1. POJĘCIE POLITYKI REGIONALNEJ
Polityka regionalna to konkretne działanie, które ma być zakończone realizacją określonych celów. Stawia się określone cele, formułuje się je i określa politykę do ich osiągnięcia. W ten sposób wyodrębniane są różne regiony polityczne. To połączenie pojęcia regionów, to co osądza o jego sytuacji. Polityka regionalna to działanie, które ma prowadzić do rozwoju ekonomicznego i społecznego, to ogólne sformułowanie do którego konieczne jest doprecyzowanie pewnych elementów.
Polityka regionalna dotyczy:
1. funkcji, roli i miejsca danego regionu w gospodarce państwa;
2. określenia kierunków specjalizacji rozwoju, a także programu aktywizacji słabszych regionów;
3. zmniejszenie dysproporcji w stopniu ich rozwoju
W ramach polityki regionalnej określa się zasady i metody oraz cele współpracy regionu.
Polityka regionalna - są to ukierunkowane działania ludzkie, które mają prowadzić do rozwoju technicznego, gospodarczego pewnych obszarów, a także zasobów ludzkich danego obszaru, danego terytorium infrastruktury ekonomicznej i technicznej.
Polityka regionalna jest koordynatorem władzy publicznej, ma ona określać cele i zasady współpracy regionów, a jej podmiotem jest tworzenie aktywizacji regionów słabo rozwiniętych oraz regionów wymagających restrukturyzacji.
W ramach polityki regionalnej określa się strategiczne cele rozwoju państwa, a w szczególności dąży do wyrównania poziomu rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów. Polityka regionalna prowadzona jest w płaszczyźnie gospodarczej i społecznej, co oznacza realizowanie celów w dziedzinie polityki inwestycyjnej i polityki poprawy warunków i poziomu życia ludności.
Rodzaje polityki regionalnej:
Przez politykę i n t e r e g i o n a l n ą rozumiemy oddziaływanie podejmowane przez państwo na wyodrębnione ponadlokalne jednostki terytorialne podziału administracyjnego kraju. Polityka ta jest podejmowana ze względu na interesy państwa. Politykę interregionalną prowadzi rząd i jego agendy, ukierunkowana na realizację interesu państwa jako całości (kierunek rozwoju regionalnego Polski, programy kształcenia - ukierunkowanie na pewne cele, osiągnięcie rozwoju w pewnych dziedzinach w Polsce rozwój technologiczny.
Polityka i n t r a r e g i o n a l n a to działania podejmowane w ramach regionu, przez jego władzę oraz ich agendy w celu realizacji interesów regionu i społeczności lokalnych.
Polityka intraregionalna oddziaływanie na procesy rozwoju gospodarczego i społecznego zachodzące na obszarze regionu. Realizuje się cele istotne z pkt. Widzenia interesu regionu i społeczności lokalnych. Należy pamiętać, że te 2 działania muszą być skoordynowane tym bardziej, że główną zasadą jest zrównoważony rozwój.
Polityka s t r u k t u r a l n a - celowe działanie które prowadzi do zmiany struktury rozwoju gospodarczego całego obszaru.
Cele polityki regionalnej
C e l e m każdej polityki regionalnej jest doprowadzić do permanentnego rozwoju regionu i osiągnięć celu jak i wyznaczanie nowych celów dotyczących ważnych kwestii - dot. Wszystkiego co jest z regionem związane, także relacji co do otoczenia, trzeba tu uwzględnić specyfikę regionu wynikającą z jego położenia geograficznego, rozwoju cywilizacyjnego, gospodarczego, zorganizowanie poziomu życia mieszkańców, otoczenia.
Prowadzić politykę regionalną i określając cele regionu musi się wziąć pod uwagę cele całego państwa. Region jest zawsze częścią składową państwa i jest z nim całym systemem powiązany. Polityka rozwoju wobec regionu musi być częścią polityki rozwoju państwa. Polityka rozwoju regionalnego jest ściśle powiązana z realizacją strategicznych celów rozwoju państwa. W szczególności musi służyć wyrównaniu poziomu społecznego i gospodarczego poszczególnych obszarów. Musi być oparta o kompromisowe rozumienie i realizowanie celów państwa i celów regionów. To jest ważne bo polityka regionalna nie może być pojmowana jako odrębna wobec systemu państwowego.
Polityka strukturalna i polityka spójności
Polityka s t r u k t u r a l n a - celowe działanie które prowadzi do zmiany struktury rozwoju gospodarczego całego obszaru.
Polityka s p ó j n o ś c i - to działanie które ma prowadzić do zmniejszenia różnic rozwojowych poszczególnych obszarów. Uwzględnia się następujące wskaźniki: produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca i stopę bezrobocia.
Można tę politykę prowadzić w ramach regionu i państwa. Wyrównywanie rozwoju i rozwój zrównoważony, polityka prowadzona ze względu na zmniejszenie różnic, a nie tylko na wspieraniu najsilniejszych regionów.(wyrównywanie rozwoju do najlepszego z uwzględnieniem wsparcia państw słabszych)
2. POJĘCIE REGIONU
Pojęcie regionu - to pojęcie złożone, wieloaspektowe i nie można postrzegać regionu ze względu na tylko jedno kryterium np. z jednego punktu hist., czy przyrodnicze.
Zatem jeśli chcemy dokonać przeglądu regionu, ustalić jego cechy i wskazać drogi rozwoju to konieczne jest takie wieloaspektowe ujęcie (geograficzne, przyrodnicze).
Wyodrębniamy zatem pojęcie regionu ze względu na kryterium polityczne, ekonomiczne, geograficzne, historyczne. Wszystkie te elementy wpływają na ukształtowanie się regionu.
Region - jest to wyodrębniony obszar wraz z jego zasobami, podlegający kontroli zamieszkujących go ludzi poprzez instytucje regionalne kształtowane historycznie.
Nie ma tu podkreślonej jego zdolności do zaspokojenia potrzeb. Można to uzupełnić powołaniem na tym obszarze struktury władzy, która jest w zakresie swoich możliwości słabsza od instytucji państwa
Region traktujemy jako wspólnotę rozwoju historycznego, społecznego i ekonomicznego, położenie geograficzne jedności procesów przestrzennych i przestrzennego powiązania oddzielnych części składowych.
