Stropodachy - uszkodzenia oraz sposoby naprawy i modernizacji (cz. 2.)

dr inż. Henryk A. Nowak  |  IZOLACJE 4/2007  |  24.11.2010

W drugiej części opracowania opisującego uszkodzenia oraz sposoby naprawy i modernizacji stropodachów autor skupia się na przyczynach ich powstawania oraz charakteryzuje same wady i uszkodzenia stropodachów.

Przyczyny wad i uszkodzeń stropodachów

Objawem uszkodzeń stropodachów są najczęściej przecieki wody opadowej. Przyczyną przecieków mogą być błędy projektowe, błędy wykonawstwa i produkcji materiałów oraz nieprawidłowości użytkowania. Źródłem błędów projektowych jest niedostateczna wiedza o pracy fizycznej stropodachów i mała wiedza z zakresu fizyki budowli oraz nieprzestrzeganie przepisów technicznych i zasad sztuki budowlanej.

Błędy projektowe dotyczą:

• doboru materiałów podstawowych i pomocniczych,

• rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych i technologicznych,

• rozwiązań szczegółów zabezpieczeń elementów dachowych.

Podstawowymi błędami projektowymi są braki lub zbyt oszczędne opracowania rozwiązań zarówno opisowych, jak i rysunkowych. Tymczasem w odniesieniu także do omawianej tematyki istnieją wymagania zawarte w obowiązujących przepisach. Wymagania te sformułowane są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [1]. Opis techniczny powinien określać m.in. „rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych” (§ 11 ust. 2 pkt 3), a część rysunkowa powinna przedstawiać „rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe przegród zewnętrznych wraz z niezbędnymi szczegółami budowlanymi, mającymi wpływ na właściwości cieplne i szczelność przegród” (§ 12 ust. 1 pkt 3).

Szczegółowe wymagania dotyczące projektu technicznego w zakresie pokryć dachowych zawiera opracowanie Instytutu Techniki Budowlanej pt. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych” [2]. Oprócz wymogów dotyczących dokumentacji technicznej podano także wymagania odnoszące się do stosowanych materiałów budowlanych, podłoży pod pokrycia dachowe oraz dotyczące układania pokryć dachowych. Braki rozwiązań o charakterze opisowym i rysunkowym mogą prowadzić do pewnej dowolności realizacji przez pozostawienie wykonawcy swobody realizacji na budowie. Niejednokrotnie tego rodzaju sytuacje były przyczyną wadliwego wykonawstwa.

Przy opisie rodzaju materiałów przewidzianych do stosowania w stropodachach brakuje często szczegółów informujących o typie folii mającej pełnić funkcję paroizolacji, o odmianie styropianu czy rodzaju wełny mineralnej, dokładnego określenia folii dachowej i szczegółów sposobu jej mocowania czy sprecyzowania, jakie materiały rolowe przeznaczone zostały na pokrycie dachowe. Projektanci często nie podają informacji o rodzaju i gramaturze osnowy pap zgrzewalnych i mas powłokowych [3].

Często występujące błędy w projektach to m.in.: zalecenie wykonania jedynie powłoki z masy hydroizolacyjnej na powierzchni spękanego pokrycia papowego - bez wkładki wzmacniającej, układanie w obrębie pokrycia dachowego materiałów oddziałujących na siebie destrukcyjnie, np. ułożenie produktów asfaltowych na starym pokryciu z papy smołowej, bez jego usunięcia, zastosowanie roztworów rozpuszczalnikowych do gruntowania gładzi cementowej ułożonej na płytach styropianowych, powodujące rozkład chemiczny styropianu.

Błędami w zakresie doboru poszczególnych warstw pokrycia dachowego są m.in.:

• niedostateczna liczba warstw w stosunku do wymagań normy PN-B-02361:1999 [4],

• przyjęcie pokryć dachowych jednowarstwowych z materiałów nieprzeznaczonych do tego rodzaju zastosowania,

• projektowanie pokryć z materiałów o niedostatecznej wytrzymałości mechanicznej w stosunku do wymagań stawianych przez obiekt, co może być przyczyną powstania pęknięć.

Błędy w szczegółach zabezpieczeń elementów dachowych to np.:

• nieprawidłowe przebicie warstw pokrycia dachowego bez należytego zabezpieczenia,

• brak dostatecznie wysokiego wyprowadzenia papy na styku ze ścianą i prawidłowego zabezpieczenia styku papy ze ścianą,

• nieprawidłowe rozwiązanie spływu wód opadowych z połaci dachowych wyżej leżących na niższe,

• brak pomostów ochronnych na powierzchni pokrycia w obszarze ciągów komunikacyjnych, służących do konserwacji urządzeń umieszczonych na dachu,

• mocowanie podpór instalacji odgromowej w warstwie nośnej z przebiciem pokrycia,

• niewłaściwy dobór wpustów ściekowych w korytach odwadniających, zbyt bliskie umiejscowienie ich w stosunku do dylatacji i innych elementów,

• bezgzymsowe rozwiązanie rynien wiszących,

• niewłaściwe ukształtowanie szczelin dylatacyjnych z zastosowaniem nieodpowiednich materiałów,

• nieprawidłowe osadzenie kominków wentylacyjnych z niedostatecznym uszczelnieniem przebicia pokrycia dachowego.

Błędy wykonawcze są następujące:

• stosowanie niewłaściwych materiałów,

• stosowanie niewłaściwych technologii układania warstw,

• niedokładne i nieprawidłowe wykonywanie uszczelnień w miejscach zabezpieczeń elementów dachowych.

Stosowanie niewłaściwych materiałów ma często podłoże ekonomiczne, związane z dążeniem wykonawcy do obniżenia kosztów robót. Chodzi tu głównie o wykorzystywanie najtańszych materiałów, np. papy zgrzewalnej na welonie szklanym o najniższej gramaturze czy papy izolacyjnej na tekturze budowlanej bez masy powłokowej, która w pokryciach dachowych w ogóle nie powinna być używana. Błędem powodującym odspojenie nowej warstwy pokrycia od starego jest ułożenie warstwy papy asfaltowej na starym pokryciu z produktów smołowych.

