Podmioty Prawa i zdarzenia prawne

Zdolność prawna

Zdolnością prawną nazywamy możliwość zajęcia w stosunkach prawnych stanowiska podmiotu prawa i obowiązku.

Pełną zdolność prawną warunkowały trzy czynniki (status):

- wolność (status libertatis)

- obywatelstwo (status civitatis)

- stanowisko w rodzinie (status familiae) - z uwagi na stanowisko w rodzinie obywatel rzymski mógł być albo osobą nie podlegającą niczyjej władzy - sui iuris; albo podlegającą władzy męskiego zwierzchnika familii - alieni iuris (np. syn filius familias).

Przyczyny ograniczające zdolność prawną:

- infamia, czyli umniejszenie czci obywatelskiej. Osoby dotknięte infamią nie mogły sprawować opieki, składać zeznań przed sądem, występować w charakterze zastępcy procesowego, wnosić niektórych skarg, a nadto dotknięte były innymi ograniczeniami.

- addictus to osoba przeciw której wszczęto egzekucję osobistą. Zachowując wolność i obywatelstwo rzymskie pozostawali oni do momentu odpracowania zadłużenia de facto w niewoli wierzycieli.

- redempti ab hostibus - obywatele rzymscy wykupieni z niewoli nieprzyjacielskiej, zobowiązani do odpracowania wyłożonej na nich ceny wykupu

- koloni - dzierżawcy przywiązani do ziemi

- płeć

Zdolność do czynności prawnych polega na możliwości składania i przyjmowania takich oświadczeń woli, które wywołują skutek prawny.

Zdolność do czynności prawnych ograniczały cztery czynniki:

1) wiek - W kategorii wieku były cztery kategorie

a) dzieci (infantes) - te które nie umiały mówić - nie miały zdolności do czynności prawnych

b) niedojrzali (impuberes) czyli dziewczęta od 7 do 12 roku, a chłopcy od 7 do 14 roku życia - mieli ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

c) dojrzali od 14 do 25 roku życia (puberes minores XXV annis) - mieli pełną zdolność do czynności prawnych, ale z uwagi na brak doświadczenia życiowego prawo chroniło ich przed wyzyskiem.

d) dojrzali powyżej 25 lat - nabywali pełną zdolność do czynności prawnych, jeśli nie podlegali innym ograniczeniom.

2) Niewiasty według prawa po wyjściu z okresu niedojrzałości nadal były ograniczone w zdolności do czynności prawnych. Czynności te musiały podejmować za zgodą swego opiekuna.

3) Chory umysłowo (furiosus) był całkowicie pozbawiony zdolności do czynności prawnych.

4) Marnotrawca (prodigus) czyli osobnik uznany przez prawo za lekkomyślnie trwoniącego swój majątek, miał ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a do działań umniejszających stan jego majątku potrzebna była zgoda ustanowionego dlań kuratora.

Osobą fizyczną jest człowiek.

Osobą prawną jest podmiot nie-fizyczny, wyposażony przez prawo w zdolność prawną niezbędną do realizacji jego celów. Osobą prawną może być osoba albo zespół osób (stowarzyszenia, korporacje), albo masa majątkowa (fundacje, zakłady), którym prawo nadaje w pewnym zakresie podmiotowość prawną.

Krewnymi agnacyjnymi były osoby, które podlegały tej samej władzy ojcowskiej (albo podlegały jej gdy ojciec żył).

Naturalne więzy krwi - pokrewieństwo kognacyjne, były niewystarczające by być agnatem.

Zdarzenia prawne - Działania.

Elementem każdego stosunku cywilnoprawnego są:

l) norma prawna, która ów stosunek wyznacza,

2) jego treść, czyli prawa i obowiązki określone przez tę normę prawną,

3) podmioty owych praw i obowiązków wreszcie

4) zdarzenia cywilnoprawne

Zdarzenia prawne mogą być albo niezależne od ludzkich zachowań (np. urodzenie, śmierć, upływ czasu), albo od nich zależne. W tym ostatnim przypadku mamy do czynienia z działaniami.

Podejmujący działanie bezprawne tylko wtedy będzie mógł pociągnięty do odpowiedzialności, jeśli spełnione zostaną cztery podstawowe wymogi:

1) Naruszona przez dłużnika norma prawna musi mieć na uwadze ochronę przysługującego wierzycielowi prawa podmiotowego i przewidywać albo dokonanie czynu przez tę normę zakazanego, albo niedokonanie czynu przez nią nakazanego.