Region stanowi wspólnotę interesów ekonomicznych i kulturowych dla których rozwoju niezbędna jest wolność (w szczegól. Wolność zrzeszania się). Jednocześnie należy zwrócić uwagę na niezbędne poczucie obywatelskości mieszkańców regionu, bowiem decyduje ono o poczuciu obowiązku wobec wspólnoty
Cechy regionu.
Cechy regionu ukształtowanego.
Wspólne interesy gospodarcze
Reprezentacja polityczna pochodząca z wyborów
Więź społeczna oparta na poczuciu wspólnej tożsamości.
Bezpośrednie podporządkowanie szczeblowi centralnemu.
Elementy konstytutywne dla regionu:
1.ludność (struktura ludnościowa) - bo obszar musi być zamieszkiwany na stałe, zbiorowość ludzi jest na stale związana z obszarem, warunkiem wspólnotowego podejścia jest zaufanie,
2.terytorium - chodzi o aspekty geograficzne, pewien wyodrębniony obszar, sprzyjający wyodrębnieniu (poprze granice wyznaczone górami, cechami geograficznymi np. Wyżyna Śląska) i rozwojowi.
3.oraz pewne cechy dodatkowe w szczególności - rozwój historyczny
Zbiorowość (Ludzie) - to struktura demograficzna i etniczna regionu a także stopień rozwoju siły roboczej, zasoby siły roboczej, kwalifikacje i aktywność ludności zamieszkującej dany teren. Ta aktywność przejawia się w 4 aspektach:1.behawioralny - chodzi tu o zachowania ludzi, przede wszystkim te zachowania, które kształtują współżycie i współdziałanie 2.funkcjonalny - bierzemy pod uwagę role społeczne pełnione przez ludzi we wszystkich sferach działalności publicznej, czyli w sferze ekonomicznej, politycznej, kulturalnej.
3.normatywno - instytucjonalny - chodzi o ukształtowanie, powołanie całej struktury instytucjonalnej, sposoby działania instytucji powoływanych, system pracy, system instytucji regulowanych prawem, które działają w regionie. Ten system instytucji jest związany z rozwiązaniami w całym państwie. Region jest elementem całości. Zakres odrębności jest oznaczony decyzjami państwa
4.ideologiczny - działanie, które ma tworzyć poczucie odrębności świadomości lokalnej, tu najwięcej mają do powiedzenia organizacje regionalne, które służą do krzewienia ducha wspólnotowości na danym obszarze.
Rodzaje regionów:
administracyjny (w Polsce tylko ten) - to region, który nie posiada samodzielności, działa w granicach uprawnień państwa. Ma zatem mniejszy zakres uprawnień, działa z upoważnienia w granicach prawa regulowanego przez państwo. Jednostką, która w Polsce ma znaczenie regionalne jest samorząd województwa. W Polsce województwo ma podwójną funkcję.
autonomiczny - ma wydzielony zakres kompetencji prawotwórczych, ale podlega ścisłej kontroli władzy państwowej, aczkolwiek jest tendencja do zmniejszania tej kontroli. Państwo może składać się z regionów autonomicznych jako jednostek podziału terytorialnego (one będą jeszcze wewnętrznie zróżnicowane); a mogą być wyodrębnione tylko niektóre podmioty podziału terytorialnego jako regiony autonomiczne, tzn. niektóre tylko uzyskują status regionu autonomicznego. Przykład - Portugalia: Azory i Madera, tylko 2 regiony autonomiczne.
federalny - na wyższym poziomie niezależności aniżeli r.autonom. jest usytuowany region federalny. Nie podlega takiej kontroli ze strony władzy centralnej. W r.autonom. najczęściej jest powołany minister rządu, który sprawuje swoistą kontrolę, a w regionie federalnym taka jednostka nie istnieje. Kwestia samodzielności (zakres działalności) w regionie federalnym jest znacznie szersza.
Czynniki kształtujące region.
Są 2 procesy zasadnicze, które kształtujące powstanie regionu:
1. procesy różnicowania
2. procesy integracji
Jeżeli chodzi o różnicowanie to należy zwrócić uwagę na przestrzenną organizację działalności ekonomicznej, kulturowej i politycznej oraz rozwoju osadnictwa.
Jeżeli chodzi o działalność ekonomiczną to trzeba zwrócić uwagę na decentralizację, rozproszenie produkcji, zwiększenie elastyczności produkcji. Istotne znaczenie ma siła robocza i jej mobilność, zmiany na rynku pracy, jego segmentacja, przygotowanie odpowiedniej kadry, wykształcenie. Cały szereg czynników ma wpływ na rozwój gospodarczy.
Działalność kulturalna - o odrębnościach możemy mówić w odniesieniu do języka, sztuki, kształtowania się nowej obyczajowości, stylów życia.
Działalność polityczna - dotyczy przede wszystkim decentralizacji polit.- adm, która przede wszystkim polega na tym, że w części władza przesuwa się z centrum do jednostek niższego rzędu i także do jednostek wyspecjalizowanych funkcjonalnie, czyli decentralizacja ma charakter zarówno pionowy jak i poziomy.
W pionie nie ma wątpliwości, a decentralizacja pozioma to przekazanie uprawnień władczych państwa do korporacji, związków zawodowych, organizacji pozarządowych. To byłyby procesy różnicowania.
Procesy integracyjne muszą zachodzić we wszystkich dziedzinach działalności: ekonomicznej, kulturowej i politycznej a także muszą dotyczyć formatowania sieci osadniczej.
Pierwsza z tych sfer działania - ekonomiczna obejmuje wymianę dóbr oraz elementów produkcji (wymiana pracy, kapitału i usług) oraz tworzenie rynku pracy i rynku finansowego, te powiązania musza być stabilne i trwałe.
Druga z tych sfer - kulturowa - dotyczy określenia i uznania pewnych wartości społecznych np. etos pracy (a w ramach tego dokładności, precyzji działania, sprawności, wyodrębniamy i łączymy t elementy w całość) w etosie pracy można też przedstawić religijności, szacunek dla rodziny i dobrego wychowania. Dzięki powiązaniu i akceptacji między tymi określonymi wartościami ugruntowuje się świadomość regionalna, gdyż ona ma pożywkę w wartościach wspólnie akceptowanych..
