Komeński Jan Amros (1592-1670) czeski pedagog, w którego dziele pojawił się po raz pierwszy termin dydaktyka jako oznaczenie osobnej dziedziny naukowej, „Didactica magna” wg. Niego dydaktyka ma dość szerokie zastosowanie, uznał ją za jedyna naukę pedagogiczna, która obejmuje problemy nauczania i wychowania, u podstawy poglądów Komańskiego leży sensualistyczna teoria poznania, duża wagę przywiązał do zasady poglądów w nauczaniu(prawdziwość i pewność nabywanej wiedzy zależy od świadectwa zmysłów), uniwersalna metoda nauczania - objecie nauczania ogółu ludzi, wiara w ta metodę doprowadziła do niedocenianie roli nauczyciela w procesie dydaktycznym, jego zasługa jest również klasowo-lekcyjny system nauki szkolnej - 4 sześcioletnie szczeble: szkoła macierzysta (do 6 lat), szkoła języka ojczystego (do 12), szkoła języka łacińskiego (do 18), akademia (do 24) Zwracał uwagę na 3 zdolności, których rozwój zależy od działalności jednostki: umysł, ręka, język, umożliwiają one człowiekowi kontakt ze światem.
Freinet Celestyn (1896-1966) wraz z żona stworzył system nowych technik nauczania, wg. niego należy tak przystosować szkołę do dziecka aby umożliwić mu uruchomienie jego energii życiowej. Nie wystarczy do tego tylko nauczyciel ale odpowiednie środowisko. Dziecko czyni wszystko w atmosferze swobody, swobody w wyborze kierunku i tematu interesujących je zajęć. Szkoła przestaje być zbiorek klas, w których dzieci czytają, piszą, słuchają ale przekształca się w zakład pracy dziecięcej. Wyodrębnia on 3 fazy rozwoju dziecka; faza prób i błędów (działanie po omacku), faza urządzania się (zaczyna wprowadzać ład w działanie), faza zabawy-pracy. Jego metoda opiera się na stosowaniu różnych technik, ich obszarem są rożne pracownie, gdzie dzieci wykonują rożne czynności.
Pestalozzi Jan Henryk (1746-1827) kontynuował dzieła Komańskiego. Twierdził ze wychowanie nowego człowieka jest możliwe tylko w takim ustroju społecznym który zlikwiduje egoizm jednostek i grup społecznych. Jego metodę nazwał metoda biedoty, ponieważ rozwój jej naturalnych zdolności miała uzależnić od laski bogatych. Chciał oprzeć nauczanie na psychologii dziecka, czyny wychowawcze powinny być dostosowane do stopnia rozwoju sil dziecka. Za główny cel nauczania przyjął rozwijanie moralności i umysłu dziecka, pobudzanie i rozwijanie własnej działalności umysłowej dziecka, kierowanie obserwowaniem otaczających je zjawisk i ich wyrażanie w słowie. Wyróżnił 4 momenty w procesie nauczania: spostrzeżenie przedmiotów, kształcenie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów, porównanie przedmiotów i kształtowanie pojęć, nazywanie przedmiotów. Pojecie w tych metodach jest najważniejsze, wprowadził roznieć wiele faz aktywności praktycznej (malowanie, dokonywanie przedmiotów, tworzenie ich).
Rousseau Jan Jakub (1712-1778) był bojownikiem o prawo do aktywności oraz do swobodnego rozwoju. Krytykował szkole werbalnego nauczania, domagając się edukacji odpowiadającej zainteresowaniem dziecka, w 1762 sformułował zasadę swobodnego wychowania, uważał ze wychowanie umysłowe dziecka należy rozpocząć po 12 r.z , w młodszym wieku należy rozwinąć zmysły.
Herbart Jan Henryk (1776-1841) miał wpływ zarówno jak na nauczanie początkowe i na wyższych szczeblach. Przedstawił system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii, za główny cel wychowania i kształcenia uważał ukształtowanie moralnego charakteru, a za prowadzące do tego główne środki - kierowanie dziećmi, karności, nauczanie wychowujące. Wg niego dydaktyka to cześć pedagogiki ale jej zadaniem miało być nauczanie wychowujące. Metafizyczna filozofia leżąca u podstaw dydaktyki zakłada ze istnienie dyszy jako czegoś słabego i niezmiennego, a reakcje psychiczne traktować jako akty samozachowawcze. Tworem duszy są masy wyobrażeń pozostające w ciągłym ruchu. Nauczanie wychowujące nazwano teoria stopni formalnych. 4 stopnie formalne: jasnosc-powolne podążanie naprzód, kojarzenie, system - wymaga uporządkowania myśli, metodę - zastosowana do wykonywania zadań, prac. Pod jego wpływem utworzył się obraz szkoły europejskiej.