Błędy sposobu wykonywania pokryć dotyczą takich nieprawidłowości, jak:

• prowadzenie prac dekarskich przy za niskiej temperaturze i podczas opadów atmosferycznych, czego skutkiem jest uwięzienie wilgoci pod papą, brak ciągłości lepiku przy sklejaniu warstw i zakładów, uszkodzenia papy przy jej rozwijaniu oraz nierówności połaci dachowej,

• niedostateczne przygotowanie podłoża do układania warstw pokrycia dachowego.

Uszczelnienie różnych miejsc zabezpieczeń elementów dachowych jest często wykonywane doraźnie za pomocą niewłaściwych kitów lub pianki poliuretanowej, zamiast wykonania uszczelnień systemowych według technologii podanej w opisie i na rysunkach projektu. Często urządzenia ustawiane są bezpośrednio na pokryciu dachowym, co może powodować przebicie pokrycia i przecieki.

Kolejne błędy przy wykonywaniu różnego rodzaju zabezpieczeń to np.: mocowanie obróbek blacharskich z blachy stalowej wprost na betonie lub zaprawie cementowej bez przekładki, powodujące przyśpieszoną korozję blachy, nieszczelne wykończenie górnej krawędzi pionowej pokrycia wyprowadzonego na ścianę itp.

Również błędy w zakresie użytkowania, np. nieprawidłowości przy usuwaniu śniegu i lodu z powierzchni lekkiego stropodachu, mogą być przyczyną uszkodzeń. Jednym z przykładów są nieprawidłowości przy usuwaniu śniegu i lodu z powierzchni lekkiego stropodachu wykonanego z blachy stalowej powlekanej o grubości 0,6 mm, z rdzeniem z materiału termoizolacyjnego. Wskutek braku wiedzy o wyrobie, niedbalstwa i obojętności pracownika posługującego się niewłaściwym sprzętem, powstały pęknięcia blachy, które spowodowały przecieki stropodachu i uszkodzenia powłoki antykorozyjnej, obniżające trwałość stropodachu.

Wady i uszkodzenia

Wady i uszkodzenia pokryć dachowych Charakter wad i uszkodzeń stropodachów, w tym także pokryć dachowych, jest mocno zróżnicowany. Wynika to z dużej liczby rozwiązań konstrukcyjnych, zastosowanych materiałów i warstw ochronnych oraz istniejących uwarunkowań. Najczęściej występującymi wadami i uszkodzeniami pokryć dachowych są:

• wady połączeń folii z tworzyw sztucznych,

• uszkodzenia starzeniowe,

• pęcherze,

• fałdy,

• pęknięcia,

• odspojenia,

• uszkodzenia mechaniczne,

• uszkodzenia połączeń pokrycia dachowego z innymi elementami ponad dachem.

Na jednowarstwowym pokryciu dachowym w postaci folii z tworzywa sztucznego zdarzają się przypadki niedokładnego połączenia folii na zakładach i tym samym nieszczelności. Ich rezultatem są przecieki wody w głąb stropodachu i do wnętrza budynku. Naprawa jest konieczna i w zasadzie powinna polegać na powtórnym zgrzaniu lub sklejeniu połączeń, tak aby i w tych miejscach było zapewnione całkowicie szczelne pokrycie.

Uszkodzenia starzeniowe powstają i powiększają się wraz z upływem czasu. Uszkodzenia takie jak siatka rys i odsłonięcie osnowy na wierzchu papy asfaltowej wierzchniego krycia pozwalają na renowację pokrycia, natomiast zaawansowane zmiany starzeniowe folii z tworzyw sztucznych powodują konieczność rezygnacji z naprawy [5].

Pęcherze pod pokryciem - w pokryciach z pap asfaltowych najczęściej pod warstwą wierzchnią - powstają albo w trakcie robót dekarskich wykonywanych niestarannie i w niewłaściwych warunkach, albo na drodze dyfuzji pary wodnej z wnętrza podczas użytkowania. Dopóki pęcherze są szczelne, nie powodują przecieków, ale stanowią zagrożenie dla szczelności stropodachu i jego funkcjonalności.

Nierówności pokrycia dachowego, których istotą jest pofałdowanie warstwy wierzchniej - tym większe, im większa jest grubość warstwy - są spowodowane nadmierną spływnością masy asfaltowej w podwyższonej temperaturze. Skutecznym sposobem ograniczenia odkształceń może być zmniejszenie obciążeń termicznych, np. ułożenie warstwy ochronnej ze żwiru. Gdy takiej możliwości nie ma, konieczna jest wymiana całego pokrycia papowego.

Pęknięcia, zdarzające się szczególnie często, stanowią duże zagrożenie dla szczelności stropodachu. Są wywołane odkształceniami podkładu lub samego pokrycia. Przyczyną odkształceń jest na ogół niewłaściwy podział szczelinami dylatacyjnymi, niedostateczna izolacyjność cieplna stropodachu i całopowierzchniowe przyklejenie papy do podłoża nad pęknięciami i szczelinami.

Odspojenia papy asfaltowej, wywołane niestarannym przyklejeniem warstwy wierzchniej na obrzeżach arkuszy, mogą być przyczyną odrywania papy pod wpływem wiatru i przecieków w słabszych miejscach pokrycia. Odspojenia folii z tworzyw sztucznych pojawiają się w miejscach wadliwych połączeń.
Przyczyny powstania uszkodzeń mechanicznych są różnorodne i najczęściej spowodowane są niestarannym wykonywaniem prac montażowych lub remontowych na stropodachach. Szczególnie często dochodzi do uszkodzeń w obrębie zabezpieczeń różnych elementów dachowych. Najczęściej ich przyczyną są wady projektowe lub błędy wykonawstwa. Czasem powstają w trakcie eksploatacji w wyniku braku konserwacji lub jako efekt procesów starzeniowych.

