SOCJOLOGIA - ZAGADNIENIA

1. Przedstaw socjologie jako wieloaspektową i wielopoziomową analizę społeczeństwa.

Punkty widzenia na społeczeństwo (aspekty)

1. demograficzny : populacja na ogół wielki zbiór jednostek ludzkich o

określonej charakterystyce,

2. grupowy : składa sie z jednostek, jest zintegrowany w pewną całość, nie

jest zbiorowością luźną choć składa się z różnych elementów,

3. systemowy : powiązany układ pozycji i typowych dla nich ról

4. strukturalny : sieć relacji międzyludzkich, nie obiektów, lecz form

schematów odnoszenia sie ludzi do siebie,

5. aktywistyczny : konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek

6. kulturalistyczny : matryca podzielonych przez zbiorowość znaczeń symboli

oddziałujących na ludzkie działania,

7. zdarzeniowy : nieustająco zmienne płynne pole pełne zdarzeń społecznych, w polu

tym zbiorowości i jednostek podejmujących wobec siebie nawzajem kulturowo

wyznaczane i strukturalnie ukierunkowane działania i w toku tego procesu

same modyfikują i wytwarzają grupy, systemy społeczne i kulturę stanowiąca

kontekst dla przyszłych działań.

2. Scharakteryzuj poszczególne aspekty wyobraźni socjologicznej i omów jej znaczenie w poznawaniu świata społecznego.

Wyobraźnia socjologiczna: umiejętnośćwiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi  oraz podmiotowymi działaniami ludzi.

Aspekty wyobraźni socjologicznej:

1. wszelkie zjawiska społeczne są skutkiem( zamierzonym lub nie, natychmiastowym lub skumulowanym, bezpośrednim lub pośrednim) jakichś działań, decyzji, wyborów podjętych przez jednostki bądź zbiorowości, czyli podmioty społeczne

[ WS przeciwstawia się fatalizmowi, determinizmowi, prowidencjalizmowi]

2. świadomość czynników, np. ukrytych zasobów, barier strukturalnych i kulturowych, które wyznaczają szanse i możliwości działania jednostek i grup ludzkich

[ WS zwalcza mit absolutnej wolności człowieka, przeciwstawia się woluntaryzmowi]

3. rozpoznawanie we wszelkich zjawiskach społecznych skumulowanego dziedzictwa przeszłości( tradycji społecznej i kulturowej), która wpływa na teraźniejsze działanie

[ podstawą WS jest historyzm, sprzeciwia się ona prezentyzmowi]

4. przestrzeganie życia społecznego ( w tym wszystkich pozornie trwałych instytucji, organizacji, reżimów politycznych czy gospodarczych) w ich ciągłej zmienności, w procesie stawania się, zanikania, przekształcania się

[ WS akcentuje dynamikę życia społecznego i odrzuca statyczny punkt widzenia]

5. akceptacja ogromnej różnorodności form, w jakich przejawiać się może życie społeczne

[ WS sprzyja tolerancji i sprzeciwia się dogmatyzmowi czy etnocentryzmowi]

3. Kultura jako pojęcie socjologiczne. Elementy ( cechy ) kultury.

Kultura odnosi się do sposobów życia jednostek i grup w społeczeństwie. Socjologowie maja na uwadze wyuczone, nie zaś dziedziczne aspekty społeczeństw ludzkich. Są to wspólne wszystkim członkom społeczeństwa elementy kultury, dzięki którym mogą one współpracować i porozumiewać się ze sobą. Tworzą one wspólny kontekst , w którym przebiega życie jednostek społecznych. Kultura danego społeczeństwa ma zarówno aspekty niematerialne - wierzenia, przekonania, idee i wartości, stanowiące treści kulturowe - jak tez materialne, reprezentujące te treści, przedmioty, symbole, narzędzia.

4. Czy każde społeczeństwo ma tylko jedną kulturę. Przedstaw swoją odpowiedź w szerszym kontekście problematyki zróżnicowania kulturowego.

Małe społeczeństwa, jak pierwotne społeczeństwa łowców i zbieraczy, są zazwyczaj jednolite kulturowo, czyli jednokulturowe. Niektóre nowoczesne społeczeństwa np.. Laponia, pozostały w znacznej mierze jednokulturowe i zaznacza się w nich wysoki poziom homogeniczności kulturowej. Jednakże większość społeczeństw uprzemysłowionych staję się coraz bardziej zróżnicowana kulturowo, czyli wielokulturowa. Takie procesy jak: niewolnictwo, kolonializm, wojny, migracja i współczesna globalizacja doprowadziły do rozproszenia się różnych grup ludności, przekraczania przez nie granic i osiedlania się na nowych obszarach. Prowadzi to do pojawienia się społeczeństw będących mieszankami kulturowymi, w których skład wchodzi po kilka grup o odmiennym kulturowym, etnicznym i językowym rodowodzie.

5. Czym różni się socjalizacja od indoktrynacji i „prania mózgu”? Przedstaw to zagadnienie na szerszym tle procesu socjalizacji.

Socjalizacja to proces, w którym nowi członkowie społeczeństwa uczą się jak w tym społeczeństwie żyć. Socjalizacja jest podstawowym kanałem przekazu kulturowego poprzez czasy i pokolenia.

Socjalizacja to proces, za pośrednictwem którego jednostka staje się pełnowartościowym członkiem zbiorowości społecznej. Na najbardziej ogólnym poziomie polega na zdobyciu tych kompetencji i umiejętności, które niezbędne są dla społecznej egzystencji, a więc życia wśród innych, kooperacji z innymi. Zaś socjalizacja na niższym poziomie oznacza wejście do konkretnej kultury, a więc przyswojenie swoistych dla niej idei, reguł, przekonań, norm, wartości, symboli.

Indoktrynacja natomiast to proces korzystający z propagandy w celu wpajania określonych ideologii, poglądów lub przekonań. Istotna cechą indoktrynacji jest świadome pozbawianie wiedzy o kierunkach przeciwnych do promowanych.

Pranie mózgu to termin używany na określenie działań przymusowych lub o charakterze dobrowolnym mających na celu zmianę poglądów lub zachowań jednej lub większej liczby osób.

6. Związek między tożsamością jednostkową a naszymi tożsamościami zbiorowymi.

Tożsamość społeczna dotyczy cech, jakie jednostce przypisują inni. Cechy te można rozumieć jako wyznaczniki tego, kim zasadniczo jest ta osoba. Jednocześnie określają one stosunki jednostki do innych jednostek posiadających takie same cechy. Zatem tożsamości społeczne maja wymiar zbiorowy. Są znakiem tego, że jednostki są takie jak inni. Tożsamości zbiorowe oparte są na wspólnych celach, wartościach i doświadczeniach, i mogą tworzyć podstawy ruchów społecznych, które mogą się potężnym źródłem sensu.

Podczas gdy tożsamości społeczne określają, w czym jesteśmy tacy jak inni tożsamość jednostkowa zaznacza naszą odrębność względem innych. Dotyczy ona procesów samorozwoju, w którym wykształca się nasze wyjątkowe poczucie bycia sobą i niepowtarzalny stosunek do otaczającego nas świata.

7. Znaczenie socjalizacji pierwotnej i wtórnej w złożonych i zmieniających się społeczeństwach.

Socjologowie wyróżniają dwie główne fazy socjalizacji, a w ich obrębie cały szereg instytucji socjalizacji. Instytucje socjalizacji to grupy lub konteksty społeczne, w których zachodzą ważne procesy socjalizacji. Socjalizacja pierwotna jest etapem najbardziej intensywnej edukacji kulturowej, który przypada na okres niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które staną się podstawą ich dalszej edukacji. Na tym etapie główna instytucja socjalizacji jest rodzina. Socjalizacja wtórna obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie jednostki. W tej fazie część odpowiedzialności za socjalizację przejmują od rodziny inne instytucje. Czynnikami socjalizacji staja się szkoły, grupy rówieśnicze, organizacje, media, a wreszcie miejsce pracy. Interakcje społeczne w tych kontekstach uczą jednostkę wartości, norm i przekonań składających się na wzór kultury, w jakiej żyje.

