1. Jak można przekonać się czy cecha warunkowana jest genami jądrowymi czy cytoplazmatycznymi?

Dziedziczenie cytoplazmatyczne (poza chromosomowe), poza jądrowe jest to przekazywanie potomstwu genów zlokalizowanych w strukturach znajdujących się poza jądrami komórkowymi, w cytoplazmie np. w plastydach i mitochondriach, czyli przez geny poza chromosomowe (chromosomy). Główną cechą odróżniającą je od genów chromosomalnych jest fakt, iż przekazywanie genów odbywa się tu w sposób nieuporządkowany i nie podlega prawom Mendla.
Dziedziczenie poza chromosomowe jest czasami nazywane matecznym, gdyż cytoplazma osobnika potomnego pochodzi w głównej mierze od komórki jajowej a udział cytoplazmy plemnika jest znikomy.

2. Co to są mutacje nieme (ciche)?

Są to następstwa mutacji, zachodzą zwykle, gdy dojdzie do zmiany trzeciej zasady kodonu

i z powodu degeneracji (nadmiarowości) kodu genetycznego nie następuje

zmiana aminokwasu w polipeptydzie.

3. Różnica miedzy dziedziczeniem ilościowym a jakościowym SKRYPT 55

Różnica jest taka, że cechy ilościowe ( np. ciężar ziarna, wzrost człowieka), to takie, które da się wyrazić za pomocą liczb i mogą one wykazywać zmienność ciągła i zmienność skokową. Na cechę ilościową dość duży wpław ma środowisko Zaś cechy jakościowe ( np. grupa krwi, barwa kwiatów) nie możemy zapisać za pomocą liczb, możemy zaś wydzielić wyraźnie zróżnicowane klasy potomstwa - na tą cechę głównie wpływają czynniki genetyczne.

4. Regulacja funkcji genów u procaryota i eucaryota

Geny podlegają regulacji; w komórce tylko część informacji genetycznej jest aktywna, na co mają wpływ warunki środowiska oraz działanie innych genów. Wszystkie organizmy mają zdolność sterowania własnymi procesami metabolicznymi. Istnieją różne poziomy kontroli metabolizmu:

• przez wpływ na aktywność gotowych enzymów w komórce,

• na poziomie transkrypcji i translacji oraz w obróbce ich produktów,

• przez wpływ hormonów na poziomie ponadkomórkowym.

U prokariotów głównym sposobem regulacji genomów jest kontrola na poziomie transkrypcji; pozwala to komórkom syntetyzować tylko te produkty genów, które są w danym okresie potrzebne. U prokariotów kontrolę funkcjonowania pokrewnych genów (jednego szlaku metabolicznego) zapewniają operony. W skład operonu wchodzą:

• operator - pełni rolę przełącznika (częściowo pokrywa się z promotorem),

• promotor - miejsce inicjacji transkrypcji, do którego przyłącza się polimeraza RNA,

• geny struktury - kodują określone enzymy (w operonie laktozowym są to trzy enzymy przerabiające laktozę).

Regulacja genów prokariotycznych może zachodzić również na etapie translacji:

• na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego (hamowanie przez produkt końcowy szlaku), przez zmianę szybkości przebiegu translacji.

- Regulacja genów eukariotycznych jest bardziej skomplikowana i odbywa się na wielu poziomach.

• Większość genów eukariotycznych nie występuje w zgrupowaniach typu operonów. Wiele genów podstawowego metabolizmu, zwanych genami konstytutywnymi, jest stale czynnych.

Kontrola na poziomie transkrypcji odbywa się:

• poprzez zróżnicowaną wydajność promotora, zależną od liczby i rodzaju określonych sekwencji zasad w DNA znajdujących się przed promotorem,

• przez zmianę szybkości transkrypcji (przez fragmenty DNA, tzw. sekwencje wzmacniające),

• przez białka regulatorowe, które wiążą się z różnymi rejonami promotora, blokując transkrypcję,

• przez zmianę struktury chromosomów,

• zwiększenie liczby kopii genu w chromosomie (amplifikacja),

• zróżnicowanie na heterochromatynę i euchromatynę.

- Kontrola potranskrypcyjna w czasie obróbki cząsteczki RNA:

• zmienne składanie eksonów, regulacja stabilności mRNA.

- Kontrola potranslacyjna:

• przez przekształcenie nie aktywnych prekursorów białka w formy aktywne, przez degradację białek niepotrzebnych komórce.

