Program pracy logopedycznej

dla dzieci klas I - III

z zaburzeniami mowy

Sylwestrzak Dorota

Drapińska Ewa

Kłodawa 2005

Spis treści

1. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej

2. Wskazówki metodyczne

• ogólny plan pracy logopedycznej

• diagnoza logopedyczna

• terapia logopedyczna

• ramowy program terapii indywidualnej

• Kiedy należy udać się do logopedy - wskazówki

dla rodziców i nauczycieli

3. Materiały pomocnicze

• narzędzia badawcze

• zestaw ćwiczeń

4. Ewaluacja

5. Bibliografia

2. Założenia programowe i cele pracy logopedycznej

Obowiązkiem szkoły jest stworzenie uczniom warunków do harmonijnego rozwoju zgodnie z ich możliwościami. Rozwój ten umożliwiają wszechstronne oddziaływania dydaktyczno - wychowawcze.

Bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka pełni mowa. Jej zaburzenia mogą spowodować nie tylko trudności w komunikowaniu się, ale również nieprawidłowe funkcjonowanie w grupie oraz niepowodzenia szkolne.

Podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych ma na celu udzielenie pomocy dzieciom z zaburzeniami wymowy.

Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie

zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej

w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DZ.U. nr 11, poz. 114) wśród zajęć specjalistycznych organizowanych w ramach pomocy psychologiczno - pedagogicznej wyróżnia:

• zajęcia logopedyczne

Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę; zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie logopedii lub logopedii szkolnej.; liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 4. Zajęcia specjalistyczne mogą być prowadzone indywidualnie.

Zgodnie z wymienionym zarządzeniem do zadań logopedy należy w szczególności:

1) przeprowadzanie badań wstępnych, w celu ustalenia stanu mowy uczniów, w tym mowy głośnej i pisma;

2) diagnozowanie logopedyczne oraz - odpowiednio do jego wyników - organizowanie pomocy logopedycznej:

3) prowadzenie terapii logopedycznej indywidualnej i w grupach dzieci , u których stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju mowy głośnej i pisma:

4) organizowanie pomocy logopedycznej dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu przy ścisłej współpracy z pedagogami i nauczycielami prowadzącymi zajęcia korekcyjno - kompensacyjne:

5) organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli;

6) wspieranie działań wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli, wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki.

Zgodnie z „ Podstawą programową kształcenia ogólnego ” szkoła zapewnia uczniom :

* Naukę poprawnego i swobodnego wypowiadania się, pisania i czytania ze

zrozumieniem.

* Nabywania umiejętności:

- skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach,

- poprawnego posługiwania się językiem ojczystym,

- efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie.

I etap kształcenia obejmuje:

Cele edukacyjne

Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, w tym szczególnie: Umiejętności służące zdobywaniu wiedzy (czytania, pisania).

Zadania szkoły

Rozpoznawanie poziomu sprawności warunkującego opanowanie przez uczniów podstawowych umiejętności: czytania, pisania; odpowiednio do tego prowadzenie ćwiczeń usprawniających.

Nauczyciele powinni wykonywać działania profilaktyczne i opiekuńcze odpowiednio do istniejących potrzeb. Konieczne jest podejmowanie działań mających na celu wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów.

Program pracy logopedycznej zakłada objęcie opieką terapeutyczną uczniów klas młodszych szkoły podstawowej w zakresie eliminowania

zaburzeń mowy. Nastawiony jest na wspieranie edukacyjne uczniów z problemami logopedycznymi, ze zwróceniem uwagi na zakres zaburzeń, potrzeby i możliwości dziecka.

Koncepcja programu eksponuje działalność skierowaną na prawidłowy rozwój mowy, który wpływa na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka, zaspokojenie potrzeby akceptacji i sukcesów, poczucie własnej wartości, budowanie więzi i kontaktów z rówieśnikami.