2) na ogół przez winę (culpa) rozumie się naganny stosunek subiektywny jakiegoś podmiotu do jego obowiązku zachowania się, wynikającego z normy prawnej, zasad słuszności, albo treści stosunku prawnego, jaki łączy go z innym podmiotem.

Wina polegać może na działaniu (culpa in faciendo) jeśli określony podmiot podejmuje działanie pozytywne, którym przekracza sformułowany przez normę zakaz.

Wina z zaniechania (culpa in non faciendo) polega na braku działania tam, gdzie norma prawna formułuje nakaz jakiegoś zachowania się. W zobowiązaniach stricti iuris dłużnik odpowiadał tylko z culpa in faciendo.

Wina pozakontraktowa - culpa aquiliana.

Wina kontraktowa - culpa extraquiliana

Przy culpa sprawca ani nie znał skutków ani ich nie przewidział chociaż znać i przewidzieć powinien. Jest to zatem wina nieumyślna, pojmowana przez prawników klasycznych jako zaniedbanie przez osobę odpowiedzialną pewnych reguł staranności (diligentia), do jakiej zobowiązani są wszyscy i to bez względu na to czy przewidują ujemne skutki swego zachowania, ale lekkomyślnie sądzą iż ich unikną, jak i wówczas gdy skutków w wyniku niedbalstwa nie przewidzieli, chociaż mogli i powinni przewidzieć.

Culpa lata, czyli grube niedbalstwo, polegała na skrajnym zaniedbaniu staranności, jakiej zwykło się oczekiwać od przeciętnego człowieka.

Culpa levis to niższy stopień winy i polegała na lżejszym zaniedbaniu staranności, jakiej zwykło się oczekiwać od abstrakcyjnie pojmowanego (stąd modernistyczny termin na określenie tego stopnia winy jako culpa in abstracto) wzorca dobrego gospodarza (boni patris familias).

Culpa in concreto oceniana jest na podstawie jeszcze innego kryterium. W tym wypadku dłużnik winny będzie tylko wtedy, gdy zajmując się ochroną cudzych interesów nie przejawia takiej staranności, jaką wykazuje w sprawach własnych

Dolus to zły zamiar, albo też podstęp. Jako najwyższy stopień winy dolus polega na świadomym zachowaniu się jakiegoś podmiotu w celu wyrządzenia drugiemu szkody.

Przy dolus sprawca znał skutki i je przewidział.

3) Szkoda - to nic innego jak naruszenie interesu wierzyciela, który wyraża się w jego prawie podmiotowym chronionym przez obowiązujący porządek prawny.

4) Dłużnik tylko wtedy odpowiada za wyrządzoną szkodę, jeśli była ona koniecznym następstwem zawinionego przezeń zachowania się, czyli -między tymi dwoma faktami istniał związek przyczynowy.

Skutki zdarzeń prawnych.

Nabycie prawa jest pierwotne, jeśli ktoś staje się podmiotem prawa niezależnie od praw tej osoby, która je utraciła, albo też nabywa prawo, które uprzednio do nikogo nie należało.

Nabycie prawa jest pochodne (derytywne), jeśli prawo przechodzi z jednego podmiotu na drugi.

Nikt nie może przenosić na drugiego więcej prawa niż sam ma.

Pojęcie i podział czynności prawnych.

Wśród zdarzeń prawnych szczególną rolę odgrywają czynności prawne, czyli oświadczenia woli, zmierzające do powstania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego.

Czynności prawne dzielić można na:

1) jednostronne jeśli do wywołania skutku prawnego wystarcza oświadczenie woli jednej strony

dwustronne czyli wymagające zgodnego oświadczenia (umowy) dwóch stron.

2) formalne gdy ważność czynności zależna jest od zachowania wymaganej formy (mancypacja)

nieformalne gdy pod tym względem prawo nie stawia żadnych wymogów (umowa najmu)

3) między żyjącymi (inter vivos) jeśli regulują stosunki za życia podmiotu działającego (zlecenie)

na wypadek śmierci (mortis causa) jeśli skutek czynności ma nastąpić po jego śmierci (testament)

4) zobowiązujące i rozporządzające w zależności od tego czy czynność powoduje jedynie powstanie zobowiązania (kupno - sprzedaż), czy też powoduje bezpośrednią zmianę stanu prawnego podmiotu działającego (przeniesienie własności).