- W organizmach wielokomórkowych regulacja genetyczna ma na celu zapewnić specyficzność struktury i funkcji komórek w poszczególnych tkankach.

• Komórka każdego typu zawiera pewne geny aktywne, a inne nie aktywne.

- Komórka może uzyskać nowe funkcje w wyniku:

• kontroli procesów metabolicznych na podstawie posiadanej informacji genetycznej, zmiany informacji genetycznej na drodze mutacji.

5. Co to są mutacje genomowe? 119

polegają na zmianie liczby genomów lub liczby chromosomów w genomie. Zmiana liczby genomów jest wynikiem zaburzeń w mitozie lub polegających na nie rozchodzenia się chromosomów do biegunów co prowadzi do wytworzenia kom. somatycznych lub generatywnych o podwojonej liczbie chromosomów i genomów. Jeżeli w procesie zapłodnienia zostaną połączone gamety o podwojonej liczbie genomów powstają poliploidane org. potomne o zwiększonej liczbie genomów. W wyniku mutacji genomowych mutanty dzielimy na: A; antyploidy -powstają jako skutek mutacji osobników jednego gatunku: aneuploidy- org. o zmienionej liczbie pojedyńczych chromosomów: -monosomiki 2n-1 u osobników takich zamiast pary chromosomów homologicznych w zygocie jest tylko jeden; trisomiki 2n+1 u osobników takich zamiast dwóch chromosomów homologicznych tworzą się 3. antopoliploidy - organizmy o zmienionej liczbie kompletów chromosomów. Przyczyna może być np. brak wykształcenia wrzeciona kariokinetycznego w czasie pierwszego podziału. B allopoloploidy - mutanty powstałe z połączenia się dwóch różnych genomów.

6. Co to są „WEKTORY” i ich rola w transformacjach SKRYPT 122

Wektorami mogą być: plazmidy, wirusy, bakterie i sztuczne chromosomy. Wektory, poza genem strukturalnym, muszą zawierać sekwencje umożliwiające prawidłowe wprowadzenie obcego DNA do genomu biorcy, gen wskaźnikowy(markerowy) umożliwiający selekcję transformowanych komórek, a często jeszcze dodatkowe sekwencje ułatwiające transformacje i regulacje funkcji nowego genu. W transformacjach używane są jako nośniki, do których dołącza się obce geny i w ten sposób wprowadza się do komórki gospodarza - jest to metoda wektorowa.

7. Zjawiska transgresji „+” i „-” SKRYPT 66

Przekraczanie typów rodzicielskich przez niektóre osobniki potomne. To częste zjawisko dziedziczenia cech ilościowych. Występuje ona wtedy, gdy krzyżują się 2 formy z jakąś cechą ilościową wykształconą w jednakowym stopniu. W potomstwie krzyżówki u części organizmów cecha ta wyraża się znacznie silniej niż u organizmów rodzicielskich.

Dodatnia (+) gdy osobniki potomne posiadają wykształconą cechę silniej niż rodzice.

Ujemna (-) w mniejszym stopniu niż rodzice.

8. Czym różni się dziedziczenie cech sprzężonych z płcią od autosomalnego? SKRYPT 72

Oprócz cech sprzężonych z płcią, są też tzw. cechy związane z płcią. Geny za nie odpowiadające zlokalizowane są na autosomach, a ujawnienie się danej cechy zależy od czynników wynikających z przynależności do danej płci.

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią różni się od dziedziczenia cech autosomalnych. Rozszczepienie cech w potomstwie zależy od tego czy nosicielem danej cechy jest matka, czy ojciec. Stąd obserwowane odstępstwa od typowego, mendlowskiego dziedziczenia. W dziedziczeniu cech sprzężonych z płcią fenotypowe ujawnienie się cechy w potomstwie zależy od tego, który z rodziców jest jej nosicielem. W przypadku dziedziczenia cech autosomalnych nie ma to znaczenia.

9. Co to są i jak się dziedziczą geny monarchiczne? SKRYPT 51

Geny monarchiczne powodują taki sam efekt fenotypowy. Ich allele dominujące mogą się wzajemnie zastępować bez zmiany fenotypu. Jedynie podwójna homozygota recesywna przejawia inną jakość cechy. Rozszczepienie cech genotypowych w pokoleniu F2 jest jak 15:1

III

1. Co to jest grupa sprzężeń? SKRYPT 62

Grupa sprzężeń to leżące na jednym chromosomie i dziedziczące się łącznie geny. Leżące na jednym chromosomie geny podczas tworzenia gamet przechodzą łącznie do komórek potomnych i dalej do organizmów potomnych. Maksymalna liczba grup sprzężeń równa jest liczbie chromosomów w gamecie organizmu.