8. Znaczenie wielkich przywódców w procesach zmiany społecznej.

Najpierw powiedzmy może, kogo będziemy nazywać wielkim przywódcą. Myślę ze są to osoby mające duży wpływ na cale społeczeństwo w zakresie jego zachowań, poglądów i sposobu myślenia. znajdują się one najczęściej w centrum uwagi i potrafią skupić wokół siebie dużą liczbę ludzi o podobnych poglądach lub potrzebach, co nie znaczy ze społeczeństwo zawsze jest w zgodzie z tymi poglądami i wywieranym wpływem, tzn. ze wywierany wpływ może być akceptowany lub nie, jednak skuteczny w danym momencie.
Odczucia negatywne na dany wpływ wiążą się tutaj z oddziaływaniami wywartymi poprzez kontrole materialno-społeczna, która sprowadza się do przymusu zewnętrznego stosowanego przez różne instytucje, prawo, reżimy a co za tym idzie represje i poczucie zewnętrznej kontroli. Do przykładu takich działań mogą nam posłużyć okresy sprawowania władzy takich przywódców (w tym przypadku dyktatorów) jak Stalin czy Hitler, lub mniej skrajnych? Ogólnie rzecz ujmując rządy krajów komunistycznych. Trzeba jednak zaznaczyć ze przywódcy ci w początkowej fazie sprawowania władzy potrafili wzbudzić zaufanie i osiągnąć wpływ nieprzymuszony, zgodny z ogólną idea.
Do odczuć pozytywnych zaliczymy te, które się opierają na wpływie psycho- społecznym, czyli takim, który wynika z ogólnego zaakceptowania norm i wartości, co za tym idzie posłuszeństwo wynikające z wewnętrznej i moralnej potrzeby. Dla przykładu mogą nam posłużyć przywódcy rewolucji np. rewolucji amerykańskiej - George Washington. Są to ludzie, którzy umieli uzewnętrznić i nagłośnić ogólnie panujący stan przekonań i potrzeb w społeczeństwie oraz umiejętnie nadać temu nurt wykorzystując odpowiedni moment.
Myślę ze znaczenie takich przywódców (nie oceniając ich z osobna) jest bardzo ważne, gdyż w przełomowych punktach historycznych byli oni odpowiedzialni za dalszy rozwój wydarzeń. Poprzez posiadany wpływ i sile oddziaływania na społeczeństwo mogli oni przyspieszyć, zahamować i ukierunkować różnego rodzaju przełomy i rewolucje. Ich osoby niekiedy stały się niebezpieczne i nieprzewidywalne z racji ogólnego obrazu ich osobowości, który w późniejszych okresach odbiegał dużo od rzeczywistości, a ich za chowania stawały się nierzadko osobistymi aspiracjami.

9. Scharakteryzuj socjologię jako dziedzinę wiedzy empirycznej ( oparta na naukowym badaniu rzeczywistości społecznej) posługując się następującymi pojęciami: teoria, uogólnienie, hipoteza, zmienna zależna, zmienna niezależna, wskaźnik, trafność wskaźnika.

Socjologowie badają życie społeczne, stawiając pytania i szukając na nie odpowiedzi poprzez systematyczne badania. Według jej twórców socjologia jest nauką, bo polega na systematycznym stosowaniu metod badawczych i weryfikacji teorii w świetle uzyskanych danych i logicznych argumentów.

Teoria- zbiór zdań odnoszących się do obserwowanych faktów, zjawisk, procesów, stwierdzających, że obserwowane elementy są ze sobą w określony sposób powiązane i objaśniających te związki.

Uogólnienie- stwierdzenie stosujące się do całej klasy podobnych przypadków.

Hipoteza- specyficzne przewidywanie, przypuszczenie formułowanie w odniesieniu do jakiegoś fragmentu rzeczywistości, które powinno być sprawdzone przez dane empiryczne.

Zmienna zależna- zmienna, co do której zakłada się na podstawie jakiejś teorii, że jest skutkiem występowania jakiejś zmiennej niezależnej.

Zmienna niezależna- zmienna, co do której na postawie jakiejś teorii, że jest przyczyną występowania jakiejś zmiennej zależnej.

10. Porównaj badania społeczne o charakterze jakościowym i ilościowym , Przedstaw własną opinię o stosowaniu tych dwóch podejść w badaniach społecznych.

W badaniach ilościowych rzeczywistość społeczna istnieje w postaci obiektywnych mierzalnych zjawisk zewnętrznych wobec jednostki ( pozytywizm), natomiast w badaniach jakościowych rzeczywistość społeczna jest doświadczalna i interpretowana wyłącznie subiektywnie. Jeżeli chodzi o logikę badania, to w badaniach ilościowych mamy do czynienia z rozumowaniem dedukcyjnym, które polega na weryfikacji hipotez w celu ustalenia celów przyczynowych. Natomiast w badaniach jakościowych występuje rozumowanie indukcyjne, czyli pojmowanie procesów i zjawisk społecznych na postawie zgromadzonych danych empirycznych. Kolejny aspekt to kształt badania. W badaniach ilościowych występuje losowy dobór próby czyli gromadzenie danych i analiza, oparte na procedurach naukowych zapewniających powtarzalne i dające się mierzyć rezultaty. Natomiast w badaniach jakościowych mamy do czynienia ze szczegółową analizą przekonań i zachowań, np. grup interesów, w celu ujawnienia ich reakcji oraz interpretacji zjawisk, w którym uczestniczą.

11. Scharakteryzuj znane Ci metody stosowane w badaniach społecznych. Przedstaw własna opinię o wiarygodności i rzetelności tych metod.

Metody badań socjologicznych to metody wypracowane w socjologii dla bardziej obiektywnego oglądu zjawisk i procesów społecznych.

-Analiza treści- polegająca na badaniu zapisanych w książkach, dokumentach, wspomnieniach, utworach muzycznych itp. Przekazów

-Eksperyment- badanie grup lub pojedynczych osób podejmowane w warunkach kontrolowanych przez badacza

-Kwestionariusz- wydrukowana lista pytań, na które odpowiada respondent

-Obserwacja uczestnicząca- polegająca na wejściu badacza w określone środowisko społeczne i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako jeden z jej członków.

-Obserwacja nieuczestnicząca- obserwacja, gdzie badacz śledzi zdarzenia

-Wywiad niestandaryzowany- respondentowi zadawane są pytania prowadzące do otwartej i spontanicznej dyskusji

Rzetelność badań jakościowych mierzy się:

• wiarygodnością wypowiedzi badanych osób: spontanicznością, szczerością i otwartością

• nawiązaniem bliskiego kontaktu interpersonalnego między badaczem a osobą badaną, komunikowanie bez zakłóceń, naturalne warunki badawcze

• potwierdzaniem uzyskanych wyników z wywiadu przez inne źródła informacji, np. więcej wypowiedzi osoby badanej, jej wytwory, informacje płynące z obserwacji

• systematycznym i nie przerywanym sposobem prowadzenia badań

• zorientowaniem badań na cel

• kompetencją badacza.

- wymaga się podmiotowego podejścia do osób badanych; Podmiotowe podejście przejawia się w tym, że badacz informuje badane osoby o rzeczywistym celu badań, które na nich przeprowadza, nie startuje więc z pozycji tego który lepiej wie, który posiada monopol na wiedzę. Badacz musi również traktować badanych jako osoby równe sobie, jako jego partnerów, czyli tych, którzy także wiedzą. Konieczne jest do tego stosowanie z takich metod badań, które nie wywołują u badanych jakichkolwiek negatywnych wrażeń.

- Otwarta, życzliwa postawa badacza, będzie sprzyjała nawiązaniu dobrych relacji z badanymi, co ułatwi przeprowadzenie każdej metody badań

12. Wymień i scharakteryzuj ( podając przykłady) warunki wystąpienia zachowania zbiorowego ( ruchu społecznego).

6 warunków wystąpienia zachowania zbiorowego:

- podatność strukturalna( społeczeństwo nowoczesne ze swoja masowością, łatwością komunikacji, aktywistyczna ideologią, etc, stwarzają warunki dla ruchów społecznych)

- napięcie strukturalne( w społeczeństwie musza pojawiać się sprzeczności interesów i wartości pomiędzy jego różnymi segmentami oraz związane z tym konflikty)

- uogólnienie przekonania( rozbieżność interesów czy wartości musi zostać dostrzeżona , zdefiniowana, zinterpretowania, przeżyta emocjonalnie)

- czynniki przyśpieszające

- mobilizacja do działania

- nieskuteczna kontrola społeczna

( żeby zaistniał kolejny czynnik, musi najpierw zaistnieć wcześniejszy)

13. Wymień i opisz rodzaje tłumu. Podaj przykłady.

Tłum- krótkotrwałe, niezorganizowane zgromadzenie znacznej liczby ludzi w bezpośredniej bliskości fizycznej, jego przyczyną jest wspólny obiekt zainteresowania.

Rodzaje tłumu:

1. przypadkowy- np. jest występ uliczny czy wypadek, zbierają się przypadkowi ludzie.

2. konwencjonalny- np. zgromadzony wg pewnych reguł, czyli zebranie, wykład

3. ekspresywny- jego początki mogą być przypadkowe lub konwencjonalne, ale ten tłum zaczyna potem wyrażać swoje emocje i wtedy zaczyna być ekspresywnym, może być pozytywny lub negatywny

4. protestujący- jego ekspresja związana jest z jakimś protestem przeciw czemuś, wyraża emocje negatywne

5. aktywny- najbardziej niebezpieczny, z ekspresywnego i protestującego zamienia się w niszczący, destruktywny

14. Scharakteryzuj główne teorie wyjaśniające zachowania tłumu. Przedstaw własną opinię o słuszności tych teorii.

Teorie próbujące wyjaśnić zachowania tłumu:

1. Teorie „zakaźne”- zakładają, że tłum jest irracjonalny, a zdrowo myślący ludzie ogarnięci tłumem tez staną się irracjonalni. Ludzie podążają za tłumem w rezultacie pewnego rodzaju komunikacji ( łączności) emocjonalnej

2. Teorie konwergencji- zakładają, że jeśli ludziom, którzy posiadają podobne, utajone pragnienia zdarzy się połączyć w tłum, to mogą oni- jeśli ktoś z nich zacznie działanie- odrzucić swoje normalne ograniczenia kulturowe i wziąć udział w niekontrolowanych, gwałtownych zachowaniach tłumu.