Opieką logopedyczną objęci zostaną uczniowie z zaburzeniami wymowy od klasy I szkoły podstawowej - po przeprowadzeniu rozmów z nauczycielami, rodzicami oraz przeprowadzeniu badań wstępnych przy użyciu odpowiednich narzędzi badawczych. Praca terapeutyczna będzie

kontynuowana do usunięcia nieprawidłowości w wymowie - zgodnie z rokowaniem - lub do ukończenia cyklu nauczania początkowego. Proces ten mysi być zaplanowany, zorganizowany a efekty pracy systematycznie kontrolowane. Podstawą działań jest wytworzenie atmosfery życzliwości i zaufania.

W programie uwzględniono zasady, metody, formy i środki swoiste dla terapii logopedycznej. Program powinien być wykorzystany w interesie rozwijającego się dziecka , a pomocne w jego realizacji powinny być - oprócz metod logopedycznych - metody wspierające ogólny rozwój dziecka.

Dla zwiększenia efektywności działań wykorzystane zostaną elementy kinezjologii edukacyjnej („ gimnastyka mózgu ” Dennisona), która wykorzystuje proste ruchy ciała do integracji pracy półkul mózgowych. Systematyczne stosowanie ćwiczeń wspomaga proces uczenia się, ułatwia koncentrację uwagi, zapamiętywanie, pobudza procesy myślowe, zwiększa motywację do nauki.

Program ten - oprócz funkcji terapeutycznej - pełni również funkcję wspomagającą pracę na I etapie kształcenia. Jego elementy mogą wprowadzać nauczyciele na zajęciach lekcyjnych lub wyrównawczych celem wspierania terapii logopedycznej oraz rozwijania mowy i myślenia uczniów.

Program zakłada współpracę z nauczycielami, rodzicami, poradnią wychowawczo - zawodową, pedagogiem szkolnym, lekarzem rodzinnym, laryngologiem i lekarzami innych specjalności ( porady dla nauczycieli i rodziców, konsultacje, zgłaszanie problemów logopedycznych ).

Materiały zawarte w programie powinny być wprowadzone na zajęciach logopedycznych oraz częściowo wykorzystane podczas zajęć lekcyjnych i pracy dziecka w domu - celem rozszerzenia i przedłużenia procesu logopedycznej.

Każdy nauczyciel nauczania początkowego otrzyma zestaw materiałów logopedycznych przeznaczony do codziennych ćwiczeń. Zaproponowane ćwiczenia aparatu artykulacyjnego, oddechowe, ortofoniczne, logorytmiczne, zabawy i gry logopedyczne oraz ćwiczenia „gimnastyki mózgu” - można stosować w pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej, podczas zajęć lub przerw śródlekcyjnych. Ich celem jest usprawnienie mowy, myślenia i ogólnego rozwoju uczniów.

Logopedia zajmuje się kształtowaniem mowy, zapobieganiem zaburzeniom mowy i ich usuwaniem, troską o kulturę żywego słowa. Terapia logopedyczna obejmuje oddziaływania korekcyjne w zakresie zaburzonych czynności mowy. Zbiór przedstawionych poniżej celów wyznacza jednocześnie program terapii.

Cele pracy logopedycznej:

1. Wykrywanie i usuwanie wad wymowy.

2. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie

strony fonetycznej, leksykalnej.

3. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.

4. Doskonalenie mowy już ukształtowanej.

5. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy

przyswojonej w toku ćwiczeń.

6. Usprawnianie techniki czytania i pisania.

7. Wdrażanie dzieci do obcowania z literaturą i sztuką oraz twórczej aktywności

słowne.

3. Wskazówki metodyczne

Zajęcia logopedyczne są środkiem pomocy dziecku. Ich treść, formy, metody muszą być maksymalnie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka i skierowane na wyeliminowanie wykrytych w mowie nieprawidłowości.

Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli - logopedów w formie zajęć indywidualnych lub grupowych (2-4 osoby).

Objęcie dziecka zajęciami logopedycznymi wymaga zgody rodziców. Po badaniu mowy rodzice powinni być powiadomieni o stanie mowy dziecka. Jest to konieczne ze względu na współpracę. Codzienne ćwiczenia są niezbędne do uzyskania pożądanego efektu logopedycznego.