5) obciążające jeśli nakładają obowiązek na obie strony (najem) i pod tytułem darnym gdy czynność rodzi obowiązek jakiegoś zachowania się tylko po jednej stronie, a druga odnosi same korzyści (darowizna).

6) kausualne (przyczynowe) i abstrakcyjne - w zależności od tego czy porządek prawny uzależnia skuteczność oświadczenia woli od istnienia dlań celu społeczno-ekonomicznego zasługującego na ochronę prawną, czy też cel ten pozostaje prawnie obojętny.

Causa (przyczyna prawna) to cel społeczno-gospodarczy, od którego istnienia określony porządek prawny uzależnia skuteczność oświadczenia woli.

Causa obligandi - składający oświadczenie woli zmierza do zobowiązania kontrahenta wobec siebie (wręczenie pieniędzy w celu wręczenia pożyczki).

Causa solvendi - składający oświadczenie zmierza do rozwiązania węzła obligacyjnego (zwrot pożyczki).

Causa donandi - składający oświadczenie woli zmierza do bezpłatnego dokonania przysporzenia majątkowego na rzecz kontrahenta (darowizna).

Wady oświadczenia woli

Wola tylko wtedy może stać się elementem składowym czynności prawnej, jeśli zostanie objawiona na zewnątrz. Objawienie to może być wyraźne, albo też można się go domyśleć z zachowania się danej osoby.

Nieważna jest czynność prawna, gdy składający oświadczenie robi to dla pozoru (simulatio). Przy symulacji strony umawiają się iż ich oświadczenia nie mają powodować żadnych skutków prawnych, albo że mają powodować inne, aniżeli te które powinny wynikać z treści oświadczenia.

Błąd (error) polega na tym, że składający oświadczenie woli jest w błędzie co do jego treści albo co do wyobrażenia o istniejącej rzeczywistości.

Error in negatio występuje w czynnościach dwustronnych, jeżeli każda ze stron swym oświadczeniem woli zamierza wywołać różne skutki prawne.

Error in persona występuje, gdy ktoś składa oświadczenie woli wobec odbiorcy, którego błędnie wziął za kogoś innego.

Error in corpore występował, gdy strony różniły się w zakresie swego wyobrażenia o samym przedmiocie czynności prawnej.

Error in qualitate to błędne wyobrażenie o jakości przedmiotu czynności prawnej.

Metus to obawa wywołana groźbą, pod której wpływem podjęto działanie powodujące szkodę majątkową.

Dolus to podstęp.

Prawo dotyczące osób w systematyce Gaiusa

Podział instytucji Gaiusa opiera się na wyodrębnieniu trzech podstawowych grup zagadnień: osób(personae), rzeczy(res), i skarg - powództw (actiones).

Wolni i niewolnicy

UWAGI WSTĘPNE

W państwie rzymskim tak jak w innych krajach starożytnych położenie prawne osoby zależało od tego czy była wolna czy nie

POWSTANIE NIEWOLI

Niewolnikiem (servus) można było zostać na skutek:

• Urodzenia się w niewoli

• Pokonani wrogowie

• Niewypłacalny dłużnik

• Skazany na dożywotnią prace w kopalni

• Osoby pojmanie przez korsarzy

SYTUACJA PRAWNA NIEWOLNIKÓW

W prawie prywatnym niewolnik nie miał żadnych praw(nie mógł posiadać majątku).

Peculim - majątek powierzany przez panów niewolnikom do swobodnego zarządzania(lecz był to nadal majątek właściciela)

Instrumenyum vocale - inna nazwa niewolnika = narzędzie mówiące.

Mimo, że właściciela dawali czasami niewolnikom swobodę w obrocie peculium, to nigdy nie odpowiadali za zadłużenia w wyniku działalności niewolnika, mogli czerpać tylko korzyści =>, że niewolnicy mogli kupić rzecz ale nie mogli za nią zapłacić bo wiązało się to z ograniczeniem majątku właściciela => nikt nie chciał zawierać z nimi umów. Tę wadę zaczęło ograniczać prawo pretorskie.

Pretor udzielał skargi(np. roszczeń właścicielowi zapłatę) przeciw właścicielowi niewolnika:

• Actio de peculio - odpowiadał za zobowiązania do wysokości peculium, mógł jednak najpierw potrącić swoje wierzytelności.