3. Teoria pojawiającej się normy- utrzymuje, że w nadzwyczajnych sytuacjach tłum może uznać zwyczajne normy za nieodpowiednie. Może przy tym nie być jednolitej opinii co do tego, jak postępować, ale niektórzy ludzie wyrażają jednak swoje opinie, podczas gdy inni- nie. Jeżeli wyrażone opinie wydają się reprezentować przekonanie wszystkich członków tłumu staja się nową normą, której inni będą przestrzegać niejako mimowolnie.

4. Teoria gry- traktuje zachowania w tłumie nie jako irracjonalne, lecz jako rezultat szczególnych sytuacji, w których uczestnictwo w tłumie zmienia kąty podjęcia jakiegoś działania.

15. Co wiesz o opinii publicznej, jej kształtowaniu i badaniu?

Opinia publiczna- zbiorowe poglądy społeczne lub jego część w jakiejś kwestii. Ze względu na różnorodność i zmienność opinii publicznej mówi się zawsze w odniesieniu do konkretnego czasu.

Kształtowanie i badanie opinii publicznej:

- wewnątrz społeczeństwa funkcjonują różne publiczności; każda z nich związana jest z określonym przedmiotem zainteresowania

- niektórzy ludzie ( „liderzy opinii”) maja większy niż inni wpływ na opinię w ramach poszczególnych publiczności

- środki masowego przekazu oddziałują na ludzi za pośrednictwem „liderów opinii”

( dwustopniowy przepływ informacji)

- zmienność i strukturę poglądów społecznych, bądź jego części starają się odzwierciedlić badania opinii publicznej

- propaganda jest planowym użyciem środków masowego przekazu do wpływania na opinię publiczną

16. Wymień i scharakteryzuj typy ruchów społecznych. Podaj przykłady poszczególnych typów odnosząc je do definicji ruchu społecznego.

Ruch społeczny- zbiorowe usiłowanie wprowadzenia nowego porządku w określonych dziedzinach życia społecznego.

Typy ruchów społecznych:

1. Ruchy nakierowane na jednostkę:

- alternatywne( dążą do zmiany obyczajów, zastąpienia lepszymi)

- religijne( odkupieńcze)

2. Ruchy nakierowane na społeczeństwo:

- wsteczne( wprowadzenie powolnych zmian, konserwatywne)

- reformatorskie

- rewolucyjne( radykalne zmiany)

Ruch reformatorski powstaje, gdy mniej liczna zbiorowość lub nawet bardzo liczna wyraża niepokój społeczny, nie zagrażając ładowi społecznemu, a przywódcy ruchu korzystają ze środków masowego komunikowania w propagowaniu swej ideologii i strategii działania.

Ruch rewolucyjny może mieć start podobny do ruchu reformatorskiego. Jednak, aby był on silny i mógł zakończyć się zwycięską rewolucją, stan niepokoju musi objąć szerokie masy, a nawet klasy społeczne i dotyczyć najważniejszych życiowych spraw, aby wytworzyły silną motywację do rzeczywiście rewolucyjnych działań kierowanych przez ideologów, przywódców i organizatorów umiejących powiększać i właściwie wykorzystywać niezadowolenie mas w wywołaniu, przebiegu i pomyślnym zakończeniu działań rewolucyjnych.

17. Przedstaw możliwie jak najpełniejszą charakterystykę dynamiki ruchu społecznego.

- Sprzyjający kontekst strukturalny

Tradycja kontestacji - niektóre państwa mają wpojone szczęśliwe dzieje historyczne, po to aby miały w sobie przekonanie o skuteczności podejmowanych wysiłków, żeby wierzyły w sukces.

-Kultura klęski - czyli państwo które ma poczucie bezsilności

- Pojawia się „strukturalnego napięcie”

W społeczeństwach muszą powstać sprzeczności interesów i związane z nimi różnorodne konflikty.

- stare ruchy społeczne - rozbieżne interesy ekonomiczne

- nowe ruchy społeczne - występowały różnice w wartościach

- Uogólnione przekonanie

Chodzi o to, aby te sprzeczności weszły w świadomość ludzkości, wtedy staną się siłą która motywuje ludzkość do działania.

Nierówność, niesprawiedliwość i deprywacja te doznania polegają na porównaniu swojej sytuacji do sytuacji, w której znajdują się inni.

- Zdarzenie inicjujące

Jest to zdarzenie indywidualne, które jest tak naładowane emocjonalnie, że wstrząsa całą zbiorowością - wyprowadza ludzi na ulicę. np. Czarna kobieta Rosa Parks

18. Scharakteryzuj główne teorie ruchów społecznych. Przedstaw własną opinię o słuszności tych teorii.

Upośledzenia -Teoria ta powstaje, gdy znaczna cześć ludzi zostaje pozbawiona czegoś, co uważa, że bez tego będzie nieszczęśliwa i straci swój dobrobyt.

Często jest tak, że ludzie czekają aż polepszy się sytuacja, gdy tak się nie staje powstaje ruch społeczny.

Społeczeństwa masowego-Współczesne społeczeństwa często się izolują i stają się bezsilne przez co mogą się łączyć z innymi ruchami społecznymi co prowadzi do złagodzenia tych odczuć.

Mobilizacji zasobów -Napięcie i upośledzenie powoduje powstanie ruchu społecznego, wtedy gdy dysponuje zasadami podtrzymującymi jego istnienie . Zasoby pochodzą w dużej mierze od ludzi.

19. Jak można zaradzić nierównościom w zakresie opieki zdrowotnej? Zagadnienia nierówności w sferze zdrowia.

Aby zapobiegać nierównościom w zakresie opieki zdrowotnej należy zwrócić uwagę na scalanie społeczeństwa oraz jego wsparcie w aspekcie upowszechniania zdrowia. Jednostki oraz grupy społeczne, które są ze sobą zintegrowane lepiej znoszą stres, rzadziej popadają w depresję która może prowadzić do popełniania samobójstw. W społeczeństwach, w których dochody rozkładają się w sposób równomierny można również zaobserwować wysoki współczynnik zdrowia. W takich warunkach ludzie nie rywalizują ze sobą, czują się równi, co sprzyja dobremu samopoczuciu oraz utrzymywaniu wysokiego poziomu zdrowia. Zróżnicowanie klasowe społeczeństwa również ma negatywny wpływ na stan zdrowia. Ludzie z klasy robotniczej częściej są narażeni na negatywny wpływ stresu, utratę pracy, problemy materialne. W konsekwencji osoby te często popadają w różnego rodzaju nałogi tj. palenie papierosów, co jest czynnikiem mającym wpływ na krótszą żywotność tych osób. Bardzo ważnym czynnikiem jest również bariera językowa, która ma wpływ na nierówności zdrowotne. Opieka zdrowotna powinna być upowszechniona, udostępniona dla wszystkich ludzi. Należy edukować społeczeństwo w jaki sposób polepszać stan własnego zdrowia np. poprzez unikanie używek, prowadzenie odpowiedniego trybu życia, ruch, właściwe odżywianie. Pozyskiwanie nakładów finansowych na nowoczesną aparaturę, szkolenia kadry, zakup odpowiedniego sprzętu medycznego, wyposażenie oddziałów medycznych. Prowadzenie profilaktyki dla szerokiego kręgu pacjentów oraz specjalnej kampanii na rzecz pacjentów reklamującej właściwe postępowanie zdrowotne. W celu zrównoważenia bariery językowej można organizować specjalne doszkalające kursy dla kadry pracującej w służbie zdrowia. Równie ważna jest działalność badawcza w danej dziedzinie - dostęp do przeprowadzania badań dla wszystkich pacjentów.

20. Jak różny sposób życia mężczyzn i kobiet może wpływać na ich różne doświadczenia choroby? Związki między płcią a zjawiskami w sferze zdrowia i w systemie zdrowia.

Badania wykazały niewspółmierności między zdrowiem mężczyzn i kobiet. Generalnie prawie na całym świecie kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. Jednocześnie kobiety częściej zapadają na choroby, szczególnie w starszym wieku. Kobiety są bardziej skłonne szukać pomocy medycznej i częściej od mężczyzn same zgłaszają się do lekarza. W krajach uprzemysłowionych dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn skarży się na lęki i depresje. W całościowym obrazie, jaki się wyłania dla krajów rozwiniętych, kobiety żyją dłużej od mężczyzn, ale bardziej chorują i są mniej sprawne. W szerokim znaczeniu życie kobiet różni się o życia mężczyzn ze względu na odgrywane role i wykonywane zadania- pracę w domu, rodzenie dzieci, opiekę nad dziećmi.

