc - Score

• Metoda Politechniki Śląskiej

8.4.1. Analiza zmian - change analysis.

Jak wskazuje nazwa, technika ta kładzie nacisk na zmiany. By rozwiązać problem, badacz powinien szukać odchyleń od norm. Podobnie jak inne metody analiza zmian także postępuje według logicznych etapów. Rozpatruje wszystkie problemy wynikłe z nieprzewidzianych zmian.

Wykonując analizę zmian, by określić ich przyczyny, należy przeprowadzić następujące kroki [54]:

określenie problemu (co się stało?);

ustalenie normy (co powinno było się stać?);

rozpoznanie miejsca i opis zmian (co, gdzie, kiedy, w jakim stopniu?);

sprecyzowanie na co miała wpływ oraz na co nie miała wpływu zmiana;

ustalenie zmiennych cech zmiany;

spis możliwych przyczyn;

wyselekcjonowanie najbardziej możliwych przyczyn.

8.4.2. Analiza bezpieczeństwa pracy - job safety analysis (JSA).

Analiza bezpieczeństwa pracy JSA dzieli pracę na podstawowe etapy (czynności) oraz identyfikuje zagrożenia związane z każdym etapem.

Jest to metoda umożliwiająca identyfikację i ocenę zagrożeń w elementarnych cząstkach pracy oraz formułowaniu działań profilaktycznych.

Przeprowadzenie analizy wymaga wykonania kilku następujących kroków [55]:

1.Dokonanie wyboru operacji do analizy- na podstawie:

• statystyki wypadków

analizy wielkości zagrażającej energii

analizy zagrożeń powodowanych przez używane materiały

Wyszukiwarka