Zajęcia te organizowane są w krótkich odstępach czasu w atmosferze życzliwości, zaufania, zrozumienia i konsekwencji. W pracy z dzieckiem wychodzi się od treści znanych i łatwych.

Podstawową pracy są ćwiczenia w formie zabaw i gier. Oprócz nich można zaproponować dziecku wykonanie kilku ćwiczeń „gimnastyki mózgu” Dennisona.

Na jakość i skuteczność działań terapeutycznych wpływają:

- odpowiedni dobór metod i środków,

- systematyczność wykonywania ćwiczeń,

- indywidualne podejście do problemu,

- atmosfera zajęć,

- sprawna organizacja zajęć ,

- stopniowanie trudności,

- nie dopuszczenie do tego, aby zajęcia były męczące,

- rozpoczynanie od czynności łatwych,

- kompleksowe podejście do problemu logopedycznego.

Ogólny plan pracy logopedycznej

1. Prace organizacyjne: przygotowanie gabinetu do podjęcia terapii logopedycznej, zebranie pomocy dydaktycznych.

2. Diagnoza logopedyczna.

3. Ćwiczenia logopedyczne.

- Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych treścią wypowiedzi.

- Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.

- Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze źle wypowiadanych,

- Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.

- Leksykalne: rozwijanie mowy poprzez opowiadanie historyjek

obrazkowych , opowiadanie ilustracji, przeczytanego tekstu, udzielanie

odpowiedzi na pytania, gry i zabawy ortofonicznie, ćwiczenia w

czytaniu i pisaniu.

4. Współpraca z wychowawcą grupy, pedagogiem, psychologiem.

Instruowanie o sposobie korekcji mowy, pokaz ćwiczeń, informowanie o

postępach.

Diagnoza logopedyczna

Warunkiem prawidłowego przebiegu terapii logopedycznej w każdym zaburzeniu mowy jest właściwa diagnoza, od ustalenia której rozpoczynamy pracę z dzieckiem. Diagnoza logopedyczna kształtuje się przez wielokrotny kontakt z dzieckiem, jego opiekunami oraz - w uzasadnionych przypadkach -specjalistami z innych dziedzin ( laryngolog, pedagog, psycholog, audiolog ). Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych odbywa się po konsultacji z wychowawcą i zapoznaniu się z orzeczeniami psychologiczno -pedagogicznymi oraz wynikami badań specjalistycznych.

Celem diagnozy logopedycznej jest ustalenie:

- nieprawidłowo realizowanych głosek oraz sposobu ich wymowy,

- przyczyn wadliwej artykulacji,

- wpływu wady na przebieg procesu porozumiewania się,

- rodzaju wady i jej wpływu na funkcjonowanie dziecka.

Proces diagnozy logopedycznej przebiega według określonego schematu i ulega modyfikacjom w zależności od rodzaju zaburzenia.

Schemat badania logopedycznego:

1.Badania wstępne

- wywiad

- obserwacja

- orientacyjne badanie mowy

2. Badania podstawowe

- badanie rozumienia

- badanie mówienia

- badanie czytania i pisania

3. Badania uzupełniające

- badanie stanu i sprawności narządów mowy w obrębie jamy ustnej (budowa

języka, podniebienia, stan uzębienia i zgryz), jamy gardłowej i nosowej

- badanie stanu i funkcjonowania narządu słuchu:

badanie słuchu fonematycznego

orientacyjne badanie słuchu

badanie pamięci słuchowej

4. Badania specjalistyczne

- laryngologiczne

- ortodontyczne

- psychologiczne

- pedagogiczne

- audiologiczne

- neurologiczne

Badania wstępne i podstawowe mają na celu wyodrębnienie problemu. Badania uzupełniające pozwalają na ustalenie przyczyny wady wymowy. Z kolei badania specjalistyczne służą uzupełnieniu danych zebranych w badaniu podstawowym i uzupełniającym oraz rozpoczęciu leczenia, gdy zachodzi taka konieczność. Brak leczenia często uniemożliwia terapię logopedyczną.