Dawid Jan Władysław (1859-1914) zwolennik systemu klasowo-lekcyjengo, cechowała go duża elastyczność, swoboda, w stosowaniu kryteriów a także wyraża samodzielności poznawcza. Wg niego na podstawowy proces psychiczny składają się trzy momenty: poznanie bezpośrednie, poznanie pośrednie, działanie. Domagał się oparcia nauczania na poznaniu zmysłowym, umysłowym i na działaniach praktycznych. przedstawił analizę miedzy procesami poznania a nauczania (wprowadzenie przypuszczalnego rozwiązania, przez obserwacje i eksperymenty przyjęcie lub jego odrzucenie)
Hessen Sergiusz (1887-1950) w swojej koncepcji oparł się na założeniu iż wszelkie prawdziwe poznanie jest zarazem poznaniem naukowym, wg niego cały człowiek w swej pełni a nie sam jego rozum powinien być materiałem wychowania naukowego, popierał rozwiązanie Kanta ze istnieje tylko jedno poznanie doświadczalne, które składa się z dwóch elementów: forlano-biologicznego (podstawa wiarygodności poznania), zmysłowego (właściwy materiał poznania). Zadaniem nauczania uczynił opanowanie metody. Metodę traktuje jako cos osobistego, cos obiektywnego. Opanowanie przez ucznia metody poznania naukowego ma polegać na umiejętności jej stosowania w rozwiązaniu rożnych zagadnień. Przedstawił koncepcje wykształcenia ogólnego z 3 szczeblami: kurs epizodyczny(I-IV), systematyczny(V-XII), naukowy.
Nawroczyński Bogdan (1882-1974) zasugerował wprowadzenie do szkol dwu toków lekcji, opartych na stopniach formalnych, zmodyfikował stopnie Deweya i nadal im następującą postać: zetkniecie ucznia z trudnością teoretyczna lub praktyczna, sformułowanie podstawowego pytania, poszukiwanie, sformułowanie i utrwalenie zdobytej wiedzy, połączenie z wyobrażeniem zastosowanie jej w szereg ćwiczeń. Próbował im nadać bardziej ogólną i szkolną postać.
Galpierin Piotr Jakowlewicz (1901-1988) twórcą teorii etapowego kształtowania czynności umysłowych, ogłosił pogląd o związku psychiki z zachowaniem, nauczanie wymaga wprowadzenia treści odpowiadających strefie najbliższego rozwoju ucznia, a nie aktualnego poziomu tego rozwoju. W czynnościach ucznia wyodrębnił 3 fazy: orientacyjna, wykonawcza, kontrolna.
Dewey stworzył system oparty na założeniu ze treści i metody pracy szkolnej należy przystosować do natury dziecka, a jednocześnie ta naturę wprowadzać przez odpowiednie treści do rożnych dziedzin życia społecznego. Do treści kształcenia wręczył on formy działań praktyczno wytwornych. Wg niego myśl jest odrębna częścią maszynerii umysłowej, dlatego powinna być rozwijana za pomocą specjalnych ćwiczeń. Przedmioty nauki dzieli na: przedmioty które wymagają biegłości w wykonywaniu pewnej czynności, przedmioty polegające na nabywaniu wiedzy, przedmioty w których biegłość wykonania i zasób wiadomości maja mniejsze znaczenie, wymagające natomiast myślenia abstrakcyjnego.
Myślenie jest podporządkowaniem materiału w celu wykonywania, co on oznacza albo na co wskazuje. Również obserwacja jest bardzo ważna. Uczniowie nabywają zdolności obserwacji aby: przekonać się jakiego rodzaju trudności maja przed oba, wprowadzić hipotetyczne wyjaśnienia zagadkowych rysów wykrytych przez obs., sprawdzić nasuwające się przypuszczenia. Podział lekcji na stopnie: nasuniecie się problemu, obserwacja, przegląd faktów, wykrycie i wyjaśnienie problemu, powstanie hipotezy, sprawdzenie rozwiązanej idei.
|
Cele wskazują na kierunki dążeń nauczyciela i uczniów, jest to antypacja zdarzeń przyszłych - wyprzedzanie w myśli tego co ma być. Wyróżniamy cele główne(ogólne kierunki dążeń), cele operacyjne (przewidywalne wyniki jakie uczeni powinien osiągnąć po zakończeniu zajęć: poznawcze, kształcące, wychowawcze.