• Actio tributoria - w przypadku, gdy peculio było przeznaczone na cele handlowe, dzielił peculio między wierzycieli wprost proporcjonalnie do ich wierzytelności.

• Actio quo iussu - w przypadku, gdy niewolnik działał na polecenie pana jego właściciel odpowiadał na wysokość całej kwoty.

• Actio de in rem verso - jeśli w wyniku zawartej przez niewolnika czynności powiększy się majątek właściciela, odpowiadał on do wysokości przysporzenia.

• Actio exercitoria - za zobowiązania niewolnika będącego kapitanem statku odpowiadał właściciel

• Actio institoria - tak samo jak powyżej tylko niewolnik kierownik przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność noksalna - podążała za sprawcą czynu, czyli odpowiedzialność właściciela niewolnika [lub Pater familias] za delikty (przestępstwa prawa cywilnego) niewolników (lub osób alieni iuris).=> W takim przypadku właściciel albo sam ponosił konsekwencje (musiał zapłacić określoną sumę pieniędzy) albo oddawał niewolnika. Odpowiedzialność noksalna była Actio In rem (?)

Za przestępstwa prawa publicznego niewolnik odpowiadał osobiście.

W świetle prawa rzymskiego niewolnicy nie mogli być w związku małżeńskim, a ich związki contubernium nie rodziły skutków prawnych. Dzieci z takich związków były własnością pana matki.

Właściciel miał nad niewolnikiem prawo życia i śmierci(ius vitae ac necis).

Formalne i nieformalne sposoby wyzwolenia niewolników (str.74)

Sytuacja prawna osób wyzwolonych była różna w zależności od różnych kwestii (czy urodzili się wolni, czy od urodzenia byli niewolnikami). Podział osób wyzwolonych:

• Wolnourodzeni - ci co urodzili się wolni (liberi)

• Wyzwoleńcy - niewolnicy otrzymujący wolność

• Po wyzwoleniu stawali się:

• obywatelami rzymskimi (cives Romani) - jeśli niewolnik został wyzwolony przez obywatela rzymskiego za pomocą jednego z uznawanych przez ius civile sposobów: manumissio testamento, censu lub vindicta.

• Latynami (Latini)- od Lex Iunia wyzwoleńcy nieformalni lub wyzwoleńcy nie mający jeszcze 30 lat stawali się Latynami juniańskimi. Za życia byli uważani za osoby wolne ale po śmierci ich majątek przypadał byłym właścicielom. Nie mogli sporządzać testamentu ani nabywać niczego na podstawie testamentu. Latyn mógł zostać obywatelem rzymskim jeśli wykonał procedurę:

1. poślubił obywatelkę rzymską lub latynkę i ma z nią jednoroczne dziecko[w przypadku jeśli on nie zdąży to o obywatelstwo może starać się jego żona] otrzymywał wraz z rodziną status cives romanis.

2. odbyć sześcioletnią służbę wojskową (później 3) w straży miejskiej w Rzymie

3. o ile w ciągu 6 lat dostarczył statkiem o określonej pojemności zboże z Egiptu do Rzymu

4. o ile poświecił połowe swego majątku (liczącego co najmniej 200 tyś. sesterców) na wybudowanie domu w Rzymie

5. Prowadził przez 3 lata młyn w Rzymie mielący określoną liczbę zboża

• Peregrini deditctii - osoby, które przed wyzwoleniem były krępowane więzami w celu ukarania lub którym wypalano piętno czy doświadczono torturami oraz ci którzy walczyli na arenie. Nigdy nie mogli się stać obywatelami rzymskimi, nie mogli przebywać w Rzymie lub obrębie setnego kamienia milowego inaczej znowu stawali się niewolnikami. Nie mogli sporządzać testamentu ani nabywać niczego z testamentu.

Formalne sposoby wyzwolenia niewolników:

• Manumissio testamento - wyzwolenie niewolnika w testamencie, poprzez użycie odpowiednich słów(Manumissio testamentaria directa), lub poprzez ustanowienie go spadkobiercą. W obu przypadkach niewolnik stawał się wolny z chwilą kiedy zaczął działać testament i patronem stawał się zmarły. Właściciel mógł też polecić wyzwolenie własnego, bądź cudzego(w takim przypadku należało go najpierw odkupić) niewolnika spadkobiercy lub zapisobiorcy(Manumissio testamentaria indirecta)

• Manumissio censu - podczas spisów obywateli rzymskich właściciel prosił cenzora o wpisanie imienia niewolnik do spisu obywateli. (raz na pięć lat był spis)

• Manumissio vindicta - pozorowany proces o to, że niewolnik nie jest wolny, obrońca wolności stwierdzał, że oskarżony jest wolny a właściciel nie wnosił sprzeciwu.