Uszkodzenia wilgociowe

Powstają na ogół wskutek wadliwej budowy fizycznej stropodachu, w szczególności z powodu zbyt niskiej izolacyjności termicznej, braku paroizolacji, niedostatecznej wentylacji i wadliwego wykonania pokrycia dachowego. Głównym problemem stropodachów jest na ogół zawilgocenie materiału termoizolacyjnego i w konsekwencji zawilgocenie innych warstw oraz przecieki wody do wnętrza budynku. Zawilgoconej warstwy termoizolacyjnej nie wolno nakrywać nową szczelną warstwą, ponieważ powoduje to zamknięcie znajdującej się tam wilgoci.

Kliknij, aby otworzyć trzecią część cyklu.

Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (DzU z 2003 r. nr 120, poz. 1133).
2. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych”, Część C: „Zabezpieczenia i izolacje”, Zeszyt 1: „Pokrycia dachowe”, „Instrukcje, Wytyczne, Poradniki” 396/2004, ITB, Warszawa 2004.
3. B. Francke, „Typowe błędy pokryć dachowych wykonywanych z materiałów bitumicznych”, „Materiały Budowlane” nr 6/2006, s. 6-7.
4. PN-B-02361:1999 „Pochylenia połaci dachowych”.
5. H.A. Nowak, „Naprawa i modernizacja stropodachów”, [w:] Materiały XIV Ogólnopolskiej Konferencji Warsztat Pracy Projektanta Konstrukcji, Ustroń 1999 r., Tom 2, Część 2, PZITB, Oddział w Bielsku-Białej, 1999, s. 133-165.

Stropodachy - uszkodzenia oraz sposoby naprawy i modernizacji (cz. 3.)

dr inż. Henryk A. Nowak  |  IZOLACJE 4/2007  |  24.11.2010

Ostatnia już część opracowania dotyczącego uszkodzeń oraz sposobów naprawy stropodachów poświęcona została technikom napraw wszelkich wad i uszkodzeń tego typu dachów.

Uwarunkowania ogólne

Warunkiem skutecznej naprawy stropodachu jest poprzedzenie jej - w zależności od stopnia złożoności zagadnienia - opinią lub ekspertyzą rzeczoznawcy. Ekspertyza powinna zawierać identyfikację aktualnego stanu technicznego stropodachu z inwentaryzacją uszkodzeń, analizę i ocenę stanu technicznego z określeniem przyczyn zaistniałych uszkodzeń oraz propozycję sposobu naprawy.

Niejednokrotnie określenie przyczyn uszkodzeń wiąże się z koniecznością przeprowadzenia odpowiednich badań, tj. wykonania odkrywek. Sposób naprawy powinien odpowiadać aktualnemu poziomowi wiedzy i przepisom z zakresu ochrony cieplnej budynków oraz uwzględniać zastosowanie najnowszych materiałów i technologii. Oznacza to, że w przypadku niektórych stropodachów, zwłaszcza nieodpowiadających wymaganiom ochrony cieplnej, należy rozważyć możliwość ich modernizacji.

W przypadkach napraw lub modernizacji stropodachów konieczne jest opracowanie odpowiedniego projektu technicznego, zawierającego część opisową oraz rysunkową. Od stopnia szczegółowości i kompletności zależy wykonanie robót i końcowy efekt: szczelny stropodach o pełnej sprawności technicznej.

Wszelkie roboty remontowe związane z pokryciami dachowymi powinny być wykonane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi, w szczególności z uwzględnieniem wymagań norm PN-B-02361:1999 [1] i PN-80/B-10240 [2]. Materiały stosowane przy wykonywaniu pokryć dachowych powinny mieć aprobaty techniczne lub powinny być wyprodukowane zgodnie z obowiązującymi normami. Podłoża pod pokrycia z papy powinny odpowiadać wymaganiom podanym w normie PN-80/B-10240 [2] lub w aprobatach technicznych.

Usuwanie uszkodzeń starzeniowych

Gdy uszkodzenia pokryć asfaltowych są stosunkowo małe, tj. gdy wierzchnia warstwa asfaltowa nie ma większych ubytków i osnowa nie jest odsłonięta, na oczyszczoną i suchą powierzchnię pokrycia nakłada się roztwór asfaltowy na zimno na bazie rozpuszczalników. Celem tego zabiegu jest spowodowanie powolnego wniknięcia roztworu w głąb warstwy asfaltowej papy wierzchniej pokrycia, a przez to jej uelastycznienie, uszczelnienie i wzmocnienie oraz poprawa umocowania ziaren posypki mineralnej.

Jeżeli uszkodzenia polegają na odsłonięciu osnowy, po oczyszczeniu i dokładnym wysuszeniu warstwy wierzchniej należy wykonać gruntowanie powierzchni roztworem asfaltowym na zimno na bazie rozpuszczalników, a następnie ułożyć elastyczną masę asfaltową, stosując smarowanie, szpachlowanie lub natrysk, ewentualnie wzmacniając ją wkładką zbrojącą.

Możliwe jest także ułożenie dodatkowej powłoki bezspoinowej na bazie dyspersji asfaltowo-kauczukowej wzmocnionej tkaniną z włókna szklanego. Powłokę asfaltową posypuje się posypką mineralną. Gdy warstwa ochronna z posypki mineralnej wykazuje ubytki, trzeba ją uzupełnić. Przygotowaną powierzchnię pokrycia należy najpierw zagruntować, a następnie pokryć powłoką asfaltową na gorąco. Po ostygnięciu tej warstwy układa się masę asfaltową na zimno na bazie rozpuszczalników, którą następnie pokrywa się równomiernie posypką mineralną. W celu zmniejszenia wpływu procesów starzeniowych posypkę mineralną należy uzupełnić na całej powierzchni dachu, także w obszarach elementów dachowych.