Sfera integracji politycznej zależy od tego jaki region jest tworzony (np. autonomiczny tworzony w oparciu o odrębny system i bardzo mocno zakorzenione potrzeby autonomii- Hiszpania, Włochy) różnice są wyraźne, powoływanie zgromadzeń lokalnych, jest też katalog zadań, które region wykonuje samodzielnie , ale pod kontrolą. W ramach regionu samorządowego maja znaczenie inne wartości niż w autonomicznym.
Sieć osadnicza ma istotne znaczenie. To cała sieć powiązań komunikacyjnych - układ ten może być hierarchiczny (gdy jest centrum w postaci miasta pełniącego funkcje ośrodka centralnego, który pełni władcze i administracyjne funkcje). Cały system musi się tak kształtować by następowało domykanie granic regionu - tj, jego wyodrębnienie. To sytuacja kiedy region jest wyodrębniony z otoczenia. Tu decydujące znaczenie mają czynniki ekonomiczne, następnie podział pracy, samowystarczalność i specjalizacja regionu.
Ostatnim etapem w kształtowaniu i zakończeniu procesu integracji jest nadanie regionowi określonego statusu politycznego.
Przemiany regionu.
Region to jakaś jednostka geograficzna o pewnych charakterystycznych cechach taki jak położenie geograficzne, odrębność językowa, etniczna, religijna, charakteryzujących mieszkańców tego regionu. Region jest przestrzennie wyodrębniony przez pewne warunki naturalne, które pozwalają na potraktowanie go jako całości. Niektóre z cech regionów mogą być nabyte na przestrzeni dziejów. Ze względu na uwarunkowania geograficzne regiony określamy jako naturalne (przestrzenne ukształtowanie terenu). Wyznaczone przez możliwości gospodarcze określamy jako przemysłowe, rolnicze, turystyczne, naukowe. Regiony ulegają przekształceniom, uwarunkowanie tych zmian są bardzo zróżnicowane np. powódź, trzęsienie ziemi, wyczerpanie złóż węgla. Zmiany w warunkach geograficznych naruszają równowagę ekosystemu, którego elementem jest człowiek. Czynniki gospodarcze zmieniają charakter regionu.
Czynnikami, które wpływają na rozwój regionu i zmiany w nim zachodzące to:
1. czynnik o charakterze endogenicznym (wynikające z wewnętrznych uwarunkowań regionu) przykładem może być wykształcenie - znaczna liczba wykształconej wysoko kadry np. inżynieryjno - techniczna, niezbędna dla rozwoju nowej technologii;
2.czynnik o charakterze egzogenicznym (mające charakter zewnętrzny) -
np. Śląsk, spadek wartości węgla, upadek gospodarki opartej o przemysł węglowy, mają wpływ na zdolność regionu do sprostania nowej sytuacji.
Są między nimi powiązania i wzajemnie na siebie oddziaływają.
Różnorodność daje możliwości rozwojowe ludzi, jak też daje alternatywę kiedy pojawiają się trudności. Gdy znamy dobrze dany region (teren) można znaleźć coś co wydaje się ciekawe i wykorzystać to. Dobrze wyedukowany człowiek nie powinien zaprzestać poszukiwań, człowiek ma się rozwijać i może znaleźć takie miejsca, które można przekształcić. Nie ma rzeczy przesądzonych raz na zawsze, ale od zdolności człowieka zależy czy potrafi odnaleźć coś nowego.
Pojęcie rozwoju zrównoważonego
Wyrównywanie rozwoju w związku z przyjęta zasadą zrównoważonego rozwoju.
Można wyróżnić 2 zasady: 1. działanie o idee zróżnicowanego rozwoju - można wspomagać państwa najsłabsze, biedniejsze, albo 2. dążyć do tego, aby wspomagać tych najsilniejszych, bogatych (co prowadzi do pogłębiania różnic). Nie ustalimy wtedy co jest przedmiotem rozwoju, jakie kryterium działań prorozwojowych.
-Europejska perspektywa Rozwoju Przestrzennego należy uwzględnić nie tylko środowisko przyrodnicze ale tekże aspekty społeczne, ekonomiczne i kulturowe rozwoju. Zrównoważony rozwój wg.R.Domańskiego „taki rozwój w którym relacje ekologiczno ekonomiczne nie uszczuplają kapitału środowiska, a trwały jeśli relacje te utrzymują się przez długi okres (respektuje interesy przyszłych pokoleń).
Traktujemy rozwój w odniesieniu do całego środowiska, łącznie z człowiekiem. Rozwój wszystkich elementów środowiska
Funkcje endogeniczne i egzogeniczne regionu
-czynnik o charakterze endogenicznym (wynikające z wewnętrznych uwarunkowań regionu) przykładem może być wykształcenie - znaczna liczba wykształconej wysoko kadry np. inżynieryjno - techniczna, niezbędna dla rozwoju nowej technologii;
-czynnik o charakterze egzogenicznym (mające charakter zewnętrzny) -
np. Śląsk, spadek wartości węgla, upadek gospodarki opartej o przemysł węglowy, mają wpływ na zdolność regionu do sprostania nowej sytuacji
Są między nimi powiązania i wzajemnie na siebie oddziaływają.
3. ZNACZENIE CZYNNIKA LUDZKIEGO W ROZWOJU REGIONALNYM
Polityka regionalna jest przekonana, że decydującym czynnikiem w strukturze regionu jest stopień rozwoju ludności, zdolność do działania. Chodzi o to, że największy nacisk kładziemy dziś na ludność, na zdolność człowieka do aktywnego działania (kreatywność).
Polityka Regionalna UE kładzie nacisk na kształtowanie umiejętności ludzi na kreowanie jego aktywności. Nacisk kładziony na zdolność człowieka do zmiany, innowacji, kształtowania umiejętności do samodzielnego działania.
Skuteczność działania regionu zależy od aktywności ludzi dla siebie oraz następnych pokoleń, umiejętności podjęcia działań. Region śląski nie ma tej cechy, młodzież wyjeżdża do innych miast, pozostałe obszary nie są w stanie nadążyć. Elementem dominującym w polityce regionalnej jest aktywny człowiek. Współczesna polityka regionalna jest nastawiona na kreacje aktywnego człowieka. Człowiek powinien przekształcać region przy pomocy swoich możliwości.