• Manumissio in ecclesia - (okres poklasyczny) wyzwolenie dokonane w kościele wobec biskupa i gminy.

Nieformalne metody wyzwolenia niewolników

• w gronie przyjaciół (inter amicos)

• przez napisanie listu (per epistulam)

• podczas biesiadnej uczty zasadzał go między gośćmi (per mensam)

W takim przypadku właściciel dawał niewolnikowi tylko praktyczną a nie faktyczną wolność. Początkowo mógł być on przywrócony do stanu niewoli (vindicato in servitutem ). Niewolnik mógł się jednak zgłosić z prośbą o ochronę do pretora (w razie konfliktu z byłym panem jego wolność zależała od dobrej woli pretora), nazywano ich też wyzwoleńcami pretorskimi. Dzięki czemu otrzymywali status Latini Iuniani= za życia byli uważani za osoby wolne lecz po śmierci ich majątek przechodził na rzecz byłego pana.

Ustawodawstwo Augusta dotyczące osób

• Lex Fufia Caninia - (odnosiła się do wyzwoleń w testamencie) ograniczała liczbę wyzwolonych niewolników w zależności od stanu posiadania właściciela. Bez ograniczenia można było tyko wyzwolić dwóch niewolników, po czym tylko ułamkową część ogółu, górna granicą było stu.

• Lex Aelia Sentia - niewolnik nie mógł mieć mniej niż 30 lat lub kiedy wyzwalający miał mniej niż 20 lat(jeśli jeden z nich miał mniej to trzeba było powołać specjalne consilium i podać specjalne przyczyny wyzwolenia)[dot. Tylko wyzwoleń formalnych]

Sytuacja prawna wyzwoleńców

Poza ograniczeniami w prawie publicznym oraz zakazowi zawierania związków małżeńskich z osobami należącymi do stanu senatorskiego. na wyzwoleńcach ciążyło PRAWO PATRONATU:

Patron - była to osoba wyzwalająca wobec której niewolnik miał obowiązki:

• Usługi (dona, munera) [do, których zobowiązywał się jeszcze przed wyzwoleniem],

• kiedy patron nie miał na własne utrzymanie musiał mu pomagać,

• nie mógł pozywać patrona do sądu bez zgody pretora,

• Patron dziedziczył tez po bogatym wyzwoleńcu [pow. 100 tyś sestersów] jak jego dzieci, lub w przypadku kiedy wyzwoleniec miał 3 dzieci nie dziedziczył

PATRON MIAŁ OBOWIĄZEK WOBEC WYZWOLEŃCA

• bronić wyzwoleńca w sądzie,

• Patron miał prawo odwołania wyzwolenia kiedy niewolnik okazywał jawną niewdzięczność

Osoby in mancipio i stany podobne

Personae in mancipio - osoby będące pod władzą pater familias w wyniku mancypacji. Były to osoby wolne ale przez swego zwierzchnika familijnego odsprzedane w celu uzyskania korzyści majątkowych.

Sytuacja podobna była u:

1. Addictus - dłużnik oddany wierzycielowi na mocy per manus iniectionem, aż do odpracowania zasądzonej kwoty

2. Redemptus ab hostibus - człowiek wykupiony z cudzej niewoli aż do uiszczenia kwoty wykupu

3. Liber homo bona Fide servines - osoba wolna która służyła jako niewolnik na własna zgodę

4. Polonus - osoba wolna przywiązana do ziemi, której nie wolno było jej opuszczać

Obywatele rzymscy - nieobywatele

Tylko obywatelom rzymskim przysługiwały:

• Uprawnienia polityczne

• Nadział gruntów

• Uprawnienia w zakresie rzymskiego prawa prywatnego

Obywatelstwo rzymski nabywało się przez:

• urodzenie (matka musiała być rzymianką lub małżeństwo gdzie jedna osoba była rzymianinem)

• Formalnie wyzwolony niewolnik

• W drodze nadania (na zgromadzeniu ludowym nadawano obywatelstwo całym grupom narodowym)

• Za bohaterskie czyny

Lex Iulia et Plauta Papiria - pierwsze masowe nadanie obywatelstwa rzymskiego wszystkim obywatelom Italii

Constituto Anatominia - nadanie obywatelstwa rzymskiego wszystkim mieszkańcom Imperium Romanum przez

Cesarza Karakallę w 212 r. n. e.