Usuwanie uszkodzeń starzeniowych możliwe jest jedynie na pokryciach asfaltowych. Materiały pokrywcze rolowe z tworzyw sztucznych lub kauczuku nie nadają się do regeneracji.

Naprawy miejscowe

Naprawa uszkodzeń miejscowych możliwa jest zarówno w pokryciach asfaltowych, jak i polimerowych. Uszkodzenia mają charakter pęknięć nad pustkami, pęknięć nierównej warstwy wierzchniej i pojedynczych nieszczelnych pęcherzy oraz miejscowych uszkodzeń mechanicznych. Przed wykonaniem naprawy należy się upewnić, czy uszkodzenia są ustabilizowane. Jeżeli wskutek możliwości ruchów podkładu będą mogły ujawnić się ponownie, należy najpierw zapewnić konstrukcyjne warunki odkształceń.

Łatanie uszkodzeń w takim wypadku może być traktowane jedynie jako zabezpieczenie tymczasowe. Za tymczasowe należy także uważać wszystkie rodzaje napraw miejscowych za pomocą mas szpachlowych i kitów, również wzmocnionych trwałymi wkładkami. Sposób łatania uszkodzeń miejscowych zależy od rodzaju materiału pokrycia dachowego.

Uszkodzenia pokrycia asfaltowego usuwa się po dokładnym wyczyszczeniu i wysuszeniu obszaru naprawy. Większe nierówności należy zniwelować. Pęcherze powinny być otwarte przez nacięcia papy na krzyż i po wysuszeniu ponownie sklejone, a następnie przykryte łatą o wymiarach większych od pola pęcherza.

Pęknięcia liniowe, jeśli istnieje możliwość dalszych ruchów krawędzi pęknięć, należy przykryć nakładką w postaci pasa papy o szerokości co najmniej 20 cm. Następnie, po zagruntowaniu podłoża, przykleja się kolejno dwie łaty z wytrzymałej i elastycznej podkładowej zgrzewalnej papy asfaltowej lub papy asfaltowo-polimerowej. Dolna łata z papy podkładowej powinna mieć szerokość większą od szerokości pasa nakładkowego o co najmniej 25 cm. Druga górna łata z papy wierzchniego krycia powinna być większa od dolnej, a zakład powinien mieć szerokość min. 12 cm. Poszczególne łaty należy przyklejać odpowiednim lepikiem asfaltowym na całej powierzchni łat i podłoża.

Uszkodzenia miejscowe przepon wodoszczelnych polimerowych, np. pochodzenia mechanicznego, można usunąć tylko wtedy, gdy materiał łaty nadaje się do skutecznego połączenia z pokryciem dachowym, porównywalnego jakościowo do połączenia pierwotnego za pomocą spoin zgrzewanych. Między stosowanymi rolowymi materiałami polimerowymi istnieją duże różnice. Najczęściej używanym materiałem jest folia z uplastycznionego PVC. Zgrzewanie jednak jest tylko wtedy możliwe, gdy powierzchnia jest czysta i sucha. Ewentualne zanieczyszczenia można usuwać dzięki zastosowaniu odpowiednich środków. Jeżeli folia uległa procesom starzeniowym, mocowanie łat w miejscach uszkodzeń przez klejenie lub zgrzewanie nie zapewnia dostatecznej przyczepności.

Wymiary łat z folii PVC należy tak dobierać, aby zachowana była co najmniej podwójna szerokość normalnego zakładu połączenia zgrzewanego. Naroża łat trzeba zaokrąglać w celu uniknięcia nadmiernych naprężeń ścinających w płaszczyźnie warstwy kontaktowej. Łączenie łat wykonuje się specjalnym klejem wskazanym przez producenta folii. Gdy materiałem pokrywczym jest folia elastomerowa (EPDM lub CSPE), najlepszym sposobem łączenia wykonywanego na dachu jest łączenie na zimno z zastosowaniem jako warstwy kontaktowej samowulkanizującej mieszanki z kauczuku chloroprenowego lub butylowego.

Naprawa pokrycia dachowego przez nałożenie dodatkowej warstwy papy lub pokrycia bezspoinowego

Ten sposób naprawy stosuje się wówczas, gdy naprawa o charakterze konserwacji może nie być skuteczna lub gdy rozmiary i zagęszczenie uszkodzeń są tak duże, że miejscowe łatanie uszkodzeń jest bezsensowne. Przed naprawą stare pokrycie wymaga starannego przygotowania, tj. wyczyszczenia, ewentualnego usunięcia pęcherzy, wzmocnienia pęknięć liniowych itp. Po zagruntowaniu całkowicie suchej powierzchni pokrycia dachowego następuje staranne przyklejenie nowej warstwy papy wierzchniej z jednolitą warstwą ochronną, np. posypką mineralną.

Drugi sposób polega na nałożeniu na przygotowane podłoże, tj. naprawione stare pokrycie papowe, dodatkowego pokrycia bezspoinowego. Technologia wykonania pokrycia bezspoinowego obejmuje ułożenie masy asfaltowej lub asfaltowo-polimerowej, wtopienie w nią wkładki zbrojącej z tkanin lub włóknin z dokładnym przykryciem jej włókien masą pokrywczą, a następnie zabezpieczenie górnej powierzchni posypką mineralną. Grubość pokrycia bezspoinowego - w zależności od liczby warstw wkładek wzmacniających - wynosi 2,5-4 mm.