2. Definicja populacji mendlowskiej i jej znaczenie dla gamet populacji SKRYPT 107

Populacja mendlowska, populacja genetyczna - model opisujący populację biologiczną. Są to osobniki należące do jednego gatunku, zamieszkujące określony teren. Populacja genetyczna musi być duża, osobniki do niej należące muszą rozmnażać się płciowo i zachodzi w niej panmiksja, czyli losowe krzyżowanie się osobników i losowe łączenie się gamet. Jeśli populacja taka jest liczebnie dostatecznie duża to osobniki homo i heterozygotyczne w stosunku do alleli badanych genów będą występować w kolejnych pokoleniach w tych samych proporcjach, określonych jedynie częstością występowania danych alleli w populacjach.

3. Zjawisko psedodominacji

Jest to zjawisko przejawiania aktywności allelu recesywnego w układzie pełnej dominacji, na skutek delecji fragmentu chromosomu zawierającego allel dominujący danego genu lub wskutek jego supresji. Jest to utrata chromosomu przenoszącego allel dominujący u organizmu heterozygotycznego , umożliwia pojawienie się cechy recesywnej.

4. Dlaczego inwersje wpływają niekorzystnie na potomstwo? SKRYPT 82

Inwersje powodują groźne skutki genetyczne. Podczas tworzenia biwalentów w mejozie powstaje pętla inwersyjna. Zmiany położenia genów powodują powstanie chromatydy dicentrycznej i acentrycznego odcinka. Odcinek acentryczny zwykle ulega zagubieniu podczas podziału, a dicentryczna chromatyda pęka podczas rozchodzenia się chromosomów do biegunów komórki. Powoduje to wytworzenie gamet zawierających chromosomy z duplikacjami i deficjencjami, a więc mające skład genetyczny odmienny od wytwarzanych przez chromosomy niedomknięte tą aberracją. Gamety takie mogą być nieżywotne; zmniejszają płodność organizmu, mogą powodować powstanie organizmów dotkniętych mutacjami, ale mogą także mieć znaczenie dla procesów ewolucji - stanowi to ewolucyjne zabezpieczenie przed utratą ważnych dla gatunku cech.

5. Co to jest i jakie ma znaczenie fuzja protoplastów? SKRYPT 123

Kultury In- vitro protoplastów czyli komórek macierzystych roślin pozwalają na sterowanie rozwojem rośliny, umożliwiają one także tworzenie fuzji protoplastów różnych gatunków roślin dzięki czemu powstają mieszańce somatyczne. Wyizolowane protoplasty łączy się za pomocą pola elektromagnetycznego lub substancji chemicznej. W wyniku fuzji powstają kompleksy hybrydowe zawierające materiał obu gatunków. Hybrydowe protoplasty rozwijają się w rośliny będące mieszańcami somatycznymi posiadającymi cechy charakterystyczne dla obu gatunków. W ten sposób jeżeli jeden gatunek jest odporny na choroby grzybowe i wirusowe, tolerancyjny na niskie temp. oraz odporny na nicienie, a drugi nie( pomidor uprawny) to w mieszańcu będą geny gwarantujące występowanie tych właściwości. Mieszańce także są płodne i dzięki temu właściwości te mogą być przenoszone do odmian uprawnych przez ich krzyżowanie.

6. Na czym polega niejednoznaczność kodu genetycznego?

Oznacza to że kilka różnych trójek nukleotydów może oznaczać ten sam aminokwas np. Pro jest wyznaczane przez CCU, ale też CCC ,CCA, CCG

7. Teoria, operonu

Operon - zespół genów strukturalnych stanowiących szyfr dla syntezy określonych białek,

regulowany przez wspólny system regulacyjny.

składa się z: - genów strukturalnych oraz genów niekodujących białek (promotor +

operator)

Geny struktury leżą w sąsiedztwie genu operatora (przyłączającego represor)

i kontrolowane są przez geny regulatorowe nie mające możliwości kodowania białek

(represor i aktywator).

Teoria operonu została sformułowana przez francuskich uczonych - F. Jacoba

i J. Monoda, którzy przedstawili model operonu laktozowego.

