Numery alarmowe w Polsce:

Ważne numery
Numer alarmowy:	112
Policja:	997
Straż Pożarna:	998
Pogotowie:	999

NR ALARMOWE W CZECHACH:

112 - Ogólny numer alarmowy

155 - Pogotowie Ratunkowe

158 - Policja

156 - Straż Miejska

150 - Straż Pożarna

Czeska Centrala Ruchu Turystycznego-CzechTourism

Al. Róż 16
00-556 Warszawa
POLSKA

Tel :  + 48 22 629 2916        
Fax : + 48 22 627 9555

Ambasada RP

118 01 Praha 1

Valdštejnská 8

tel:[phone]         (centrala)

 ([phone]        (sekretariat ambasadora)

([phone]        (sekretariat zastępcy ambasadora)

fax: [phone]

Godziny pracy urzędu: 08.15 - 16.15 

Wydział Konsularny

100 00 Praha 10, V Úžlabině 14

tel:[phone] , 723, 724

fax:[phone]

Godziny pracy urzędu: 08.15 - 16.15

Godziny przyjęć: 09.00 - 12.00 (poniedziałek-wtorek, czwartek-piątek)

 

Ataszat Obrony

118 01 Praha 1, Valdštejnská 8

tel. [phone] , 527

Godziny pracy urzędu: 08.15 - 16.15

Wydział Promocji Handlu i Inwestycji

Loretánské nám. 109/3, 11800 Praha 1 - Hradčany

tel.:[phone]     

fax:[phone]

e-mail:[e-mail]

http://praha.trade.gov.pl/ 

Godziny pracy urzędu: 08.00 - 16.00

Instytut Polski w Pradze

110 00 Praha 1, Malé náměstí 1

tel.:[phone]      

fax:[phone]

e-mail: [e-mail]

http://www.polskyinstitut.cz

Godziny otwarcia: 09.00-17.00

Konsulat Generalny w Ostravie

701 00 Ostrava 1, Blahoslavova 4

Tel.[phone]       [phone]

fax:[phone]

Godziny pracy urzędu: 08.15-16.15

Konsul
Honorowy w Brnie

602 00 Brno, Koliště 13

tel.:[phone]           

fax:[phone]

Godziny pracy urzędu: 14.00 - 16.00 (středa)

Konzulát nevydává víza a neprovádí pasové záležitosti

 

Praktyczne zwroty i wyrażenia:

Dobrý den [dobri den] Dzień dobry
Ahoj [ahoj] Cześć
Na shledanou [na shledanou] Do widzenia
Dobrou noc [dobrou noc] Dobranoc
Ano [ano] Tak
Ne [ne] Nie
Děkuji (Díky) [djekuji (diki)] Dziękuję
Prosím [prosym] Proszę
Pomozte mi, prosím [pomozte mi, prosym] Proszę mi pomóc
Promiňte / S dovolením [promińte/ s dowolenim] Przepraszam
Mluvíte anglicky? [mluwite anglicki?] Czy mówi(-ą) Pan(-i/-stwo) po angielsku?
Nemluvím česky. [nemluwim czeski] Nie mówię po czesku
Nerozumím [nerozumim] Nie rozumiem
Ztratil jsem se [ztratil sem se] Zgubiłem się
Potřebuji doktora! [potrzebuji doktora!] Potrzebuję lekarza!
Potřebuji si zavolat [potrzebuji sy zawolat] Muszę zadzwonić
Zavolejte policii [zawolejte policji] Proszę zadzwonić na policję!
Hledám nemocnici [hledam nemocnicy] Poszukuję szpitala
Kde je… [kde je] Gdzie jest...
Je to daleko? [je to daleko?] Czy to jest daleko?
Vchod [wchod] Wejście

Východ [wichod] Wyjście
Informační centrum [informaczni centrum] Punkt informacyjny

Toalety
Muži (Páni) [muży (pani)] Mężczyźni (Panowie)
Ženy (Dámy) [żeny (damy)] Kobiety (Panie)
Kolik je hodin? [kolik je hodin?] Która jest godzina?
Otevřeno [otewrzeno] Otwarte
Zavřeno [zawrzeno] Zamknięte
Potraviny [potrawiny] Sklep spożywczy
Kolik to stojí? [kolik to stoji?]Ile to kosztuje?
Voda [woda] Woda
Pivo [piwo] Piwo
Víno [wino] Wino
Mléko [mleko] Mleko

Chléb [chleb] Chleb
Maso [maso] Mięso

Dobrou chuť [dobrou chutj] Smacznego

Nie mówię [dobrze] po czesku. Neumím [moc dobře] mluvit česky.
Pomocy! Pomoc!

Gdzie jest toaleta? Kde je záchod?

Ile kosztuje bilet do...?Kolik stojí jízdenka do...?

Jak się dostanę do...?Jak se dostanu do/k/na...?

... dworzec kolejowy?... na vlakové nádraží?
...dworzec autobusowy?... na autobusové nádraží?
... lotnisko?... na letiště?
... schronisko młodzieżowe?... do hostelu?
...hotel?.. do hotelu?
... ambasada?... konzulátu?
Może mi Pan/Pani pokazać na mapie?Můžete mi ukázat na mapě?

Czy akceptujecie...? Berete...?
Gdzie mogę wymienić pieniądze?Kde si můžu proměnit peníze?
Gdzie znajdę bankomat?Kde je tady bankomat?

Czy mogę prosić o menu? Můžu se podívat na jídelní lístek, prosím?

Śniadanie snídaně
obiad oběd
kolacja večeře
Chciałbym...Chtěl bych...

Ile to kosztuje?Kolik stojí tohle?

jedna korona - jedna koruna

Inne znaczenie niż w j. polskim

szukać - wulgarne określenie stosunku seksualnego
neprítomný - nieobecny
napad - pomysł
divák - widz
dluhopis - obligacja
chytrý - bystry, inteligentny
jahoda - truskawka
láska - miłość
rázem - zaraz, natychmiast
sklep - piwnica

tájemnice - sekretarka
trup - tułów
ubikace - noclegownia
záchod - ubikacja
balvan - głaz
odchody autobusov - odjazdy autobusów
panna - dziewica
čerstvy - świeży
pokuta - mandat
Danka - Dunka
Kniha má dobrý odbyt. - Książka dobrze się sprzedaje.

Tyniec Mały

• Nazwa Tyniec symbolizowała osadę obronną ogrodzoną ostrokołem z drzewa (pale sosnowe). 24 stycznia 1945 we wsi zatrzymała się kolumna więźniów w trakcie Marszu śmierci Gross Rosen. Niemieccy strażnicy zamordowali tu kilkadziesiąt osób. Zwłoki 51 ofiar ekshumowano w 1975 i przeniesiono na Cmentarz Żołnierzy Polskich do Wrocławia, a w miejscu mordu postawiono pomnik.

• Jest tam murowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP zbudowany na początku XVI w. w stylu gotyckim, wnętrze barokizowane w drugiej połowie XVIII w. (np. ambona, ołtarz główny). Na ołtarzu głównym najstarsza w Polsce figura Matki Boskiej Fatimskiej z 1936 roku - fundator - baronowa Maria Josefha von Ruffer, ostatnia właścicielka majątku ziemskiego w Tyńcu Małym. W 2006 roku miejscowość obchodziła 800-lecie

Gniechowice

W Gniechowicach odnaleziono najstarsze oznaki osadnictwa z okresu neolitu.

Gniechowice - pierwotny dwór nawodny wzmiankowany w 1582 roku, odbudowywany w 1649 w formie trzykondygnacyjnej wieży mieszkalnej z wąskim skrzydłem gospodarczym, znajdował się na północ od obecnego. Obecny zaś to barokowy pałac z XVIII wieku, przebudowywany w 1843 i 1861 roku.

Mirosławice

• W Mirosławicach znajduje się niewielkie lotnisko sportowe lotnisko Aeroklubu Dolnośląskiego.

• We wsi znajduje się dobrze zachowany piętrowy dwór zbudowany w pierwszej dekadzie XIX w. w stylu klasycyzmu, przebudowany w okresie 1911 - 1913. Fasady ozdobne, zdobione płaskorzeźbami. Na fasadzie północnej inskrypcja łacińska sławiąca ,,Bogów Polnych” i płaskorzeźby gryfów. Wokół park o pow. 2,5 ha  z początku XIX w.

Po trasie:

Tyniec mały- gniechowice- mirosławice

Park krajobrazowy doliny bystrzycy

• Rozpoczyna się w zachodniej części miasta Wrocławia i biegnie w górę doliny Bystrzycy

• Osią Parku jest rzeka Bystrzyca

• Rzeka ta jest jednym z najważniejszych lewobrzeżnych dopływów Odry

• Jej źródła znajdują się na wysokości 620 m n.p.m. w Górach Kamiennych w Bartnicy

• Głównymi dopływami Bystrzycy są Strzegomka i Czarna Woda

• lasów łęgowych lasy te należą do najcenniejszych na obszarze Dolnego Śląska i ważne jest objęcie ich ochroną,

• park znajduje się na Nizinie Śląskiej - a dokładniej w jej części zwanej Równiną Wrocławską

• Na obszarze parku stwierdzono występowanie 18 gatunków chronionych roślin np. śnieżyczka przebiśnieg

• Charakterystyczną roślinnością jest roślinność wodna

• W P. K. "Dolina Bystrzycy" rośnie szereg gatunków grzybów, spośród których dwa: sromotnik bezwstydny i flagowiec olbrzymi należą do chronionych

• Faunę parku najliczniej reprezentują ptaki w okresie lęgowym występowanie w "Dolinie Bystrzycy" 118 gatunków ptaków

• Ssaków w dolinie Bystrzycy jest stosunkowo niedużo, co jest związane z niewielką powierzchnią kompleksów leśnych.

• ostoja dla kilku gatunków nietoperzy.

• gatunki chronionych owadów

• 17 gatunków ryb

Sobótka i Ślęża

• Pierwsi osadnicy epoka kamienna

• W wyobraźni pierwszych osadników rodziły się bóstwa słońca, ognia, piorunów i urodzaju, były to ludy pogańskie

• Na Ślęży, jak to wskazują badania meteorologiczne, koncentruje się największa ilość burz w całej Polsce

• Silnych wielowiekowych tradycji pogańskich ześrodkowanych na Ślęży nie mogło łatwo od X w. chrześcijaństwo. Jeszcze w XI w. Ślęża słynęła z pogańskich praktyk religijnych ale zdaje się nie ulegać wątpliwości, że jednym z nich było starosłowiańskie święto Kupały, święto radości i pojednania, którego centralnym punktem jest palenie ogniska zwanego Sobótką

• Z pogańskim ośrodkiem religijnym na Ślęży, związana jest spora ilość rzeźb kamiennych, rozrzuconych dziś po zboczach góry i pobliskim terenie. Wśród tych nieocenionych zabytków starożytnej, religijnej sztuki rzeźbiarskiej, najwcześniej zwróciły na siebie uwagę dwa potężnych rozmiarów granitowe posągi. Jedna z nich tzw. "Panna z rybą" (,,postać ludzka z rybą”)-

• Powojenne badania archeologiczne dowiodły, że owe tajemnicze znaki ryte w kształcie litery X występujące na niektórych rzeźbach, a także i na skałach są znakami kultowymi, pochodzącymi z czasów przedchrześcijańskich i symbolizują słońce ( są tzw. Znaki Solarne).

• Żadna z rzeźb nie znajduje się w pierwotnym miejscu przeznaczenia - zostały przeniesione

• Rzeźby powstały najpóźniej w okresie 700-400 lat p.n.e są dziełem miejscowej ludności okresu kultury łużyckiej Potomkami twórców byli członkowie polskiego plemienia Ślężan

SZCZYT ŚLĘŻY 718 m. n.p.m.

• Ruiny Zamku na Ślęży W XIV w. Książe Bolko II zbudował zamek, który w początkach XV w. stał się siedzibą rycerzy - rozbójników, a później husytów.
  W 1471 r. opanowany i zburzony przez połączone siły kupców wrocławskich i świdnickich.  Zachowały się fragmenty murów.

Sobótka

Rogów Sobócki

• Na północ od Kościoła (ok. 300 m.)

• Renesansowy Pręgierz pochodzący z 1555 r., wykonany z piaskowca na sześciobocznym cokole, najwyższym na Śląsku.

• Obok Krzyż Pokutny z utrąconym ramieniem.

Średniowieczna osada

• Średniowieczna osada z cmentarzyskiem kurhanowym w Będkowicach z VIII - XI w.

• Wschodnie zbocze Ślęży przy drodze ze Strzegomia do Będkowic

• Owalne grodzisko otoczone wałem ziemno-drewnianym.

• W nim zbudowano współcześnie skansen osadniczy.

• W głębi lasu cmentarzysko kurhanowe częściowo udostępnione po badaniach archeologicznych.

Pomniki przyrody

PARK ,,WENECJA” W SULISTROWICZKACH

• Założony na początku XX w.

• w związku z działalnością sanatorium (powierzchnia ok. 3,25 ha).

• W parku dwa stawy i kaskady obudowane granitowymi blokami

Dawny szpital Augustianów z XVI w.  Muzeum ślężańskie

• Renesansowa budowla z dziedzińcem i niewielkim ogrodem.
  W bramie piaskowcowy portal z 1568 r. z wizerunkiem
  łabędzia, nawiązującym do nazwiska fundatora.

• Na dziedzińcu i w ogrodzie Lapidarium z ruchomymi zabytkami z okolicy

• Obecnie siedziba Muzeum Ślężańskiego imienia St. Dunajewskiego.

Szczepanów

• Dwór Szczepanów

• ruiny

• mocno już zniszczony renesansowy dwór,

• pochodzący z XVI wieku,

• kilkakrotnie później przebudowywany.

• Teren jest otoczony z trzech stron wodą,

Po trasie:

Mirosławice- Szczepanów

Jezioro Mietkowskie

Powierzchnia : 929 ha
Pojemność całkowita : 70,5 mln m3
Gatunki ryb : sandacz, leszcz, lin, okoń, karp, szczupak

• jest zbiornikiem retencyjnym na Bystrzycy utworzonym w 1986 w wyniku spiętrzenia rzeki zaporą ziemną o wysokości 16 m.

• Służy jako zbiornik przeciwpowodziowy, jest wykorzystywany w celach energetycznych oraz zaopatruje w wodę okoliczny przemysł.

• Mietkowskie jezioro jest bardzo popularnym łowiskiem (pod zarządem PZW)

• siedliskiem wielu gatunków ptaków.

• Wędkarze cenią sobie ten zbiornik wodny głównie ze względu na dużą liczbę sandaczy oraz leszczy.

• Spośród innych ryb złowić można karpia, lina, szczupaka i okonia.

• świetne warunki do windsurfingu.

• znajduje się na terenie malowniczego Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy

PRZENNO

CUKROWNIA "FRIEDRICH KOPISCH" W PSZENNIE

• na jej terenie istniały aż trzy cukrownie, a cukier wytwarza się tu nieprzerwanie od 1836 roku, aż do chwili obecnej.

• Początki cukrowni "Friedrich Kopisch" sięgają 1836 roku

• Główny gmach fabryki miał około 45 metrów długości i 11 metrów szerokości

• Friedrich Kopisch". Cukrownia kierowana przez Friedricha Antona Kopischa uważana była za wzorcową, a on sam za jednego z najlepszych śląskich cukrowników

• Latem roku 1848 zmodernizował on park maszynowy cukrowni, co zaowocowało tym, że w kampanii roku 1848-1849 przerobiła ona rekordową liczbę 80 tysięcy cetnarów buraków (4116 ton)

• Po jego śmierci w roku 1868 wszystkie interesy przejął syn Friedricha - Herrmann Kopisch, który notabene od lata 1861 roku był współudziałowcem firmy.

• Cukrownia produkowała farynę, czyli cukier surowy i melis - cukier biały.

• Swoje wyroby prezentowała między innymi na wystawie rzemiosła i przemysłu w Świdnicy w roku 1892.