Terapia logopedyczna

Na podstawie ustalonej diagnozy rozpoczynamy postępowanie

terapeutyczne obserwując osiągane efekty. Terapia logopedyczna obejmuje

działania zmierzające do usunięcia wszelkich zakłóceń procesu

porozumiewania się i składa się z dwóch podstawowych etapów:

1. wywołania prawidłowego wzorca artykulacyjnego danej głoski,

2. utrwalenia tego wzorca w ciągu mownym.

Terapia logopedyczna wymaga sformułowania zasad postępowania, jakimi powinien kierować się logopeda, aby zrealizować zamierzone cele. Zasady te wiążą się z zasadami dydaktyki ogólnej i metodyką nauczania początkowego, uwzględniają jednak specyfikę pracy z dzieckiem z zaburzeniami mowy, jego warunki rozwojowe, możliwości i potrzeb.

Zasady terapii logopedycznej:

1. Zasada wczesnego rozpoczynania terapii.

Należy jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną, gdyż wczesna

interwencja skraca jej czas i zwiększa efektywność.

2. Zasada indywidualizacji.

Program terapii powinien być opracowany dla konkretnego dziecka i pod

katem jego problemu.

3. Zasada wykorzystywania wszelkich możliwości dziecka.

W procesie terapii należy angażować maksymalna liczbę zmysłów i

wykorzystywać posiadane przez dziecko umiejętności.

4. Zasada kompleksowego oddziaływania.

Zaburzeniom mowy towarzyszą często inne zaburzenia. Istnieje wówczas

potrzeba prowadzenia równolegle do terapii logopedycznej również terapii

zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania, terapii pedagogicznej,

psychoedukacji dla rodziców.

5. Zasada aktywnego i świadomego udziału.

Dziecko musi czuć potrzebę ćwiczeń i rozumieć konieczność udziału w

zajęciach. Należy pobudzać jego zainteresowanie i motywację do pracy.

6. Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem.

Rodzice maja prawo do informacji dotyczących zdiagnozowanych zaburzeń,

programu, i sposobu terapii oraz przewidywanych efektów.

7. Zasada systematyczności.

Dotyczy sposobu prowadzenia zajęć. Bez rytmiczności i systematyczności

ćwiczeń obniża się poziom motywacji i mobilizacji dziecka do pracy.

8. Zasada stopniowania trudności.

Terapię rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych dla dziecka i kolejno

realizujemy coraz trudniejsze, przechodząc od elementów znanych do mniej

znanych i nowych.

Metody stosowane w terapii logopedycznej

W terapii logopedycznej rzadko stosuje się tylko jeden rodzaj metod. Wynika to z konieczności realizowania zasady kompleksowych oddziaływań. Wybór metod - stosowanych w terapii logopedycznej - zawsze uwarunkowany jest rodzajem zaburzenia. Sposób pracy terapeutycznej musi być dostosowany do wieku i możliwości dziecka.

Wśród metod ogólnych i szczegółowych wyróżnia się:

1. Logopedyczne

- ćwiczenia logopedyczne: oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne,

usprawniające motorykę i kinestezję narządów mowy, słuchu

fonematycznego, autokontroli słuchowej;

- pokaz i wyjaśnianie narządów artykulacyjnych;

- uczulanie miejsc artykulacji;

- mechaniczne układanie narządów artykulacyjnych;

- wykorzystanie pewnych nieartykułowanych dźwięków lub czynności

fizjologicznych organizmu do tworzenia nowych głosek;

- kontrola wzrokowa, dotykowa i czucia skórnego dłoni,

- metoda cienia (powtarzanie z opóźnieniem);

- mówienie wydłużone;

2. Lingwistyczne

- metoda fonetycznych przekształceń (Seemana);

- metoda słów kluczowych i rozpoczynania od nich terapii;

- ćwiczenia dykcyjne;

3. Pedagogiczne

- matoda dobrego startu;

- ćwiczenia rytmizujące;

- mówienie rytmiczne;

- ćwiczenia słuchu muzycznego;

- metoda ośrodków pracy;

4. Psychologiczne

- techniki relaksacyjne;

- psychodrama;