Operator - jeden z genów wchodzący w skład operonu, odcinek DNA rozpoznawany przez

białko represorowe, sąsiadujący z genami należącymi do danego operonu

(geny struktury).

Gdy operator jest wolny (nie zablokowany przez represor) geny struktury

syntezują właściwe sobie mRNA, natomiast jeśli operator jest zablokowany,

geny struktury stają się nieczynne. W razie braku operatora represor nie może

hamować syntezy specyficznego mRNA i określony enzym jest wytwarzany

nieprzerwanie. Możliwe jest, że operator zawiera pewien szyfr kierujący

działaniem polimerazy DNA, rozpoczynający transkrypcję DNA od specyficznego

punktu danego końca operonu.

Represor - białko kodowane przez gen regulatorowy, hamujące ekspresję informacji genetycznej

z operonu. Represory blokują syntezę specyficznych białek łącząc się

ze ściśle określonym miejscem DNA (operator), uniemożliwiając jego transkrypcję

na mRNA.

Represory mogą istnieć w postaci aktywnej, albo nieaktywnej zależnie od tego

czy są połączone czy też nie ze specyficznymi cząsteczkami - induktorami

lub korepresorami. Połączenie z induktorem (np. laktoza) powoduje inaktywację

(unieczynnienie) represora, pozwalając na syntezę odpowiedniego enzymu.

Łączenie się korepresora (np. aminokwas) przyczynia się do zwiększenia liczby

aktywnych cząsteczek represora, blokując syntezę enzymu.

Represory łączą się ze specyficznymi dla nich induktorami lub korepresorami

za pomocą słabych wiązań - głównie wodorowych.

Terminator - odcinek genu, na którym kończy się transkrypcja operonu.

(wchodzi w skład operonu)

Atenuator - sekwencja genów położona między promotorem i genami strukturalnymi.

IV

1. Co to są i jak powstają allele? SKRYP 28

Allele (allelomorfy) - wzajemnie wykluczające się w gamecie formy genu, umiejscowione w tym samym locus(miejscu) chromosomów homologicznych, powstałe w wyniku mutacji. Allele oznacza się przeważnie literami. Duża litera zazwyczaj wskazuje na allel dominujący a mała na allel recesywny. U organizmów diploidalnych geny występują w postaci par alleli. Chromosomy homologiczne , a więc należące do jednej pary nie różnią się budowa morfologiczną, natomiast mogą zawierać różne postacie określonego genu. Jeżeli na obu chromosomach homologicznych występują takie same allele np. AA lub aa, osobnik zwany jest homozygotą (dominującą lub recesywną). Jeżeli allel są różne np. Aa jest to heterozygota.

2. Addytywne współdziałanie genów wielokrotnych SKRYPT 49

Współdziałanie addytywne to inaczej współdziałanie kompromisowe. Efekt fenotypowy powstaje w wyniku sumującego się działania dwóch genów. Cecha przejawia się fenotypowo w różny sposób w zależności od tego, czy w genotypie znajdują się allele dominujące obu genów, allele dominujące tylko jednego z genów, czy też brak jest alleli dominujących. Ten typ współdziałania powoduje powstanie w pokoleniu F2 stosunku rozszczepień fenotypowych 9:6:1. Przykładem może być dziedziczenie kształtu owoców dyni.

3. Płeć heterozygotyczna, które płcie tworzą heterogamety w różnych typach płci

Heterogamety, gamety zróżnicowane pod względem wielkości na duże żeńskie makrogamety i małe męskie mikrogamety lub także pod względem kształtu i budowy na duże komórki jajowe i małe plemniki.

4. Konsekwencje mutacji sensownej

Mutacja typu zmiana sensu - jeden kodon sensowny będzie przekształcony w drugi sensowny w związku z tym w łańcuchu polipeptydowy będzie niewłaściwy aminokwas

Mutacja typu nonsensu - kodon sensowny przekształca się w nonsensowny. Powstanie skrócony łańcuch polipeptydowy.