• Z upływem czasu fabryka coraz bardziej jednak traciła na znaczeniu. Nie pomogły jej przeprowadzone w 1901 roku zmiany w spółce,

• zamknięcia rafinerii, której budynki służyły kolejno za magazyn cukru, a następnie zboża. W 1933 roku była cukrownia została przebudowana i w rezultacie powstały w niej 24 mieszkania.

• Zabudowania po fabryczne istnieją w Pszennie do dzisiaj przy ulicy Długiej 7 i pełnią funkcję mieszkalną.

Świdnica

Kościół pokoju w świdnicy:

• XIV w.

• Katolicki monarcha wydał polecenie na wybudowanie ewangelickich świątyń

• UNESCO

• Jeszcze dwa: głogów(kiedys), jawor(do dzis)

• Największe sakralne budowle drewniane na swiecie

• Nie trwały materiał

• Budowa krótsza jak rok

• Poza obrębem miasta

• Drewna słona glina konstrukcja ryglowa

• Z zewnątrz skromny

• Mieści 6tys ludzi

• Posiada EMPORY balkony

• Barakowe zdobienia

• Ewangelicko - Augsburski kościół pod wezwaniem Św. Trójcy

KATEDRA ŚWIDNICA

• W głównej formie jest budowlą gotycką.

• Kościół posiada drugą co do wysokości wieżę na Dolnym Śląsku i trzecią w Polsce

• Barokowe wnętrze pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku.

• ołtarz Zaśnięcia NMP 1492

• chór Bractwa Maryjnego, zwany również Chórem Mieszczan z 1468

• ołtarz główny z 1694 r. Wzorowany na ołtarzu paryskiego kościoła Val De Grace.

• kościół otaczał się wieńcem kaplic, fundowanych przez cechy i najbogatszych mieszczan.

• W 1532 r. wybuchł pożar, który strawił dachy i wyposażenie kościoła, oraz spowodował zawalenie wieży, stropu nawy głównej i fasady.

• Trzydzieści lat później odbudowaną wieżę nakryto hełmem pokrytym blachą miedzianą. Osiągnęła ona wysokość - 103 m.

• W 1644 r. pieczę nad kościołem przejęli jezuici. Przystąpili oni do przekształcania wnętrza w duchu baroku, likwidując wcześniejsze, gotyckie wyposażenie.

• drewniana Pieta, pochodząca prawdopodobnie z początku XV w.

RATUSZ, RYNEK i STARE MIASTO

Wieża ratuszowa

• wieża ratuszowa zniszczona po pożarze niemal w całości odbudowana dopiero w 1450 r.

• W 1528 r. kolejny pożar zniszczył wieżę aż do fundamentów.

• Odbudowano ją i zainstalowano zegar.

• wielki pożar miasta w 1716 r. dokonał kolejnej rujnacji.

• Odbudowę przeprowadzono w rekordowym tempie, bo już pod koniec następnego roku stała nowa wieża, z dzwonami i zegarem.

• 1757 r., w czasie ostrzału miasta przez Austriaków, celne trafienie zwaliło szczyt do wysokości zegara. W tym stanie wieża przetrwała 202 lata. 5 stycznia 1967 r. prace rozbiórkowe w otoczeniu wieży spowodowały naruszenie konstrukcji i o godzinie 15.16 wieża zawaliła się.

Ratusz

• Izba Radców jest jedynym pomieszczeniem ratusza, które zachowało relikty pierwotnego wystroju. Jest to gotycka sala. Przekryta jest dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowo - żebrowym. Wnętrze zdobione było malowidłami o tematyce religijnej

• 1663 r. izba została zamieniona w kaplicę i z tego okresu pochodzi barokowy wykusz, dostawiony do północnej ściany ratusza.

• Wejście do ratusza zdobi portal wykonany z żółtego piaskowca przez Jana Krzysztofa Hampla w 1720 r., Bogato rzeźbiony otwór wejściowy obramowany jest dwiema kolumnami o głowicach korynckich, podtrzymującymi balkon pierwszego piętra. Kamienna balustrada balkonu ozdobiona jest kartuszem z czteropolowym herbem miasta. Drewniane dwuskrzydłowe drzwi zachowały oryginalną dekorację snycerską.

• Obecnie mieści się w nim unikalne i jedyne na Świecie Muzeum Dawnego Kupiectwa z unikatową kolekcją miar, wag i odważników, reliktami kramów kupieckich oraz aranżacją sklepu kolonialnego z XIX/XX. Muzeum odzwierciedla kupieckie tradycje miasta.

ZESPÓŁ RZEŹB W RYNKU

• Ozdobą świdnickiego Rynku są dzieła miejscowego artysty Georga Leonarda Webera, tworzącego na przełomie XVII i XVIII w.

• Są to posągi św. Floriana i św. Jana Nepomucena, stojące w rogach bloku śródrynkowego, oraz mitologiczne postacie Atlasa i Neptuna, zdobiące dwie fontanny.

• Najefektowniejszym dziełem Webera jest studnia z Neptunem 1732r

ŚWIDNICKIE KAMIENICE

• Większość domów miała uprawnienia do produkcji piwa, stąd najczęściej zachowanym elementem gotyckim są piwnice. Inne relikty architektury gotyckiej to portale bramne i wewnętrzne, oraz kilka rzeźb zdobiących kamienice w rynku.

• W połowie XVII w. w Świdnicy pojawiła się architektura barokowa. Perełką jest kamieniczka znajdująca przy ulicy Pułaskiego 24. Nietypowe rozmieszczenie okien w parach po dwa i perfekcyjne wykorzystane elementów zdobniczych

KOLUMNA ŚW. TRÓJCY-RYNEK

Barokowa kolumna Świętej Trójcy wykonana jest z czerwonego piaskowca. Posąg anonimowego autorstwa ufundowany został w 1693 r. przez starostę świdnicko - jaworskiego Joachima von Sinzendorfa.

Krzyżowa.

We wsi znajduje się neobarokowy zespół pałacowy wraz z zabudowaniami gospodarczymi i parkiem z 1. ćwierćwiecza XVIII w. Który został odbudowany w latach (1990-98). Obecnie teren pałacu jest wykorzystywany przez "Fundację Krzyżowa" jako Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży.

Kościół

• kościół filialny pod wezwaniem Św. Michała Archanioła

• z 1335 r.,

• gotycki wzniesiony w pocz. XIV w.,

• częściowo odbudowany po pożarze w 1846 r. murowany z kamienia, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym

• cmentarz

Po trasie:

Przełęcz Sokola - przełęcz w Górach Sowich na wysokości 751 m n.p.m.

• Przełęcz oddziela masywy Wielkiej Sowy od Masywu Włodarza.

• Przez przełęcz prowadzi droga pomiędzy Nową Rudą a Walimiem.

• Wzdłuż drogi po obu stronach przełęczy położone są wsie Rzeczka i Sokolec.

• Zbocza wokół przełęczy są znakomitymi stokami narciarskimi z licznymi wyciągami narciarskimi.

Powyżej przełęczy na stoku Wielkiej Sowy znajdują się schronisko Orzeł i schronisko Sowa.

Ząbkowice Śląskie

zamek

• wzniesiony około 1290 roku przez księcia Bolka I Świdnicko - Ziębickiego (1278 - 1301), jako twierdza graniczna

• Okazały renesansowy zamek został zbudowany z przerwami w latach 1516 - 1530.

• Od bramy kłodzkiej aż do południowo - wschodniego rogu zamku ciągnął się mur, zakończony okrągłą wieżą, zwaną „wieżą kruczą”

• murowane fosy

• Pośrodku wschodniego skrzydła znajdowała się czterokątna wieża, zwana wieżą strażniczą.

• Nad wejściem znajduje się prostokątna płyta wykonana z czerwonego piaskowca, na której niegdyś znajdowała się metalowa tablica fundacyjna. Nad piaskowcową płytą umieszczono herb księcia Karola I Podiebrada z datą 1527.

• Materiał budowlany potrzebny do wzniesienia grubych na prawie 3 metry murów był przywożony z okolicznych kamieniołomów, między innymi ze Stolca i Kobylej Głowy.

• W 1929 roku ówczesny właściciel zamku hrabia Hubert Deym wyraził zgodę na utworzenie w wieży bramnej muzeum regionalnego.

• W czerwcu 1946 roku w wieży zamkowej wybuchł pożar, który zniszczył dach oraz pomieszczenia I i II piętra. Wstępnie zamek zabezpieczono w latach 1956 - 57. Kolejne prace przeprowadzono w roku 1959 oraz 1970. Te ostatnie odbyły się pod kierownictwem Społecznego Opiekuna Zabytków Józefa Glabiszewskiego.

Legenda - O złotym kluczyku i smoku z ząbkowickiego zamku

Podobnie jak każde mroczne zamczysko, również ząbkowicki zamek jest zamieszkiwany przez zjawy i duchy, które nocami przechadzają się po ruinach. Jedną z owych zjaw nawiedzających zamek w wietrzne księżycowe noce jest Biała Dama z ząbkowickiego zamku.

Dawno, dawno (a może nie tak bardzo dawno, bo ząbkowicki zamek był już wtedy ruiną) temu, żył w Ząbkowicach młody szewczyk Jakub. Ponieważ zawsze był uczynny, pracowity, a przy tym jeszcze uśmiechnięty, cieszył się wśród mieszkańców miasta sympatią a nawet niezwykłym jak na swój wiek poważaniem. W tym czasie, jak wieść niesie, ząbkowicki zamek upodobały sobie jakieś straszliwe upiory, ponieważ często zapóźnieni przechodnie słyszeli w jego okolicy płacz i zawodzenie. Traf chciał, że w Wielką Sobotę, świąteczny, wolny od pracy dzień udał się na spacer w okolice zamkowych ruin także nasz szewczyk. Kiedy zamyślony przechodził obok południowej części warowni, w jednym z okien zobaczył piękną złotowłosą dziewczynę, która cichym głosem prosiła: „Młodzieńcze pomóż mi. Przyjdź tu w wielkanocny poniedziałek tuż przed południem Pod drzewem zakopany jest złoty kluczyk. Wykopiesz go i otworzysz najmniejsze drzwi w podziemiach. Nie bój się niczego.” Kiedy zjawa zniknęła, szewczyk pomyślał, że może był to tylko sen. Uroda dziewczyny tak go olśniła, że postanowił wypełnić jej prośbę. W drugi dzień świąt, gdy wszyscy udali się do kościoła na uroczystą sumę, Jakub wziął łopatę i ruszył w kierunku zamku. Żwawo zabrał się do dzieła, aby po chwili ruszyć z kluczykiem w ręce w stronę podziemi. Wtem straszliwy smok zagrodził mu drogę i złapał kluczyk w paszczę. Szewczyk dzielnie postanowił stawić mu czoła i zaczął szarpać się z potworem, by wydrzeć mu zdobycz. Niestety, zegar na ratuszowej wieży wybił południe, wraz z dwunastym uderzeniem smok znikł, a z zamkowych lochów dobiegł hałas i głośny, żałosny jęk. Smokiem okazał się nie kto inny, jak zaczarowana księżniczka, uwięziona w podziemiach przez złą macochę. Raz na sto lat księżniczka ma szansę uwolnić się z mocy złych czarów pod warunkiem, że człowiek o czystym sercu i wielkiej odwadze, mimo napotkanych przeciwności, znajdzie złoty klucz i otworzy najmniejsze drzwi w zamkowych lochach, które podobno są przepaściste i ciągną się kilometrami aż do srebrnogórskiej twierdzy.

Legenda o skarbie na ząbkowickim zamku  

Dawni mieszkańcy Ząbkowic opowiadali, że na zamkowym wzgórzu zostały zakopane nieprzebrane skarby. Niedaleko zamku na zboczu od strony Tarnowa często można było zobaczyć niewielkie migocące ogniki, szczególnie widoczne w mgliste, bezksiężycowe noce. Jeżeli podejdzie się bliżej, można spotkać wielkiego czarnego psa, który strzeże zakopanego skarbu. Gdyby ktoś znał odpowiednie zaklęcie, mógłby odpędzić psa i wykopać skarb. Do tej pory nikomu to się jednak nie udało  ...

Ratusz

• Obecny ząbkowicki ratusz jest już szóstą budowlą, która powstała w tym miejscu od czasu założenia miasta.

• Obecna budowla pochodzi z lat 1862 - 1864.

• Budynek został wzniesiony po wielkim pożarze, który 24 kwietnia 1858

• W ratuszu, w poczekalni sali ślubów, przechowywane są również dwa obrazy, które do niedawna wisiały we wnękach Krzywej Wieży.

Legenda o ząbkowickim kacie

Ząbkowicki ratusz przez wiele lat był związany z miejskim wymiarem sprawiedliwości, z którym wiąże się pewna stara legenda, zapisana w 1872 roku. Wiele lat temu w małym domku w Ząbkowicach mieszkał mistrz katowski imieniem Pohl. Ściany jego izby zdobiły wiszące wszędzie wielkie miecze. Mistrz Pohl, głęboko przekonany, że jego miecze stanowią narzędzie kary, która słusznie spotyka niegodziwców i zbrodniarzy, darzył swój zbiór białej broni ogromnym szacunkiem. Dbał o nią i polerował zawsze z miną znawcy, tak długo, dopóki nie ujrzał w niej swego odbicia. Pewnego dnia wieczorem mistrz Pohl siedział jak zwykle przy stole i odpoczywał po całym dniu ciężkiej pracy. Do izby weszła służąca Regine niosąc w ręku dzban wybornego czerwonego wina - ulubionego napitku swego pana. W chwili, gdy Regina miała postawić dzban na stole, wzrok kata padł na duży miecz, który ściął już niejedną głowę. Ni z tego ni z owego miecz zaczął się poruszać na ścianie raz w lewo, raz w prawo, zupełnie jak wahadło zegara.

Stara katowska przepowiednia głosiła, że miecz katowski poruszał się zawsze wtedy, gdy ktoś miał zostać osądzony i zgładzony. Pohl przypomniał sobie, że pewien mieszkaniec Ząbkowic, którego pradziadek był katem, opowiadał, że jego miecz zawsze wisiał w pokoju nad łóżkiem. Jeżeli w nocy miecz poruszył się niespodziewanie, kat wiedział już, że wkrótce zostanie on użyty. Zwykle dwa lub trzy dni później otrzymywał polecenie, by wykonać wyrok śmierci na jakimś złodziejaszku lub zbrodniarzu. A że mistrz Pohl był człowiekiem, który głęboko wierzył w tego rodzaju opowieści, serce w nim zadrżało. „Regino, Regino” - rzekł groźnie mistrz, wywijając wzniesioną ku górze ręką - „miej się na baczności, by to ostrze nie zagroziło twojemu życiu”. W pierwszej chwili Regina gwałtownie zbladła. Wkrótce jednak zebrała się w sobie i odparła zuchwale: „Dlaczegóżby właśnie moje życie miało być zagrożone?” Odwróciła się na pięcie i wyszła z pokoju. Nie minął rok, a Regina została oskarżona o jakąś zbrodnię i stanęła przed sądem. Ot, skutek straszliwego błędu popełnionego we wczesnej młodości, który zemścił się straszliwie na dziewczynie. Wkrótce potem z krwawiącym sercem mistrz Pohl wypełnił swoją przepowiednię. Miecz, który kiedyś zachwiał się w obecności dziewczyny wykonał swe zadanie. Jego ostrze ścięło głowę Reginy.

Mury miejskie

Pierwsze mury miejskie zostały wybudowane prawdopodobnie już w czasach, kiedy powstało miasto. Prawdopodobnie był to niewielki, czworokątny pierścień o wymiarach 200 na 400 m z czterema bramami, otaczający kwadratowy rynek. Część umocnień powstała w formie drewniano - ziemnych wałów, część murów zbudowanych z łamanego kamienia. Najstarszym fragmentem murów, zachowanym do dziś jest mur biegnący od ulicy Grunwaldzkiej do ulicy Prusa.

Krzywa Wieża

• Nie wiadomo dokładnie, dlaczego wieża uległa pochyleniu. Z dokumentów źródłowych wynika, że nastąpiło to późną jesienią 1598 roku. Powszechnie uważa się, że przyczyną mogły być wstrząsy tektoniczne, które odnotowano 15 września 1590 roku albo rozmoknięcie gruntu, które spowodowało osiadanie fundamentu.