5. Medyczne (różne środki i zabiegi medyczne).

Ramowy program indywidualnej terapii

Etapy terapii	Rodzaje ćwiczeń	Zamierzone osiągnięcia dzieci
Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywołania zaburzonych głosek	Ćwiczenia oddechowe	- prawidłowo gospodaruje oddechem, - potrafi oddychać torem brzusznym, - różnicuje fazy oddychania (wdech, wydech), - potrafi wydłużyć fazę wydechową, - umie ekonomicznie zużywać powietrze podczas mówienia
		Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy	- sprawnie wykonuje ćwiczenia języka, warg, podniebienia i żuchwy, - świadomie kieruje ruchami narządów artykulacyjnych, - pracuje nad uwrażliwieniem miejsc i ruchów w jamie ustnej, - opanował koordynację ruchową aparatu artykulacyjnego, - umie prawidłowo połykać
		Ćwiczenia emisyjno - głosowe	- operuje natężeniem i wysokością głosu, - dysponuje długością trwania dźwięku, - mówi z odpowiednią intonacją, - właściwie modeluje glos, -potrafi umiejętnie kierować własnym głosem i chronić aparat artykulacyjny przed nadmiernym obciążeniem, - unika nadmiernego napinania mięśni krtani i aparatu artykulacyjnego
	Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy	Wywołanie głoski w izolacji	- różnicuje głoski o podobnym brzmieniu. - rozpoznaje głoskę w nagłosie, śródgłosie, wygłosie wyrazów, - prawidłowo rozpoznaje głoskę w labiogramach, - potrafi prawidłowo ułożyć narządy artykulacyjne, - prawidłowo wybrzmiewa głoskę w izolacji,
		Utrwalenie głoski na materiale językowym w logotomach, wyrazach i zdaniach	- prawidłowo realizuje głoskę w logotomach, wyrazach ( w nagłosie, śródgłosie, wygłosie ), - układa sylaby, wyrazy zdania z utrwalaną głoską, - tworzy sylaby, wyrazy zdania z utrwalaną głoską,
		Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę	- prawidłowo realizuje głoskę w wierszykach, piosenkach, wyliczankach, powiedzeniach
		Automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej	- realizuje głoskę w mowie spontanicznej, - opowiada ilustracje i historyjki obrazkowe, - prawidłowo stosuje głoskę w rozmowach kierowanych
	Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną	Ćwiczenia ortofoniczne	- potrafi naśladować dźwięki otaczającego świata (gwizd, śpiew ptaków, syczenie węża), - naśladuje głosem czynności fizjologiczne organizmu(chuchanie, dmuchanie)
		Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego	- różnicuje i identyfikuje dźwięki mowy ludzkiej, - dokonuje analizy i syntezy, - różnicuje głoski, sylaby opozycyjne i wyrazy zbliżone brzmieniowo, różniące się tylko jedną głoską, - jest świadomy różnic między sylabami, wyrazami
		Ćwiczenia i zabawy z muzyką - logorytmika	- prawidłowo wystukuje rytm, - mówi rytmicznie wyrazy i zdania, - realizuje ruchowo rytmy muzyczne, - rytmizuje wypowiedź
		Ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka	- wzbogaca słownik czynny i bierny, - zapamiętuje zdania, zagadki, wierszyki, - wykonuje ćwiczenia na koordynację wzrokowo - słuchowo - ruchową, rozwijające pamięć, myślenie i orientację przestrzenną
		Kształtowanie twórczej aktywności słownej	- opowiada własnymi słowami krótki tekst, - układa rymy, rymowanki, wierszyki, - tworzy swobodne teksty, - posługuje się poprawną polszczyzną, - wskazuje różnice między gwarą a językiem literackim

Gimnastyka mózgu ( Dennison)

Nazwa ćwiczenia	Umiejętności szkolne
Ćwiczenia naprzemienne	Umiejętność czytania Szybkie czytanie Czytanie na głos Klarowność słyszenia i mowy Uczenie się na pamięć oraz powtarzanie Myślenie twórcze
Leniwe ósemki	Szybkie czytanie Usprawnienie pisania Pisanie klasówek
Sowa	Szybkie czytanie Ortografia Matematyka
Krążenie szyją	Czytanie na głos Uczenie się na pamięć oraz powtarzanie
Słoń	Klarowność słyszenia i mowy Ortografia Matematyka
Kołyska	Usprawnienie pisania Czytanie na głos Koordynacja całego ciała
Kapturek myśliciela	Klarowność słyszenia i mowy Ortografia
Zginanie stopy	Czytanie ze zrozumieniem Pisanie twórcze

Kiedy należy udać się z dzieckiem do logopedy?