5. Ważne gospodarczo alloploidy SKRYPT 121

Allopoliploidami naturalnymi, wytworzonymi przez przyrodę, są ważne gospodarczo rośliny, takie jak rzepak i pszenica. Sztucznie wytworzonym przez człowieka allopoliploidem jest pszenżyto. Rzepak powstał w wyniku połączenia genomów kapusty i rzepy (jest tetraploidem 2n=4). Pszenica zwyczajna w wyniku krzyżowań międzygatunkowych najpierw pomiędzy pszenicą płaskurką a kozieńcem a następnie pomiędzy pszenicą samopszą a pszenicą płaskurką lub kozieńcem (jest heksapolidem 2n=6). Pszenżyto powstało poprzez skrzyżowanie pszenicy z żytem (jest oktaploidem 2n=8)

6. Prawo Hardy'EGO - WEINBERGA SKRYPT 107

Częstość występowania różnych genotypów w populacji pozostaje niezmieniona z pokolenia na pokolenie i zależy tylko od częstości występowania alleli w populacji. . Tak wiec: - osobniki kojarzą się całkowicie losowo, - nie występują mutacje, - osobniki nie migrują, - populacja jest duża (kilkaset osobników).

7. Rola genu w regulacji i jego funkcje

Gen jest to określona sekwencja nukleotydów wzdłuż cząsteczki DNA, która stanowi jednostkę funkcjonalną dziedziczności.

Regulacja genetyczna polega na redukcji czasowej i ilościowej procesu biosyntezy białek katalitycznych. Obejmuje ona zarówno regulację aktywności enzymów już wytworzonych jak też regulację syntezy nowych enzymów.

- regulacja aktywności enzymów konstytutywnych które występują stale w komórce, możliwa dzięki efektowi allosterycznemu

- regulacja syntezy enzymów katalitycznych(może mieć miejsce podczas transkrypcji i translacji)

- regulacja transkrypcji (może polegać na hamowaniu lub indukowaniu syntezy enzymu przez hamowanie lub stymulowanie tworzenia mRNA na matrycy DNA)

- regulacja syntezy enzymów za pomocą systemu rep resor - operator.

- regulacja rozkładu laktozy w komórkach bakterii (operon laktozowy)

regulacja aktywności genów u bakterii [polega na wytwarzaniu tych produktów genów, które Są danym momencie niezbędne dla funkcjonowania komórki. Ten typ regulacji pozawala procaryotom reagować na zmianę otoczenia. Zmiana w ilości wytwarzanego produktu, genu może być potencjalnie uzyskiwana poprzez zmianę tempa transkrypcji, okresu półtrwania mRNA i zmianę wydajności translacji. Z wyżej wymienionych sposobów regulacji najlepiej scharakteryzować jest mechanizm regulujący tempo transkrypcji. Wiele genów bakteryjnych jest zorganizowanych we wspólnie regulowanej jednostce zwanej OPERONAMI. Ekspresja genów komórek eukariotycznych podlega bardzo złożonej regulacji. W pojedynczej komórce tylko około 15% genów ulega ekspresji, przy czym w różnych typach komórek aktywowane są różne geny. Zestaw genów ulegających ekspresji określa cechy komórki i jej role w organizmie. Zmiany zestawu aktywowanych genów indukują różnicowanie komórki. Nieprawidłowe zestawy genów ulegających ekspresji towarzysza rozwojowi nowotworów. Komórki eukariotyczne regulują ekspresję swoich genów głównie przez zmianę szybkości transkrypcji

8.Jakie geny należą do jednej grupy sprzężeń? SKRYPT 63

Do grupy sprzężeń należą geny znajdujące się na jednym chromosomie.

V

1. Co to jest kodominacja?

kodominacja - w stanie heterozygotycznym ujawniają się fenotypy determinowane przez oba równocenne allele danego genu. Efektem kodominacji jest np. występowanie grupy krwi AB. Cechy dziedziczne organizmów dotyczą bezpośrednio produktów białkowych genów. Heterozygota posiada jednocześnie obie właściwości homozygot rodzicielskich - ujawniają się obydwie cechy, a ich ekspresja jest jednakowo silna.