21. Przedstaw problematykę związków między medykalizacją niektórych sfer życia a wpływami ( zakresem władzy) systemu medycyny.

Konsekwencją procesu medykalizacji jest definiowanie problemów społe­cznych przede wszystkim w kategoriach medycznych i posługiwanie się leczeniem jako właściwym środkiem zaradczym. Medykalizacja codzien­nego życia stoi w jawnej sprzeczności z zasadami promocji zdrowia. Ogranicza ona bowiem możliwości jednostek w zakresie właściwego pojmowania rozległych uwarunkowań zdrowia i zmniejsza ich zaufa­nie do samych siebie oraz wiarę w możliwość samostanowienia.

W krajach uprzemysłowionych od XX wieku nastąpiło wydłużenie czasu życia, np. poprzez wyeliminowanie takich chorób jak gruźlica, polio, szkarlatyna . Powszechnie przyjmuje się ze badania medyczne prowadzą do odkrycia biologicznych przyczyn chorób i służą opracowaniu skutecznych metod ich zwalczania. Socjologowie zauważają jednak problem w tym, że takie podejście nie uwzględnia wpływu czynników społecznych i środowiskowych na rozkład zdrowia i choroby w społeczeństwie.
Przykładzik ;): Podawanie dzieciom z ADHD „ritalinu”. Z jednej strony dzieci takie stają się grzeczne i spokojne, ale podając ten lek zagłusza się „symptomy” tej choroby które są w istocie reakcją na rosnące napięcie, stres, z powodu coraz większego tempa życia, skutki technik informacyjnych, brak ruchu, dietę wysokocukrową, osłabienie więzi rodzinnych. Zmedykalizowanie tego problemu, polega jedynie na zagłuszaniu objawów odwraca zupełnie uwagę od społecznych przyczyn obserwowanych symptomów.

22. Biomedyczny model zdrowia/ choroby i jego krytyka w związku ze współczesnymi trendami w podejściu do zdrowia i medycyny.

Założenia	Zarzuty
Choroba jest fizyczna usterką organizmu, spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny	Choroba jest konstruktem społecznym, którego nie można uchwycić w kategoriach „ prawdy naukowej”
W procesie terapii pacjent nie ma do odegrania żadnej roli, a jego „chore ciało” można leczyć w oderwaniu od umysłu	Opinie pacjenta i jego doświadczenie choroby mają dla terapii kluczowe znaczenie. Pacjent jest aktywną, „pełną” istotą i liczy się jego ogólne samopoczucie, a nie tylko zdrowie fizyczne
Lekarze mają „wiedzę specjalistyczną” i oferują jedynie prawomocną terapię	Lekarze nie są jedynym źródłem wiedzy na temat zdrowia i choroby. Równie prawomocne są alternatywne formy wiedzy.
Właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje techniką i personelem medycznym	Zdrowienie nie musi przebiegać w szpitalu. Leczenie z zastosowaniem techniki, środków farmakologicznych i chirurgii niekoniecznie przewyższa inne formy terapii.

23. Socjologiczna problematyka zdrowia w perspektywie funkcjonalistycznej i w perspektywie interacjonistycznej.

Zdrowie w perspektywie funkcjonalistycznej wyszczególnia normy zachowania jakim powinna podporządkować się osoba chora, natomiast stanowisko reprezentowane przez interakcjonistów polega na wyjawieniu tego jak jest interpretowana osoba chora i jaki mają wpływ te interpretacje na ludzkie działania i zachowania. Zgodnie z założeniami funkcjonalizmu społeczeństwo funkcjonuje gładko i zgodnie .Choroba jest dysfunkcją , która może zaburzyć normalny i gładki bieg życia. Osoba chora może nie być w stanie wypełniać swoich normalnych obowiązków, zaburzone zostaje życie ludzi z ich otoczenia, nie są wypełniane zadania zawodowe, co powoduje stres u współpracowników. Rola chorego opiera się na 3 zasadach;

-osoba chora nie jest osobiście odpowiedzialna za stan zdrowia. Choroba jest uważana za wynik działania czynników na które jednostka nie ma wpływu

-osoba chora ma pewne prawa i przywileje w tym prawo do zwolnienia z codziennych obowiązków

-osoba chora musi pracować nad powrotem do zdrowia , skontaktować się z lekarzem i poddać się leczeniu

Rola chorego jest różna w zależności od rodzaju choroby. Wyróżniamy trzy typy roli chorego:

-warunkowa-odnosi się do jednostek chorujących przejściowo, od osoby chorej oczekuje się poprawy, a przysługujące jej prawa i przywileje zależą od tego jak poważny jest jej stan

-bezwarunkowa prawomocna rola chorego -odnosi się do osób cierpiących na choroby nieuleczalne - osoba chora nie może nic zrobić żeby wyzdrowieć

-nieprawomocna-mamy do czynienia gdy osoba cierpi na chorobę która jest napiętnowana przez innych

Interakcjoniści badali, jak ludzie radzą sobie z chorobą i chronicznymi przypadłościami w swoim codziennym życiu. Doświadczenie choroby może powodować zmiany w zakresie tożsamości jednostki i jej codziennych rutynowych czynności. Ten wymiar socjologii ciała nabiera coraz większego znaczenia w wielu społeczeństwach. Ludzie żyją dziś dłużej niż kiedykolwiek przedtem i bardziej niż choroby o ostrym przebiegu doskwierają im chroniczne choroby degeneracyjne.

24. Społeczne aspekty starzenia się ; także - starzenia się społeczeństwa.

Starzeniem się społeczeństwa nazywamy wzrost w nim odsetka osób starych. Wzrost ten zależy nie tylko od wydłużenia życia, ale również może nawet w większej mierze- od spadku rozrodczości, przez co maleje odsetek dzieci i młodzieży. Niewątpliwie bardzo pozytywną sprawą jest postęp medycyny i wydłużenie życia pod warunkiem, że starość będzie zdrowa i sprawna. Każdy bowiem chce żyć długo, ale każdy boi się starczej niewydolności, chorób i niedołęstwa. To jeden aspekt zagadnienia. Z drugiej strony duży wzrost odsetka ludzi starych prowadzi do zachwiania równowagi liczbowej między warstwą ludności pracującej i produkującej a tymi warstwami, które żyją na koszt ludności pracującej (dzieci, młodzież ucząca się, emeryci). W obecnym stuleciu obserwuje się stały wzrost osób powyżej 60 roku życia, z jednoczesnym zaznaczeniem przewagi kobiet w tej grupie wiekowej. Sytuacja ta stanowi poważnie wyzwanie dla polityki socjalnej państw, bowiem dotychczas tego typu zjawisko nie występowało, nie trzeba więc było budować specjalnych programów gwarantujących dostęp do specjalistycznych usług socjalnych i zdrowotnych, sprzyjających zdrowemu starzeniu się, oraz społecznie i ekonomicznie użytecznemu życiu ludzi starych. Ponadto w świadomości społecznej nie ma jeszcze wizji starzejącego się świata i wyobrażenia, iż niebawem coraz więcej ludzi wymagać będzie opieki, a jednocześnie mniej będzie tych, którzy tę opiekę będą sprawowali.

Na starzenie ma wpływ przynależność klasowa, Plec, i rasa. Starzenie przede wszystkim zależy od płci tzn. kobiety dłużej żyją od mężczyzn , są mniej związane z praca zawodową bowiem to kobieta zajmuje się obowiązkami domowymi i stąd też wynika zróżnicowanie zarobków między kobietami a mężczyznami co się przekłada na wysokość emerytury w okresie starości czyli wiąże się z tym również jakość życia kobiet na emeryturze. To że kobiety dłużej żyją wiąże się również z tym , że bardziej cierpią z powodu niesprawności fizycznej czyli wymagają większej pomocy, której nie może im udzielić współmałżonek

25. Modele przyczynowego wyjaśnienia chorób; determinanty zdrowia i choroby w ujęciach kompleksowych ( np. problematyka, tzw. biologii systemów, mandala zdrowia)

Mandala Zdrowia to model ekosystemu człowieka opracowany po raz pierwszy we wczesnych latach osiemdziesiątych przez Departament Zdrowia Publicznego w Toronto. Model ten powstał w oparciu o mandalę - figurę będącą symbolem wszechświata, zbudowaną na planie koła. W modelu tym zakłada się wzajemne powiązania między kulturą i środowiskiem i ich jednoczesne oddziaływanie na człowieka pojmowanego jako jedność obejmującą wymiar fizyczny, intelektualny i duchowy. Najszerszymi kręgami są biosfera i kultura. Najbliższym kręgiem otaczającym człowieka jest rodzina, traktowana jako najważniejsza struktura pośrednicząca między jednostkami i instytucjami społecznymi, łagodząca i osłaniająca przed skutkami społeczności i kultury. Pozostałe determinanty zdrowia, takie jak: społeczność, system opieki nad chorym, styl życia, praca, biologia człowieka, środowisko fizyczne i psychospołeczne rozmieszczone są hierarchicznie na pozostałych kręgach Mandala Zdrowia. znakomicie ilustruje bogactwo uwarunkowań zdrowia i jest bardzo użyteczna dla celów edukacyjnych. zdrowia wskazując. Wskazując, iż system opieki medycznej jest tylko jednym z wielu determinantów zdrowia model ten jednoznacznie zwraca uwagę na ograniczone możliwości sektora zdrowia, a tym samym konieczność wdrożenia współpracy międzysektorowej na rzecz ochrony i pomnażania potencjału zdrowia.