• Obecnie odchylenie wieży od pionu wynosi 2,14 m. Warto dodać, że podczas pomiarów dokonanych w 1977 stwierdzono, że odchylenie wynosi 1,98 m.

• W 1858 roku, podczas wielkiego pożaru miasta jej górna część uległa zniszczeniu. Po odbudowaniu otrzymała zwieńczenie w kształcie jaskółczych ogonów.

• Po odbudowie wysokość wieży wynosi 34 m

• Od strony południowej dobudowano również niewielką wieżyczkę ze spiralną klatką schodową. Prace zostały ostatecznie zakończone 11 października 1860 roku.

Legendy

W 1858 roku po wielkim pożarze miasta wykonano ekspertyzę fundamentów, by ostatecznie zadecydować o tym, czy warto podjąć się remontu Krzywej Wieży, czy też budowla ma zostać rozebrana. Wyniki badań zadziwiły ekspertów. Na ich podstawie stwierdzono bowiem, że wieża od początku mogła zostać zbudowana pochylona. Ot, taka fantazja budowniczych, którzy chcieli by Ząbkowice posiadały wyjątkową, niepowtarzalną budowlę. Prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku w części wieży, która została strawiona przez wielki pożar widniał napis, wykonany ręką budowniczego.

Izba Pamiątek Regionalnych im. Józefa Glabiszewskiego

• jest obecnie najstarszym budynkiem mieszkalnym w Ząbkowicach

• Po raz pierwszy wzmiankowany jest 29 listopada 1504 roku.

• Wtedy obiekt został ofiarowany niedawno powstałej kaplicy przy kościele parafialnym.

• W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej w budynku mieściły się mieszkania

• Po remoncie 8 maja 1972 roku otwarto w nim Izbę Pamiątek Regionalnych.

• W salach wystawienniczych prezentowane są: archeologia regionu, stara broń, meble, radia, telewizory, dawny sprzęt gospodarstwa domowego.

Laboratorium Dr. Frankensteina

• Ząbkowice Śląskie od momentu powstania aż do 1945 roku nosiły nazwę Frankenstein

• Znajduje się w Izba Pamiątek Regionalnych im. Józefa Glabiszewskiego

• Dom rycerza Kauffunga zwany też dworem rycerza Kauffunga jest obecnie najstarszym budynkiem mieszkalnym w Ząbkowicach

• Po raz pierwszy wzmiankowany jest 29 listopada 1504 roku.

Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego i Klasztor Podominikański

• Pierwszą pewną datą w historii ząbkowickiego klasztoru jest rok 1302, kiedy to w dokumentach wyraźnie wspomina się istnienie kościoła Dominikanów w Ząbkowicach

• W 1541 roku klasztor Dominikanów zostaje zamknięt

Po trasie:

Góry Sowie

• zbudowane są z gnejsu, najstarszego budulca skalnego ze wszystkich gór w Polsce, a nawet w Europie.

• Można więc powiedzieć, że najstarsze z Sudetów są Góry Sowie.

• Właśnie podczas tej ery, która trwa do dzisiaj doszło po fałdowaniu alpejskim do trzech zlodowaceń i trzech okresów cofania się lądolodu. Podczas tego procesu doszło do ostatecznego uformowania się rzeźby gór

• Masywne wały Gór Sowich wyrastają nad Kotlina Dzierżoniowską jednym uskokiem stromych zboczy, przeciętych czterema przejezdnymi przełęczami. Po wschodniej stronie - od Przełęczy Srebrnej po Wielką Sowę. Wał ten wznosi się i rozszerza, aby przy Wielkiej Sowie osiągnąć szerokość 13 km. Dalej na zachód następuje znaczne obniżenie masywu, a główny grzbiet skręca na południe przez Sokół (862 m n.p.m.) w stronę Głuszycy i Gór Kamiennych.

• Cechą tych gór jest płaski grzbiet szczytów z wyraźnym zaznaczeniem asymetrii stoków.

• W lasach Gór Sowich liczne są jeleniowate i małe drapieżniki. W sztolniach, szczelinach skalnych i wyrobiskach kamieniołomów gnieżdżą się nietoperze. Świetnie zaaklimatyzowała się populacja korsykańskiego muflona,

Bardo

Kamienny most na Nysie Kłodzkiej

• W 1515 r. rozpoczęto budowę

• Był on wielokrotnie przebudowywany, m.in. w 1598 r., ok. połowy XIX wieku i w 1909 r., gdy uzyskał ostatecznie obecny, gotycki wygląd: trójprzęsłowy, kamienny, na potężnych filarach z ostrogami, przesklepiony ostrołukowo.

• Most został w 1945 r. wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska niemieckie i odbudowany w pierwotnej formie w latach 50-tych

 Ruchoma Szopka Panoramiczna

• W 1967 roku ojcowie redemptoryści postanowili utworzyć w krypcie ruchomą szopkę

• Głównym konstruktorem szopki był brat zakonny W. Janik

• Swoją pracę rozpoczął w 1968 roku

• dekorację wymalował o. K. Kudroń. W 1971 roku szopka została ostatecznie wykończona.

Relikty zamku na Kalwarii

• Na zboczu Kalwarii poniżej Obrywu Skalnego znajdują się fragmenty zabudowy średniowiecznego zamku

• składa się z dwóch części - podzamcza i zamku właściwego, które były od siebie oddzielone suchymi fosami.

Muzeum Sztuki Sakralnej

Muzeum Sztuki Sakralnej
pl. Wolności 5, tel. [phone]
Czynne codziennie od 9:00 do 17:00
Bilety: 4 zł normalny, 2 zł ulgowy

Klasztor

• W czasie pożaru w 1711 r. spłonął stary, drewniany klasztor. Na jego miejscu w latach 1712-1716 zbudowano obecny klasztor -murowany

• W 1900 r. nad portalem wejściowym umieszczono herb zakonny redemptorystów z łacińskim napisem "Copiosa apud eum redemptio" ("Obfite u Niego odkupienie")

• Korytarz parteru przylegający do zakrystii jest zamknięty kratą i stanowi tzw. Kaplicę Wotywną.

• Górne korytarze na pierwszym piętrze mieszczą Muzeum Sztuki Sakralnej.

Kaplica wotywna

• Zgromadzono w niej ponad 50 obrazów wotywnych,

• pochodzących z XVII-XIX wieku.

• jedne malowane przez biegłych malarzy cechowych, inne przez amatorów.

 Kaplice Różańcowe

•  Na północny-wschód od centrum miasta na niewysokiej Górze Różańcowej (380 m n.p.m.) znajduje się zespół 14 kaplic różańcowych

• organizatorem był Ojciec Ksawery Franz.

• Koniec budowy 1939

• Efektem tej pracy było powstanie 13 kaplic, do zrealizowania programu ideowego zabrakło jeszcze 4.

• Niemal wszystkie posiadają formę modnego na początku XX wieku stylu w architekturze - historyzmu, nawiązującego do romanizmu, gotyku i baroku

• W 1990 r. wybudowano nową, 14 kaplicę pod wezwaniem Ukoronowania Najświętszej Marii Panny

• Znajdują się w bardzie tez szlaki cysterski, bursztynowy,

Góry Bardzkie

• Długie na 20 km i szerokie od 6 do 10 km góry

• ciągną się od Przełęczy Srebrnej na północnym zachodzie po Przełęcz Kłodzką na południowym wschodzie.

• najwyższą kulminację tworzy tu Kłodzka Góra (765 m n.p.m.) i Ostra Góra (751 m n.p.m.).

• od Gór Sowich, dzieli je Przełęcz Srebrna,

• zbudowane ze sfałdowanych w orogenezie hercyńskiej skał.

• są górami zrębowymi

• Zbocza pocięte są licznymi, głębokimi dolinkami, a poszczególne szczyty wyraźnie zaznaczają się w linii grzbietowej. Stoki północno-wschodnie, są bardziej strome niż stoki od strony Kotliny Kłodzkiej, zajęte częściowo przez pola uprawne i osadnictwo wiejskie.

• Główny grzbiet jest porośnięty lasami regla dolnego.

• Z powodu zalesienia regionu w górach tych można spotkać typowo leśne gatunki zwierząt, takie jak jeleń, sarna, dzik, czy muflon sprowadzony tu z Korsyki. Inne występujące tu ssaki to na przykład lis, borsuk, popielica i orzesznica. Wśród ptaków najwięcej jest gatunków charakterystycznych dla lasów, np. sikora sosnówka, mysikrólik, pliszka górska, rudzik, dzięcioł, sroka. Wiele gatunków jest bardzo rzadkich: jarząbek, słonka, bocian czarny, trzmielojad, kobuz czy sóweczka i włochatka (charakterystyczne dla tajgi)..

• Zbocza Gór Bardzkich pokryte są gęstymi lasami mieszanymi miejscami o charakterze naturalnym (rezerwaty cisów). W lasach Gór Bardzkich dominują wprowadzone sztucznie przez człowieka kultury świerkowe, które wyparły lasy liściaste i mieszane regla dolnego. w trudno dostępnym terenie, rośnie tutaj las mieszany z przewagą buka i około 1200 okazów cisa pospolitego, w wieku od 110 do 300 lat, rzadziej starsze okazy, nawet do 600 lat, rosnące pojedynczo lub w małych

Rośliny chronione

Wiele z występujących w Górach Bardzkich roślin znajduje się pod ochroną, są to między innymi arnika górska, barwinek pospolity, cis pospolity, dziewięćsił bezłodygowy, goryczka orzęsiona, lilia złotogłów, parzydło leśne, śnieżyczka przebiśnieg, rosiczka okrągłolistna, storczyk męski, storczyk bzowy, widłak wroniec, widłak goździsty, wawrzynek wilczełyko, zimowit jesienny.

Rezerwaty przyrody [edytuj]

• Cisy

• Cisowa Góra

Przełęcze

• Przełęcz Bardzka - 442 m n.p.m.

• Przełęcz Kłodzka - 483 m n.p.m.

• Przełęcz Podzamecka - 595 m n.p.m.

• Przełęcz Łaszczowa - 585 m n.p.m.

• Przełęcz Wilcza - 532 m n.p.m.

• Przełęcz Cisowa - 460 m n.p.m.

• Przełęcz Mikołajowska - 552 m n.p.m.

Przełęcz Wilcze Rozdroże - 592 m n.p.m

Doliny potoków [edytuj]

• Grodzisk, Długi Potok, Przędnik, Laskówka, Jasionowiec, Bratniak, Kamiennik, Jodłownik, Wilcza, Piekiełko, Studew, Budzówka, Jaśnica, Młynówka

Ważniejsze szczyty [edytuj]

• Kłodzka Góra - 765 m n.p.m.

• Ostra Góra - 751 m n.p.m.

• Wilcza Góra - 663 m n.p.m.

• Wilczak - 637 m n.p.m.

• Ostróg - 627 m n.p.m.

• Bardzka Góra (Kalwaria) - 583 m n.p.m.

• Słup - 667 m n.p.m.

• Buczek - 552 m n.p.m.

Kłodzko

Twierdza kłodzko

• Kłodzkie fortyfikacje są jednym z najlepiej zachowanych XVII-XVIII wiecznych systemów obronnych

• Budowle obronne zajmują obszar o powierzchni ponad 30h.

• na który składają się Twierdza Główna oraz fort posiłkowy Owcza Góra po drugiej stronie rzeki

• Budowę rozpoczęto w 1743 roku i trwała ona około 19 lat,

• Głównym projektantem pracującym przy rozbudowie Twierdzy Kłodzkiej był Gerhard Cornelius de Walrawe (1692-1773), z pochodzenia holende

• W 1970 na twierdzy nakręcono część zdjęć do ostatniego odcinka serialu Czterej pancerni i pies - odcinek Dom.

• Obecnie dostępna dla turystów wraz z odcinkiem trasy podziemnej wynoszącej około 1 km.

• Pod koniec sierpnia 2006 roku, po raz pierwszy odbyły się Dni Twierdzy Kłodzkiej, których stałym punktem jest rekonstrukcja bitwy z okresu wojen napoleońskich

Muzeum ziemi kłodzko

• Muzeum mieści się w barokowym budynku z XVII/XVIII w.

• Po przeprowadzeniu remontu w latach 1978-1986 utworzono w nim Muzeum Ziemi Kłodzkiej.

• Do najpiękniejszych wnętrz w muzeum należą m.in.: biblioteka, dawniej był tu refektarz, sala koncertowa gdzie była kaplica św. Alojzego, Salon Złoty, sala konferencyjna oraz barokowa klatka schodowa.

• We wnętrzu muzeum umieszczone są liczne zbiory, największe kolekcje stanowią: zegary śląskie, zbiór cyny, numizmatów, szkło unikatowe

• Biblioteka muzealna posiada interesujące zbiory literatury regionalnej, w księgozbiorze liczącym ponad 7000 woluminów znajdują się również czasopisma regionalne, dokumentacje konserwatorskie.

Podziemna trasa

• działalność mieszkańców, którzy na przełomie XIII i XVII wieku drążyli swoje piwnice pod budynkami starówki w celach gospodarczych jak i militarnych.

• Z powodu braku zabezpieczeń podziemnych przejść, w latach pięćdziesiątych XX w. znaczna część starówki była zagrożona, zaczęły osiadać fundamenty i pękać ściany kamienic.

• W kwietniu 1962 roku rozpoczęły się wieloletnie prace związane z zabezpieczeniem podziemi, wyburzenie wielu wartościowych architektonicznie budynków północnej pierzei rynku oraz kilku zabudowań przy ulicy Łukasińskiego, udało się chronić przed zburzeniem fundamenty i podziemia pod południową, wschodnią i częścią zachodniej pierzei pl. B. Chrobrego.

• Projekt owej trasy przygotowany został przez grupę specjalistów z krakowskiej AGH w 1966 roku, stąd też pochodzi nazwa trasy - 1000-lecia Państwa Polskiego.

• Podziemna Trasa Turystyczna liczy ok. 600 metrów długości i przebiega od ulicy Zawiszy Czarnego ku wyjściu przy Twierdzy w obrębie ulicy Grodzisk

Most św. Jana

• łączący starówkę z częścią miasta zwaną  Wyspą Piasek.

• figury znajdujące się na moście zaczęły się pojawiać od XVI do XVIII w.

• W ciągu wielu wieków istnienia most był wielokrotnie przebudowywany i wzmacniany

• W 1655 roku ustawiono na moście pierwszą z sześciu ufundowanych przez mieszkańców Kłodzka i miejscową szlachtę, figurę wotywną : była to Pieta i tak oto rozpoczęło się dekorowanie mostu barokowymi figurami.

• gotycki most

• barokowymi figurami

• stylistycznie powiązany z mostem Karola w Pradze

• Na obu końcach mostu stały dawniej bramy mostowe - Dolna i Górna, wielokrotnie modernizowane. Rozebrano je ostatecznie w drugiej połowie XIX wieku.

• 6 rzeźb Pieta (Matka Boska z ciałem Chrystusa), Święty Wacław - Figurę tego świętego, patrona Czech,, Święty Jan Nepomucen , Święty Franciszek Ksawery, Chrystus na krzyżu (Ukrzyżowanie), Trójca Święta i ukoronowanie Najświętszej Marii Panny.

Kościół Parafialny Wniebowzięcia NMP

• Budowa kościoła ruszyła dopiero w drugiej połowie XV wieku.

• W 1462 roku rozpoczęto budowę wieży południowej, zwaną Białą

• wieżę północną zwaną Czarną rozpoczęto budować w 1487 roku ale ukończono dopiero na początku XVI wieku.

• W 1562 roku kościół przejęli protestanci a w 1624 roku jezuici.

• późnogotycka budowla.