2. Co to jest epistaza, podaj przykład? SKRYPT 50, NET

Zjawisko epistazy polega na wzajemnej nadrzędności i podrzędności genów nieallelicznych. Allel dominujący jednego genu, zwanego genem epistatycznym, dominuje nad allelami dominującymi drugiego genu, zwanego genem hipostatycznym. Dopiero gdy organizm jest homozygota recesywna pod względem genu epistatycznego może ujawnić się fenotypowo działanie dominującego genu hipostatycznego. Jest to epistaza genów dominujących. Epistaza genów recesywnych polega na dominacji allelu recesywnego genu epistatycznego nad allelem genu hipostatycznego. Przykładem epistazy genów dominujących jest dziedziczenie kształtu kłosa pszenicy płaskurki. Cecha ta warunkowana jest współdziałaniem dwóch genów L i M. Gen L jest genem epistatycznym. Jego allel dominujący warunkuje luźny kształt kłosa. Gen M jest genem hipostatycznym. Jego allel dominujący warunkuje kłos maczugowaty. Podwójna homozygota recesywna ma kłos zbity. W pokoleniu F2 powstałym w wyniku krzyżowania pszenicy o kłosie luźnym z pszenicą o kłosie zbitym występuje rozszczepienie cech genotypowych w stosunku 12:3:1.

3. Co to jest jednostka mapowa (morgan?

Jednostka Mapowa inaczej zwana Morganem od nazwiska wielkiego amerykańskiego genetyka, jest jednostką odległości pomiędzy genami. To odległość między dwoma genami leżącymi na tym samym chromosomie. 1 Morgan to odległość przy której między dwoma genami zachodzi 1% crossing-over. Częstość zachodzenia zjawiska crossing-over mierzy się procentową liczbą rekombinantów w potomstwie. Jednostka mapowa wykorzystywana jest przy mapowaniu. Stąd jeżeli uzyskuje się np. 15% rekombinantów powstałych powstałych wyniku wymiany chromatyd miedzy dwoma genami, to ustala się odległość miedzy nimi jako 15 jednostek mapowych.

4. Kultura PYLNIKOWA SKRYPT 117

W Polowie lat 60. XX wieku opracowano metodę uzyskiwania roślin haploidalnych z ziaren pyłku, stosując techniki in vitro (kultury pylnikowe). Z niedojrzałych ziaren pyłku można uzyskać rośliny haploidalne, przestrzegając dwóch, podstawoych warunków - stosowania pożywki o odpowiednim składzie oraz pylników w odpowiedniej fazie rozwoju. Najlepsze efekty daje hodowla pylników w fazie bezpośrednio poprzedzającej mitozę mikrospory. Na pożywka ziarna pyłku wytwarzają masę komórkową, która przechodząc różne fazy rozwojowe, różnicuje się w końcu na małą roślinkę. Po osiągnięciu przez nią wysokości kilku centymetrów, przesadzana jest do doniczki. Uzyskane w ten sposób haploidalne rośliny są niższe, mają mniejsze liście i kwiaty niż ich diploidalne odpowiedniki i wytwarzają niepłodny pyłek.

5. Odróżnić geny autosomalne od sprzężonych z płcią

Oprócz cech sprzężonych z płcią, są też tzw. cechy związane z płcią. Geny za nie odpowiadające zlokalizowane są na autosomach, a ujawnienie się danej cechy zależy od czynników wynikających z przynależności do danej płci.

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią różni się od dziedziczenia cech autosomalnych. Rozszczepienie cech w potomstwie zależy od tego czy nosicielem danej cechy jest matka, czy ojciec. Stąd obserwowane odstępstwa od typowego, mendlowskiego dziedziczenia. W dziedziczeniu cech sprzężonych z płcią fenotypowe ujawnienie się cechy w potomstwie zależy od tego, który z rodziców jest jej nosicielem. W przypadku dziedziczenia cech autosomalnych nie ma to znaczenia.

6. Poliploidy SKRYPT 119, NET

7. Operon tryptofanowy

Koduje enzymy potrzebne do syntezy aminokwasu - tryptofanu. Sklada się także z operatora, promotora i kilku genow struktury. Aminokwas ten jest stale potrzebny i normalnie geny operonu tryptofanowego sa wlaczone (ulegaja transkrypcji, ponieważ bialko represora tego operonu jest nieaktywne i nie blokuje polimerazie mozliosci przeprowadzenia transkrypcji). Dopiero gdy stezenie tryptofanu w kom wzrasta, jego czasteczki lacza się z nieaktywnym represorem. Niestepuje wówczas modyfikacja represora i staje się on aktywny (tryptofan = korepresor). Aktywny represor blokuje operator i nastepuje „wylaczenia” genow operonu tryptofanowego. Stan taki utrzymuje się tak dlugo,az stezenie tryptofanu się zmniejszy.

8. System SOS w komórce SKRYPT 79

System SOS = naprawa SOS. Jest to mechanizm indukcyjny stanowiący odp komorki na trwale uszkodzenie DNA, zagrażające jej zyciu, stad nazwa SOS. System naprawy SOS jest niedoskonaly, pozostawia bledy,a wiec ma dzialanie mutagenne.