26. Czy we współczesnych społeczeństwach wszystkie modele rodziny są tak samo właściwe? Problematyka typów( rodzajów, odmian rodziny)

Wyróżniamy rodziny:

Klasyfikacja rodziny:

1. Ze względu na ilość partnerów w małżeństwie

-monogamiczna-2 partnerów

-poligamiczna-więcej niż dwoje partnerów występuje (poligamia występuje w 2 wersjach: czyli jako związek mężczyzny z wieloma kobietami, lub jako związek kobiety z wieloma mężczyznami)

2. Ze względu na zakres wyboru małżonka

-endogamia-wybór współmałżonka w ramach własnej zbiorowości etnicznej, religijnej, klasowej ,terytorialnej

-egzogamia-wybór małżonka poza własną zborowością

3. Ze względu na władzę wewnątrzrodzinną

-rodzina matriarchalna-dominuje matka

-rodzina patriarchalna-dominuje ojciec

4.Rodzina mała -(rodzina nuklearna) składa się z rodziców i ich potomstwa

-rodzina duża obejmuje swym składem innych krewnych , rodziców męża albo rodzeństwo któregoś ze współmałżonków

5.Rodzina duża wielopokoleniowa-składa się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych mieszkających w jednym domu

Bardzo istotnymi cechami jest miejsce zamieszkania rodziny oraz główne źródła utrzymania rodziny wyodrębniamy następujące typy rodziny:

1.rodziny wiejski i małomiasteczkowe-funkcjonują w obrębie niewielkich społeczności lokalnych i silny wpływ na ich funkcjonowanie wywierają ożywione stosunki sąsiedzkie oraz stosunki w obrębie szerszej grupy krewnych

2.rodzina wielkomiejska-jest bardziej wyizolowana ze środowiska sąsiedzkiego , nie poddana jego kontroli, nie znajduje też oparcia w sytuacjach kryzysowych. Jest w większym stopniu zdana na pomoc różnych sformalizowanych instytucji niż grupy krewnych i sąsiadów.

Uwzględniane źródło utrzymania prowadzi do podziału na rodzinę wytwórców(rodzina chłopska, rzemieślnicza) i konsumentów

1. Rodzina chłopska-jest grupą wytwórczą pracującą w rodzinnym warsztacie pracy wytwarzająca dobra i usługi nie tylko dla zaspokojenia potrzeb własnych ale także na rynek. Więź materialna rzeczowa jaka tworzy się w procesie wspólnej pracy czyni rodzinę bardziej zwartą i trwałą. Rodzinne przedsiębiorstwo i jego interesy narzucają niekiedy konieczność rezygnacji z osobistych dążeń członków rodziny co jest źródłem dodatkowych napiec i konfliktów. Pozycja właściciela przedsiębiorstwa , która z reguły przypada na ojca rodziny umacnia jego pozycję w rodzinie osłabiając znacznie pozycję kobiety

2. Rodziny konsumenckie-to takie gdzie miejsce pracy nie pokrywa się z miejscem zamieszkania inny jest układ pozycji męża i żony, zwłaszcza gdy oboje dostarczają środków na utrzymanie rodziny

27. Problematyka zawiązywania i rozwiązywania małżeństw. Na co może wskazywać wzrost liczby rozwodów w społeczeństwie?

Wzrost liczby rozwodów w społeczeństwie może wskazywać na fakt, że występuje nieporozumienie między kobietami a mężczyznami na co wpływa kila czynników. Przez wiele stuleci małżeństwo uchodziło za zawiązek nierozerwalny, rozwodu udzielano tylko w drodze wyjątku.

Na wzrost liczby rozwodów mogą wskazywać zmiany społeczne. Kiedy kobiety uniezależniają się finansowo, małżeństwo przestaje być istotnym kontraktem ekonomicznym tzn. wzrost zamożności sprawia, że łatwiej stworzyć osobne gospodarstwo domowe, kiedy w małżeństwie nie układa się najlepiej.

W dzisiejszych czasach rozwody nie są już tak piętnowane jak kiedyś, co również ma związek z tymi zmianami i dzięki czemu jest łatwiej dostać rozwód.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest większa skłonność do oceniania małżeństwa w kategoriach osobistej satysfakcji partnerów oraz determinacja partnerów do czerpania z niego satysfakcji i zadowolenia

• Zawarcie małżeństwa - to akt otworzenia rodziny przez mężczyznę i kobietę, m.in. W celu prokreacji oraz oraz wychowania potomstwa we wspólnym gospodarstwie domowym.

• Rozwiązanie małżeństwa - stanowi finał trwania związku małżeńskiego. Może nastąpić w wyniku następujących zdarzeń:

-Rozwód,

-Separacja,

-Zgon

28. Rodzina a małżeństwo. Na co mogą wskazywać współczesne tendencje zmian w tej sferze życia społecznego?

29. Przemoc w rodzinie i możliwości zapobieżenia jej.

Przemoc w rodzinie , zwana też przemocą domową, to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciw członkom rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste powodując cierpienia i szkody. Określa się jako ,,awantury domowe”, ,,kłótnie rodzinne”, ,, nieporozumienia rodzinne i małżeńskie”. Powszechne postrzeganie przemocy opiera się na założeniu, że jest to każdy akt godzący w osobistą wolność jednostki, zmuszanie jednostki do zachowań niezgodnych z jej wolą. Przemoc w rodzinie przejawia się w: pastwieniu się nad żonami, dziećmi, osobami niepełnosprawnymi, chorymi psychicznie, wykorzystywaniu seksualnym dzieci. Są to wszelkie odmiany złego traktowania tych członków rodziny, którzy nie są w stanie skutecznie się bronić.
Najczęściej opisuje się cztery formy złego traktowania jednostki (dziecka) w rodzinie:
-przemoc fizyczna,
-przemoc psychiczna (emocjonalna) ,
-zaniedbywanie ,
-wykorzystywanie seksualne .

Wszędzie tam, gdzie dochodzi do krzywdzenia dziecka, należy udzielić mu stosownej pomocy, podejmując działania na rzecz likwidacji źródeł przemocy oraz udzielania stosownej, wielozakresowej pomocy wszystkim osobom dotkniętym problemem. Wobec sprawców należy podjąć decyzje o charakterze interwencji mediacyjno- terapeutycznej lub represyjnej, włącznie z karną odpowiedzialnością za popełnione czyny.

Od 1996 roku działa ogólnopolski numer telefonu ,,Niebieska Linia”, prowadzony przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie.

Ministerstwo Zdrowia we współpracy z innymi organizacjami inicjuje corocznie konferencje, programy, kampanie medialne i plakatowe poświęcone przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz przemocy wobec dzieci.

Do działań na rzecz przeciwdziałania przemocy należą prowadzone przez policję, od 1998 roku, na terenie całego kraju procedury ,,Niebieskie Karty”. Dotyczą one służb patrolowo- interwencyjnych i pracy dzielnicowych.

Powstały organizacje działające na rzecz dzieci , np. Komitet Ochrony Praw Dziecka, uchwalono Polską Deklarację w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.

Jednym z najważniejszych sposobów zapobiegania przemocy jest szeroko rozumiana profilaktyka mająca na celu prowadzenie zajęć edukacyjnych z dziećmi i młodzieżą.

O przemocy w rodzinie należy również powiadomić: najbliższą osobę w rodzinie, która nie jest oprawcą, nauczyciela lub pedagoga w szkole, policję.

30. Role mężczyzn i role kobiet w rodzinie w perspektywie historycznej i w perspektywie współczesności.

W miarę zmiany epok zmieniło się oblicze rodziny. Dawniej rodziny były bardziej liczne,. Pracą zarobkową zajmował się mężczyzna, a do kobiety należało zajmowanie się gospodarstwem i wychowaniem dzieci. Liczna rodzina mieszkała zazwyczaj w jednej izbie, rzadko miała do dyspozycji swój dom.. Wykształcenie dzieci nie było obowiązkowe, co prowadziło do wykorzystywania dzieci do prac fizycznych często ponad ich siły.
Obecnie zmienił się model współczesnej rodziny. Ilość członków rodziny drastycznie zmalała. Panuje model rodziny z jednym dzieckiem jest tzw. styl rodziny zachodniej. O środki finansowe zabiegają zarówno kobieta jak i mężczyzna. Jedna rodzina zamieszkuje w osobnym domu czy gospodarstwie domowym. Higiena i długowieczność bardzo znacznie się zwiększyła

31. Rodzina jako pojęcie socjologiczne i jako instytucja społeczna. Przedstaw i omów znane Ci typologie i klasyfikacje rodzin.