Ułożenie nowego pokrycia dachowego

Jeśli wyżej przedstawione sposoby naprawy zostaną ocenione jako nieskuteczne, może się okazać konieczne ułożenie całkowicie nowego pokrycia dachowego. Jest ono niezbędne w następujących sytuacjach:

• w pokryciu z materiałów polimerowych - gdy istnieje duża liczba uszkodzeń miejscowych, a cała powierzchnia wykazuje objawy uszkodzeń starzeniowych,

• w pokryciu asfaltowym oraz pokryciu z przyklejoną warstwą polimerową - jeśli są liczne i duże pęcherze lub gdy warstwa wierzchnia uległa sfalowaniu wskutek nadmiernej spływności masy klejącej przy dużym spadku połaci, gdy papa bitumiczna ma uszkodzoną osnowę z tektury surowej albo gdy warstwa izolacji termicznej uległa zawilgoceniu,

• w pokryciu asfaltowym - gdy występuje zjawisko pęknięć liniowych nad stykami płyt izolacji termicznej na całej powierzchni pokrycia,

• w przypadku kresu trwałości pokrycia dachowego, bez względu na rodzaj materiału.

Warunkiem skutecznej naprawy jest jednak zapewnienie, że przyczyny zaistniałych uszkodzeń już nie występują lub że zostaną usunięte przez działania remontowe i nie wystąpi zagrożenie pozostałych warstw stropodachu, np. przez wnikanie wilgoci, rozwój biologicznych lub chemicznych procesów rozkładu. Są dwie możliwości ułożenia nowego pokrycia dachowego:

• z całkowitym usunięciem starego pokrycia dachowego,

• z pozostawieniem starego pokrycia dachowego.

Z pewnością są sytuacje, w których usunięcie starego pokrycia jest konieczne, np. gdy istnieją tak duże nierówności, że ich niwelowanie byłoby zbyt trudne, lub gdy osnowa tekturowa papy jest znacznie zawilgocona i zniszczona. Usunięcie pokrycia dachowego przyklejonego do warstwy izolacji termicznej może być jednak niekorzystne. Jest ono pracochłonne oraz grozi uszkodzeniem izolacji cieplnej. Poza tym w czasie między usunięciem starego pokrycia a ułożeniem nowego stropodach pozbawiony jest ochrony przed warunkami atmosferycznymi. Stanowi to również zagrożenie dla użytkowników budynku. Wykonanie nowego pokrycia z pozostawieniem starego jest korzystniejsze, ponieważ pozwala uniknąć potrzeby utylizacji starego pokrycia oraz związanych z tym dodatkowych kosztów.

Niekorzystnie działające wpływy na nowe pokrycie, wynikające z budowy warstwowej stropodachu, np. odkształcenia płyt styropianowych, muszą być zlikwidowane przez zastosowanie warstwy rozdzielczej. Najskuteczniej można to osiągnąć dzięki luźnemu ułożeniu warstw nowego pokrycia, jednak luźne ułożenie pierwszej warstwy pokrycia papowego nie zapobiega wzrastającemu z czasem sklejeniu ze starym pokryciem.

Nierówności starego pokrycia i odkształcenia podkładu można niwelować za pomocą podatnej i dostatecznie grubej warstwy pośredniej, np. z włókniny poliestrowej lub szklanej. Musi ona wykluczyć możliwość szkodliwych reakcji chemicznych między nowym i starym pokryciem. Takie rozwiązanie jest konieczne, gdy nowe pokrycie asfaltowe układane ma być na starym pokryciu smołowym. Warstwy pośrednie są konieczne także wtedy, gdy nowe pokrycie z folii PVC jest przewidziane do ułożenia na starym pokryciu bitumicznym lub polimerowym. Folie polimerowe odporne na kontakt z warstwami bitumicznymi, np. folie poliizobutylenowe, mogą być układane jednowarstwowo z zastosowaniem dodatkowej warstwy pośredniej lub w postaci folii z fabrycznie podklejoną warstwą włókniny.

Jeżeli luźne ułożenie nowego pokrycia nie jest możliwe, np. z uwagi na niedostateczną nośność warstwy konstrukcyjnej uniemożliwiającą ułożenie warstwy żwiru, można układać nowe papy asfaltowe lub bitumoodporne folie polimerowe również na starym pokryciu bitumicznym za pośrednictwem warstwy papy perforowanej wzmocnionej welonem szklanym. W tym wypadku konieczne jest wyłatanie wszystkich ewentualnych pęknięć, które mogłyby wystąpić ponownie w wyniku odkształceń warstw niżej leżących. Folie dachowe mogą być też mocowane mechanicznie.

Luźne ułożenie pokrycia lub warstwa pośrednia z papy perforowanej wzmocnionej welonem szklanym utrudniają powstanie pęcherzy, które są nie do uniknięcia w przypadku jednolitego przyklejenia warstwy wierzchniej. Wykonanie nowego pokrycia dachowego na pokryciu istniejącym powinno obejmować następujące czynności:

• staranne przygotowanie starego pokrycia (czyszczenie, przecięcie pęcherzy z osuszeniem bez klejenia, zniwelowanie nierówności i in.),

• ewentualną perforację starego pokrycia asfaltowego na całej powierzchni, umożliwiającą osuszenie izolacji termicznej,

• ułożenie warstwy papy perforowanej wzmocnionej welonem z włókna szklanego lub warstwy pośredniej izolującej, np. z włókniny,

• ułożenie papy asfaltowej podkładowej na lepiku asfaltowym lub jej luźne ułożenie na warstwie pośredniej, stanowiącej przekładkę, ze sklejeniem pasów papy na zakładach,

• przyklejenie warstwy papy wierzchniej asfaltowej lub asfaltowo-polimerowej zgrzewalnej; jeśli nie jest przewidziana warstwa dociskowa żwirowa, papa wierzchniego krycia powinna być chroniona jednolitą posypką mineralną.

Rys. 14. Styk pokrycia asfaltowo-polimerowego ze ścianą: 1 - żwir, 2 - pokrycie papowe, 3 - izolacja cieplna, 4 - listwa dociskowa, 5 - kit elastyczny

Jako nowe pokrycie dachowe mogą być stosowane np. dwie warstwy papy asfaltowej lub asfaltowo-polimerowej. Zaleca się stosowanie papy na bazie SBS. Należy zwrócić uwagę na to, by w pokryciu wielowarstwowym papa asfaltowa na osnowie z welonu szklanego była użyta tylko na jedną z warstw.