• Wnętrze kościoła posiada wystrój barokowy

• Wielce zasłużył się w tym względzie Michał Klahr, rzeźbiarz który swą karierę rozpoczynał właśnie przy wystroju tego kościoła. Szczególną uwagę przykuwa m.in. pochodzący z lat 1727-1729 ołtarz główny, wykonany przez Krzysztofa Tauscha, następnie ufundowana w 1717 roku ambona, autorstwa Michała Klahra, pochodząca z XIV wieku “Kłodzka Madonna z Czyżykiem” oraz pomnik biskupa Arnosta. W bocznej nawie kościoła, po lewej stronie od ołtarza głównego znajduję się nagrobek arcybiskupa Arnosta,

Kościół i klasztor OO. Franciszkanów

• 1628 roku rozpoczynają budowę obecnego kościoła. Kościół w stanie surowym ukończono w 1631 roku,

• natomiast wnętrze wykończono dopiero w 1697 roku

• W 1783 roku kościół i klasztor zostaje zniszczony przez kolejna powódź. Fundamenty budynków zostały mocno naruszone.

• W 1810 roku przemianowane na szpital wojskowy a kościół zyskuje miano kościoła garnizonowego. W wyniku tych działań zniszczona została część wystroju kościoła

• przetrwały do naszych czasów freski Feliksa Antoniego Schefflera, zdobiące sklepienie sali jadalnej. Malowidło przedstawia Trójcę Świętą, św. Franciszka oraz innych świętych i męczenników.

Kościół pw. Św. Jerzego i św. Wojciecha

• W 1275 roku istniała w tym miejscu kaplica szpitalna dla chorych na trąd pw. św. Jerzego

• W 1344 roku joannici opuścili ten teren pozostawiając jedynie szpital, który uległ spaleniu w XV w.

• Został oddany w 1478 roku bernardynom zbudowany w miejscu zgliszcz dzisiejszy kościół i klasztor.

• W roku 1479 biskup wrocławski Rudolf z Rudesheim poświęcił kościół i o tej pory był to kościół pod wezwaniem św. Jerzego i św. Wojciecha.

Ratusz

• w 1366 roku ratusz spłonął a odbudowano go w 1400 roku.

• Przebudowywany- wzbogacono go o wieżyczkę dla dzwonu, na której umieszczono w 1550 roku zegar, natomiast w latach 1653-1654 budynek otrzymał zachowana do dziś wieżę ozdobną z galerią o szesnastu arkadach zwieńczoną hełmem.

• W 1744 roku ratusz ponownie spłonął, wkrótce został jednak obudowany i ostateczną formę otrzymał po przebudowie w 1890 roku po kolejnym pożarze, który miał miejsce w nocy 20 września 1886 roku.

• Architektem ratusza w obecnej formie był Berger.

• stylowo jest jednak niejednolity ponieważ mieszają się w nim różne style architektoniczne.

Fontanna

• Przy głównym wejściu do ratusza

• postawiona została już w XVI w. studnia, która po przebudowie na przełomie XVII i XVIII w. przybrała obecny kształt.

• Centralną część fontanny stanowi lew w koronie, wspierający się na tarczy herbowej

wotywna figura Najświętszej Marii Panny

• W pobliżu ratusza

• z 1680 roku

• która została wzniesiona dla upamiętnienia dwóch tragicznych wydarzeń jakie miały miejsce w Kłodzku. W 1676 roku miasto nawiedził straszny pożar a w 1680 roku do miasta dotarła dżuma, która pozbawiła życia 1479 mieszkańców.

• Ciekawostką jest, że twórcy kłodzkiej kolumny wzorowali się na nieistniejącym już praskim pomniku Maryjnym.

• W centralnej części pomnika znajduje się figura Najświętszej Marii Panny stojącej na kolumnie, poniżej umieszczona jest rzeźba śpiącej św. Rozalii, którą strzegą posągi św. Józefa, św. Floriana, Anioła Stróża i Archanioła Gabriela. Całość otoczona jest kamienna balustradą, na której ustawione są figury świętych, patronów od zarazy: św. Franciszka Ksawerego - patrona miasta, św. Karola Boromeusza, św. Rocha i św. Sebastiana.

Kamienice

Legenda - edną z nich jest historia słynnej kłodzkiej trucicielki, która pomogła wojskom Napoleona w oblężeniu miasta zatruwając wodę w Studni Piekarskiej na Twierdzy. Charlotta Ursinus była właścicielką domu nr 36, w którym obecnie znajduje się sklep zielarski.

• Na kłodzkiej starówce w budynku nr 13 znajduje się już od 400 lat apteka, pod Murzynkiem. Charakterystyczna figurka na fasadzie kamienicy pochodzi z XVII wieku.

• Wiele kamienic zyskało efektowne fasady a wraz z nimi ciekawe godła. Płaskorzeźby przedstawiające zwierzęta zdobią między innymi kamienice przy pl. Chrobrego nr 9, gdzie umieszczony został spacerujący niedźwiedź, na ul. Matejki jako element dekoracyjny użyty został rak. Budynek na ul. Grottgera ozdobiony został rzeźbą wilka, autorstwa kłodzkiego artysty Franza Wagnera a kamienica nr 14 przy ul. Braci Gierymskich otrzymała charakterystycznego lwa. Wiele kłodzkich kamienic wyposażonych zostało w ciekawe, zabytkowe portale, posągi, medale z inicjałami królewskimi.

Polanica zdrój

• Jedno z najmłodszych uzdrowisk ziemi kłodzkiej

• 150 letnia tradycja

• wody: wodoro-weglowo-wapienne

 KARDIOLOGIA

• zmiany zwyrodnieniowe mięśnia sercowego

• choroba wieńcowa serca 

• nadciśnienie tętnicze

 GASTROLOGIA

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• stany zapalne pęcherzyka żółciowego i trzustki

• nieżyty żołądka i jelit

• posiada szlaki rowerowe

• piękne parki

Szczytna

• Szczytna położona jest na styku dwóch pasm górskich - od północy graniczy z Górami Stołowymi a na południowym zachodzie z Górami Bystrzyckimi i Orlickimi.

Góra Szczytnik (589 m npm) 

• Na tej górze zamek

• Zamek do rekreacji jako miejsce balów i spotkań myśliwych.

• styl neogotycki zbudowany na wzór średniowiecznego zamku obronnego

• Od  1966 r.  znajduje się tam Dom Pomocy Społecznej i w większej części jest zamknięty

• można odwiedzić  zamkową  kaplicę - w której nadal odbywają się msze św a także zobaczyć dziedziniec zewnętrzny i spory fragment murów „obronnych” z fosą i zwodzonym mostem.

• taras widokowy ulokowany na Orlich Skałach, skąd rozpościera się panorama na Szczytną, Góry Stołowe, Bystrzyckie  i Orlickie.

• KAPLICA MATKI BOŻEJ KRÓLOWEJ POKOJU PRZY ZAMKU 'LEŚNY KAMIEŃ' tez neogotycka

• Kalwaria górska na szczytniku ukończona i poświęcona została dopiero 9 lipca l959r.

Huta szkła „sutedy”

• W roku 1827 cały majątek 'SZCZYTNA' został zakupiony przez majora Leopolda Martiza von Hochberga, który rozbudował zakład i wzbogacił wzornictwo o dekorację secesyjną.

• W tej chwili huta produkuje szeroką gamę wyrobów kryształowych oraz oferuje asortymenty o wysublimowanym bogatym wzornictwie.

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. JANA CHRZCICIELA

• Kościół znajduje się na wzgórzu, nad ulicą Wolności.

• stylu barokowego.

• Wewnątrz niego na uwagę zasługuje XVIII - wieczna ambona, figura Jana Chrzciciela w ołtarzu głównym z 1748 r., ołtarze boczne, stalle, konfesjonały.

• Wystrój jest dziełem Michała Klahra Starszego

• Przed kościołem, wśród zachowanych tablic nagrobnych wyróżnia się grobowiec Hochbergów (budowniczych zamku), a także pewne polonicum - tablica nagrobna z 1850 r. z polskim tekstem.

    

Duszniki Zdrój

• źródła mineralne należące do typu źródeł szczelinowych.

• Wody dusznickie należą do szczaw wodorowęglanowych-wapniowych.

• W uzdrowisku leczy się schorzenia:
  
  kardiologiczne: choroba niedokrwienna serca, stany po zawale serca, miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych,
  
  gastrologiczne: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, schorzenia wątroby i jelit,
  
  pulmonologiczne: chroniczne i alergiczne schorzenia dróg oddechowych,
  
  ginekologiczne: niepłodność, zapalenia przydatków,
  
  narządu ruchu,
  
  osteoporozę.

MUZEUM PAPIERNICTWA wklej sobie z materiałów jakie dostalismy

DWOREK IM. FRYDERYKA CHOPINA

• powstał w latach 1802-1805

• W 1826 r. koncertował w nim Fryderyk Chopin

• Dworek usytuowany jest w pobliżu rzeki Bystrzycy Dusznickiej w Parku Zdrojowym

• Obecnie odbywają się w nim liczne koncerty fortepianowe, przedstawienia teatralne, koncerty zdrojowe, wieczory z muzyką lekką, łatwą i przyjemna.

POMNIK FRYDERYKA CHOPINA

• Odlewu z brązu

• Pomnik stanął w Parku Zdrojowym w 1976 r

• w 150 rocznicę pobytu kompozytora w naszym mieście. Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonano w czasie trwania XXX Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego.

Góry Bystrzyckie

• Od północy Góry Bystrzyckie sąsiadują z Górami Stołowymi i Obniżeniem Dusznickim, od zachodu z Górami Orlickimi, oddzielone od nich dolinami Bystrzycy Dusznickiej i Dzikiej Orlicy

• Góry Bystrzyckie wyróżniają się dużą lesistością.
  

• Nazwa Gór Bystrzyckich pochodzi od nazwy rzeki (i miasta) do Nysy Kłodzkiej.

• Góry Bystrzyckie rozciągają z północnego zachodu na południowy wschód, od Obniżenia Dusznickiego po Przełęcz Międzyleską (534 m n.p.m.) na długości ok. 40 km. Przełęcz Spalona (811 m n.p.m.)

• znajduje się w tych górach jaskinia krasowa - Solna Jama.]

• Rzeka Dzika Orlica w Lasówce - Dzika Orlica na odcinku między Lasówką a Lesicą stanowi granicę państwową między Polską i Czechami

• Góry Bystrzyckie zbudowane są głównie ze skał metamorficznych

• Przez teren Gór Bystrzyckich przebiega dział wodny oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Przebiega on głównym grzbietem Gór Bystrzyckich na linii Kamyk-Bochniak-Czerniec-Gniewosz-Jedlnik-Przeł. nad Porębą-Jagodna-Sasin-Przeł. Spalona-Przeł. pod Uboczem-Kłobuk-Biesiec-Topieliska-Hutnicza Kopa.

• Znajdziemy tu również kompleks torfowisk wysokich Topieliska i Czarne Bagno w Górach Bystrzyckich - położony na wododziałowym spłaszczeniu na obszarze źródliskowym Dzikiej Orlicy i dopływów Bystrzycy Dusznickiej,

• torfowiska w okolicach Lasówki i Piaskowic.

Potencjalnie dominują na terenie Gór Bystrzyckich siedliska kwaśnej buczyny górskiej w mniejszym stopniu żyznej buczyny sudeckiej a lokalnie również innych typów lasów:

• dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum

• nadrzeczna olszynka górska Alnetum incanae (dolina Dzikiej Orlicy)

• podgórski łęg jesionowy Carici remotae-Fraxinetum

• jaworzyna miesiącznicowa Lunario-Aceretum pseudoplatani

• grąd środowoeuropejski Galio sylvatici-Carpinetum betuli

• podgórska dąbrowa acydofilna Luzulo luzuloidis-Quercetum

• Ogółem na terenie Gór Bystrzyckich stwierdzono ok. 850 gatunków roślin, w tym 69 gatunków górskich.

• Na terenie pasma stwierdzono^[2] 116 gatunków ptaków, często spotkać można pluszcza i pliszkę górską, na górskich łąkach derkacza. Występują tu również bocian czarny, siwerniak, czeczotka, dzięcioł zielonosiwy, puchacz, włochatka, krzyżodziób świerkowy, drozd obrożny, świergotek łąkowy, świerszczak, dziwonia, pokląskwa.

Obszary chronione

• rezerwat ścisły "Torfowisko pod Zieleńcem" (Topieliska, Tundra Syberyjska), obejmujący unikalne przyrodniczo torfowisko wysokie z rzadkimi gatunkami roślin i zwierząt, np. trzy gatunki rosiczek, bagno zwyczajne, brzoza karłowata, sosna drzewokosa i in.

• Obszar doliny Dzikiej Orlicy zarówno ze strony czeskiej jak i polskiej jest projektowanym specjalnym obszarem ochrony siedlisk Natura 2000 - w wodach Dzikiej Orlicy żyje m. in. głowacz białopłetwy.

Góry Bystrzyckie dzieli się zwykle na następujące mikroregiony:

• Stoliwo główne

• Dolina Dzikiej Orlicy

• Masyw Jagodnej

• Masyw Czerńca

• Masyw Kamyka

Ważniejsze szczyty

• Anielska Kopa 871 m n.p.m.

• Biesiec 833 m n.p.m.

• Czerniec 891 m n.p.m.

• Jagodna 977 m n.p.m.

• Łomnicka Równia 898 m n.p.m.

• Sasanka 965 m n.p.m.

• Smolna 865 m n.p.m.

• Ubocze 812 m n.p.m.

• Wolarz 852 m n.p.m.

• Wójtowska Równia 842 m n.p.m.

• Zbójnicka Góra 828 m n.p.m.

Lewin Kłodzki

Gomole (Homole)

• ruiny zamku(fragment wieży) z końca trzynastego wieku,

• Mury zamku mają ok 2 m grubości, a wieża 10 m wysokości i 3 m średnicy

• Zamek stoi na szczycie foremnego kopiastego pagórka (733 m)

• w czasach swej świetności strzegł przełęczy "POLSKIE WROTA"

• powstał w połowie XIII wieku.

 Wiadukt kolejowy

• Zbudowany w 1903 roku

• połączył Lewin linią kolejową z Dusznikami i Kłodzkiem.

• W roku 1905 oddano do użytku następny odcinek trasy Lewin - Kudowa Słone.

• Wybudowana siłami robotników przymusowych linia z Kudowy Słone do Nachodu została oddana do użytku w połowie kwietnia 1945 r. Zniszczona została w maju 1945r. przez wycofujące się wojska niemieckie.

• Pozostał nam piękny wiadukt wybudowany przez włoskich inżynierów. Długi na 120 metrów i wysoki na 27 m pięknym łukiem

Dom Violetty Villas

KUDOWA ZDRÓJ

-Park Linowy - jest to tor przeszkód, zawieszony na dorodnych świerkach,
na wysokości od 6 do 12 metrów nad ziemią.

-21 platform połączonych różnego rodzaju mostami linowymi,
których pokonanie dostarcza bardzo wiele przyjemności i jest na prawdę świetną zabawą,
zarówno dla młodszych jak i nieco starszych osób.

-W skład toru wchodzą między innymi dwa długie 50 metrowe przejazdy na linie , mosty tybetańskie, wiszące belki i opony.

-Długość całego toru to ponad 400m.
Aspekt wysokości dostarcza emocji i gwarantuje wysoki poziom adrenaliny!

Park Narodowy Gór Stołowych

• utworzony w 1993 r.

• W PN Góry stołowe to część rozległej, piaskowcowej płyty wypełniającej Nieckę

• Zajmuje obszar ok. 63 km² wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami - Szczelińcem Wielkim (919 m n.p.m.) i Skalniakiem (915 m n.p.m.).

• W granicach Parku znajduje się też południowo-zachodnia część Gór Stołowych, zbudowana ze skał magmowych (Krucza Kopa).

• Jest to park z najrzadziej spotykanymi formacjami skalnymi i skalnymi labiryntami.

• Nazwa Góry Stołowe doskonale opisuje ich krajobraz, którego charakterystycznymi elementami są rozległe płaszczyzny zrównań i wznoszące się nad nimi, urwistymi ścianami, płaskie stoliwa skalnych bastionów.