- wskazówki dla rodziców i wychowawców

• Podczas artykulacji głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, t, d, n dziecko wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę. W każdym wieku jest to wada, z której się nie wyrasta. Im dłużej zwlekamy, tym bardziej wada się utrwala.

• Dziecko nawykowo mówi przez nos.

• Dostrzegamy zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy dziecka.

• Mamy wątpliwość czy dziecko dobrze słyszy.

• Dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi nie znanymi w języku polskim, np. gardłowo wymawia r.

• Jeśli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia ( zacinanie, powtarzanie sylab ).

• Po ukończeniu 4 roku życia dziecko :

- wymawia głoski s, z, c, dz jak ś, ź, ć, dź,

- zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne , np. d na t (dom=tom),

w na f (woda=fota), g na k (gęś=kęś), b na p (buda=puta),

- myli głoski o podobnym brzmieniu np. s - c (sala=cala), sz - cz

(szyje=czyje).

• Rozwój mowy dziecka:

- 2- letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymawia kilka

słów),

- 3- letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5- rocznego (tworzy

jedynie równoważniki zdań),

- 4- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2- letniego (formułuje proste

zdania, słownictwo ok. 300 słów),

- 5- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5- letniego (proste zdania),

- 6- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3- letniego (pojawiają się

zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów),

- 7- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5- letniego.

4. Materiały pomocnicze

W diagnozowaniu i terapii logopedycznej używa się różnorodnych narzędzi, środków i pomocy.

Do programu dołączono przykładowe testy do badania motoryki artykulacyjnej, słuchu fonematycznego, orientacyjnego badania słuchu oraz kartę mowy dziecka. Narzędzia te stosowane są przez logopedów.

Dodatkowo zamieszczono przykłady testów do badania syntezy i analizy wyrazów oraz do mierzenia szybkości czytania, które mogą być wykorzystane przez nauczycieli nauczania zintegrowanego.

Zaproponowane w programie ćwiczenia i zabawy logopedyczne oraz ćwiczenia „gimnastyki mózgu” (Dennisona) znajdą zastosowanie na różnych zajęciach, zarówno w pracy indywidualnej grupowej, jak i zbiorowej.

Przedstawione proste ćwiczenia logopedyczne, po konsultacji z logopedą prowadzącym terapię, mogą być wykorzystane przez nauczyciela świetlicy, na zajęciach wyrównawczych lub w klasie.

Przyczynią się one do urozmaicenia zajęć z dziećmi, usprawnią mowę, myślenie i ogólny rozwój dziecka.

5. Ewaluacja

Nadrzędnym celem terapii logopedycznej jest wykrywanie i usuwanie zaburzeń mowy. Osiągnięcie tego celu świadczy o powodzeniu terapii.

W logoterapii ważne jest również wdrażanie do wyrobienia nawyków poprawnej wymowy, rozwijanie twórczej aktywności słownej oraz usprawnienie techniki czytania i pisania.

Miernikiem oceny pracy logopedycznej jest osiągnięcie następujących efektów:

- skorygowanie zaburzeń wymowy (dziecko potrafi prawidłowo wymawiać

zaburzone głoski w izolacji, wyrazach, zdaniach, mowie spontanicznej),

- wzrost czynnego i biernego słownika dziecka (dziecko operuje coraz

bogatszym słownikiem),

- prawidłowe stosowanie form gramatycznych i ortograficznych,

- usprawnienie techniki czytania i pisania,

- prawidłowy rozwój emocjonalno - społeczny (dziecko chętnie wypowiada się,

uczestniczy w życiu klasy).

