22. Społeczne aspekty starzenia się.

Na starzenie się bardzo silnie oddziałują zjawiska i procesy zachodzące w ramach „socjalizacji natury”.

Na to w jaki sposób starzejemy się, w coraz większym stopniu wpływają czynniki o charakterze społecznym i kulturowym, związane m.in. z tym, że ludzie żyją o wiele dłużej niż kiedyś i mają więcej czasu do zagospodarowania oraz możliwości jego wypełnienia-chodzi m.in. o to, aby móc z tych możliwości skorzystać.

Proces starzenia się społeczeństwa

Starzenie się stwarza dla ludzi wiele możliwości uwolnienia się od przymusu i ograniczeń związanych z pracą.

Wywołuje również problemy społeczne, ekonomiczne i psychologiczne dotyczące jednostek, a niekiedy całych gospodarstw domowych.

Dla większości ludzi przejście na emeryturę jest ważną cezurą, oznaczającą utratę lub przynajmniej wyraźne pogorszenie statusu. Ponieważ ludzie muszą zrestrukturyzować niemal całą swoją codzienną rutynę, mogą czuć się osamotnieni i zdezorientowani.

Ciągle rośnie współczynnik uzależnienia (zależności międzypokoleniowej)-stosunek liczby osób niesamodzielnych ze względu na wiek (dzieci i ludzie starsi) do liczby osób w wieku produkcyjnym.

Stawia to społeczeństwa wobec nowych wyzwań: w miarę wzrostu odsetka ludzi starszych będzie rosło zapotrzebowanie na pomoc społeczną, emerytury i pomoc medyczną (zdrowotną), ale będzie coraz mniej ludzi pracujących, którzy będą mogli utrzymywać (finansować) odpowiednie podsystemy społeczne, instytucje i programy.

W ostatnich latach ludzie starsi, którzy stanowią obecnie znaczną część ludności krajów przemysłowych, zaczęli wywierać nacisk na społeczeństwo (w szczególności na polityków) w celu szerszego uznania ich odrębnych interesów i potrzeb.

Walka przeciwko zjawisku określanego jako ageism (dyskryminacja ludzi ze względu na wiek) jest ważnym aspektem tego przedsięwzięcia.

23. Modele przyczynowego wyjaśniania chorób

1. Modele etnomedyczne

Czynniki naturalne lub ponadnaturalne

(np. zatruta woda, niekorzystny układ choroba

ciał niebieskich, zemsta bogów lub kara

Boża, uroki)

2. Tradycyjny model biomedyczny

Specyficzny czynnik chorobotwórczy określona patologia (np. gruźlica)

(np. bakteria, wirus)

3. Współczesny model biomedyczny

Czynnik

Chorobotwórczy + dodatkowe reakcja systemu określona patologia

warunki (m.in. odpornościowego

podatność gene-

tyczna, stan

systemu odporno-

ściowego, koncentracja

antygenów)

4. Statystyczny model korelacyjny

Czynnik ryzyka nr 1

(np. nadciśnienie)

Czynnik ryzyka nr 2

(np. nadwaga)

Czynnik ryzyka nr 3 określona patologia

(np. brak ruchu) (np. zawał)

Czynnik ryzyka nr 4

(np. podwyższony

Cholesterol)

Czynnik ryzyka nr 5

(np. palenie tytoniu)

5. wieloczynnikowy model etiologiczny

Warunki fizyczno-środowiskowe

System społeczny

Czynniki makrospołeczne (np. ustrój czynniki mikrospołeczne (np. praca,

społ.-polit., ekonomia, kultura, status społ.-zawodowy, więzi społ.,

system ochrony zdrowia) kultura zdrowotna)

stres lub wsparcie społeczne

jednostka i jej zasoby

wyposażenie biologiczne osobowość

system odporności

zdrowie lub choroba

Determinanty zdrowia

Zdrowie człowieka jest determinowane nie tylko przez różne systemy funkcjonujące na poziomie molekularnym, komórkowym i „narządowym”, lecz także przez środowisko obejmujące:

- środowisko społeczne (wszystkie interakcje w ramach gatunku)

- ekosystem (wszystkie interakcje w pozaludzkiej biosferze)

- środowisko fizyczne (wszystkie interakcje nieożywionych elementów naszej planety)

- środowisko pozaziemskie (usytuowanie w układzie planetarnym, energia słoneczna, grawitacja).

Determinanty stanu zdrowia jako problemy polityki społecznej

Środowisko

Czynniki poddawane kontroli

- szkodliwe substancje chemiczne

- promieniowanie jonizujące

- hałas

- czynniki biologiczne

- szkodliwe artykuły powszechnego użytku

- niebezpieczne odpady

Środowiska poddawane kontroli

- woda

- powietrze

- żywność

- mieszkania i środowisko zamieszkania

- środowisko pracy

Zachowania

Zachowania promowane

- przestrzeganie rygorów zrównoważonej diety

- regularne podejmowanie aktywności fizycznej i cwiczeń

- wykorzystanie umiejętności rozładowywania stresów

Zachowania eliminowane

- palenie tytoniu

- nadużywanie alkoholu i leków

- niebezpieczne prowadzenie pojazdów

- agresja i przemoc

Służba zdrowia

- dostępność i akceptacja opieki

- organizacja opieki (oparta o poz i harmonijnie wspomagana przez szczeble specjalistyczne)

- jakość opieki

Biologia systemów

W swojej metodologii stara się wykorzystywać wszelkie dane generowane na poziomie molekularnym w nadziei, że kiedyś uda się „przełożyc” mapę interakcji cząsteczkowych na reakcje na poziomie komórkowym, następnie międzykomórkowym, a dalej na funkcjonowanie poszczególnych narządów (układów).

Ustalenie wzajemnych powiązań między systemami rozpatrywanymi na poziomie narządów jest niezbędne dla zrozumienia funkcjonowania całego systemu - organizmu.

Kulturowe i materialne czynniki złego stanu zdrowia:

- praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres zawodowy lub niebezpieczne warunki pracy

- niski poziom wiedzy (szczególnie w zakresie ochrony zdrowia) oraz lekceważenie opieki zdrowotnej i dostępnych usług medycznych

-niskie dochody i ubóstwo

- brak właściwej opieki socjalnej i medycznej, brak dostępu do usług medycznych i pomocy społecznej

- brak pieniędzy na wypoczynek lub dostępu do terenów zielonych

- mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu przestępczością

- nieprzestrzeganie zasad higieny i bezpieczeństwa pracy

- złe warunki mieszkaniowe - wilgoć, chłód i przeludnienie

- złe rozwiązania komunikacyjne i słaby dostęp do środków komunikacji

- bezrobocie

- spożywanie „jedzenia śmieciowego” oraz innych złych pokarmów

- niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci

- izolacja społeczna i wykluczenie - życie na marginesie społeczeństwa, niewielka kontrola nad własnym życiem

- stres

- brak ruchu

- nadmierne palenie i picie, przyjmowanie nielegalnych środków farmakologicznych, niestosowanie zabezpieczeń przy uprawianiu seksu

- kupowanie złej żywności i złe odżywianie się

- mieszkanie na terenach przemysłowych o dużym ryzyku zatrucia środowiska, z dużym ruchem samochodowym i zanieczyszczeniem powietrza

---