System dziala wtedy gdy uszkodzeniu ulegna obie nicie DNA. Enzymy naprawcze losowo uzupełniają braki w matrycy, ale i tak jest duze prawdopodobieństwo mutacji. Np. zmiana sensu jest lepsza niż pozostawienie uszkodzenia. Naprawa DNA zachodzi zarówno w DNA jądrowym, jak i cytoplazmatycznym.

VI

1. Kto jest ojcem genetyki i dlaczego?

Za ojca genetyki uważamy Grzegorza Mendla - był on odkrywca podstawowych praw dziedziczności . Prowadził doświadczenia hodowlane na grochu, był pierwszym uczonym któremu udalo się zastosować w badaniu dziedziczności metody ilościowe; następnie dokonał krzyżówek między osobnikami różniącymi się jedną cecha. Główne odkrycie zwane mendlowskimi zasadami dominacji, czystości gamet, stały się podstawą nowe dziedziny nauki-genetyki.

2. Co to są cechy mono- i poligeniczne?

Cecha poligeiczna-wielogenowa- cecha kontrolowana przez kilka genów. Cechy ilościowe określane przez kilka par genów

Cecha monogeiczna- jednogenowa- cecha warunkowana przez jedną parę alleli określonego

3. Co to jest sprzężenie genów? SKRYPT 62

Sprzężenie genów polega na łącznym przekazywaniu potomstwu wielu genów, a tym samym cech warunkowanych przez te geny. Sprzężenie genów powoduje to, że w potomstwie obserwuje się znaczącą przewage kombinacji cech, jakie były obecne w organizmach rodzicielskich.

4. Sprzężenie genów z płcią i ich zastosowanie

geny sprzężone z płcią, geny znajdujące się w chromosomach płci, warunkujące wykształcenie płci osobnika, ale także innych cech, takich np., jak u człowieka zdolność widzenia barw lub krzepliwość krwi; gdy recesywny gen danej cechy występuje u mężczyzny w chromosomie X, u potomstwa mężczyzny cecha ta nie przejawia się, a potomstwo kobiet z daną cechą jest nosicielami genu; gdy cecha jest dominująca, to występuje u całego potomstwa; g. s. z chromosomem Y dziedziczą się tylko w linii męskiej.

5. Co to jest regulon?

System skoordynowanej regulacji transkrypcji genów, które nie tworzą wspólnego operonu, a więc jednej jednostki transkrypcyjnej;

6. Co to są FOTOLIAZY?

Fotoliaza jest enzymem wiążącym komplementarne nici DNA i rozbijającym dimery pirymidynowe, które zazwyczaj powstają wskutek ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Dimery pirymidynowe powstają, gdy para tymin lub cytozyn tej samej nici DNA połączy się ze sobą, tworząc zniekształcenie struktury podwójnej helisy w miejscu uszkodzenia. Fotoliaza wykazuje wysokie powinowactwo do tych zmienionych fragmentów DNA i odwracalnie wiąże zmienioną cząsteczkę DNA, a następnie rozbija dimer wykorzystując zaabsorbowaną energię świetlną. Fotoliazy jako enzymy naprawy DNA działają, gdy na komórkę pada promieniowanie świetlne (preferencyjnie niebieska i fioletowa część pasma). Ten proces naprawy nazywany jest fotoreaktywacją.

7. Sposoby transformacji w komórce roślinnej SKRYPT 123

Transformacja komórek roślinnych prowadzi do powstania form transgenicznych a więc o zmiennym zasobie informacji genetycznej. Do transformacji można użyć wektorów lub zestawów metody bezwektorowej. W metodzie wektorowej stosuje się dwie grupy wektorów: kointegracyjne i binarne. Pierwszy z nich powstaje w wyniku rekombinacji między wektorem pośrednim (namnażanie w komórkach E-coli) i wektorem pomocniczym pochodzącym z agrobakterium. W przypadku wektorów binarnych występuje system dwóch wzajemnie uzupełniających się plazmidów. Do metod nie wektorowych należy metoda mikroostrzeliwania, która przypomina wprowadzenie obcych genów do całych roślin, określonych ich organów lub tkanek. Metoda ta wymaga dokładnego systemu regeneracji.).

8. Mutacje genowe SKRYPT 77

---