Gdy przewidywane jest użycie folii polimerowej, konieczne jest zasięgnięcie informacji producenta dotyczącej zgodności materiałowej w kontakcie z podłożem. W stosunku do folii z uplastycznionego PVC, układanej na starej papie smołowej, istnieje duże zagrożenie trwałości pokrycia.

Korzystne byłoby zastosowanie wówczas warstwy oddzielającej z folii metalowej. Jeśli w takich wypadkach folie metalowe z powodu dużego oporu dyfuzyjnego nie mogą być stosowane, bardziej celowe ekonomicznie może się okazać dokonanie wymiany starego pokrycia na nowe lub zastosowanie jako nowe pokrycie folii polimerowej z innego tworzywa.

Przy dużym zawilgoceniu warstwy izolacji cieplnej pod pokryciem papowym mogą zaistnieć warunki jej wysychania w zależności od rodzaju materiału termoizolacyjnego, oporu dyfuzyjnego warstwy hydroizolacyjnej pokrycia i rodzaju warstwy wierzchniej ochronnej.

W korzystnych warunkach, jeśli fizyczna budowa warstwowa stropodachu nie będzie budziła wątpliwości, czas trwania procesu wysychania można określić na kilka lat. Ponieważ zawilgocenie termoizolacji wpływać będzie w tym okresie negatywnie na izolacyjność cieplną, konieczna jest szczegółowa analiza techniczna takiego przypadku.

Należy także rozważyć potrzebę wypompowania wody stojącej nad warstwą izolacji paroszczelnej. Jest rzeczą oczywistą, że wykonanie nowego pokrycia dachowego musi zawsze obejmować wykonanie nowych elementów zabezpieczeń dachowych. Nowe instalacje odgromowe należy instalować przy użyciu podpórek z PVC. Znane są przypadki ułożenia pokrycia z papy asfaltowo-polimerowej na zniszczonym pokryciu z folii PVC za pośrednictwem papy asfaltowej z warstwą włókniny jako warstwy rozdzielczej.

 

Rys. 15. Styk pokrycia z folii EPDM ze ścianą: 1 - kit elastyczny, 2 - profi l dociskowy, 3 - klej, 4 - folia EPDM, 5 - profi l zespolony kątowy, 6 - połączenie wulkanizowane, 7 - izolacja cieplna, 8 - izolacja paroszczelna

ZASADY KSZTAŁTOWANIA ZABEZPIECZEŃ ELEMENTÓW DACHOWYCH

Zasady ogólne
O prawidłowym funkcjonowaniu stropodachu w równym stopniu co jego budowa fizyczna decyduje ukształtowanie zabezpieczeń poszczególnych elementów dachowych. Wszystkie połączenia i zakończenia uszczelnień muszą być wodoszczelne i odporne na możliwe oddziaływania mechaniczne, ruchy termiczne i warunki atmosferyczne.

Zaleca się, aby zabezpieczenia te były wykonane z tych samych materiałów co pokrycie dachowe. Jeżeli jednak stosowane są materiały różne, wówczas powinny zapewniać trwałe spełnienie założonych funkcji oraz wzajemną zgodność. Konieczne jest także zapewnienie dojścia do zabezpieczeń, umożliwiającego kontrolę, konserwację i naprawę.

Styki pokrycia dachowego z elementami wystającymi ponad dach Zabezpieczenie wykonane za pomocą papy lub folii powinno być wyprowadzone na płaszczyznę pionową w górę co najmniej 15 cm ponad wierzch pokrycia (rys. 14). W miejscach możliwego gromadzenia się śniegu zakończenie zabezpieczenia powinno sięgać wyżej (rys. 15). Arkusze zabezpieczenia z papy powinny być chronione przed spływaniem.

Zamocowanie papy lub folii należy wykonać na krawędzi górnej w sposób szczelny, zabezpieczający przed podciekaniem wody. Do tego mocowania można użyć sztywnej listwy. Rozstaw punktów mocowania nie powinien być większy niż 20 cm, a wkręty rozporowe muszą być osadzone na dostatecznej głębokości [3]. Jako dodatkowe zabezpieczenie zaleca się założenie listwy zakrywającej okapnikowej, wprowadzonej górą w szczelinę na głębokość min. 1,5 cm i uszczelnionej kitem elastycznym.

Jeżeli zabezpieczenia są wykonywane z papy asfaltowej, obszar styku należy zagruntować, a w miejscu przejścia z powierzchni dachu w pionową ułożyć listwę o przekroju trójkątnym ze styropianu.

Rys. 16. Połączenie pokrycia dachowego z folii EPDM przy murku dachowym: 1 - osłona murku dachowego, 2 - folia EPDM, 3 - klej, 4 - izolacja cieplna oklejona obustronnie, 5 - izolacja paroszczelna, 6 - profi l kątowy, 7 - połączenie wulkanizowane, 8 - folia EPDM z warstwą włókniny

Zabezpieczenia z papy asfaltowej muszą być wykonane jako co najmniej dwuwarstwowe. Papy zabezpieczenia wkleja się w pokrycie papowe, które powinno być doprowadzone jedynie do górnego brzegu listwy trójkątnej. Materiały służące do zabezpieczenia styku muszą być chronione przed wpływami atmosferycznymi, np. za pomocą posypki mineralnej.

W przypadku konieczności wyprowadzenia zabezpieczenia na wysokość większą niż 50 cm zaleca się dodatkowy podział materiału pokrywczego i dodatkowe mocowanie.