1. Wykształcenie zawodowe stało się pierwszoplanowa potrzeba społeczna a także potrzeba jednostki - jako norma jej uczestnictwa w życiu spoleczno-kulturowym. Edukacja ma na celu względnie cele społeczne i jednostkowe:
Cele społeczne: każde rozumne społeczeństwo zmierza do zapewnienia sobie warunków harmonijnego rozwoju czyli do ukształtowania takich kwalifikacji ogólnych i zawodowych takich postaw, alby wszystkimi siłami służyły społeczeństwu.
Cele jednostkowe: dobro i szczęście jednostki, kształtowanie takich kwalifikacji jakie najbardziej odpowiadają jego zdolności, zainteresowaniom.
2. Cele kształcenia ogólnego które ma trzy podstawowe cele: a). opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce, z każdej z tych dyscyplin nauczanie szkolne czerpie tylko te wiadomości, które stanowią jej postawy czyli najważniejsze fakty i uogólnienia, b). Ogólne przystosowanie uczniów do działalności praktycznej. Stosunek człowieka do rzeczywistości wyraża się przede wszystkim w działalności poznawczej. Szkoła ma zapewnić opanowanie umiejętności mówienia, czytania, pisania i liczenia. Umiejętności te otwierają drogę go komunikowania się. Rozwiązywanie problemów kształtuje postawę badawcza wobec zjawisk, c). Kształtowanie u uczniów przekonać i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości. Obok czynnika poznawczego w naszym przekonaniu jest wiele miejsca na ładunek emocjonalny. Zadaniem szkoły jest umożliwienie dokonania wartościowego wyboru poglądów oraz tworzyć nowe systemy wartości. Celem jest również ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczej
Metody kształcenia to metody zmieniające osobowość uczniów, a naczynie jest organizowaniem racjonalnego uczenia się. Jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości ucznia. Wyróżniamy 4 metody kształcenia:
1.asymilacji wiedzy (podająca):charakter poznawczy o charakterze reprodukcyjnym, jest prosta, sprowadza się do doboru treści i sposobu jej przekazania: opowiadanie - zaznajomienie z określonymi rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Zastępuje obserwacje naturalna, powinno wdrążać uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywaniem określonych faktów. Wykład - przekazywanie określonych informacji z zakresu rożnych nauk. Pogadanka- zmusza do samodzielnej pracy umysłowej. Rozmowa nauczyciela z uczniami przy czym nauczyciel kieruje rozmowa. Pogadanka służy do przygotowania do pracy na lekcji, zaznajomienia z materiałem, utrwalanie wiadomości. Rodzaje: wstępna, zaznajomienie z nowym mat., syntetyzująca, utrwalająca. Dyskusja - wymiana poglądów na określony temat. Do niej potrzebnie jest przygotować wiadomości i nauczanie dyskusji. Praca z książka - poznanie i utrwalanie wiadomości. Samodzielna praca, wyszukiwanie odpowiedzi na pytania.
2.metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowa) - sprzyja wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce, przekształcają wiedze bierna na czynna, zmusza do analizy sytuacji, rozwiązywanie problemów. Ma 3 poziomy poznania: poziom konkretów, modeli, teorii. Wyróżniamy: klasyczna metoda poznawcza - dominacja uczenia się nad nauczaniem, cel to uruchomienie sił ucznia, wzbudzenie wiary w siebie, przekonać ze jest w stanie rozw. Problem. Wymaga wysokiego kunsztu nauczyciela. Metoda przypadków - polega na rozpatrywaniu przez grupę opisu jakiegoś przypadku i rozwiązań jakiś trudności w celu jego wyjaśnienia. Metoda sytuacyjna - polega za wprowadzenie uczniów w sytuacje złożona, za której w rożnych rozw. Przemawiają za i przeciw. Trzeba zrozumieć sytuacje i podjąć decyzje w sprawie jej rozw. I przeprowadzić skutki tej decyzji. Giełda pomysłów - zespołowe wytwarzanie pomysłów rozw. Jakiegoś zadania, trzeba znaleźć ich jak najwięcej, dopiero później podaje się ich ocenie. Mikronauczanie - metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych. Małe grupki obserwują fragment lekcji, później go analizują i oceniają. Gry dydaktyczne - cecha wspólną jest zabawa. Gra jest odmiana zabawy która polega na przestrzeganiu zasad. : zabawy inscenizacyjne, stymulujące, logiczne.