Zbiorowość (Ludzie) - to struktura demograficzne i etniczna regionu a także stopień rozwoju siły roboczej, zasoby siły roboczej, kwalifikacje i aktywność ludności zamieszkującej dany teren. Ta aktywność przejawia się w 4 aspektach:
1.behawioralny - chodzi tu o zachowania ludzi, przede wszystkim te zachowania, które kształtują współżycie i współdziałanie
2.funkcjonalny - bierzemy pod uwagę role społeczne pełnione przez ludzi we wszystkich sferach działalności publicznej, czyli w sferze ekonomicznej, politycznej, kulturalnej.
3.normatywno - instytucjonalny - chodzi o ukształtowanie, powołanie całej struktury instytucjonalnej, sposoby działania instytucji powoływanych, system pracy, system instytucji regulowanych prawem, które działają w regionie. Ten system instytucji jest związany z rozwiązaniami w całym państwie. Region jest elementem całości. Zakres odrębności jest oznaczony decyzjami państwa
4.ideologiczny - działanie, które ma tworzyć poczucie odrębności świadomości lokalnej, tu najwięcej mają do powiedzenia organizacje regionalne, które służą do krzewienia ducha wspólnotowości na danym obszarze.
4. RADA EUROPY JAKO PODMIOT POLITYKI REGIONALNEJ.
Prekursorem polityki regionalnej była Rada Europy 1949r. Cel ochrona praw człowieka, RE widziała możliwości ułożenia w nowy sposób współpracy między narodami przy pomocy tworzenia programów współpracy, zwłaszcza regionów przygranicznych. Istotną rolą było godzenie zwaśnionych narodów.
Funkcje euroregionów
Eururegiony powstają w latach 40-50, które są płaszczyzną nawiązywania współpracy gospodarczej pomiędzy regionami przygranicznymi. Euroregiony miały ułatwić kontakty międzyludzkie, ugruntować pokój w Europie, współpraca dobra metodą zakończenia rozliczeń powojennych. Przede wszystkim współpraca między Niemcami i Francją dot. regionów których przemysł był zniszczony, było bezrobocie, celem - odbudowa podstaw. RE utrwaliła w swojej polityce działania dotyczące współpracy uzupełniając ją potem o program sprzyjający uświadomieniu sobie przez ludzi przynależności do regionu (odrębności kulturowe, językowe, etniczne). Euroregiony nastawione na współpracę gospodarczą, kulturową mające znaczenie na rozwój lokalnych współpracy.
5. PRZYCZYNY POWSTANIA I ROZWOJU POLITYKI REGIONALNEJ UE
Początek aktywności UE w tej dziedzinie to początki Wspólnot Europejskich. Intensyfikacja polityki regionalnej Unii rozpoczyna się z początkiem lat 80-tych tj. okres przystąpienia do Unii państw wyraźnie słabszych gospodarczo i cywilizacyjnie (Grecja, Portugalia). Pytanie jak tworzyć wspólny rynek bez barier z państ. tak słabymi (tanie produkty, siła robocza). Przy tak dużej różnicy rozwoju gospodarczego a potencjału, problem ujednolicenia musiał być rozstrzygnięty. Jedną z metod miała być polityka regionalna jako narzędzie polityki zrównoważonego rozwoju. Pol. reg. musiała być bardzo zintensyfikowana (obecnie inwestowanie nie w infrastrukturę ale inwestowanie w kapitał ludzki, inwest. W człowieka nie w system).Przekształcenie polityki regionalnej po doświadczeniach lat 80-tych - brak rezultatów inwestowanie w reg. W.Brytanii po zamknięciu kopalń. Podstawą rozwoju jest człowiek, infrastruktura jest tylko początkiem. Pierwsze koncepcje nie zdały egzaminu. Wobec tego wyróżnia się 2 płaszczyzny realizowania pol. reg. 1. prowadzona przez RE - euroregiony nastawione na współpracę gosp. kulturalną 2. prowadzona przez UE zmiana konpecji ukierunkowania na człowieka, aktywizowanie ludzi, adresowane do ludzi w trudnych sytuacjach ze względu np. na wiek, brak kwalifikacji.
Cele polityki regionalnej UE
Założenia polityki regionalnej 2007 - 2013
strategia lizbońska -> 2 podstawowe cele:
1.pobudzanie innowacyjności gospodarki,wzrost zatrudnienia
2.polityka spójności -> opiera się na następujących założeniach:
1.objęcie praktyką spójności wszystkich państw członkowskich, budżet polityki stanowi ponad 1/3 budżetu UE;
2.zachowanie zasady koncentracji działań realizujących trzy podstawowe cele, konwergencja - przyspieszanie rozwoju najsłabszych państw i regionów (zrost i tworzenie nowych miejsc prawy to cel priorytetowy na co idzie 81% środków)
- konkurencyjność regionalna i zatrudnienia
- zwiększenie konkurencyjności regionów, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach celu 1,
- Europejska współpraca terytorialna - umocnienie współpracy transgranicznej.
3.ograniczenie liczby funduszy strukturalnych do dwóch: Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego;
4.rezygnacja z niektórych inicjatyw
5.uproszczenie wdrażania
Europejska współpraca terytorialna
1.współpraca transgraniczna i inicjatywy lokalne i regionalne;
2.współpraca transnarodowa;
3.współpraca międzyregionalna
Zasady rozwoju regionalnego.
Ogólne zasady :
1. jedność w różnorodności -> oznacza konieczność dostrzeżenia pozytywnych stron zróżnicowania. Tj uznania odmienności regionów oraz dążenie do rozwoju przy zachowaniu zróżnicowania tych regionów (np. turystyka) ale i dążenie do ukierunkowania jedności systemu (np. jednolity system komunikacji drogowej, kolejowej). Jest specyfika, ale jest zespolenie w jeden organizm, w którym cały system działa. Jeżeli mamy obszary, które można wykorzystać np. turystycznie, to te elementy są szczególnie rozwijane - ale musza być rozwijane w powiązaniu z całym państwem. Jedność w różnorodności i rozwój zintegrowany można rozpatrywać łącznie, bo łączy założenie, że otoczenia w którym działamy nie można pominąć. Ono wyznacza i cele i środki i metody postępowania. Tj. otoczenie przesądza o kierunku rozwoju i są na to dobre przykłady.
