l) tradycyjne zadania reglamentacyjno-porządkowe jako pierwotną sferę administracyjnej działalności państwa, rządzenie ludźmi za pomocą nakazów i zakazów egzekwowanych przez państwowe środki, wydawanie i cofanie pozwoleń na działalność gospodarczą, handlową i oświatowo-kulturalną poje­dynczych osób lub jednostek organizacyjnych niepaństwowych, a nadto 2) za­dania w sferze gospodarki uspołecznionej, które wyrażały się w kierowaniu za pomocą uspołecznionych środków produkcji podstawowymi procesami gos­podarczymi w sposób planowy i za pomocą planów gospodarczych, zaleceń, poleceń dla powołanej kadry kierowniczej, wykonywanie funkcji koordyna­cyjnych itp. Zadania te wysuwały się na plan pierwszy. Wreszcie, 3) zadania wyrażające się w świadczeniu przez państwo usług w skali masowej w celu zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych ludności.

Po najnowszych przemianach ustrojowych i powrocie założeń państwa kapitalistycznego funkcja, rola i znaczenie administracji (teraz już nie pań­stwowej, a publicznej) zmieniają się znowu stosownie do koncepcji budowy nowego, demokratycznego państwa prawa. Podstawa dla tych zmian formu­łowana jest przez:

- odejście od planowania centralnego i nakazowo-rozdzielczego systemu zarządzania gospodarką,

- przez procesy prywatyzacji i reprywatyzacji,

- ograniczenia funkcji administracji rządowej,

-powołanie i funkcjonowanie administracji samorządowej,

- szersze korzystanie z form prawa cywilnego,

- utrzymanie sfery oddziaływania władczego, częściowe odchodzenie od utrzymywania przez państwo usług publicznych i przechodzenie na świad­czenia ekwiwalentne (w części lub w całości płatne),

- nowe podejścia do zarządzania sprawami publicznymi.

Zachwyt nad tymi „nowymi” podejściami do zarządzania sprawami publicznymi zaczyna już przygasać. Po pierwsze, wyraźnie widać, że obietnice, tak teoretyków jak i „kapłanów” wielkich korporacji, możliwości zawartych w potencjale wielkich spółek, o ile zostaną uwolnione od nadmiernej kontroli państwa i zbyt poważnego obciążania podatkami i świadczeniami na rzecz pracowników, niestety się nie spełniły. Przepaść dzieląca bogatych od biednych rośnie raczej niż maleje. Zastępowanie programów dostarczonych przez administrację usługami dostarczonymi przez korporacje jest, dla znacznych segmentów ludności nawet w wysoko rozwiniętych społecznościach, po prostu ekonomicznie niemożliwe.

22

b) Obrazy z historii polskiej administracji w XIX wieku

Dekret Napoleona z 14 stycznia 1807 roku o ustanowieniu Komisji Rzą­dzącej zaliczał do składu Rady Stanu ministra sprawiedliwości, ministra wew­nętrznego i czci religijnej, ministra wojny, ministra przychodów i skarbu, ministra policji, ministra sekretarza stanu. Kraj został podzielony na sześć departamentów z prefektami na czele, radami interesów spornych (3-5 osób) i ogólnymi radami departamentowymi (16-24 osób). W powiatach admini­strację prowadzą podprefekci. Rady powiatowe liczą 9-12 osób. W miastach administrację prowadzą burmistrzowie (prezydenci). Rady municypalne liczą 10,20 lub 30 osób (dla miast powyżej 5000).

Najniższym stopniem podziału administracyjnego jest gmina.

Z wyjątkiem prezydentów wszystkie organy i wszyscy członkowie rad mianowani są przez króla.

W podziale administracyjnym zaborca rosyjski odszedł od podziału

pofrancuskiego, wprowadzając na stopniu najwyższym (dla nowo zakreślonego terytorium) osiem województw dzielących się dla potrzeb administrowania na obwody, a w końcu na stopniu najniższym na gminy, a w miastach - urzędy municypalne.

Gmina zarządzana była przez wójta, choć poddany mu obszar wyznaczony był przede wszystkim przez kryterium własności, przez co następowało ogromne zróżnicowanie wielkości gmin. Również kilku właścicieli drogą protokolarnej umowy zawartej przed właściwym komisarzem mogło połączyć swoje wsie i oddać pod zarząd jednego wójta. Nadto każda wieś czy osada mogła mieć osobnego wójta, byleby liczyła, co najmniej dziewięć zamieszka­łych domów (dymów). Z mocy prawa wójtem stawał się właściciel wsi, choć nie musiał osobiście sprawować urzędu.

Wójt jako urzędnik publiczny odpowiedzialny był również, „za niedopilnowanie wykonania praw, urządzeń i przepisów urzędowych". Pełnił, więc także funkcje z zakresu administracji rządowej.

Powiat został utrzymany głównie na potrzeby doboru na stanowiska poli­tyczne, reprezentacji narodowej i naboru na urzędy.

23

---