• Unikalna rzeźba, wzbogacona dużym nagromadzeniem rozmaitych form erozji piaskowców w postaci głębokich szczelin, labiryntów i blokowisk skalnych, czy pojedynczych skałek o niespotykanych kształtach

• W rozległych, zwartych kompleksach leśnych na terenie Parku Narodowego pospolicie występuje jeleń, dzik, sarna, lis, wiewiórka (czarnej i rudej odmiany) oraz drobne gryzonie. Trudniejsze do zauważenia - głównie ze względu na nocny tryb życia - są należące do łasicowatych: borsuk, kuna leśna, tchórz, łasica i gronostaj. Ze ssaków owadożernych częsty jest jeż, a rzadkie ryjówka malutka i typowa dla obszarów górskich ryjówka górska

• ALasy zajmują 89% całkowitej jego powierzchni. Są to przede wszystkim sztucznie wprowadzone świerczyny, występują tu nieliczne zbiorowiska z udziałem świerka i jodły, zbliżone do naturalnych borów dolnoreglowych Na bogatych siedliskach reprezentują je żyzne buczyny sudeckie, na uboższych buczyny "kwaśne", a w głębokich, ocienionych dolinach potoków jaworzyny z miesięcznicą trwałą. Najsłabiej reprezentowane są w Górach Stołowych lasy łęgowe.

• Roślinność charakterystyczna dla torfowiska wysokiego wraz z sosną błotną występuje w Parku głównie na "Wielkim Torfowisku Batorowskim" - drugim co do wielkości złożu torfowym w polskich Sudetach.

• Ważny składnik flory Gór Stołowych stanowi pionierska roślinność naskalna z licznymi gatunkami mchów (ponad 270 gatunków w Parku), porostów (60 gat. chronionych) i wątrobowców

KARŁÓW -

-niewielka wieś położona w Górach Stołowych u południowych podnóży Szczelińców w gminie Radków, powiat kłodzki, województwo dolnośląskie.

-Miejsce przecięcia się kilku szlaków i baza wypadowa w największe atrakcje gór: Błędne Skały, Białe Skały, Kopę Śmierci, Narożnik i Szczeliniec Wielki. Przez miejscowość przebiega Szosa Stu Zakrętów, tutaj też odgałęzia się droga do Ostrej Góry z przejściem turystycznym do Czech.

Atrakcje

BŁĘDNE SKAŁY, FORT KAROLA, KAPILICA CZASZEK W CZERMNEJ, LUDOWA RUCHOMA SZOPKA WPSTRĄŻNEJ, SANKTUARIUM W WAMBIERZYCACH Z DROGA KRZYŻOWĄ, SKALNE GRZYBY, SZCZELINIEC WIELKI

CZERMNA

-odl. Kudowa Zdrój - 7,65 km

-Kaplica czaszek powstała z intencji księdza Wacława Tomaszka, zabezpieczył wydobywające się z ziemi kości po ponad 20 000 zmarłych tamtejszych mieszkańców -Jest jedną z trzech tego typu nekropolii na świecie i jedyne w Polsce ossuarium zbudowane zostało w latach 1776-1804.

-Ściany i sufit kaplicy pokrywa ok. 3 tys. czaszek i kości ludzkich.

-Dalsze 20-30 tys. szczątków leży w krypcie pod kaplicą. Były to kości ofiar wojen na Ziemi Kłodzkiej, prawdopodobnie z czasów wojny trzydziestoletniej (1618-1648), prusko-austriackiej i szerzących się po niej epidemiach cholery, dżumy w 1680 roku oraz prawdopodobnie z wojny siedmioletniej (1756-1763).

Czermna - Szlak Ginących Zawodów

-Gospodarstwo składające się z kilku drewnianych chat wiejskich , wiatraka, pracowni garncarskiej oraz ptasiego mini zoo ze strusiem emu ( chętnie jedzącym z ręki).

-W jednej z chat odbywają się pokazy wypieku chleba tradycyjną metodą na zakwasie w piecu chlebowym. Każdy ze zwiedzających ma możliwość spróbowania toczenia naczyń glinianych na kole garncarskim.

Czermna - Ruchoma Szopka

-przy ul. Kościuszki 101 znajduje się stara sudecka chałupa,

-Budował ją Franciszek Stephan, pochodzenia czeskiego. Gdy miał 15 lat zaczął wykonywać szopkę z drewna lipowego za pomocą scyzoryka. Dopiero po 20 latach żmudnej i precyzyjnej pracy tj. w 1924 r. zbudował szopkę.

-Wykonał 250 figurek, które były poruszane ręcznie.

-Dopiero w 1927 roku po podłączeniu prądu szopka została uruchomiona elektrycznie.

-Gdy w 1953r. Pan Franiszek zmarł, przeżywszy 72 lata, rodzina postanowiła wspaniałomyślnie udostępnić jedną z izb, aby każdy mógł zobaczyć, co można osiągnąć wytrwałą pracą.

Pstrążna

Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego

-działa od 1984r.

-Jedyny skansen na Dolnym Śląsku powstał w oparciu o stare domy w Pstrążnej i wzbogacony przez zwiezienie do Pstrążnej zabytkowych obiektów budownictwa drewnianego z całego Pogórza Sudeckiego tj. Z Ziemi Kłodzkiej, Noworudzkiej, aż po Góry Sowie i Kamienną Górę. Tym sposobem domy te zostały uratowane przed zniszczeniem.

-Każdy dom jest bogato wyposażony w stare sprzęty i przedmioty używane od XVIII wieku.

Źródełko Maryi.

W Zielonej Dolinie do której prowadzi niebieski szlak z Kudowy Zdr.

• znajduje się urzekająca kapliczka z 1883 r.

• Poniżej kaplicy wypływa źródełko, którego wody uważane są przez mieszkańców Kudowy Zdr. i kuracjuszy za lecznicze.

• świerkowy las oraz walory smakowe wody cieszą się dużą popularnością wśród mieszkańców miasta, kuracjuszy i turystów.

SZCZELINIEC WIELKI

• najwyższy szczyt (919 m n.p.m.) w Górach Stołowych na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Należy on do Korony Gór Polski i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Sudetów, z rezerwatem krajobrazowym i tarasami widokowymi z panoramą Sudetów.

• Na szczyt prowadzi kręty szlak ze schodów ułożonych w 1814 przez Franza Pabela, sołtysa pobliskiego Karłowa

• Piaskowcowa powierzchnia szczytu jest zwietrzała i popękana, dzięki czemu tworzy różnorodne formy skalne przypominające swoim wyglądem ludzi oraz zwierzęta (Wielbłąd, Mamut, Słoń, Kwoka, Małpa, Pies, Żółw, Sowa, Fotel Pradziada) oraz głębokie wąwozy i korytarze (Piekiełko, Diabelska Kuchnia) tworzące labirynt skał.

• Ciekawostką są dwie skały, tzw. chybotki: Kołyska Księżniczki Emilki oraz Serce Ducha Gór, które, pomimo znacznej masy, można niewielkim wysiłkiem poruszyć.

• Na Szczeliniec można dojść żółtym szlakiem z Karłowa (45 min) lub z Pasterki (1 godz.) oraz niebieskim z Radkowa (3 godz. 30 min).

• W 2000 r. trasę na Szczelińcu skorygowano i zbudowano nowe schody, którymi schodzi się nad Karłów.

• W XIX w. szczyt stał się już ogólnie znaną atrakcją turystyczną. Odwiedziło go wiele znanych osobistości, m.in. Johann Wolfgang von Goethe.

BŁĘDNE SKAŁY -

• niepowtarzalny skalny labirynt obejmujący grzbiet Skalniaka (915 m n.p.m.)

• wyrzeźbiony w górno kredowych piaskowcach ciosowych przez wodę i wiatry, wykorzystujące niejednakową ich odporność na wietrzenie.

• Dojazd z Kudowy Zdrój w kierunku Karłowa.

• Powstałe bloki skalne na powierzchni 21,14 ha są rezerwatem przyrody,

• wysokość korytarzy waha się w granicach 6-8 m,

• szerokość jest różna - miejscami wynosi tylko kilkadziesiąt centymetrów.

• Ta forma wietrzenia nie ma żadnego odpowiednika w Polsce.

• Rezerwat przyrody utworzono tu w 1957 r.

• Przejście labiryntu zajmuje ok. 35 minut.

• Te niesamowicie wyglądające skały powstały jako wypiętrzone dno dawnego morza. Na dnie powstały piaskowce, które na skutek nierównej odporności skał na wietrzenie utworzyły głębokie do 10 m korytarze.

• Obecnie pomiędzy różnorodnymi formami skalnymi takimi jak skalne maczugi, grzyby, słupy przebiega kilkusetmetrowa trasa turystyczna.

• Niektóre ze skał posiadają własne nazwy takie jak Stołowy Głaz, Tunel, Kuchnia czy Kurza Stopka.

• Sam rezerwat położony jest na wysokości 852 m n.p.m.

• Dawniej Błędne Skały nazywane były Dzikimi Dołami

• W Błędnych Skałach kręcono film "Opowieści z Narnii: Książę Kaspian".

KARŁÓW

FORT KAROLA

• Idealny punkt widokowy, dawniej strzegł drogi do Kudowy.

• Dojść można do niego niebieskim szlakiem z Karłowa (30 minut).

• pozostałości fortu na Górze Ptak (841 m n.p.m.) koło Lisiej Przełęczy.

• Fort wybudowano w 1790 r., z rozkazu króla Prus Fryderyka Wilhelma II jako niewielką strażnicę na granicy Prus i Austrii z kilkuosobową załogą, strzegącą drogi do Radkowa (Szosa Stu Zakrętów).

• Budowniczym Fortu Karola (nazwanego tak na cześć cesarza Karola VI) był w roku 1790 świeżo upieczony absolwent wojskowej Akademii Inżynieryjnej w Poczdamie,

• W XIX w. fort został opuszczony i zaczął popadać w ruinę.

• Do chwili obecnej zachowały się jedynie fragmenty muru z resztkami bramy i oknem, schody oraz platforma widokowa.

• Za zasługi poniesione przy budowie fortu Gustaw von Rauch został mianowany majorem a sołtys Karłowa Franz Pabel pierwszym w historii mianowanym przewodnikiem górskim, z prawem pobierania opłat.

RADKÓW

• miasto i siedziba gminy miejsko-wiejskiej Radków, w powiecie kłodzkim położone u podnóża Szczelińców w Górach Stołowych.

• W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego

• Ośrodek turystyczny; kamieniołom i zakłady kamieniarskie, drobny przemysł.

• Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 387, na odcinku Radków - Kudowa zwana Szosą Stu Zakrętów.

• W odległości około 2 km na wschód od miasta, tuż przy granicy z Czechami, u podnóża grzbietu Guzowata, na Potoku Czerwonogórskim wybudowano zaporę, tworząc w ten sposób sztuczny zalew (długości niespełna kilometra i około trzystu metrów szerokości), nad którym wybudowane są domki kempingowe i restauracja.

• Potok Czerwonogórski zaraz po opuszczeniu przepustów zalewu wpada do przepływającego przez Radków potoku Pośna, a ten jest dopływem rzeki Ścinawki.

Zabytki

• renesansowy ratusz z 1545 r., przebudowany po 1738

• kościół ewangelicki św. Doroty z XVI, XVIII w.

• kościół pomocniczy św. Andrzeja z 1905

• wiele zabytkowych kamienic w rynku

WAMBIERZYCE

• niewielka miejscowość (ok. 1000 mieszkańców),

• należąca do gminy Radków, usytuowana malowniczo między trzema wzgórzami, w dolinie potoku Cedron u podnóża Gór Stołowych, oddalona o 21 km na południowy zachód od Kłodzka.

• W centrum króluje barokowa bazylika z ukoronowaną w 1980 roku XIII wieczną figurką Wambierzyckiej Królowej Rodzin.

• Wambierzyckie Sanktuarium Maryjne zwane Dolnośląską Jerozolimą,

• Kalwaria z 74 kaplicami

• Ruchoma szopka, stanowi prawdziwą perłę wśród zabytków Ziemi Kłodzkiej.

• W roku 1945ustalenie polskiej nazwy Wambierzyce.

• Pierwotna ustna tradycja spisana w XVIII wieku odsłania początki kultu Maryjnego w Wambierzycach.

• W pierwszych latach XIII stulecia niewidomy Jan z Raszewa odzyskał wzrok modląc się przed figurką Maryi z Dzieciątkiem umieszczonej na potężnej lipie.

• Dla ułatwienia praktyk religijnych u stóp lipy z figurką wybudowano kamienny ołtarz, kropielnicę i lichtarz (przechowywane obecnie w krużgankach bazyliki).

• Obecna świątynia została wybudowana w latach 1715-1725.wraz ze schodami, ołtarzem głównym (Karol Sebastian Flaker) i amboną

• W roku 1936 papież Pius XI nadał świątyni tytuł bazyliki mniejszej

KALWARIA

-założona w latach 1683-1708 przez Daniela Osterberga.

-W roku 1698 za Kaplicą Matki Bożej Bolesnej powstał domek pustelnika.

-W latach 1769-1775 przebudowano tzw. Wielkie Schody na Górze Kalwarii.

-Na przełomie XIX i XX stulecia prawie wszystkie kaplice wyposażono w naturalistyczne polichromowane drewniane figury, będące dziełem rzeźbiarzy tyrolskich.

Duże zainteresowanie zwiedzających budzi RUCHOMA SZOPKA.

-Mieści się ona w budynku u podnóża Kalwarii.

-powstała w drugiej połowie XIX wieku,

-jej twórcą jest Longinus Wittig,

-przez 28 lat wyrzeźbił ok. 800 postaci, z tego 300 jest ruchomych.

-Obok pięciu scen o tematyce religijnej (Boże Narodzenie, sceny z życia Jezusa, święta Rodzina i sceny Męki Pańskiej) dwie sceny przedstawiają pionowy przekrój kopalni węgla kamiennego oraz zabawę ludową.

ŚCINAWKA ŚREDNIA

-wieś w woj. dolnośląskim, w powicie kłodzkim, w gminie Radków.

-Zabytki w okolicy: kościół pw. św. Marii Magdaleny (XIV w.), zamek pochodzący z XIV w., typu donżonowego.

Wzgórza Ścinawskie

• położone w Obniżeniu Ścinawki wzgórza,

• zajmujące obszar około 80 km².

• Najwyższe szczyty

-Gardzień (556 m n.p.m.),

-Nowa Kopka (549 m n.p.m.)

-Ścinawskie Wzgórze (535 m n.p.m.).

Ścinawka Górna

• położona na terenie Kotliny Kłodzkiej u podnóża Gór Stołowych

• Główne atrakcje turystyczne:

-Renesansowy dwór zwany "Sarny", został wzniesiony na rzecznej skarpie nad rzeką Ścinawką w miejscu folwarku około 1590 roku.

-Gotycko-renesansowy zamek Ścinawka Średnia - folwark Kapitanowo - w 1360 roku.

-Renesansowy dwór Ścinawka Dolna z XVI wieku.

Przejście graniczne polsko-czeskie w Tłumaczowie (4km), w pobliżu Skalne Miasto

NOWE MESTO

• założone na początku XVI w.,

• w dolinie rzeki Metuje,

• zachwyca niepowtarzalną malowniczością i stylową jednolitością.

• Z oryginalnych umocnień zachowała się wieża Zázvorka.

• Centrum miasta zbudowane było w stylu weneckiego renesansu, z charakterystycznymi szczytami domów, zwanymi „jaskółcze ogony”, dziś zdobiące jedynie północno-zachodnią ścianę rynku.

• Na miejscu byłego zamku powstał nad rzeką wspaniały, renesansowy pałac z wnętrzami w stylu secesji i art deco z elementami ludowymi dzieła Dušana Jurkoviča.

• Nad miastem dominuje zamkowa wieża Máselnice

• Renesansowy, utrzymany w barokowym stylu pałac, zbudowany wg planów C. Lugara na miejscu starszej siedziby w XVII w.

• Odnowiony w latach 1909 - 1913 przez D. Jurkoviča, przy współpracy z P. Janákiem dla przemysłowców Josefa i Cyrila Bartoně z Dobenína.

• Francuski i włoski ogród.