Ale Śląsk nie jest traktowany jako obszar gdzie jest co zwiedzać. Jednakże jeśli się zna tereny, które można wykorzystać to właśnie je wykorzystać trzeba. Dlatego nigdy nie można zaprzestać poszukiwań. Np. Ideą nowoczesnego kształcenia jest kształcenie ustawiczne mające u podstaw zmienność wykonywanych zawodów (zmienność funkcji zawodowych)
2.rozwój zintegrowany z otoczeniem -> czyli uwzględniając cechy otoczenia ;np. Parlament-Sejm, zbiór osób reprezentujących różne regiony, województwa, ale są podporządkowane i zespolone interesem całości.
Analizując jedność w różnorodności bierze się pod uwagę z elementami rozwoju zintegrowanego z otoczeniem. Różnorodność daje możliwości rozwoju i stanowi alternatywę, gdy pojawiają się trudności, zróżnicowany charakter daje lepsze perspektywy i więcej możliwości. Gdy pojawi się ludność daje większą stabilizację. Poza tym potrafi się urzeczywistnić więcej możliwości np. dobrze zorganizowana komunikacja.
Ale nie cały region jest taki sam - Śląsk ma różne regiony - północny, środkowy i południowy i każdy z nich jest inny.
specyfikę otoczenia trzeba umieć wykorzystać w najlepszy możliwy sposób. Jeżeli jest wykształcona ludność to jest to element sprzyjający pewnemu rozwojowi.
3.„długa fala” -> to widzenie rozwoju w długiej perspektywie czasowej (Polska) Konieczność myślenia długiej perspektywie z uwzględnieniem zmieniających się pokoleń, otoczenia (wpływ na środowisko)Przemysł wydobywczy nie jest perspektywą rozwoju. W długiej fali mówimy, że kształcimy ludzi do nowej technologii. Długa fala zakłada, że myślimy o dłuższej perspektywie. Długofalowa strategia rozwoju - 15 lat, prognozowanie i wówczas trzeba wziąć pod uwagę: politykę ekonomiczną, gospodarczą i społeczną.
Zasady polityki regionalnej UE.
W tym zakresie są dwie grupy zasad:
1.zasady generalne -> w szczególności zasada solidarności - określona w traktatach;
2.zasady operacyjne -> wskazują ogólne cele działania Unii Europejskiej - regulują je traktaty oraz inne akty prawne UE;
ad. 1 Zasady generalne
Zasada solidarności - solidaryzm społeczny
Jest to podstawowa zasada, jest to punkt wyjścia UE. Pomysł współpracy europejskiej zakładał, że dzięki współpracy gospodarczej znacznie zbliży się kontakt między narodami (zwłaszcza zwaśnionymi). To samo dotyczy współpracy regionów. W obu przypadkach ważny jest solidaryzm społeczny. W Unii polityka regionalna pojawiła się w połowie lat 80-tych, kiedy to do UE zaczęły wchodzić kraje biedne (Grecja, Portugalia). Nadto o solidarności mówi się w samych krajach członkowskich pomiędzy silnie i słabo rozwiniętymi regionami. Te słabe mogą liczyć na wsparcie.
W ramach struktury wewnętrznej kraju jest konieczna współpraca. W Hiszpanii jest fundusz, który wspiera regiony słabe.
Zasada subsydiarności
To również podstawowa zasada UE, uzupełniona przez trakt lizboński (który obowiązuje od 1 grudnia 2009r). Traktat uzupełnia zasadę pomocniczości o dwa istotne wymagania. (zasada pomocniczości dotyczy tylko tych kompetencji, które nie należą do grupy kompetencji wyłącznych,).
1.warunek - realizacja pewnych celów będzie działaniem lepszym poprzez działania UE;
2.jeżeli kraje nie mają takich możliwości - UE w lepszy sposób realizuje cele przewidziane traktatami.
Analizując możliwości państw członkowskich bierze się pod uwagę nie tylko możliwości szczebla centralnego ale i regionalnego - lokalnego.
Procedura kontrolna realizacji tej zasady: państwa muszą się wypowiedzieć, czy może czy jest w stanie zrealizować cele, które założy, wybór UE jako realizującej cel, gdy się okaże, że żadne z państw nie jest w stanie zrealizować tego konkretnego celu (istota pomocniczości). Przy czym państwo członkowskie musi wziąć pod uwagę poziom centralny, regionalny i lokalny. Bierze się pod uwagę wszystkie możliwości działania państwa - który z tych szczebli dane cel na spełnić.
Zasada koordynacji
Dotyczy następujących zagadnień:
1.zintegrowanego wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów finansowych (to racjonalne zasady ale jak nie mają charakteru wiążącego mogą być różnie interpretowane, nadto te zasady mają zdroworozsądkowy charakter i oparte są o doświadczenie w działaniu człowieka), partycypacja w kosztach zmusza nas do myślenia na co otrzymane pieniądze wydać.
2.koordynacja przez UE (komisję) polityk regionalnych państw członkowskich; (ma znaczenie dla UE która finansuje szereg przedsięwzięć, umożliwia współpracę w wielu dziedzinach, sprzyja rozwojowi całego obszaru UE zgodnie z założeniami rozwojowymi np. odpowiednie wykorzystanie, zachowanie środowiska)
3.dążenie do harmonijnego rozwoju przestrzeni europejskiej;
Zasada elastyczności:
1.uznanie zróżnicowania i specyfiki regionów;(prowadząc pol. reg. należy mieć świadomość, że regiony są na różnym etapie rozwoju, rozwijają się w różnym tempie, skutecznością)
2.tradycja, dążenie państw, realne możliwości wynikające z etapu rozwoju;(potencjału gosp. ludzkiego) specyfiki organizacyjnej, kulturowej, historycznej bo to wyznacza realne szanse skutecznego działania.
Ad.2 Zasady operacyjne
Zasada koncentracji
Ta zasada spełnia następujące cele:
1.umożliwia wzrost udziału funduszy strukturalnych w budżecie UE;
2.pozwala rozgraniczać rozproszenie udziału funduszy oraz ułatwić ich koncentrację na konkretnych celach polityki UE;
3.umożliwia geograficzną koncentrację środków pomocowych;
(te zasady mają charakter racjonalizujący, a te konkretnie służą wykonaniu celów)
Zasada programowania
Finansowanie projektów jest możliwe tylko na podstawie kompleksowego i zintegrowanego opracowania. Niezbędne są odpowiednie dokumenty planistyczne.