Obrzeża dachu
Obrzeża dachowe - z wyjątkiem okapów z rynną - powinny być wyniesione ponad wierzch pokrycia dachowego o co najmniej 10 cm i mieć spadek w kierunku dachu. Zaleca się wykonanie obrzeża dachu przez wyprowadzenie ścian w postaci murków dachowych i zabezpieczenie ich styku z pokryciem dachu (jak opisane wyżej). W innych przypadkach obrzeża dachowe należy wyprofilować za pomocą listew drewnianych, betonu lub kształtowników metalowych.

Zabezpieczenia powinny być wyprowadzone do krawędzi zewnętrznej obrzeża. Zabezpieczenie blacharskie lub kształtownik metalowy przykrywający tynk zewnętrzny lub okładzinę ścienną powinien być wyprowadzony w dół 5-10 cm, zakończony okapnikiem odległym od ściany o min. 2 cm. Obrzeża dachu mogą być także zabezpieczone za pomocą papy asfaltowo-polimerowej lub folii z tworzywa sztucznego, w zależności od materiału pokrycia dachowego (rys. 16).

Rys. 17. Przejście przewodu przez pokrycie z folii EPDM - a - z obejmą dociskową, b - z wykończeniem klejonym: 1 - kit elastyczny, 2 - obejma, 3 - folia, 4 - klej, 5 - połączenie wulkanizowane, 6 - pas uszczelniający z folii, 7 - izolacja paroszczelna, 8 - izolacja cieplna

Przejścia przez pokrycie dachowe
Przewody przechodzące przez stropodach muszą być szczelnie zabezpieczone na całym obwodzie. Dotyczy to przewodów technologicznych, kominków wentylacyjnych, kominków odpowietrzających itp. Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie elementów z tworzywa sztucznego z kołnierzami, które umożliwiają staranne połączenie z pokryciem dachowym zarówno papowym, jak i z pokryciem z folii (rys. 17). Połączenia kołnierzowe są pewnym rozwiązaniem zabezpieczającym przed podciekaniem wody.

Niektórzy producenci pokryć dachowych oferują specjalne kształtki neoprenowe, umożliwiające wykonanie szczelnych przejść przez pokrycie dachowe na różnego rodzaju przewody i maszty antenowe (rys. 18).

Szczeliny dylatacyjne
Z uwagi na duże znaczenie dla szczelności pokrycia dachowego zabezpieczenie szczelin powinno być wyniesione ponad połać dachową z zastosowaniem wyprofilowanych obrzeży i, ewentualnie, listew trójkątnych. Odwodnienie połaci dachowych wydzielonych szczeliną dylatacyjną powinno być niezależne.

Rys. 18. Kształtki neoprenowe do wykonywania uszczelnień dachowych

Przy spodziewanych większych ruchach szczeliny dylatacyjne należy kształtować kołnierzowo z zastosowaniem specjalnych taśm lub kształtek dylatacyjnych (rys. 19). Należy stosować materiały, które przejmą ruchy zarówno prostopadłe, jak i równoległe do płaszczyzny dylatacji. Zabezpieczenie szczelin powinno uwzględniać także poziom izolacji paroszczelnej.

Wpusty odwadniające Gdy w stropodachu znajduje się izolacja paroszczelna, wpust ściekowy powinien być dwuczęściowy. Każda z części jest ukształtowana kołnierzowo, co zapewnia szczelność połączenia z pokryciem dachowym. Jeżeli pod stropodachem znajdują się pomieszczenia użytkowe, zaleca się stosować wpusty ściekowe ocieplone. Wpusty powinny być nakryte koszem zatrzymującym liście, gałęzie itp. (rys. 20).

MODERNIZACJA STROPODACHÓW

Uwarunkowania ogólne
Modernizacja stropodachu jest sposobem usuwania wad i uszkodzeń wymagającym największych nakładów, ale w niektórych sytuacjach stanowi jedyną drogę do usunięcia poważnych wad w jego budowie fizycznej lub zawilgocenia i zniszczenia warstwy izolacji cieplnej. Również zmiana wymagań funkcjonalnych w stosunku do stropodachu, np. z powodu zwiększenia wymagań w zakresie ochrony cieplnej lub wzrostu wilgotności wnętrza wskutek zmiany użytkowania, może stanowić przyczynę modernizacji.

Zakres i sposób realizacji muszą być określone w ramach projektu opartego na opracowaniu eksperckim. Istnieje wiele różnych przypadków i możliwości ich rozwiązania, głównie w zależności od typu stropodachu i zastosowanych materiałów. Na ogół przy modernizacji stropodachów istnieje konieczność wymiany wszystkich zabezpieczeń elementów dachowych.

Rys. 19. Szczelina dylatacyjna w pokryciu dachowym z folii EPDM: 1 - folia EPDM z włókniną, 2 - izolacja cieplna, 3 - izolacja paroszczelna, 4 - pas folii nad szczeliną, 5 - folia EPDM naklejona, 6 - kształtka dylatacyjna, 7 - wełna mineralna	Rys. 20. Wpust ściekowy w stropodachu lekkim pokrytym papą: 1 - osłona koszowa, 2 - część górna, 3 - część dolna, 4 - uszczelka pierścieniowa, 5 - pokrycie asfaltowo- -polimerowe, 6 - wełna mineralna, 7 - izolacja paroszczelna


Stropodachy wentylowane
Najprostszym sposobem termomodernizacji stropodachu wentylowanego przełazowego jest uzupełnienie izolacji cieplnej nad warstwą konstrukcyjną dolną w powiązaniu z naprawą pokrycia dachowego (rys. 21). Materiałem izolacji cieplnej może być zarówno wełna mineralna, jak i styropian. Można także stosować granulat izolacyjny (z wełny mineralnej, celulozy, granulek styropianu).