Postępy terapeutyczne przebiegają w indywidualnym tempie dla każdego dziecka

Zadaniem nauczyciela - logopedy jest właściwe i systematyczne diagnozowanie poziomu umiejętności dziecka, ocena jakości i tempa zmian, dostosowanie metod, zasad i środków terapii do potrzeb i możliwości dziecka.

Analiza przebiegu i postępów dziecka powinna być dokonywana systematycznie na podstawie obserwacji rozwoju mowy, a także zachowań w różnych sytuacjach.

W pracy z dzieckiem konieczne jest indywidualne podejście i odpowiednia motywacja, wówczas zostaną osiągnięte zamierzone cele. Praca wymaga cierpliwości, wytrwałości i zaangażowania zarówno ze strony dziecka, logopedy jak i domu rodzinnego.

Efektywność ćwiczeń możliwa jest tylko poprzez wielokrotne powtarzanie.

Na jakość pracy terapeutycznej wpływa również współpraca z nauczycielami, co pozwoli przedłużyć oddziaływania terapeutyczne i dokonać dokładniejszej analizy postępów dziecka i jego funkcjonowania w grupie.

Pomocna w ocenie wyników pracy logopedycznej może być ankieta dla rodziców i nauczycieli.

Obserwacja sprawności językowej, rozwoju mowy, rozwoju emocjonalnego i społecznego dzieci objętych terapią pozwoli ocenić efekty włączenia tego programu do działań edukacyjnych szkoły.

Ankieta dla rodziców

W związku z realizacją programu logopedycznego

prosimy Państwa o udzielenie odpowiedzi na zamieszczone poniżej pytania.

1. Czy celowe jest prowadzenie w szkole zajęć logopedycznych?

............................................................................................................................

2. Czy współpracują państwo z logopedą? Na czym polega ta współpraca?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Czy częstotliwość zajęć logopedycznych jest wystarczająca? (propozycje)

…………………………………………………………………………………

4. Czy dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach?

…………………………………………………………………………………

5. Jakie formy pracy podobają się dzieciom najbardziej?

........................................................................................................................................................................................................................................................

6. Jak oceniacie Państwo zadania , które dzieci otrzymują do wykonania do domu?

........................................................................................................................................................................................................................................................

7. Czy uczestniczyliście Państwo w realizacji zadań dzieci? (jak często)

………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………..

8. Czy dostrzegają Państwo efekty pracy logopedycznej? Jakie?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Czy można zauważyć wpływ realizowanego programu logopedycznego na zachowanie dziecka? Jaki? …………………………….........................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Czy należy kontynuować realizację programu pracy logopedycznej w szkole ? Dlaczego? …………………………………………….......................

…………………………………………………………………………………

11.Co należałoby zmienić w programie? ..........................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................

Dziękujemy za wypełnienie ankiety!

Ankieta dla nauczycieli

W związku z realizacją programu logopedycznego

prosimy Państwa o udzielenie odpowiedzi na zamieszczone poniżej pytania.

1. Czy w szkole organizuje się opiekę logopedyczną? W jaki sposób?

............................................................................................................................

............................................................................................................................

2. Jak ocenia Pani potrzeby szkoły w tym zakresie?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Czy zna Pani założenia „Programu pracy logopedycznej”? Tak - Nie

............................................................................................................................

4. Czy zaproponowane w programie ćwiczenia logopedyczne znalazły zastosowanie w codziennej pracy z dziećmi? Tak - Nie

W jaki sposób? ....…………………………………………………….........

............................................................................................................................

5. Jakie ćwiczenia stosowała Pani na lekcjach? Proszę podkreślić.

- ćwiczenia oddechowe,

- logorytmiczne,

- dzwiękonaśladowcze,

- usprawniające narządy mowy,

- ćwiczenia funkcji słuchowych i wzrokowych,

- techniki Dennisona,

- inne ( jakie?) ....................................................................................................

............................................................................................................................

6. Czy dostrzegają Państwo efekty pracy logopedycznej? Jakie?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Jak przebiega współpraca z logopedą?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. W jakim zakresie współpracowała Pani w ramach realizacji programu? …………………………………………............................................................

…………………………………………………………………………………

............................................................................................................................

Dziękujemy za wypełnienie ankiety!

---