Zasada partnerstwa
Wszyscy uczestnicy procesu programowania są zobowiązani do współdziałania. (pomiędzy różnymi podmiotami: samorząd, regionalne, prywatne, beneficjnci- prowadzi do współodpowiedzialności za rozwój)
Zasada dodatkowości:
Środki pochodzące z UE stanowią jedynie wsparcie własnych funduszy.
INNE ZASADY UNII EUROPEJSKIEJ ISTOTNE DLA POLITYKI REGIONALNEJ
Zasada zgodności -> Dotyczy zgodności z wszystkimi politykami oraz ustawodawstwem wspólnotowym.
Zasada spójności -> podstawę stanowi JAE zobowiązujący kraje członkowskie do zachowania spójności z polityką ekonomiczną. Państwa UE winny koordynować ze sobą polityki ekonomiczne, żeby sprzyjać zbieżności koniunktury gospodarczej. Ponadto celem działania państw powinno być dążenie do ograniczenia różnic rozwojowych.
Zasada m o n i t o r i n g u.
6. UWARUNKOWANIA POLITYKI ROZWOJU REGIONÓW
Cywilizacja informacyjna -> to nowe technologiczne podejście do podejmowanych działań. Środki techniczne, które ułatwiają zarządzanie i rozwój, nowe technologie mające zastosowanie w aktywności człowieka przyspieszające rozwój, ważne dla rozwijających się potrzeb nowych form kształcenia, zajmujące się potrzebami w dziedzinie odpowiednio przygotowanych specjalistów.
Ekologizacja - technologizacja -> czy nie można połączyć równowagi ekologicznej i postępu technicznego? Zrównoważony rozwój obejmuje podejście ekologiczne ale równocześnie rozważa działalność gospodarczą i społeczną. Technologizacji nie można przeciwstawić ekologizacji i odwrotnie.
Demokratyzacja - centralizacja -> pewne elementy centralizacji muszą w każdym systemie występować, ale nie oznacza to, że można zrezygnować z władzy na poziomie centralnym (uwzględniona może być zasada pomocniczości)> ale w tym zakresie mogą się pojawić złe rozwiązania.
Unionizacja - autonomizacja -> ile jest wspólnotowego podejścia a ile opartego na autonomii różnych jednostek. Na ile stanowimy jedność i możemy działać jednolicie w jakim zakresie musimy działać autonomicznie.
Matrpolizacja - peryferyzacja -> Pola w stosunku do cywilizacji zachodniej jest traktowana jako peryferie. Metropolizacja - to zawsze są bardzo duże miasta i ich okolice. Istnieją między nimi silne powiązania tak, by były metropolią. Peryferie zaś dążą do podniesienia poziomu. Między tymi podmiotami również istnieją powiązania. Metropolie nie istnieją bez peryferii i odwrotnie.
7. ZAKRES REGULACJI USTAWY O PROWADZENIU POLITYKI ROZWOJU
Ustawa określa zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzące tę
politykę oraz tryb współpracy między nimi.
Przez politykę rozwoju rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej.
Charakterystyka ustawy:
definicja polityki regionalnej -> zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej;
Ustalenie 15 dziedzin, np. tworzenie nowych miejsc pracy;
stymulowanie przedsiębiorczości; modernizacja infrastruktury;
Strategia rozwoju kraju będzie przygotowana na 7 lat. Winna zostać
opracowana z uwzględnieniem koncepcji przestrzennego
zagospodarowania kraju, wymagań ochrony środowiska, kierunków
rozwoju określonych w dokumentach strategicznych i politykach UE;
Forma ustawy; premier będzie informowała corocznie Sejm i senat o
stopniu jej wykonania; aktualizacja min 1x na 4 lata
Programy operacyjne
8. STRATEGIA ROZWOJU. RODZAJE I ZAKRES TREŚCI REGULOWANYCH Długookresowa strategia rozwoju kraju
dokument określający główne trendy, wyzwania, i scenariusze rozwoju społeczno
gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem
zasady zrównoważonego rozwoju, obejmujący okres co najmniej 15 lat.
Długookresowa strategia rozwoju kraju zawiera w szczególności:
1) główne trendy i wyzwania, wynikające zarówno z rozwoju wewnętrznego kraju, jak i zmian w jego otoczeniu zewnętrznym;
2) kompleksową społeczno-gospodarczą koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej z uwzględnieniem wymiaru społecznego, gospodarczego, środowiskowego, terytorialnego i instytucjonalnego;
3) scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego, uwzględniające cele i zasady zrównoważonego rozwoju;
4) uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne przestrzennego rozwoju kraju;
cele, kierunki i priorytety przestrzennego rozwoju i zagospodarowania kraju oraz sposoby ich realizacji.
Przygotowanie i uzgadnianie projektu koordynuje Prezes Rady Ministrów lub wyznaczony przez niego przedstawiciel. RM przyjmuje, w drodze uchwały, projekt na kolejny okres, co najmniej 12 miesięcy przed upływem okresu objętego poprzednią długookresową strategią rozwoju kraju. Długookresowa strategia rozwoju kraju jest przyjmowana przez Radę Ministrów w drodze uchwały. Prezes RM informuje Sejm i Senat o przyjęciu przez Radę Ministrów długookresowej strategii rozwoju kraju. Długookresowa strategia rozwoju kraju może zostać zaktualizowana w każdym terminie, jeżeli wymaga tego aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza kraju.
Średniookresowa strategia rozwoju kraju
dokument określający podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym, obejmujący okres 4-10 lat, realizowany przez strategie rozwoju oraz przy pomocy programów, z uwzględnieniem okresu programowania Unii Europejskiej.