RODZINA JAKO POJĘCIE SOCJOLOGICZNE

Rodzina w ujęciu socjologicznym jest definiowana jako zbiorowość o charakterze podstawowym, obecna we wszystkich znanych kulturach i typach społeczeństw. W jej skład zaliczamy dwoje ludzi związanych węzłem małżeńskim oraz ich dzieci (naturalnych lub przybranych), a także ich krewnych

Pojęcie "rodziny" odnosi się do najmniejszej, co wcale nie znaczy, że prostej grupy społecznej. Jest to zbiorowość, w którą człowiek wchodzi od chwili narodzin i w której trwa aż do śmierci, choć oczywiście z chwilą zawarcia związku małżeńskiego zakłada swoją własną rodzinę. Rodzina jest podstawową komórką społeczną, stanowiącą niezbędny element właściwego funkcjonowania społeczeństwa

Rodzina charakteryzuje się wieloma specyficznymi cechami wyróżniającymi ją na tle innych instytucji społecznych. Wzajemne relację między jej członkami są usankcjonowane prawnie, religijnie i zwyczajowo, a także dodatkowo wzmacniane silną więzią społeczną, zaangażowaniem emocjonalnym członków oraz siecią wzajemnych oddziaływań. Cechują ją silna i zwarta spójność wewnętrzna wzmacniana dodatkowo przez środowisko zewnętrzne oraz oddziaływania wewnątrz samej rodziny.

RODZINA JAKO INSTYTUCJA SPOŁECZNA

Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny:

• materialno-ekonomiczna (polega na zaspokajaniu przez rodzinę materialnych potrzeb jej członków)

• opiekuńczo-zabezpieczająca (stanowi materialne i fizyczne zabezpieczenie członków rodziny, którzy w pewnych okresach życia mają ograniczone możliwości samorealizacji, pozbawieni są środków do życia lub wymagają pomocy)

• prokreacyjna (polega na zaspokajaniu rodzicielskich potrzeb emocjonalnych - ojcostwa i macierzyństwa, pozwala na utrzymywanie biologicznej ciągłości rodziny i społeczeństwa)

• seksualna (zaspokajanie popędu seksualnego)

• legalizacyjno-kontrolna (sankcjonowanie postępowania członka rodziny przez rodzinę, nadzorowanie jego postępowania)

• socjalizacyjno-wychowawcza (wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa)

• klasowa (określenie pozycji członków rodziny w strukturze społeczeństwa)

• kulturalna (zapoznawanie młodego pokolenia z dziejami kultury i jej trwałymi pomnikami, zachęcanie do aktywnego korzystania z wartości kulturalnych)

• rekreacyjno-towarzyska (umożliwia odzyskanie w domu rodzinnym wewnętrznej równowagi emocjonalnej)

• emocjonalno-ekspresyjna (zaspokaja emocjonalne potrzeby członków rodziny, sprzyja wyrażaniu osobowości, daje możliwość uzyskania kontaktu psychicznego)

32. Scharakteryzuj małżeństwo z socjologicznego punktu widzenia oraz przedstaw i omów znane Ci typologie i klasyfikacje małżeństw.

33. Struktura i funkcje rodziny w perspektywie historycznej i w perspektywie współczesności.

W przeszłości rodzina była małym państwem. Realizując podstawowe funkcje społeczne musiała rządzić się sformalizowanymi wzorami zachowań, określały wzajemne stosunki poszczególnych członków rodziny, pozycje męża i żony, dzieci oraz innych krewnych. Utrata wielu funkcji rodziny przyczyniła się do zmian w jej strukturze wew. Do odformalizowania, do nadania stosunkom rodzinnym charakteru osobowego, związku emocjonalnego. Widoczny jest tu kierunek przemian o ewolucji rodziny od instytucji do związku towarzyskiego.

Funkcje jakie może realizować rodzina niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania społeczeństwa- prokreacja, socjalizacja i miłość

Funkcje dotyczące rodziny jako gr. społecznej dzieli się na: funkcje instytucjonalne i osobowe.

Instytucjonalne:

-prokreacyjna

-ekonomiczna

-opiekuńcza

-socjalizacyjna

-stratyfikacyjna

-integracyjna

Poprzez te funkcje rodzina powiązana jest z innymi grupai i instytucjami społecznymi. Realizując te funkcje rodzina wpływa na oblicze społeczeństwa

Funkcje osobowe: małżeńska, rodzicielska, braterska

Struktura rodziny związana jest z funkcjami rodziny oraz wewnątrzrodzinnymi interakcjami. Trzy aspekty struktury rodziny

- a. psychologiczny

- a. społeczny

- a. kulturowy

Najważniejsze elementy struktury rodziny,

- Liczba i jakość członków rodziny

- układ pozycji i ról społecznych przestrzenne ich usytuowanie,

- siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny, która świadczy o większej lub mniejszej spójności rodziny

- podział czynności oraz struktura władzy i autorytetu w rodzinie

- wewnątrzrodzinny rozkład miłości i względów

34. Formy rodziny i małżeństwa w perspektywie historycznej i w perspektywie współczesności.

1. Stosunki rodzinne są zawsze osadzone w kontekście szerszej grupy krewnych. Prawie we wszystkich społeczeństwach można odnaleźć strukturę nazywaną przez socjologów i antropologów rodziną nuklearną, składającą się z dwojga dorosłych ludzi tworzących wraz z własnymi lub adoptowanymi dziećmi wspólne gospodarstwo domowe. W większości społeczeństw tradycyjnych rodzina nuklearna jest częścią jakiejś większej struktury rodzinnej. Kiedy bliscy krewni, nie tylko małżeństwo z dziećmi, stanowią jedno gospodarstwo domowe albo cały czas pozostają ze sobą w bliskich stosunkach, mówimy o rodzinie poszerzonej. Rodzina poszerzona może obejmować dziadków, braci z żonami, siostry z mężami, ciotki i siostrzeńców.

2. W społeczeństwach zachodnich małżeństwo, a co za tym idzie, rodzina opiera się na monogamii. Prawo zabrania mężczyznom i kobietom zawierania małżeństw z więcej niż jednym partnerem na raz. Nie jest tak jednak wszędzie. Inną formą małżeństwa jest poligamia, czyli możliwość posiadania przez męża lub żonę więcej niż jednego partnera. Są dwa typy poligamii: poligynia- mężczyzna może mieć więcej niż jedną żonę i poliandria- kobieta może mieć równocześnie dwóch lub więcej mężów (mniej popularna od poligyni forma).

3. W XX wieku w krajach uprzemysłowionych tradycyjna rodzina nuklearna systematycznie traciła swoją dominującą pozycję. Obecnie mamy do czynienia z wielką różnorodnością wzorów życia rodzinnego.

4. Od końca drugiej wojny światowej rośnie liczba rozwodów, a spada liczba zawieranych po raz pierwszy małżeństw. Wskutek tego coraz więcej dzieci żyje w rodzinach z tylko jednym rodzicem.

5. Dość duży jest odsetek osób ponownie zawierających małżeństwo. Powtórne małżeństwo może dać początek rodzinie odbudowanej, tak zwanej wielorodzinie, w której przynajmniej jedno z małżonków ma dzieci z poprzedniego małżeństwa lub związku. Pojęcie „nieobecny ojciec” odnosi się do sytuacji po rozwodzie lub separacji, kiedy ojciec rzadko kontaktuje się ze swoimi dziećmi lub całkowicie zrywa więzi z nimi.

6. Małżeństwo przestało być podstawą związku dwojga ludzi. W wielu krajach uprzemysłowionych bardziej rozpowszechnione staje się mieszkanie razem bez ślubu (kiedy para mieszka i współżyje ze sobą nie będąc małżeństwem).

7. W efekcie liberalizacji postaw wobec homoseksualizmu geje i lesbijki coraz częściej mogą mieszkać razem jako pary. W niektórych przypadkach pary homoseksualne uzyskały formalny status rodziny- kiedyś było to nie do pomyślenia.

8. Dla każdej z płci małżeństwo przestało być warunkiem regularnego współżycia seksualnego: nie jest też już ono podstawowa jednostką gospodarczą. Nie ulega wątpliwości, że będą powstawać coraz to nowe wzory związków społecznych i seksualnych. Małżeństwo i rodzina to wciąż silne instytucje, ale przechodzą dziś trudny, niespokojny okres.

35. Scharakteryzuj przemiany zachodzące w strukturze i funkcjach rodziny pod wpływem zmian społecznych.

Rodzina jest podstawową instytucją społeczną, poprzez którą dokonuje się regulacja współżycia seksualnego, wydawanie na świat potomstwa, wyznaczane są systemy pokrewieństwa, zasady dziedziczenia majątku, współpraca i współdziałanie w ramach gospodarstwa domowego.

W każdym społeczeństwie istnieją formalnie ustanowione i społecznie kontrolowane wzory zawierania małżeństwa i funkcjonowania rodziny. Społeczeństwo tworzy też normy regulujące stosunki między osobami różnego wieku oraz między krewnymi w linii bocznej.