3.metody waloryzacyjne (eksponującymi)- nie tylko poznanie rzeczywistości ale ja przeżyć emocjonalnie i ocenić: metoda impresyjna - organizowanie uczestnictwa w odpowiednio eksponowanych wartościach (społeczne, moralne). Cele: wywołanie czynności jak zdobycie inf. O dziale eksponowanym i twórcy. Metody ekspresyjne - stworzenie sytuacji w której sami wytwarzają lub odtwarzają dane wartości, wyrażając siebie.
4.metody praktyczne - przybliżenie do poznania świata, zmieniając rzeczywistość. Metody ćwiczebne - podanie tematu, opis wykonania, wskazanie metod, pokaz wzorca, udział w realnych zadaniach wytwornych. Metoda realizacji zadań wytwórczych - polega na kierowaniu zajęciami w czasie którym uczniowie wykonują rożne prace. Uświadamianie celu, warunków, środków, opracowanie metod, przygotowanie materiałów, wykonanie samodzielnej pracy
|
Dydaktyka, dział pedagogiki dotyczący ogólnie metod nauczania i uczenia się, teoria nauczania, uczenia się. Dydaktyka szczegółowa (metodyka) - zajmuje się wybranymi przedmiotami. Zajmuje się badaniami celów i treści kształcenia oraz warunków działalności dydaktycznej.Przedmiotem badań dydaktyki jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna obejmująca procesy nauczania i uczenia się w różnych warunkach pracy szkolnej i poza szkołą oraz poszukiwania takich metod, jakie najskuteczniej zapewniają uczącym się przyswojenie wiedzy, opanowanie umiejętności i sprawności, kształtowanie postaw, zainteresowań i zdolności twórczych, koniecznych do samokształcenia.Do nauk pomocniczych dydaktyki należą: psychologia, socjologia, statystyka. Poszczególne metodyki wiążą się silnie z odpowiednimi dyscyplinami (np. historia, matematyka).
Nauczanie, wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności. Kierowanie procesem uczenia się. Organizacja nauczania posiada bardzo dawne tradycje, sięgające czasów starożytnej Grecji i Rzymu. W Grecji propagatorami nauczania i równocześnie nauczycielami byli sofiści z Protagorasem na czele oraz działający w tym samym czasie w Atenach Sokrates.
Uczenie się, proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań. Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i nie zamierzonego (mimowolnego). Istnieje wiele teorii wyjaśniających zjawisko uczenia się. Współcześnie wyodrębnia się dwie ich grupy:
1) teorie koneksjonistyczne, przyjmujące, że podstawą uczenia się są różnego typu połączenia między bodźcami i reakcjami (np. teorie I.P. Pawłowa, B.F. Skinnera, L. Thorndike'a),
2) teorie poznawcze, wyjaśniające uczenie się jako zmianę schematów poznawczych (np. teorie K. Lewina, E.Ch. Tolmana).
We współczesnej psychologii amerykańskiej procesy uczenia się uznawane są za główną dziedzinę badań psychologicznych. W zależności od przyjętych kryteriów rozróżnia się wiele rodzajów i form uczenia się. W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się:
1) uczenie się umyślne, ukierunkowane na zdobycie wiedzy, umiejętności, sprawności itp.,
2) uczenie się mimowolne (uboczne), nie zamierzone.
Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się:
1) uczenie się pamięciowe (mechaniczne) metodą biernego powtarzania,
2) uczenie się przez zrozumienie (wgląd), wniknięcie w istotę zagadnienia, sens opanowywanego materiału,
3) uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne), polegające na wytwarzaniu się odruchów warunkowych pod wpływem wzmacniania określonych doświadczeń,
4) uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek, jak rozwiązać zadanie przejawia się w szukaniu, próbowaniu i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu,
5) uczenie się przez naśladownictwo, czyli intencjonalne wykonywanie przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny,
6) uczenie się przez działanie, tzn. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych,
7) uczenie się przez przeżywanie, co oznacza kształtowanie stosunku do określonych wartości moralnych, społecznych, estetycznych i innych. Efekty uczenia się zależą od właściwości psychofizycznych ucznia, przede wszystkim od zdolności zapamiętywania oraz od koncentracji i trwałości uwagi. Od sytuacji uczenia się (struktura i rodzaj przyswajanych treści, lokal i jego urządzenie, stan organizmu uczącego się itp.).