Rozwiązaniem zmieniającym pracę fizyczną stropodachu jest przekształcenie go w stropodach odpowietrzany (rys. 22), obejmujące: usunięcie zniszczonego pokrycia papowego, dodatkowe ocieplenie, zamknięcie przestrzeni powietrznej oraz wykonanie nowego pokrycia odpowietrzanego.
Ułożenie pokrycia dachowego odpowietrzanego polega na zastosowaniu papy perforowanej lub papy wentylacyjnej oraz pap zgrzewalnych. Podłoże przygotowuje się tak, jak przy układaniu jednej dodatkowej warstwy papy na naprawionym starym pokryciu.

By umożliwić wydostawanie się pary wodnej na zewnątrz, stare pokrycie należy poddać perforacji ostrym narzędziem. Arkusze papy perforowanej układa się na styk bez mocowania. Papy tej nie wolno układać przy korytach odpływowych, dylatacjach, attykach, ścianach i należy odsunąć ją od elementów dachowych o ok. 50 cm. Następnie układa się pokrycie papowe. Na ogół na papie perforowanej kładzie się dwie warstwy papy, na papie wentylacyjnej natomiast - jedną warstwę papy.

Innym sposobem modernizacji jest zamiana stropodachu na stropodach odwrócony. Odmianą tego sposobu jest ocieplenie i uszczelnienie za pomocą sztywnej pianki poliuretanowej wykonanej metodą natrysku na starym pokryciu papowym [4].

Rys. 21. Termomodernizacja stropodachu wentylowanego przełazowego: 1 - pokrycie dachowe naprawione, 2 - warstwa konstrukcyjna części górnej, 3 - przestrzeń wentylacyjna, 4 - dodatkowa izolacja cieplna, 5 - istniejące ocieplenie, 6 - warstwa nośna	Rys. 22. Zamiana stropodachu wentylowanego na stropodach odpowietrzany: 1 - pokrycie papowe, 2 - papa perforowana, 3 - izolacja cieplna, 4 - warstwa konstrukcyjna górna, 5 - przestrzeń powietrzna zamknięta, 6 - izolacja cieplna, 7 - warstwa nośna
Rys. 23. Termomodernizacja stropodachu pełnego z zamianą na stropodach odpowietrzany: 1 - nowe pokrycie papowe, 2 - papa wentylacyjna, 3 - dodatkowa izolacja cieplna, 4 - stare pokrycie papowe perforowane, 5 - istniejąca izolacja cieplna, 6 - warstwa nośna	Rys. 24. Przekształcenie stropodachu pełnego w stropodach odwrócony: 1 - płyty z hydrofobowego styropianu z warstwą zaprawy cementowej, 2 - izolacja wodoszczelna - po naprawie i wzmocnieniu, 3 - stara izolacja cieplna, 4 - izolacja paroszczelna, 5 - warstwa nośna

Stropodachy pełne
Stropodachy pełne, które mają zniszczone pokrycie dachowe, wykazują na ogół również niedostateczną izolacyjność cieplną. Często uzasadnione jest wykonanie nowego pokrycia o charakterze pokrycia dachowego odpowietrzanego. Wraz z wykonaniem nowego pokrycia należy uzupełnić izolację cieplną.

By wykonać termomodernizację stropodachu, należy przystosować istniejące pokrycie do nowej roli - warstwy przepuszczającej parę wodną. W tym celu stare pokrycie poddawane jest perforacji, a następnie układa się na nim dodatkową warstwę izolacji cieplnej. Powyżej układa się pokrycie odpowietrzane (rys. 23). Jeżeli w uszkodzonym stropodachu pełnym istnieje rezerwa nośności warstwy konstrukcyjnej, można go przekształcić w stropodach odwrócony (rys. 24). Na starym naprawionym pokryciu papowym układa się warstwę izolacji cieplnej, a następnie warstwę żwiru lub płyt betonowych.

Stropodach odwrócony ma tę przewagę nad powszechnie stosowanymi, że z reguły w tym rozwiązaniu konstrukcyjnym nie ma możliwości wnikania wód opadowych ani tworzenia się wody kondensacyjnej, ponieważ warstwa termoizolacyjna nie jest z obu stron zamknięta przeponami o dużym oporze dyfuzyjnym.

W ramach termomodernizacji stropodachów konieczna jest wymiana zabezpieczeń elementów dachowych. Czasem można wykorzystać istniejące wpusty ściekowe przez wprowadzenie do istniejących przewodów nowych wpustów o zmniejszonej średnicy (rys. 25).

W stropodachach pełnych - zarówno o konstrukcji ciężkiej, jak i lekkiej - jako warstwę wierzchnią można stosować sztywną piankę poliuretanową nakładaną metodą natrysku (rys. 26). Pozwala to w prosty sposób uzyskać jednocześnie ocieplenie i uszczelnienie oraz poprawić funkcjonowanie stropodachu - w tym osuszyć zawilgoconą warstwę izolacji cieplnej.

Rys. 25. Renowacja wpustu ściekowego: 1 - wpust istniejący, 2 - stara izolacja cieplna, 3 - nowy wpust, 4 - nowa izolacja cieplna Rys. 26. Termomodernizacja stropodachu z naprawą pokrycia papowego w miejscu wpustu: 1 - powłoka ochronna, 2 - sztywna pianka poliuretanowa	Rys. 26. Termomodernizacja stropodachu z naprawą pokrycia papowego w miejscu wpustu: 1 - powłoka ochronna, 2 - sztywna pianka poliuretanowa



Literatura
1. PN-B-02361:1999 „Pochylenia połaci dachowych”.
2. PN-80/B-10240 „Pokrycia dachowe z papy i powłok asfaltowych. Wymagania i badania przy odbiorze”.
3. „Richtlinien für die Planung und Ausführung von Dächern mit Abdichtungen. Flachdachrichtlinien”, Zentralverband des Deutschen Dachdeckerhandwerks e.V, Verlagsges, Rudolf Müller, Köln 1991.
4. H.A. Nowak, „Uszczelnianie i docieplanie dachów natryskiwanych pianką poliuretanową”, „Przegląd Budowlany” nr 10/1993, s. 13-17.

---