Będąc podstawową instytucją społeczną, rodzina pełni wiele funkcji niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa. Przez funkcję rozumieć będziemy cele, do których zmierza życie i działalność rodziny oraz zadanie jakie realizuje rodzina zaspokajając potrzeby swoich członków. Zakres i liczba tych funkcji zmienia się zależnie od poziomu rozwoju społecznego, poziomu industrializacji i urbanizacji oraz przemian kulturowych.

Kierunek ewolucji, od niedawna przez nikogo nie kwestionowany, polega na ograniczaniu charakteru instytucjonalnego rodziny, na kurczeniu się pełnionych przez nią funkcji w społeczeństwach nowoczesnych. Zmianom tym towarzyszy proces emancypacji rodziny od społeczeństwa.

W przeszłości rodzina była małym państwem. Realizując podstawowe funkcje społeczne musiała rządzić się sformalizowanymi wzorami zachowań. Określały one dokładnie wzajemne interakcje poszczególnych członków rodziny, pozycję męża i żony, dzieci oraz innych krewnych. Utrata wielu funkcji rodziny przyczyniła się do zmian w jej strukturze wewnętrznej- od odformalizowania do nadania stosunkom rodzinnym charakteru osobowego, związku emocjonalnego. Ten kierunek przemian wyraża teza o ewolucji rodziny od instytucji do związku towarzyskiego.

Jak wygląda rodzina teraz?

Ludzie pobierają się mniej chętnie i później niż kiedyś. Znacznie wzrosła liczba rozwodów, a wraz z nią rodziców samotnie wychowujących dzieci. Wskutek zawierania powtórnych małżeństw lub tworzenia związków przez partnerów z dziećmi z pierwszego małżeństwa powstają rodziny odbudowane-„wielorodziny”. Coraz więcej par decyduje się na wspólne życie i mieszkanie przed pobraniem się albo po prostu zamiast małżeństwa. Jednym słowem, życie rodzinne wygląda dziś zupełnie inaczej niż pięćdziesiąt lat temu. Instytucje rodziny i małżeństwa nadal istnieją i zajmują ważne miejsce w naszym życiu , ale ich charakter zmieniła się radykalnie.

Zmienił się nie tylko skład rodziny i gospodarstwa domowego. Nie mniej ważna jest zmiana tego, czego jednostki spodziewają się po swoich związkach. Pojęcie „związek”, odniesione do życia osobistego oznacza zaangażowanie. Teraz związek wymaga pewnej aktywności, bycia czynnym- wymaga pracy. Aby związek przetrwał próbę czasu, trzeba zabiegać o zaufanie drugiej osoby. Tak wygląda dziś większość związków seksualnych, na tym też polega małżeństwo. W coraz większym stopniu związki opierają się na współpracy i komunikacji między partnerami.

Co więcej, dawniej małżeństwo było układem między dwiema rodzinami, zawieranym nie przez młodych, ale przez ich rodziców (obecnie takie tradycyjne modele rodziny można spotkać np. w Chinach na wsiach). Zanik tradycyjnego modelu życia rodzinnego jest odzwierciedleniem globalizacji.

36. W jaki sposób zachowania osoby naznaczonej etykietą „dewianta” można zinterpretować jako odbiegające od zachowań osoby „normalnej”? Problematyka dewiacji jako zjawiska społeczno- kulturowego.

1. Dewiacja- nieprzestrzeganie zespołu norm przyjętych przez członków danej społeczności lub społeczeństwa. To, co jest dewiacją, zależy od czasu i miejsca; zachowania „normalne” w jednym kontekście kulturowym mogą zostać uznane za „dewiacyjne” w innym. Dewiacja i przestępczość to nie to samo, chociaż często się zazębiają. Pojęcie dewiacji jest dużo szersze niż pojęcie przestępstwa, oznaczające postępowanie jednoznaczne ze złamaniem prawa. Wiele zachowań dewiacyjnych nie jest prawnie sankcjonowane. Przykład dewiacji: kult Hare Kryszna, działalność hakerów (chociaż z jednej strony hakerzy są podziwiani za swoje umiejętności, z drugiej przez korporacje oparte na najnowszych technologiach uznani są za przestępców).

2. Socjologów badających zachowania dewiacyjne interesuje dlaczego określone zachowania uważa się powszechnie za dewiacyjne i komu społeczeństwo jest skłonne przypisać dewiację. Badania dewiacji kierują nasza uwagę na władzę społeczną oraz znaczenie klasy społecznej. Mówiąc o odchyleniu od normy lub normalności, zawsze musimy mieć na uwadze, o czyich normach mowa. Na kształt norm społecznych silny wpływ ma społeczny podział władzy i przynależność klasowa.

3. Biologiczne i psychologiczne interpretacje dewiacji.

Istnieje szereg teorii biologicznych i psychologicznych, których celem jest wykazanie, że przestępczość i inne formy dewiacji mają charakter dziedziczny. Zdaniem socjologów konformizm i dewiacja są odmiennie definiowane w różnych kontekstach społecznych. Zróżnicowanie społeczne pod względem zamożności i władzy decyduje o szansach stojących przed poszczególnymi grupami jednostek i o tym, które działania zostaną uznane za przestępcze. Zachowania kryminalne są wyuczone tak samo jak zachowania praworządne i na ogół służą osiąganiu tych samych celów.

4. Socjologiczne teorie przestępczości i dewiacji.

1. teoria etykietowania (zgodnie z którą nadanie komuś etykiety dewianta wzmacnia jego zachowania dewiacyjne) jest ważna, ponieważ wychodzi z założenia, że żadne działanie nie jest samo przez się kryminalne (ani normalne). W myśl teorii etykietowania należy badać, w jaki sposób pewne zachowania zostają uznane za dewiacyjne i dlaczego pewne grupy są etykietowane jako dewiacyjne, a inne nie.

2. Przedmiotem teorii konfliktu jest analiza przestępczości i dewiacji w kategoriach struktury społecznej, konfliktu interesów poszczególnych grup i zachowania władzy przez elity. Nurtem kryminologii, który czerpie z tej tradycji, chociaż nie pod każdym względem jest jej wierny, jest realizm nowej lewicy. Zwraca on uwagę na ofiary przestępczości i nawołuje do praktycznych kroków, jakie powinny zostać podjęte, aby zwiększyć skuteczność działania organów ścigania, szczególnie w centrach wielkich miast.

3. W myśl teorii kontroli problem przestępczości pojawia się wówczas, gdy zabezpieczenia społeczne i fizyczne są niewystarczające. W społeczeństwach nowoczesnych wzrost przestępczości jest wynikiem rosnących możliwości popełniania przestępstw i coraz większej liczby obiektów, których mogą one dotyczyć. Teoria wybitych okien sugeruje, że istnieje bezpośredni związek między stanem nieporządku a rzeczywistą przestępczością.

37. Przestępczość a oficjalne statystyki i badania wiktymologiczne. Problematyka zakresu i dynamiki przestępczości jako zjawiska społeczno- kulturowego.

1. Od kilkudziesięciu lat (w Wielkiej Brytanii od lat pięćdziesiątych) przestępczość rośnie , przestępstw jest coraz więcej i są one coraz poważniejsze. Badania pokazują, że ludzie czują się dużo bardziej zagrożeni niż kiedyś, szczególnie boją się wychodzić po zmroku, boją się włamań do domów i napadów.

2. W celu ustalenia skali przestępczości i najczęściej popełnianych przestępstw kryminalnych stosuje się oficjalne statystyki. Są one jednak mało wiarygodne, gdyż zawierają dane tylko o tych przestępstwach, które zostały odnotowane przez policję. Większość przestępstw nie jest zgłaszana w ogóle policji, np. drobne kradzieże. Poważne przestępstwa też często nie są zgłaszane, gdyż osoby pokrzywdzone uważają, że sprawa jest prywatna albo poradzą sobie same. Niektóre przestępstwa, o których dowiaduje się policja nie są uwzględniane w statystykach, np. z powodu wątpliwości w rzetelność zgłoszeń bądź ofiara nie chce wnosić oficjalnej skargi.

Niezgłaszanie i nierejestrowanie wielu przestępstw sprawia, że oficjalne statystyki odnotowują tylko część wszystkich popełnianych przestępstw. Przestępstwa nie ujęte w oficjalnych statystykach określa się mianem „ciemnej liczby” przestępstw niezarejestrowanych.

3. Badania wiktymizacji (kierowane do respondentów pytanie, czy w poprzednim roku stali się ofiarą jakiegokolwiek przestępstwa) pomagają ujawnić rozbieżności między oficjalnymi statystykami przestępczości a doświadczeniami ludzi w tym zakresie, dostarczają one ważnych wskazówek, ale też nie zawsze są do końca wiarygodne. W pewnych przypadkach, jak przemoc w rodzinie może poważnie utrudnić uzyskanie pełnej informacji. Badanie przestępczości jest prowadzone w formie wywiadów przeprowadzanych w domach respondentów. Jest wątpliwe, by ofiara przemocy w rodzinie w obecności sprawcy powiedziała ankieterowi o brutalnych incydentach.