• Historyczne wnętrza z epoki, w stylu secesji i dekoratywizmu z cennym wyposażeniem i zbiorami dzieł sztuki, renesansowe malowidła naścienne i barokowa sztukateria.

• W parku przed pałacem malownicze barokowe rzeźby krasnoludków M. B. Brauna. Wieża Máselnice - dostępna do zwiedzania.

• Niewielka galeria obrazów Vojtěcha Sedláčka

TEPLICE NAD METUJĄ

• Miasto w dolinie rzeki Metuje, leżą pod bliskim grodem skalnym Strzmen.

• Pod koniec 15. stulecia twierdza ta została zburzona i w jej miejscu zbudowano zamek renesansowy, dzisiaj zwany górny.

• Gmina w roku 1614 rozdzieliła się i w drugiej części wyrósł w roku 1644 nowy zamek barokowy zwany dolny.

• barokowy kościół Św. Wawrzyńca z roku 1724 z jakościowym wyposażeniem wnętrza oraz dzwonem z 16. stulecia.

• Teplice nad Metują są jednym z głównych wyjść do zwiedzania kompleksu skalnego Teplicko-aderszpaskie skały.

• Corocznie odbywa się tu znany festiwal filmów alpinistycznych.
  

Teplicke Skały

• znajdują się ok. 2 km od centrum miasteczka Teplice nad Metuji.

• Podstawowa trasa turystyczna ma 6 km

• na jej przejście potrzeba ok. 2 godzin (szlak niebieski).

• Ciekawostką są ruiny zamku Střmen - jednak aby je obejrzeć trzeba pokonać wiele stromych schodów.

• Teplické Skály i Teplice nad Metují są miejscem znanym wśród alpinistów i miłośników wspinaczki skałkowej.

ADRŠPAŠSKÉ I TEPLICKÉ SKÁLY [Adrszpaszsko-Tepliceke Skały]

• należą do największych zwartych masywów skalnych nie tylko w Czechach ale również i w całej Europie Środkowej.

• tworzone przez potężne piaskowcowe skały, grzebienie i skalne wieże.

• Tereny te od 1933 r. są pod ścisłą ochroną.

• Obecnie tereny te też podlegają ścisłej ochronie jako Rezerwat Przyrody Adršpašsko-teplické Skały.

• Rezerwat ma powierzchnię 1803,4 ha

• jest największym rezerwatem przyrody w Republice Czeskiej.

• Największe zwarte skupisko skał podzielone jest na dwie zasadnicze części - Adršpašské Skály i Teplické Skály - dwa skalne miasta Adršpašské i Teplické - granicę stanowi Vlčí rokle [Wilczy Jar].

• Adršpašské i Teplické Skály stanowią jeden kompleks skalny i można bez problemu przejść wśród skał z Adršpachu do Teplic na Metují.

• Skały dostępne są dla zwiedzających przez cały rok.
  

• Nazwa skalne miasta nie oznacza, że wśród skał żyją ludzie ale dlatego, że skały stoją tak gęsto i blisko siebie jak budynki w mieście i poruszamy się wśród nich po "ulicach" momentami trzeba przechodzić przez bardzo wąskie szczeliny a miejscami można spotkać większe przestrzenie otoczone ze wszystkich stron skałami nazywane "placami".

Adršpašské Skály - Adršpach

• Znajdują się na południowym skraju miejscowości Adršpach.

• Podstawowa trasa zwiedzania liczy ok. 7 km i można ją absolwować w ciągu ok. 2 godzin - zielony szlak turystyczny.

• Trasę tę można nieco przedłużyć ruszając żółtym szlakiem w stronę Teplic i dojść do skalnego jeziora po którym można przepłynąć się tratwą. Jezioro ma długość ok. 300 m a jego maksymalna głębokość to 3 m przejażdżka tratwą trwa ok. 20 minut (cena zaledwie 20 CZK).

• Adršpašské skały są znane wśród miłośników wspinaczki skałkowej.

• Pierwsze zapisane alpinistyczne wejście na skalną ścianę miało miejsce 21 maja 1923 r.

• W 1770 r. Adršpašské Skály odwiedził Johann Wolfgang Goethe.

• Atrakcje

-Adrszpachskie Skalne Miasto, położonego na terenie Narodowego Rezerwatu Przyrody w Skałach Adrszpaskich

-Droga krzyżowa z wydarzeniami biblijnymi na tablicach z lanego żelaza umieszczonych w skałach na szlaku prowadzącym na Krzyżowy szczyt

-punkt widokowy na Krzyżowym szczycie z przepięknymi widokami na Aderszpachskie Skalne Miasto, Bukową górę, Góry Krucze a przy dobrej widoczności również na Karkonosze.

-Znane formacje miasta skalnego należą Kochankowie, Starosta i Starostowa, Dzban, Bryła cukru, Plac słoni

-Po górnym jeziorku znajdującym się nad Wielkim wodospadem można przejechać się na pychówce, na jeziorku dolnym (była piaskownia) funkcjonuje wypożyczalnia łódek

TEPLICE NAD METUJI

• miasto letniskowe w Dolinie Metuji.

• Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1362 roku.

• Nazwa miejscowości pochodzi od gorących źródeł, niezamarzających nawet przy -30 stopniach Celsjusza.

• Miasto jest znane przede wszystkim jako „brama wejściowa“ w Teplickie Skały /Teplické skály/ - jedyne w swoim rodzaju skalne miasto, oddalone około 2 km od centrum gminy.

• Na  liczącej 6 km długości trasie turystycznej pośród Teplickich Skał przygotowano ścieżkę dydaktyczną, która na 15 tablicach przybliża turystom nie tylko to wszystko, co widzą na szlaku,  ale zaznajamiają także z historią odkrywania skał lub ciekawostkami fauny i flory.

• Miasto jest punktem wyjściowym w Adrspasko - teplickie skały.

• W Teplicach warto odwiedzić

• barokowy kościół św. Wawrzyńca,

• kościół Panny Marii Pomocnej z 1754 roku,

• stojącą niedaleko kościoła drewnianą pustelnię,

• górny zamek w stylu renesansowym

• dolny barokowy zamek.

PARK KRAJOBRAZOWY SUDETÓW WAŁBRZYSKICH utworzony w 1998r

• Powierzchnia Parku: 6493 ha.

• Położenie administracyjne:
  - powiat - Wałbrzych, Gminy - Czarny Bór, Mieroszów, Głuszyca, m. Wałbrzych, m. Boguszów Gorce, m. Jedlina Zdrój.

• Położenie - obszar Parku
  Park położony jest w Sudetach Środkowych,

• na południe od Wałbrzycha

• obejmuje środkową najwyższą cz. G.Kamiennych (PasmoLesistej (851 m n.p.m.)

• zachodnia część Gór Suchych z Waligóra (936 m n.p.m.)

• wschodni fr.G.Wałbrzyskich (masyw Borowej - Borowa (854 m n.p.m.) i Rybnicki Grzbiet.

• Od południa graniczy z Czeskim CHKO (parkiem Krajobrazowym "Broumovsko").

• Obszar Parku należy do zlewni Morza Bałtyckiego.

• Ważniejsze potoki to: Rybna, Sokołowiec, Złota Woda i Grządzki Potok.

• Najwyższy punkt 936 m n.pm. - Waligóra, a najniższy ok. 400 m n.pm

• Walory Kulturowe. Dopiero w XIX wieku wkroczył nowoczesny przemysł i górnictwo, które zmieniły charakter terenu. Przede wszystkim był to wynik rozwoju górnictwa węgla kamiennego, które w latach 1865- 1990 zadecydowało o krajobrazie terenu z charakterystycznymi hałdami stożkowymi. Z przebiegiem starych szlaków handlowych wiąże się zachowanie zamków obronnych w górach. Są to:

• Nowy Dwór - 620 m n.p.m. - zamek wzniesiony z kamienia w połowie XIV wieku, rozbudowany w XV i XVI w. Zachowały się tylko renesansowe basteje. przez trzy wieki, zamek służył celom obronnym, lecz potem przestarzały jako punkt strategiczny. W ruinie od poł. XVII w.

• Radosno - zamek w środkowej części Gór Suchych. Wojny husyckie zmieniły go w ruinę. Zachowały się tylko pozostałości cylindrycznej wieży strażniczej

• resztki murów otaczających dziedziniec.

• Rogowiec - zamek wzniesiony w XIII w. Spełniał funkcje obronne podczas wojen w XV w. zniszczony. Obecnie można tu zobaczyć jedynie zarysy murów. W wielu miejscowościach zachowało się sporo XIX - wiecznych domów mieszkalnych i gospodarczych, drewnianych o konstrukcji zrębowej, szachulcowej. Rogowiec jest najwyżej położonym zamkiem w Polsce wysokość 862 m n.p.m

• Rybnica Leśnej - drewniany kościół św. Jadwigi z 1608 roku, wraz ze swym przepięknym barokowym wnętrzem m.in.: ołtarz główny z bogatą dekoracją rzeźbiarską;

• Mieroszów - na uwagę zasługuje rynek z barokowymi i klasycystycznymi XVIII i XIX w., i kościół sw. Michała Archanioła z 1601 r.

• W Grzmiącej - zachował się drewniany kościółek narodzenia NMP z XVI w.

• Sokołowisko jest miejscowością ciekawą ze względu na kompleks budynków sanatoryjnych z znanym uzdrowiskiem w Europie z leczenia chorób płuc z początku XX w.

• Jedlina Zdrój - większość zabytków to przeważnie budynki pensjonatowe z końca XIX w. i początku XX

• Imprezy

• Narciarski bieg Gwarków - Sokołowsko (luty),

• Narciarski Bieg Krasnali - Czarny Bór (styczeń),

• Zawody Paralotniowe na Dzikowcu - Masyw Dzikowca (maj),

• Międzynarodowe Zawody w Lotach Holowanych - Góra Jatki k. Mieroszowa (wrzesień),

GÓRY KRUCZE

• zachodnia część Gór Kamiennych należących do Sudetów Środkowych.

• Od zachodu i północnego zachodu graniczą z Bramą Lubawską i Karkonoszami,

• od północnego wschodu z pasmem Czarnego Lasu,

• od wschodu z Kotliną Krzeszowską i Zaworami,

• od południa z czeską częścią Gór Stołowych.

• Grzbietem południowej części Gór Kruczych biegnie granica polsko-czeska.

• Przejścia graniczne znajdują się w Lubawce (samochodowe) i Okrzeszynie (turystyczne).

Opis

• Pasmo ma przebieg północ-południe, co jest nietypowe dla Sudetów,

• Na północy rozpoczyna się Kościelną (513 m n.p.m.) w granicach administracyjnych miasta Kamiennej Góry.

• Ważniejszymi wzniesieniami są, w części północnej: Czarnogóra (621 m n.p.m.),Kierz (662 m n.p.m.), Pustelnia (683 m n.p.m.), Święta Góra (701 m n.p.m.), w części południowej: Polska Góra (792 m n.p.m.), Szeroka (844 m n.p.m.), Owcza Głowa (753 m n.p.m.), Końska (813 m n.p.m.), Kobyla Góra (758 m n.p.m.),

Krajobraz

• Góry Krucze cechują strome zbocza i głęboko wcięte doliny potoków.

Atrakcje turystyczne

• Trzej Bracia

• Betlejem i Kalwaria Krzeszowska

• Kruczy Kamień

• Dolina Miłości

• Jański Wierch - skałki na wierzchołku i na zboczach

• Královecký Špičák - panorama ze szczytu

REZERWAT PRZYRODY "GŁAZY KRASNOLUDKÓW"

• skalny rezerwat przyrody nieożywionej,

• w poł.-zach. części Gór Kamiennych, za półn. krawędzią Zaworów na zboczu zalesionego wzniesienia nad potokiem Jawiszówka około 2,0 km na południe od Gorzeszowa.

• utworzony w 1970. o powierzchni 9,04 ha

• Są tu: postacie, ściany, wieże, grzyby, zwierzęta umieszczone w labiryntach skalnych form, utworzone przez piaskowce i margle a dodatkowo wyżłobione wodą.

• Najwyższe sięgają 17 m wysokości.

• ciekawa roślinność, np. chroniony dziewięćsił bezłodygowy czy konwalia majowa.

BOGUSZÓW-GORCE -

• gmina miejska w południowej części woj. dolnośląskiego, w pow. wałbrzyskim.

• W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.

• Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.

• Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych (Sudety Środkowe).

• W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt.

Na terenie Boguszowa-Gorc istniały trzy kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby

• Witold (Gorce)

• Barbara (Kuźnice Świdnickie)

• Baryt (Boguszów).

• Zabytki wpisane do rejestru:

• kościół paraf. pw. św. Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym

• kościół ewangelicki, barokowy, z poł. XVIII w., z późniejszą klasycystyczną wieżą (pocz. XIX w.); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; nieużytkowany i niezabezpieczony, popada w ruinę (ul. Kasprzaka 13)

• ratusz, barokowy, z 1731 r., przebudowany w II poł. XIX w. (Pl. Odrodzenia 1)

MIASTA PARTNERSKIE:

• Geldrop (Holandia)

• Piennes (Francja)

• Smirice (Czechy)

Boguszów ma najwyżej położony rynek i ratusz w Polsce (594 m). Po wielu pożarach nie zachowały się jednak zabytki. Większość domów pochodzi z XIX w. Jedynie niedaleko rynku stoi ładny, jednonawowy barokowy kościół św. Trójcy oraz zrujnowany kościół poewangelicki.

CHEŁMIEC (851 m)

• jest drugim co do wysokości szczytem Gór Wałbrzyskich.

• Ponad Kotlinę Wałbrzyską, między Wałbrzychem, Szczawnem a Boguszowem, wyrasta 400-metrową porfirową kopułą.

• wchodzący w skład Masywu Chełmca, będący wzniesieniem Gór Wałbrzyskich (Sudety Środkowe), wznoszącym się bezpośrednio nad Wałbrzychem.

• Zbudowany z permskich porfirów.

• 
  
  Porfirowy masyw swój kształt zawdzięcza wulkanicznej przeszłości. Gorąca magma wdarła się w utwory karbońskie i wyniosła je ku górze, dlatego na stokach Chełmca spotyka się m.in. osadowe zlepieńce.

• Dyletanci, postrzegający go z innych sudeckich pasm, mylą czasami Chełmiec ze Ślężą, a to głównie za sprawą stacji przekaźnikowej na szczycie i pewnego podobieństwa zewnętrznego.

• Niedaleki Chełmiec uważaliśmy, dzieci, za świętą górę, sądząc, że na niej świat się kończy i że z jej wierzchołka wstępuje się do nieba. Ta osobliwa góra działa na mą wyobraźnię bez ustanku.
  Laureat literackiej Nagrody Nobla z 1912 r., Gerhard Hauptmann

• Ciekawostką jest, że tak mocno kojarzony z Wałbrzychem Chełmiec (widać go z każdej niemalże części miasta) administracyjnie należy do Szczawna Zdroju.

• Niektóre starsze przewodniki podają wysokość Chełmca równą 869 m n.p.m. (wysokość ta odnosi się do punktu geodezyjnego umieszczonego na szczycie wieży widokowej o wysokości 18 m). Dlatego Chełmiec traktowany był jako najwyższy szczyt Gór Wałbrzyskich.

• W chwili obecnej najwyższym szczytem Gór Wałbrzyskich jest Borowa.

RYBNICA LEŚNA-

• wieś łańcuchowa w woj. dolnośląskim, w pow. wałbrzyskim, w gm. Mieroszów, na pograniczu Gór Suchych i Gór Wałbrzyskich w Sudetach Środkowych.

• W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. wałbrzyskiego.

• Na terenie Rybnicy znajdują się kamieniołomy melafiru zlokalizowane na zboczu Bukowca i Granicznej

• Wieś leży ok. 10 km na płd. od centrum Wałbrzycha, przy drodze do schroniska Andrzejówka w Górach Suchych.

• Jest wzmiankowana w r. 1305 jako posiadłość zamku Rogowiec, jednak w XV w. została opuszczona.

• Po odkryciu tu w r. 1548 rud srebra ponownie ją zasiedlono i w tym czasie powstaje tu kościół.