Metodyka, w pedagogice dydaktyka szczegółowa jakiegoś przedmiotu omawiająca cele i sposoby nauczania tego przedmiotu
Kształcenie, ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, osiąganie wszechstronnego rozwoju fizycznego i umysłowego a także zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. Proces kształcenia jest organizowany przez określone instytucje i wówczas jego cele wyznaczane są zgodnie z obowiązującą w danym społeczeństwie koncepcją wykształcenia. Kształcenie może być podejmowane przez jednostkę samorzutnie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami i przybiera wtedy formę samokształcenia. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie.
Samokształcenie, samodzielna praca nad sobą w zdobywaniu lub pogłębianiu wiedzy, samodzielne kształtowanie cech osobowości. Podstawowym warunkiem samokształcenia jest dojrzałość osobowości osiągana wraz z rozwojem oraz pod wpływem oddziaływań wychowawczych.
|
Treści kształcenia- składają się na nie całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedzin nauki, techniki, ideologii, sztuki oraz praktyki społecznej przewidzianej do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole. Jest to główny czynnik dydaktyczno-wychowawczy. Treść ta powinna odzwierciedlać zarówno aktualne jak i przyszłe przewidywane potrzeby. Te właśnie potrzeby decydują o jej doborze w programie szkol. Wyróżniamy:
Materializm dydaktyczny (encyklopedyczny)- celem szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z rożnych dziedzin. Sądził ze proporcjonalnie o ilości opanowanego mat. kształtować się będzie stopień rozumienia przez uczniów określonego fr. rzeczywistości, odzwierciedlanego za pomocą tego materiału. Mat. Jest dość obszerny, przeładowany wiadomościami, zmusza o pośpiechu i powierzchowności, praca ucznia jest mało efektywna, pamięciowa.
Formalizm dydaktyczny - treść kształcenia jest środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań. Celem szkoły jest pogłębienie, rozszerzenie tych zdolności, „wiedza nie kształci umysłu”, ważna była sprawność umysłowa czyli wykształcenie formalne. Należy uczyć myśleć, a wiedza będzie im dana przez przyrost. Zwrócili uwagę na potrzeby rozwijania zdolności i zainteresowań tzn. uwagi, pamięci, myśli. Ważny jest przede wszystkim przedmioty instrumentalne.
Utylitaryzm dydaktyczny (wg Dewey) - kształcenie jako ciągła, rekonstrukcja dośw. Najważniejsza jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia a nie przedmiot szkolny. Przy doborze treści należy koncentrować uwagę na zajęciach typu ekspresyjnego i konstrukcyjnego. Zasady budowy programu: zasada problemowego podejścia, kształtowania umiejętności praktycznych, łączenie pracy z zabawa, aktywizowanie uczniów, włączenie w nurt życia środow. lokalnego.
Teoria problemowo-komlpeksowa (Suchodowski) wykształcenie ogólne stanowi składnik wykształcenia zawodowego, ale treść nie może być wyznaczona wyłącznie przez potrzeby pracy bo stanowi zarazem podstawę pozazawodowego życia. Treści powinny dotyczyć problemów współczesnego świata. W szkole podstawowej układ treści jednolity, zróżnicowany po niej. Zamiast układu informacyjno-systematyczbego układ problemowo-kompleksoty. Przedmioty nie są oddzielne, uczniowie potrafią równocześnie operować wiedza z rożnych dziedzin.
Strukturalizm (Sośnicki) należy odkładać materiał, włączyć treści najważniejsze, stanowiący dodatek danej nauki i historycznych źródeł i najnowszych osiągnięć. Budować system wiedzy powszechnych dyscyplin i całokształtu nauk. Uczniowie powinni poznać rzeczywistości teoretyczna i realna. Ważne jest uwzględnienie zasad: struktualnosci, nowoczesności, życiowości, kultury logicznej i łączenie teorii z praktyka. Ważne jest dzielenie nauczania na elementy podstawowe i wtórne.
Egzemplaryzm (Wagenschein) redukcja materiału w rożnych szkołach. Koncepcja nauczania paradygmatycznego (przykład, wzór). Nie ważna jest systematyczność ale przykład, wiadomości potrzebne na tyle by uczeni potrafił to sobie wyobrazić i odróżnić od innych.
Materializm funkcjonalny (Okoń) zapewnienie wiedzy jak i umiejętności posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości. Związek poznania z działaniem. W mat. nauczania należy eksponować idee przewodnie przedmiotu.
Teoria programowania dydaktycznego.
|