Średniookresowa strategia rozwoju kraju zawiera w szczególności:
1) diagnozę sytuacji społecznej, gospodarczej, regionalnej i przestrzennej kraju, z uwzględnieniem stanu środowiska;
2) prognozę trendów rozwojowych w okresie objętym strategią;
informację o sposobie uwzględnienia rekomendacji wynikających z raportu ewaluacyjnego, zawierającego szacunkową ocenę skutków strategii, sporządzonego przed rozpoczęciem jej realizacji;
4) określenie celów strategicznych w okresie realizacji strategii w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym;
5) wskaźniki realizacji;
6) określenie kierunków polityki państwa służących osiąganiu celów strategicznych polityki rozwoju;
7) określenie kierunków interwencji podmiotów, o których mowa w art. 3, służącej osiąganiu celów strategicznych polityki rozwoju;
8) wyznaczenie obszarów problemowych o znaczeniu krajowym i ponadregionalnym wymagających interwencji państwa;
9) założenia systemu realizacji oraz ram finansowych.
Projekt opracowywany i uzgadniany przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego we współpracy z właściwymi ministrami. Średniookresowa strategia rozwoju kraju ustala strategiczne zadania państwa i zasady uwzględniania ich w programach. Średniookresowa strategia rozwoju kraju uwzględnia ustalenia zawarte w długookresowej strategii rozwoju kraju. Prezes RM przekazuje Sejmowi i Senatowi, do dnia 31 lipca każdego roku, informację o realizacji. Podlega okresowej aktualizacji, co najmniej raz na cztery lata.
9. Zadania państwa i województwa samorządowego w dziedzinie polityki regionalnej.
Krajowa strategia rozwoju regionalnego
Projekty opracowuje i uzgadnia minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w konsultacji z jednostkami samorządu terytorialnego oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi. Przyjmowane są przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, na okres niewykraczający poza okres obowiązywania średniookresowej strategii rozwoju kraju.
Krajowa strategia rozwoju regionalnego określa:
1) uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju regionalnego;
2) politykę państwa wobec regionów, ich grup lub obszarów problemowych;
3) zasady oraz mechanizmy współpracy oraz koordynacji działań podejmowanych przez Radę Ministrów na poziomie krajowym, z działaniami podejmowanymi przez samorząd terytorialny na poziomie regionu.
Krajowa strategia uwzględnia ustalenia zawarte w średniookresowej strategii rozwoju kraju i w innych strategiach rozwoju.
Strategia rozwoju województwa
Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:
1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
2) pobudzanie aktywności gospodarczej,
3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,
5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
W strategii rozwoju województwa wydziela się okres niewykraczający poza okres objęty aktualnie obowiązującą średniookresową strategią rozwoju kraju.
Strategia rozwoju województwa zawiera:
1) diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa,
2) określenie celów strategicznych polityki rozwoju województwa,
3) określenie kierunków działań podejmowanych przez samorząd województwa dla osiągnięcia celów strategicznych polityki rozwoju województwa,
Strategia rozwoju województwa uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, krajowej strategii rozwoju regionalnego. Samorząd województwa, każdorazowo w terminie 9 miesięcy od dnia wejścia w życie uchwały o przyjęciu lub aktualizacji strategii lub planu, dostosowuje do nich strategię rozwoju województwa. Samorząd województwa może występować o dofinansowanie realizacji programów wojewódzkich i regionalnego programu operacyjnego. Wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym na obszarze województwa należy do samorządu województwa.
Współpracuje z: 1)jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa oraz z samorządem gospodarczym i zawodowym,2)administracją rządową, szczególnie z wojewodą,3)innymi województwami,4)organizacjami pozarządowymi,5)szkołami wyższymi i jednostkami naukowo-badawczymi. Uchwała sejmiku województwa podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
10. Cechy zróżnicowania regionalnego w Polsce.
Poziomy zróżnicowania regionalnego: poziom rozwoju społecznego, p. rozwoju gospodarczego, p. rozwoju życia mieszkańców. Uwzględniając te 3 elementy możemy dokonać następującej klasyfikacji województw. B wysoki poziom - mazowieckie, wysoki-śląskie, średni- wielkopolska, łódzkie. Dolnośląskie, pomorskie, małopolskie, podlaskie, niski - lubelskie, świętokrzyski, opolskie, kujawsko-pomorskie, b. Niski- zachodniopomorskie, lubuskie, warmińsko-mazurskie. Biorąc pod uwagę stopień zaludnienia i infrastrukturę transport to podział wojew: rozwój b. Wysoki-śląskie, rozwój wysoki - dolnośląskie, małopolskie, średni- opolski, łódzkie, świętokrzyskie, podkarpackie, zach.pomorskie, lubuskie, niski wielkopolskie, kuja.pom., poznańskie, warmińsko-maz., lubelskie, b niski-mazowieckie podlaskie.
Mazowiecki prezentuje wysoki poziom rozwoju w kategoriach większości cech, wpływa na to duża liczba ludności, majątek trwały i duża liczba podmiotów gospodarczych. Śląskie - wysoki poziom zaludnienia, zurbanizowanie i uprzemysłowienie, duża sprzedaż handlu, relatywne wysokie płace, niski poziom bezrobocia, wszystkie wskaźniki śląska są wyższe niż w innych województwach. Jest tu dużo podmiotów państwowych, które korzystają z dotacji budżetowych. Średni poziom to dolnośląski, lubuskie, zachodniopomorskie, wymienia się także podlaskie który ma najniższy w kraju poziom rolniczej produkcji zwierzęcej ale generalnie poziom rozwoju jest niski, ale są duże możliwości ze względu na potencjał ludzki i przestrzeń. Pozostałe wojew. Niczym szczególnym się nie wyróżniają, cechy pozytywne przeplatają się z negatywnymi. Wysokorozwinięte społeczeństwo nie żyje tylko dla siebie, oparte są o demokrację uczestniczącą w Polsce aktywność społeczna niska. Dynamika rozwoju najwyższa mazowieckie śląsk na 4 infrastruktura na 13, kapitał ludzki na 16-ostatni, warunki życia na 14, funkcjonowanie samorządu na 1.
11. KRYZYSOGENNE STRUKTURY REGIONALNE W POLSCE
Kryzysogenne czynniki oddziaływujące w regionie które, powodują że jeśli nie podejmie się działań prorozwojowych, to nieuchronnie prowadzą do ekonomicznej i społecznej degradacji regionu. Formy degradacji: twierdzenie, że ubożeje ludność tego regionu(mniej pieniędzy -> biedniejszy region -> nie ma szans na lepsze -> młodzi jada gdzie indzie) co prowadzi do poszukiwania lepszych miejsc pracy i zamieszkania, prowadzi to też do ograniczenia aktywności gospodarczej.