JEDLINA ZDRÓJ

• Miasto uzdrowiskowe, położonym na Pogórzu Wałbrzyskim w dolinie górskiej na wysokości 500-600 m n.p.m. pomiędzy pasmem Gór Wałbrzyskich i Gór Sowich.

• Źródła mineralne znane były na tym terenie od XVI w., ale dopiero Thoss zajął się nimi na poważnie i rozpropagował.

• Część uzdrowiskową miejscowości nazwał na cześć swej żony Charlottenbrunn.

• Oprócz leczenia wodą, stosowano także leczenie oparte na owczym i kozim mleku.

• Z czasem powstał park zdrojowy, kryta pijalnia wód, ogród botaniczny, muzeum mineralogiczne oraz liczne ścieżki w najbliższej okolicy uzdrowiska.

• Dzisiaj nie eksploatuje się już źródeł mineralnych, które z powodu szkód górniczych wywołanych wydobyciem węgla w wałbrzyskim zagłębiu węglowym, zanikły. Wodę dowozi się z pobliskiego Szczawna Zdroju.

• Nieco powyżej głównego ciągu miasta stoi remontowany obecnie, dawny kościół ewangelicki. Okazała budowla z kwadratową wieżą zbudowana została w l. 1861-63 w stylu tzw. architektury berlińskiej.

• Z 1910 roku pochodzi stojąca do dziś drewniana remiza strażacka z dzwonnicą (przy ulicy Warszawskiej 9).

• Trudno nie wspomnieć o okazałym, choć zniszczonym Zespole Pałacowym, którego wejścia strzegą kamienne lwy.

Ciekawostki

• W Jedlinie-Zdroju od 2003 r. odbywają się Letnie Warsztaty Muzyczne w Jedlinie-Zdroju. Skupiają one młodzież w wieku 11-14 lat grającą na skrzypcach lub wiolonczeli.

• Współcześnie Jedlina Zdrój nadal posiada status uzdrowiska.

• Obecnie w uzdrowisku leczone są choroby układu oddechowego tj. dychawica oskrzelowa, przewlekłe nieżyty dróg oddechowych, pylica płuc, przewlekłe zapalenia zatok.

• Z prowadzonych zabiegów stosuje się kąpiele w wodach leczniczych, hydroterapię (wodolecznictwo) inhalację, gimnastykę leczniczą, kuracje polegające na piciu wody.

• Oprócz dodatniego wpływu leczenia sanatoryjnego korzystne działanie ma również terapia psychiczna to jest spokój i kojąca cisza oraz warunki krajobrazowe i klimatyczne Jedliny Zdroju oraz okolic.

• Jedlina Zdrój do czasu ponownego ujęcia własnych źródeł używa do kuracji pitnej wód mineralnych dowożonych ze Szczawna Zdroju.

• Do najważniejszych i najchętniej odwiedzanych zabytków zalicza się:

• Plac Zdrojowy z Domem Zdrojowym - mur zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku z inicjatywy włascicielki uzdrowiska, rodziny von Seher-Thoss, od 1836r. przebudowywany i licznie modernizowany. Na piętrze znajdowały się pokoje gościnne i salony. Dziś odbywają się tam zabiegi inhalacyjne.

• Uzdrowiskowy Szlak Spacerowy przebiegający przez atrakcyjniejsze tereny i obiekty w mieście, tj. Centrum uzdrowiska, Centrum Kultury, tereny parku i zieleni urządzonej, zabytkowa aleja z unikatowymi okazami drzewostanu i zabytkową kapliczką N.M.P. z kamieni wapiennych, punkty widokowe na panoramę Gór Sowich i Wałbrzyskich, naturalne źródła wody mineralnej "Scharlotta", tereny rekreacyjno-sportowe z wyciągiem narciarskim "Karolinka", promenadą spacerową i boiskiem sportowym.

• Zabytkowy Kościół Ewangelicki w otoczeniu cmentarza - wzniesiony w latach 1861-1863 jako bazylika w stylu architektury berlińskiej inspirowanej włoską architekturą romańską, wnętrze inspirowane jest bazyliką starochrześcijańską. Bryła kościoła stanowi dominujący akcent w krajobrazie miasta z wysoką wieża i bocznymi nawami. Obecnie obiekt jest remontowany z przeznaczeniem na działalność sakralną, muzealną i koncertową.

• zespół pałacowo-parkowy w Jedlince. Pałac z 1615r. z aleją lipową, dziedziniec z reliktami treflowej fontanny, oficyny mieszkalne oraz zabudowania folwarczne - obecnie obiekt stanowi ofertę inwestycyjną gminy,

• pałac w Jedlince zbudowany ok. 1792r. jako pałac kupiecki wraz z oficyną - wybudowany przez słynnego architekta K.G. Langhansa, który kierował także budową Bramy Brandenburskiej w Berlinie - dziś zmodernizowany i zamieszkały

• od 1992 roku miasto jest współorganizatorem imprezy o charakterze ogólnopolskim a nawet międzynarodowym - Festiwalu Teatrów Ulicznych.

• Miasto Jedlina Zdrój od kilku lat organizuje (samodzielnie jak również w ramach związków międzygminnych) imprezy sportowe o znacznym zasięgu. Należą do nich eliminacje rajdów samochodowych (Rajd ELMOT) oraz zawody kolarskie.

GŁUSZYCA

• nad rzeką Bystrzycą, w kotlinie pom. G.Sowimi a Kamiennymi (G.Suchymi) w Sudetach Środkowych.

• Ośrodek przemysłu włókienniczego, odzieżowego oraz drzewnego.

• W czasie wojny miejsce podobozów dla więźniów i robotników przymusowych z pobliskiego Gross-Rosen.

• Znajduje się tutaj również klub piłkarski M.K.S. Włókniarz który jest obecnie w klasie A.

Atrakcje turystyczne

• zespół sztolni z czasów II wojny światowej

• Podziemne Miasto Głuszyca

• Kompleks Osówka,

• węzeł szlaków pieszych do Walimia, Jugowic, ruin zamku Rogowiec i uzdrowiskowej Jedliny-Zdroju

• Zabytkowe kościoły drewniane z XVII w. w Grzmiącej i Sierpnicy,

• zabytkowe pałacyki fabrykanckie

• drewniano-murowany zajazd z połowy XIX w.

• Tereny i wyciągi narciarskie w pobliskiej Łomnicy.

• Najwyższe wzniesienia to Włodarz, Waligóra, Soboń, Jadlińska Kopa i Rogowiec.

• Zachodnim skrajem Głuszycy przebiega linia kolejowa Wałbrzych - Kłodzko z najdłuższymi w Polsce tunelami zbudowana w połowie XIX w.

• Od 2005r Głuszyca jest miastem etapowym międzynar. wyścigu na rowerach górskich Bike Challenge

• Pałac Czas powstania: 1800 rok
  Styl: Barok
  Data wpisu do rejestru zabytków: 30.06.1966 rok
  Historia obiektu:
  Pałac z k. XVIII w., zbudowany na prostokącie, piętrowy, 7 - osiowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Naroża boniowane, okna w bogatych opaskach o charakterze dekoracji. Architektoniczny portal z otworem zamkniętym łukiem koszowym, wyżej kartusz herbowy i wygięty gzyms naczółkowy. Obecnie służy jako dom mieszkalny, najokazalszy budynek w mieście.

WAŁBRZYCH-

• nad rzeką Pełcznica w Górach Wałbrzyskich, na terytorium dwóch regionów: Pogórza Zachodniosudeckiego i wschodniej części Sudetów Środkowych.

• Wałbrzych istniał już w 1305 roku, prawa miejskie uzyskał po roku 1400 .

• Największy rozkwit miasto przeżywało w XIX wieku , wraz z rozwojem przemysłu - głównie górnictwa, przemysłu tekstylnego, produkcji porcelany i koksownictwa.

• Do niedawna duży ośrodek przemysłowy, centrum administracyjne województwa wałbrzyskiego oraz ośrodek górnictwa, obecnie gmina miejska o funkcjach przemysłowo-handlowo-usługowych z rozwijającymi się funkcjami ośrodka turystycznego,

• najwyższy punkt na Borowej - 853 m n.p.m. Najniższym punktem jest dolina Pełcznicy - 315 m n.p.m.

• Drugie miasto pod względem l. ludności w województwie (więcej mieszkańców ma jedynie Wrocław),

• trzecie pod względem powierzchni (większą powierzchnię mają Wrocław i Jelenia Góra).

• Wałbrzych był w latach 1975-1999 miastem wojewódzkim.

Pochodzenie nazwy miasta

• Niemiecka nazwa miasta, Waldenburg oznacza dosłownie "leśny gród".

• Miasto, nad którym wznosi się kopuła Chełmca (851 m n.p.m.),

Historia przemysłu w Wałbrzychu

• Mieszkańcy pierwszego grodu wałbrzyskiego trudnili się bartnictwem i myślistwem. W późniejszym okresie do branż tych doszły rolnictwo oraz hodowla bydła.

• Górnictwo —powstanie pierwszej wałbrzyskiej kopalni węgla kamiennego pochodzi z 1366 roku. W 1805 było już 54 kopalni.. XX wiek to okres intensywnej eksploatacji złóż węgla. Rok 1990 to okres początku końca zagłębia wałbrzyskiego.

• Sukiennictwo - W XVII i XVIII wieku wyroby dolnośląskich tkaczy, trafiały na rynki zbytu w Europie, Ameryce Południowej i Afryce.. Połowa XVIII wieku to okres uprzemysłowienia wałbrzyskiego tkactwa.

• Koksownictwo — Pierwsze próby koksowania wałbrzyskiego węgla podjęto w 1776 roku.

Zabytki

• ZAMEK KSIĄŻ - największy zamek na Dolnym Śląsku, trzeci pod względem wielkości w Polsce (po Wawelu i Malborku). Wybudowany w latach 1288-1292 dla Bolka I ażeby mógł się on bronić przed najazdem Czechów. Po wygaśnięciu dynastii Książ wielokrotnie zmieniał właścicieli (dynastie czeskie, węgierskie, niemieckie). Najdłużej (1509-1941) na zamku panował ród Hochbergów. W 1941r obiekt skonfiskowany przez III Rzeszę, przebudowywany (1943-1945) na Hitlerowską siedzibę. Pod zamkiem znajduje się wybudowany podczas II wojny światowej system podziemnych korytarzy, prawdopodobnie będących częścią większego kompleksu Riese - budowanego w Górach Sowich. Przeznaczenie tuneli nie zostało jednak wyjaśnione.

• Wałbrzyski Rynek - centralny plac miasta na którym w 1731 roku stał drewniany ratusz. W 1996 roku rynek przeszedł gruntowną modernizację, ograniczono na nim ruch samochodowy, wybudowano fontannę oraz elementy małej architektury

• Budynek Muzeum Okręgowego - wybudowany został w 1801 roku.

• Pałac Tielscha - pałac wybudowany dla właściciela pobliskich Zakładów Porcelany - Carla Tielscha. Projekt wykonany przez budowniczego wrocławskiego Wassemanna.

• Dawny pałac rodu Czettritzów (1604-1628), późnorenesansowy, rozbudowany 1857 na siedzibę administracji książąt pszczyńskich.

• Palmiarnia w Lubiechowie -wybudowana została w latach 1911-1914 na rozkaz księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV von HochbergaNa powierzchni 1900 m² występuje ponad 80 gatunków roślin pochodzących z całego świata.

• Szczególnie rozwinięty jest przemysł ceramiczny, oraz przemysł motoryzacyjny.

• Produkcja porcelany to tradycyjna gałąź przemysłu wałbrzyskiego.

• Początkiem produkcji porcelany w Wałbrzychu była fabryka wyrobów kamionkowych Rauscha którą założono w 1820 roku.

• Kolejnym wielkim zakładem była fabryka porcelany Hayna wybudowana i uruchomiona w 1829 roku.

• Obie te fabryki dały początek Zakładom Porcelany Stołowej Krzysztof.

• Od 1845 roku w Starym Zdroju czynna była fabryka porcelany Tielscha, która po przemianowaniu, unowocześnieniu i rozbudowie działa do dziś pod nazwą Fabryka Porcelany Wałbrzych.

Wałbrzyska Galeria Sztuki BWA "Zamek Książ"

• została utworzona 1 stycznia 1976 roku przez Wojewodę Wałbrzyskiego,

• a od 1 stycznia 1996 roku jej organizatorem jest Gmina Wałbrzych.

• Celem działalności Galerii jest promowanie sztuki współczesnej poprzez prezentację ciekawych i oryginalnych postaw twórczych artystów z kraju i z zagranicy oraz twórców własnego środowiska.

• Galeria organizowała pokazy szkła artystycznego z kolekcji własnej za granicą, we Włoszech - w Pałacu Sztuki w Foggii, w Czechach i w Rosji oraz wielokrotnie w ośrodkach wystawienniczych w Polsce.

Współpraca zagraniczna:

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Gzira	Malta	12 listopada 2000
Foggia	Włochy	14 stycznia 1998
Vannes	Francja	2 października 2001
Hradec Kralove	Czechy	6 listopada 1991
Freiberg	Niemcy	26 czerwca 1991
Jastarnia	Polska	9 maja 1997
Tuła	Rosja	30 września 1991
Dniepropietrowsk	Ukraina	4 czerwca 2001

GÓRY WAŁBRZYSKIE

• pasmo górskie w Sudetach Środkowych,

• w całości w Polsce;

• najwyższy szczyt - Borowa, 853 m n.p.m.

• Przebiegają na długości 35 km z północnego zachodu na południowy wschód, od doliny Bobru do doliny Bystrzycy.

• Od południa, poprzez dolinę Leska i Kotlinę Wałbrzyską graniczą z Górami Kamiennymi i Kotliną Kamiennogórską,

• od zachodu z Górami Lisimi będącymi grzbietem Rudaw Janowickich.

• Na północnym zachodzie docierają aż do Gór Kaczawskich.

• Na północy przechodzą płynnie w Pogórze Wałbrzyskie,

• na wschodzie, w dolinie Bystrzycy, łączą się z Górami Sowimi.

• Góry Wałbrzyskie składają się z kilku części. Są to:

• Masyw Trójgarbu 778 m n.p.m i Krąglaka,

• Masyw Chełmca 851 m n.p.m,

• Kotlina Wałbrzyska,

• Góry Czarne,

• Rybnicki Grzbiet.

Budowa geologiczna

• Zbudowane są ze skał osadowych, głównie piaskowców, zlepieńców i łupków oraz wulkanicznych - porfirów, melafirów i ich tufów.

• Skały te powstały w karbonie i permie.

• W górnym karbonie powstały złoża węgla kamiennego, a w mezozoiku - barytu.

Ochrona przyrody

• Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich

• Obszar Chronionego Krajobrazu Kopuły Chełmca, Trójgarbu i Krzyżowej Góry k/Strzegomia

• Najwyższe partie Gór Wałbrzyskich tworzą permskie skały wylewne - czerwonawe ryolity (potocznie nazywane porfirami) i ciemne trachybazalty (znane też jako melafiry), będące świadectwem dawnej działalności wulkanicznej w tym regionie.

• wydobywano tu również rudy ołowiu,

• Wydobycie srebra prowadzono też w okolicy Boguszowa-Gorc, a do niedawna pozyskiwano tu też baryt.

• Warto też wspomnieć o licznych, w większości nieczynnych dziś kamieniołomach, w których eksploatowano skały dla potrzeb budownictwa.

• Z budową geologiczną Gór Wałbrzyskich związane też jest występowanie wód mineralnych, krążących w szczelinach na linii uskoków tektonicznych.

• Są to szczawy wodorowęglanowo-sodowe, znane głównie ze Szczawna Zdroju, choć dawniej występowały też w Jedlinie Zdroju i w samym Wałbrzychu, w dzielnicy noszącej do dziś nazwę Stary Zdrój.

• Zanikły jednak na skutek obniżenia poziomu wód spowodowanego intensywną eksploatacją węgla kamiennego.

 

Hydrografia

• Cały obszar Gór Wałbrzyskich znajduje się w dorzeczu Odry, czyli w zlewisku Morza Bałtyckiego. Odwadniają je trzy główne rzeki, do których wpadają mniejsze potoki.