Podział ludności:

• Obywatele

• Cives Romanis

• Latini (nieco inne prawa koloniści zakładający kolonie na prawie latyńskim, Latini coloniari i od czasów Augusta Latini Iuniani [wyzwoleńcy])

• Peregrini

• Niewolnicy

Osoby sui iuris i alieni iuris

Sui iuris - osoby niepodlegające niczyjej władzy w rodzinie

Alieni iuris - osoby podlegające władzy pater familias

Pater familias - osoba stojąca na czele rodziny rzymskiej(mógł nim być tylko mężczyzna obywatel rzymski)

Manus - władza rodzicielska Pater familias nad rodziną

Pater potestas - Władza nad dziećmi

Manus - władza nad żoną

Dominica potestas - władza nad niewolnikami

Personae in mancipio - osoby wolne, sprzedane naczelnikowi rodzinny przez innego pater familias

Pokrewieństwo Agnacyjne - pokrewieństwo polegające no podleganiu władzy wspólnego przodka

Osobą sui iuris można było zostać w sposób:

• Naturalny - w wyniku śmierci pater familias

• Sztuczny - np. przez emancipatio tako osoba nie podlegała już prawu spadkowemu [początkowo]

Pokrewieństwo kognacyjne

Pokrewieństwo kognacyjne - pokrewieństwo krwi

Linea recta - spokrewnienie w linii prostej (np. ja, ojciec ,dziadek, pradziadek itd.) =krewni wstępni(ascendenci)

Linea transvera vel obliqua - pokrewieństwo w lini bocznej - wspólny przodek = krewni zstępni(descendenci)

Stopień pokrewieństwa = ile urodzeń taki stopień

Powinowactwo - stosunek powstały w wyniku małżeństwa

Zdolność prawna

Zdolność prawna - sytuacja kiedy ktoś może być podmiotem w sprawie. W prawie rzymskim podmiotowość w prawie publicznym mieli wszyscy pełnoletni obywatele. W prawie prywatnym zdolność prawną otrzymywało się z chwilą śmierci pater familias (jeśli ojciec umarł przed urodzeniem dziecka, dziecko otrzymywało zdolność prawną w chwili urodzenia) lub w przypadku kiedy dziecko wywodziło z nieprawego łoża z chwilą urodzenia.

Posiadanie zdolności prawnej zależało od trzech rzeczy(status):

• Libertatis

• Civitatis

• Familiae

Miał on wolny obywatel, nie zależała ani od wieku ani od płci.

Nienarodzone dziecko(nasciturus) miało prawo spadkowe o ile urodziło się żywe według prokulianów musiało krzyknąć, Sabinianom wystarczył jakikolwiek znak życia.

Curator ventris - kurator, który miał bronić praw dziecka (nienarodzone dziecko uważało się za narodzone jeśli chodziło o jego korzyści)

Captis deminutio -utrata status (powodowała utarte zdolności prawnej)

Captis deminutio maxima - największe uszczuplenie praw jednostki = kiedy tracił obywatelstwo i wolność np. popadnięcie w niewolę (taki obywatel miał ius postlimini (prawo powrotu) i fictio legis corneliae (obywatela rzymskiego który trafił do niewoli uwarzono za zmarłego)

Osoby prawne

Osoba Prawna - grupa osób posiadająca podmiotowość prawną

Państwo jako zbiorowość wszystkich obywateli posiadało majątek i mogło nim zarządzać tzn. posiadało zdolność prawną .

Później osobami prawnymi były też:

• Gminy

• Stowarzyszenia(w okresie pryncypatu)zakładane za zgodą senatu. Były to związki osób:

• Wykonujących wspólny zawód.

• O podobnej sytuacji majątkowej.

• Związane kultem religijnym

Do założenia stowarzyszenia prawo wymagało co najmniej trzech osób

• Fiscus - majątek państwowy zostawiony do dyspozycji cesarza

• Areanium - majątek państwowy należący do narodu

• Instytucje kościelne (okres chrześcijaństwa)

• Fundacje dobroczynne(V-VI w.) Piae causae Oeconomus - zarządca majątkiem fundacji
  
  
  
  
  

---