Cechy kryzysogenne:
-dominacja rolnictwa w regionie o przestarzałej strukturze agrarnej;
-dominacja przestarzałej rodzajowo i technologicznie produkcji przemysłowej (przestarzały przemysł wydobywczy Okręg Wałbrzyski, Śląsk));
-niedorozwój sektora usług(charakterystyczny dla całej Polski, głównym czynnikiem utrwalającym ten niedorozwój jest ograniczony stopień majętności Polaków, usługa zbyt droga-niski popyt-brak podaży);
-rażące braki w wyposażeniu infrastrukturalnym; (w Polsce tylko 3 autostrady, niski poziom kolejnictwa, kiedyś brak zdolności ludzi do inicjatywy, obszary po Pegerach wschodnia Polska- niski poziom aktywności)
-brak warunków ułatwiających wyzwalanie inicjatyw i przedsiębiorczości;
-występowanie monostruktur gospodarczych. Kryzys w tej dziedzinie powoduje fatalne skutki dla rozwoju np. nagłe załamanie rynku cukru, węgla. W latach 90-tych w Polsce -Górny Śląsk, częściowo Dolny Śląsk propozyzja przekształcenia z gosp. surowcowej w przemysł nowych, wysokich technologii. Czynniki przyspieszające przekształcenie: wysoko wykwalifikowana kadra (zasoby kudzkie Politechnika. US, AE) wspólne programy uczelni, regiom Łodzi szybki rozwój miasta, zmiany efektywne, Polska wschodnia do dziś najsłabiej rozwinięty obszar, wymaga nakładów, Podkarpackie -położenie nacisku na turystykę, rekraację, potencjał ogromny, Polska północna z wył. Aglomeracji portowych.
Powyższe elementy wywołują kryzys i działają hamująco na rozwój
Krysyzogenne struktury notuje : Górny Śląsk, częściowo dolny Śląsk, region Łodzi, znaczna cześć Polski Wschodniej, Polska północna - za wyjątkiem aglomeracji portowych
12. Cechy ekspansywnych struktur regionalnych w Polsce.Sytuacja regionu śląskiego na tle pozostałych regionów Polski
Cechy struktur ekspansywnych - obszary, które są zdolne w krótkim czasie do przyspieszenia rozwoju w oparciu o endogeniczny (własny) potencjał rozwojowy (bogactwa naturalne, środowisko, cechy potencjału ludzkiego) oraz społeczeństwo zamieszkujące dany region jego wykształcenie, cechy osobowości. Potencjał zarówno gospodarczy jak i społeczny, cechy, które umożliwiają rozwój przyspieszony w skali większej niż to w tym samym czasie może dotyczyć całego kraju. Bierze się pod uwagę cechy wewnętrzne systemu, porównujemy możliwości rozwoju tego regionu do możliwości całego państwa.
Szczegółowe cechy struktur ekspansywnych - w porównaniu z innymi regionami:
1. relatywnie duże zróżnicowane struktur gospodarczych (przemysł i rolnictwo);
2. lepiej rozwinięty sektor usług i lepsze wyposażenie infrastrukturalne;
3. najwyższy poziom przedsiębiorczości środowisk regionalnych i lokalnych
4.zdolność do wysokiej sprawności działania wynikająca z dużego skupiska, znaczny potencjał intelektualny i profesjonalny ludności (przygotowanie do wykonywania określonego zawodu, ogólny rozwój człowieka i jego zdolności do samorozwoju)
5. wyższa efektywność gospodarcza pojedynczych podmiotów.
W połowie lat 90-tych do struktur ekspansywnych zaliczano w Polsce: Wielkopolskę, Warszawę i okolice; Kraków i okolice; Zachodnie regiony przygraniczne aglomeracje portowe Gdańsk i Szczecin. Powyższe zjawiska nie są zjawiskami stałymi, nie znaczy to że zawsze tak będzie. Jedne mogą przejść w drugie. Prowadzi się konkretną politykę. Próbuje się więcej tworzyć niż likwidować. Te zmiany w kryzysogennych regionach powinno się likwidować a w ekspansywnych nie pogarszać sytuacji, jest to wynik konkretnych działań.
Wsparcie odbywa się na dwóch szczeblach: na poziomie państwowym (krajowym i regionalnym) i na poziomie międzynarodowym.
Koncentracja PKB przestrzenna jest w Polsce - podobnie jak rozwoju przemysłu - 51,5% PKB (dane na 2007 rok). Wytwarzają je 4 województwa: mazowieckie (20,4%),śląskie (13,9%,wielkopolskie (9,5%),dolnośląskie (7,7%)
Ale procentowy udział ludności tych województw w liczbie ludności Polski to tylko 42% - z wyjątkiem województwa śląskiego, które uzyskuje tendencję spadkową udziału w PKB - pozostałe wykazują tendencje wzrostowe. Gdyby przyjąć że średnia w Polsce produkcja PKB to 100% to PKB na Mazowszu ma 152, na Śląsku 112 w Wielkopolsce 108 a na Dolnym Śląsku 102. średnia pozostałych województw to poniżej 100 a najmniejszy jest poziom udziału woj. Lubelskiego - 69. Zróżnicowane wewnętrzne jest najwyższe w województwie mazowieckim.
Największa koncentracja dużych firm ma województwo mazowieckie. W samej Warszawie mają siedzibę 452 największe firmy. Ale to ze względu na charakter miasta - stolica, komunikacja, port lotniczy, liczba ludności z wyższym wykształceniem. To czynniki które temu sprzyjają i mają duże znaczenie.
Na II miejscu jest Kraków - 81 firm, dalej jest Poznań - 61, Wrocław - 59, Katowice - 56 i Gdańsk - 46.
Jeżeli wziąć pod uwagę poziom rozwoju społeczno - gospodarczego - to bardzo wysoki cechuje województwo mazowieckie (dominująca pozycja Warszawy), wysoki - śląskie, średni - wielkopolskie, łódzkie i dolnośląskie.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę kryterium zaludnienia i infrastrukturę, to najwyższy poziom cechuje województwo śląskie (bardzo wysoki).
15