• Te rzeki to: Bóbr, Bystrzyca, Nysa Kłodzka, 

SZCZAWNO ZDRÓJ

• Profile lecznicze dla dorosłych:

choroby narządu ruchu: pourazowe, reumatyczne, zwyrodnieniowe i osteoporoza,

choroby układu oddechowego, w tym: laryngologiczne, astma, choroby alergiczne,

pylico-krzemica i inne choroby zawodowe,

choroby układu moczowego,

choroby układu sercowo-naczyniowego,

choroby układu trawiennego,

choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii,

cukrzyca typ I i II.

nerwice i zaburzenia psychosomatyczne

• Profile lecznicze dla dzieci:

choroby układu oddechowego (astma oskrzelowa, choroby alergiczne i laryngologiczne),

choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii,

wady postawy,

-Uzdrowiskowa, położona jest w Sudetach środkowych.

-Leży na wysokości ok. 410 n.p.m. u podnóża góry Chełmiec (869 m n.p.m.) najwyższego szczytu Gór Wałbrzyskich,

-w dolinie potoku Szczawnik.

-Klimat Szczawna podgórski, lekko bodźcowy, łagodny i orzeźwiający jest określany jako klimat dolin i kotlin śródgórskich, wynika to z położenia, od południowego-wschodu Szczawno osłonięte jest Górą Parkową a wzniesienia Białego Kamienia i duże obszary leśne chronią uzdrowisko przed wiatrami wiejącymi od Wałbrzycha.

-Za twórcę sławy zdrojowego Salzbrunn (dawna nazwa zdroju) uchodził pierwszy lekarz uzdrowiska i jego entuzjastyczny propagator, Samuel August Zemplin, który pod okiem Hochbergów wystawił tu w I poł. XIX w. pensjonat, pijalnię wód mineralnych, zainicjował powstanie słynnych parków zdrojowych i budowli umilających życie spacerowiczom (wieża Anny, kawiarnia, hala spacerowa itp.).
-XIX-wiecznych pacjentów Szczawna leczono litrami wody, porannymi kąpielami oraz serwatką, którą ordynowano przede wszystkim gruźlikom.

-Szczawieńska serwatkarnia była największą w Niemczech.

-Do największych walorów miasta należą wody lecznicze, szczawy wodorowęglanowo-sodowo-wapniowo-magnezowe: "Mieszko", "Dąbrówka", "Młynarz" i " Marta".

-W uzdrowisku znajdują się dwa parki utrzymane w stylu angielskim (Zdrojowy i Szwedzki - 26,5 ha) z bogatą roślinnością rodzimą i aklimatyzowaną (ok. 180 gatunków) wśród której wiele drzew i krzewów to pomniki przyrody (130). Na szczególną uwagę zasługują różaneczniki i azalie - z przepięknymi kwiatami w okresie wiosennym. Parki powstały na przełomie XVIII i XIX. Od 1996 prowadzona jest rewaloryzacja parku Zdrojowego. Celem rewaloryzacji jest odtworzenie charakteru parku z końca XIX, kiedy to cieszył się największą popularnością.

KSIĄŻAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY

-na granicy Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych,

-obszar Parku podzielono umownie na 3 podstawowe Zespoły:

• Dobromierski Zespół Krajobrazowy (teren północno-zachodni)

• Książański Zespół Krajobrazowy (teren centralny)

• Lubiechowski Zespół Krajobrazowy (teren wschodni)

Rezerwaty

-Jeziorko Daisy

-Przełomy pod Książem

ŚWIEBODZICE

-miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie świdnickim.

-W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

-Od południa bezpośrednio graniczy z powiatem wałbrzyskim.

-w środkowym biegu rzeki Pełcznicy, na skraju Książańskiego Parku Krajobrazowego.

-Miasto leży na wysokości od ok. 280 do 425 m n.p.m. (góra Grabnik).

-Nieco na północ, poza granicami miasta, znajduje się trawiaste lądowisko, które będzie stanowić przyszłe Lotnisko Sudeckie po zbudowaniu utwardzonej 850-metrowej drogi startowej, o znaczeniu regionalnym, międzygminnym, m.in. obsługującym miasto Wałbrzych.

-w pasie Obniżenia Podsudeckiego, na styku dwóch mezoregionów: od strony południowej - Pogórza Świebodzickiego (południowo-wschodnia część Pogórza Wałbrzyskiego), stanowiącego część Sudetów Środkowych, od północnej - Równiny Świdnickiej, stanowiącej część Przedgórza Sudeckiego

Bogactwo naturalne

-Największym bogactwem naturalnym Świebodzic przez kilka stuleci były skały wapienne. Ich wydobycie rozpoczęto w 1599 r.

-Na południowo-wschodnim krańcu miasta w kierunku Mokrzeszowa zachował się należący do miasta kamieniołom, którego eksploatację zakończono ostatecznie w 1866 r.

-Również w samym mieście prowadzono eksploatacje wapieni na potrzeby budowlane. Pozostałością po tym jest obecny zbiornik "Warszawianka"

-Surowiec ten również służył jako znakomity materiał rzeźbiarski. Ze świebodzickiego "marmuru" wykonane są liczne barokowe kominki na zamku Książ jak i chrzcielnica w kościele św Piotra i Pawła.

-Relacje historyczne wspominają również o występowaniu złota. Wydobywano także ołów i srebro.

-Okolice Świebodzic, podobnie jak i całe Sudety kryją w sobie wiele kruszców jak i cennych kamieni nie mających już znaczenia przemysłowego i będących ciekawostkami mineralogicznymi.

-Obecnie jedynymi eksploatowanymi surowcami na terenie miasta to piaski i żwiry wodno-lodowcowe. W przeszłości wydobywano jeszcze glinę na potrzeby działającej w mieście cegielni.

Bez opłat celnych z Czech można wywieźć każdą ilość towarów niemających charakteru handlowego, z wyjątkiem przedmiotów stanowiących dziedzictwo kultury narodowej (przy wywozie antyków i innych przedmiotów artystycznych konieczny jest certyfikat stwierdzający, że nie są one częścią dziedzictwa kulturowego). Podróżni wjeżdżający do Czech od strony Austrii z przejść ze sklepami bezcłowymi (Duty Free Shoop) powinni się liczyć z możliwością kontroli celnej.

Przejścia górskie-turystyczne:

Przejścia te można przekraczać pieszo, rowerem, na nartach i na wózkach inwalidzkich o napędzie ekologicznym. Granicę można przekroczyć z ważnym paszportem nawet jeśli nie ma tam funkcjonariusza Służby Granicznej (na terenie Dolnego Śląska działają dwa Oddziały SG Sudecki i Łużycki) i czasie podanym na tablicy. Osoby przekraczające granicę państwową na szlakach turystycznych przecinających granicę państwową mogą bez zezwolenia, cła, podatku i innych opłat przywozić i wywozić środki spożywcze, leki oraz rzeczy osobistego użytku potrzebne na czas podróży i pobytu, a także sprzęt do uprawiania turystyki i sportu, pod warunkiem powrotnego ich wywozu. Prócz obywateli poliskich i czeskich, z turystycznych przejść granicznych na szlakach turystycznych mogą korzystać obywatele z zastepujących państw: Republiki Austrii, Królestwa Belgii, Republiki Grecji, Królestwa Danii, Republiki Estonii, Republiki Finlandii, Republiki Francuskkiej, Królestwa Hiszpanii, Królestwa Holandii, Państwa Izrael, Japonii, Republiki Irlandii, Republiki Islandii, Kanady Wielkiego Księstwa Luksemburg, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Federalnej Niemiec, Królestwa Norwegii, Republiki Portugalii, Republiki Słowackiej, Republiki Słowenii, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Konfederacji Szwajcarskiej, Królestwa Szwecji, Republika Węgierskiej, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republiki Włoskiej.

Kilometrówka:

• Wrocław - Świdnica 52.7 km

• Świdnica - Dzierżoniów 20,4 km

• Dzierżoniów - Ząbkowice Śl. 20,5 km

• Ząbkowice Śl. - Bardo 12,7 km

• Bardo - kłodzko 10,6 km

• Kłodzko - Polanica Zdrój 14,6 km...18min

• Polanica zdrój - Szczytna 7,4 km...

• Szczytna - Duszniki Zdrój 5,2 km...5min

• Duszniki Zdrój - Lewin Kłodzki 8,7 km...9min

• Lewin Kłodzki - Kudowa Zdrój 7,4km...8min

• Kudowa Zdrój - Czermna 2,2km...4min

• Czermna - Radków 12,4km

• Radków - Tłumaczów 6,5km...11min

• Tłumaczów- Broumov 10km...13min

• Broumov - Hejtmankowice 3,4km...5min

• Hejtmankowice - Pekov 12,2km...12min

• Pekov - Teplice n/Metuji 6,8km...9min

• Teplice n/Metuji - Adrspach 9,1km…11min

• Adrspach - Mezimesti 19,1km...25min

• Mezimesti - Mieroszów 6,3km...6min

• Mieroszów - Unisław Śląski 7,3km...6min

• Unisław Śląski - Wałbrzych 12,3km

• Wałbrzych - Szczawno Zdrój 4,6km...6min

• Szczawno Zdrój - Świebodzice 10,9km...16min

• Świebodzice - Świdnica 12,6km...12min

• Świdnica - Marcinowice 12,9...13min

• Marcinowice - Mirosławice 17,1km...14min

• Mirosławice Tyniec mały 12,7km...10min

• Tyniec Mały - Wrocław 14,1km...21min

Konstytucja	Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Język urzędowy	polski^[1]
Język używany	polski
Stolica	Warszawa
Ustrój polityczny	demokracja parlamentarna
Typ państwa	demokratyczny
Głowa państwa	Prezydent RP Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu	Bronisław Komorowski
Szef rządu	Prezes Rady Ministrów Donald Tusk
Wicepremierzy
Powierzchnia  • całkowita	68. na świecie 322 575 ^[2] km²
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narodowości	33. na świecie 38 136 000▼^[3] 122 osób/km² Polacy: 96,7% ^[4]
Konstytucja	Konstytucja Czech
Język urzędowy	czeski
Język używany	czeski
Stolica	Praga
Ustrój polityczny	republika parlamentarna
Typ państwa	demokracja
Głowa państwa	prezydent
Szef rządu	premier
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	114. na świecie 78 866 km² 2%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narodowości	78. na świecie 10 467 542^[1]▲ 133 osób/km² Czesi: 94,2%^[2]

Struktura etniczna: Czesi (94 %), Słowacy (3,1 %), pozostali (2,9 % głównie Polacy, Niemcy i Węgrzy) 
Religie: katolicy (39 %), protestanci (3 %), husyci (2 %), prawosławni (3 %), bezwyznaniowi  (40 %), pozostali (13 %)
Podział administracyjny kraju: 76 okresów (powiatów), 14 krajów (województw) i 4 miasta  wydzielone: Praga, Ołomuniec, Brno i Ostrawa.
Przyrost naturalny: -2,1 %
Przeciętna długość życia: m.70,4 l.; k.77,3 l.
Ludność miejska: 65,4 %
Struktura użytkowania ziemi: grunty orne (40 %), plantacje (2 %), użytki zielone (11 %), lasy (33 %), pozostałe (14 %)
Struktura zatrudnienia: rolnictwo (7 %), przemysł (42 %),usługi (51 %)
PNB na 1 mieszk: 5040 USD
Zadłużenie: 21 456 mln USD
Święto narodowe: 28 października (ogłoszenie suwerennego państwa Czechosłowacji w1918 r.)

ALFABET CZESKI

Różnice w wymowie:

- litera ř wymawia się jako rz np. řeka powiemy rzeka

- istnieje różnica w wymowie h i ch. H wymawia się jakby przez gardło, podobnie jak Polacy na wschodzie. Natomiast ch wymawia się normalnie, tylko jakby kładzie się na nie nacisk. Ewentualna pomyłka może nas czasem drogo kosztować.

- w języku polskim nie ma długości w samogłoskach. W czeskim samogłoski krótkie a, e, i , o, u wymawia się przez sekundę, czyli bez przedłużenia, natomiast wymawając á,é,í,ó,ú,ů powinniśmy je przedłużyć i wymawiać przez około 2 sekundy. W mowie potocznej nie spotyka się tego rozróżnienia. Długości są bardzo ważne, ponieważ możemy w wielu przypadkach pomylić znaczenie wyrazów np. uhel (węgiel), úhel (kąt). Część możliwości pomyłek jest wyszczególniona w dziale słownictwo tematyczne. Różnica pomiędzy ú a ů jest taka, że ú występuje na początku wyrazów np. území lub kiedy dwa wyrazy są ze sobą połączone na początku drugiego jeśli zaczynał się jako samodzielny na ú np. trojúhelník, ů zwykle znajduje się w środku wyrazu.

- spółgłoski: ň, š, ž odpowiadają polskim ń, sz, ż, natomiast č wymawiane jest jako dźwięk pośredni między cz a ć. D' i t' odpowiadają polskim dź i ć

- jeśli mamy słowo typu květ czy svět , litera v jest wymawiana jako w, nie jak f w języku polskim - W połączeniach Mě np. město, rozumět, země wymawia się jako mněsto, rozumnět, zemně.

- połączenie KD wymawia się jako GD np. niKDo wymawiamy niGDo, KDyž - Gdyž

- w wyrazach mających dwie jednakowe samogłoski następujące po sobie wymawia je się jako jedną np. denní - wym. Dení

- samogłoskę ě wymawia się jako je

PRZEPISY CELNE

Od 1 maja 2004 r. nie istnieją granice celne pomiędzy krajami Unii Europejskiej a Polską. Turyści podróżujący po krajach Unii nie podlegają żadnym ograniczeniom dotyczącym ilości zakupionych i przewożonych towarów pod warunkiem, że są one przeznaczone do użytku osobistego i nie podlegają odsprzedaży. Pojęcie "do użytku osobistego" oznacza również wykorzystanie przewożonych towarów na prezenty, jednakże ich sprzedaż jest naruszeniem prawa i grozi ich konfiskatą oraz dodatkową karą. Odebraniu może również podlegać pojazd, którym towary są przewożone.

Przykładowo, przewożone towary uznaje się za przeznaczone do użytku osobistego, jeżeli nie przekraczają ustalonych limitów:

· 800 papierosów

· 200 cygar

· 1 kg tytoniu

· 10 litrów spirytusu

· 20 litrów wina ze zwiększoną zawartością alkoholu (np. sherry, porto)

· 90 litrów wina (w tym maksymalnie 60 litrów wina musującego)

· 110 litrów piwa.

Generalna zasada mówi, że osoby poniżej 17 roku życia nie mogą przewozić wyrobów alkoholowych lub tytoniowych.

Po przystąpieniu Polski do UE nie ma możliwości ubiegania się przez polskich turystów wracających do kraju o zwrot podatku VAT od towarów zakupionych w krajach unijnych.

Napiwki

Napiwki bywają zwykle zostawiane przez gości na stole. Jeżeli chcecie Państwo wręczyć obsłudze napiwek, należy doliczyć do rachunku około 10% jego wartości, a sumę zaokrąglić w górę. Klient, po przyniesieniu rachunku przez obsługę, powinien wymienić dokładną sumę, którą chciałby zapłacić. Jeżeli suma nie zostanie podana, kelner wyda całą resztę. Jeżeli podczas wydawania reszty powiedzą Państwo „děkuji“(dziękuję), kelner uzna, że reszta pieniędzy to napiwek.

Palenie papierosów

W Czechach wprowadzono przepis ograniczający palenie papierosów. Jednym z głównych punktów jest zakaz palenia w miejscach publicznych (miejsca postoju środków komunikacji publicznej - przystanki, dworce, środki komunikacji, obiekty kulturalne). W restauracjach właściciel zobowiązany jest do wyznaczenia miejsc dla niepalących (osobne pomieszczenie lub godziny dla niepalących w porze serwowania obiadów i kolacji).

Sprzedaż wyrobów tytoniowych

Sprzedaż wyrobów tytoniowych osobom poniżej 18 roku życia jest zabroniona

---