4. w celu poznania faktycznej liczby przestępstw, nie można po prostu dodać nieodnotowanych przypadków do oficjalnych danych policji, gdyż lokalne zwyczaje policji w kwestii zgłaszania przestępstw są różne. Niektóre jednostki policji odnotowują mniej przestępstw niż inne, ponieważ działają nieskutecznie lub chcą poprawić statystyki w swoim regionie.

5. W Wielkiej Brytanii od lat pięćdziesiątych rosną wskaźniki zarejestrowanej przestępczości, a obywatele czują się bardziej zagrożeni niż kiedyś. W związku z tym przestępczość jest surowiej ścigana, stosuje się techniki prewencji sytuacyjnej (jak nadzór i ochrona obiektów) i prywatne zabezpieczenia oraz powstają inicjatywy społeczne.

38. Przestępczość mężczyzn, kobiet i młodocianych w zmieniającym się społeczeństwie.

1) Mniej kobiet niż mężczyzn odbywa karę więzienia. Kobiety popełniają zazwyczaj drobne przestępstwa i rzadko wiążą się one z przemocą; do przestępstw tych zaliczyć można kradzieże z półek sklepowych oraz zakłócenia porządku publicznego jak pijaństwo w miejscach publicznych i prostytucja.

Rzeczywiste różnice co do poziomu przestępczości wśród mężczyzn i kobiet mogą być mniejsze niż wskazują oficjalne statystyki. Otto Pollak twierdził, że pewne popełniane przez kobiety przestępstwa nie są rejestrowane. Jego zdaniem role kobiet, na ogół związane z domem, dają możliwość popełniania przestępstw w domu i w sferze prywatnej.

Przemoc nie jest wyłącznie cechą przestępczości męskiej. Kobiety są znacznie mniej skłonne uczestniczyć w brutalnych przestępstwach, ale tez nie cofają się przez użyciem siły. Wskaźniki przestępczości kobiet są jednak zdecydowanie niższe niż mężczyzn.

Powody ogromnej różnicy między poziomem kobiecej i męskiej przestępczości są następujące:

- istnieją pewne typowo „kobiece przestępstwa”- szczególnie prostytucja;

- „męskie przestępstwa” są „męskie” z powodu różnic w przebiegu socjalizacji i dlatego, że mężczyźni działają raczej poza domem;

• według Pollak'a różnice płci kulturowej w odniesieniu do przestępczości tłumaczy się często wrodzonymi różnicami biologicznymi i psychicznymi, jak różnica siły fizycznej, pasywność czy skupienie na reprodukcji biologicznej;

• obecnie uważa się, że cechy „kobiece” jak i „męskie” są tworzone społecznie; socjalizacja uczy kobiety szacunku dla innych wartości życia społecznego (troski o innych) niż mężczyzn; duże znaczenie mają też, wymuszone przez ideologię i inne czynniki- jak ideał „miłej dziewczynki”- a nie dotyczące mężczyzn, ograniczenia w działaniu i samokontrola, jaką narzucają sobie kobiety.

Od końca XIX wieku kryminologia przewiduje, że zrównanie płci zmniejszy lub wyeliminuje różnice w przestępczości mężczyzn i kobiet, ale jak na razie przestępczość należy do zjawisk związanych z płcią. Nadal nie możemy w żaden sposób stwierdzić czy różnice w liczbie przestępstw popełnianych przez mężczyzn i kobiety któregoś dnia przestaną istnieć.

2) Powszechny lęk przed przestępczością koncentruje się najczęściej na przestępstwach ulicznych, jak kradzieże, włamania i napaści, których sprawcami są na ogół młodzi mężczyźni klasy robotniczej. Oficjalne dane świadczą o wysokiej przestępczości wśród młodych ludzi, ale nie powinniśmy ulegać panice moralnej, gdyż analizy przestępczości wśród młodzieży nie są oczywiste. Podczas gdy przestępstwo oznacza złamanie prawa, przestępczość nieletnich wiąże się często z zachowaniami, które, ściśle rzecz ujmując, nie są przestępstwami. Zachowania antyspołeczne, subkultury i nonkonformizm młodych ludzi mogą być postrzegane jako zjawiska przestępcze, ale tak naprawdę nie są przestępstwami

39. Przestępczość „białych kołnierzyków”, przestępczość zorganizowana i nowe rodzaje przestępczości w zmieniającym się społeczeństwie.

Przestępczośc- zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźba kary,które to czyny popełnione zostały na obszarze danej jednostki terytorialnej w danym czasie..

Przestępczość białych kołnierzyków zawdzięcza nazwę potocznemu określeniu pracowników biurowych noszących białe koszule, co odróżnia ich od robotników, ubierających się w niebieskie koszule i nazywanych z tego powodu niebieskimi kołnierzykami Mogą to być działania takie jak: oszustwa podatkowe, giełdowe i ubezpieczeniowe, wyłudzenia, nielegalny handel, ale także zwykłe kradzieże. Przestępczość zorganizowana to zjawisko kryminalne występujące w skali międzynarodowej, którego nie można ściśle ograniczyć stanem faktycznym przestępstwa. Obejmuje ona zbiór poszczególnych przestępstw, złożoną postać (formę) aspołecznych zachowań, nie jest zjawiskiem wcześniej nie znanym, występowała w wielu krajach, w różnej formie, a przedmiotem jej zainteresowań były różne obszary życia społeczno-ekonomicznego.

Organizacje mafijne na świecie zajmują się głównie produkcją narkotyków i handlem nimi, przemytem broni, handlem żywym towarem, czyli porwaniami młodych dziewcząt i ich sprzedażą do domów publicznych. 

Roczne obroty mafii szacowane są na kilkadziesiąt miliardów dolarów. Uzyskane z przestępstwa środki inwestowane są w legalne przedsięwzięcia. Organizacje przestępcze zdobywają wpływy nie tylko w środowiskach przemysłowców i finansistów, ale przenikają także do świata polityki. 

Jednak najgroźniejszym zjawiskiem powodującym często destabilizację ładu społecznego jest terroryzm. Pojęcie to oznacza używanie siły i przemocy, organizowanie i stosowanie zamachów zbrojnych na ludzi powiązanych z władzą, przeciwników politycznych, religijnych, osoby innej narodowości w celu zdobycia władzy, wyrażenia protestu, uzyskania okupu, wymuszenia określonych zachowań i zastraszenia opinii publicznej. Jednak tak rozumiane zjawisko nie jest typowe tylko dla dzisiejszych czasów. Porwania, wymuszenia, zabójstwa z powodów ideologicznych zdarzały się praktycznie od zawsze w dziejach rozwoju ludzkości.  

Pojawiły się i rozwinęły nowe rodzaje przestępczych specjalizacji: rekiet, handel narkotykami, bronią, dziełami kultury, oszustwa, przemyt, zabójstwa na zlecenie, tj. najbardziej dochodowe, zapewniające stały rozwój przemysłu przestępczego. Przestępcze specjalizacje w oszustwach współcześnie odnoszą coraz więcej sukcesów. Od karcianego szulerstwa, przestępcy przeszli do manipulacji z wykorzystaniem technologii elektroniczno-komputerowych.

Pojęcie i tendencje współczesnej przestępczości zawodowej

Przestępczość zawodowa -całokształt przestępstw popełnianych w celu uzyskania głównego lub dodatkowego dochodu przez osoby, które charakteryzuje przestępczy profesjonalizm. Tradycyjne formy przestępczości zawodowej stanowią przestępstwa, które można podzielić na 3 grupy:

1)przestępstwa popełniane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tj.: kradzieże kieszonkowe, kradzieże z mieszkań, sklepów, samochodów, samolotów, kradzieże w restauracji, kradzieże dzieł sztuki (z muzeów, antykwariatów, prywatnych kolekcji), kradzieże samochodów, oszustwa, fałszerstwa, sutenerstwo, handel bronią, narkotykami, przestępczość komputerowa;
2) przestępstwa związane z użyciem przemocy W społeczeństwie rośnie znaczenie i powaga przedstawicieli zawodów przestępczych (zabójców na zlecenie, bandytów, strzelców).. Niebezpieczne staje się zrastanie grup przestępczych o charakterze złodziejskim z grupami przestępczymi działającymi z użyciem przemocy.),. W złodziejskich klanach nadal funkcjonują kieszonkowcy, złodzieje sklepowi, samochodowi, mieszkaniowi.

Pojawiły się i rozwinęły nowe rodzaje przestępczych specjalizacji: rekiet, handel narkotykami, bronią, dziełami kultury, oszustwa, przemyt, zabójstwa na zlecenie, tj. najbardziej dochodowe, zapewniające stały rozwój przemysłu przestępczego. Przestępcze specjalizacje w oszustwach współcześnie odnoszą coraz więcej sukcesów. Od karcianego szulerstwa, przestępcy przeszli do manipulacji z wykorzystaniem technologii elektroniczno-komputerowych.

3) przestępczość związana z użyciem przemocy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej: bandytyzm, rozboje, wymuszenia rozbójnicze, zabójstwa na zlecenie, porwania dla okupu, rekiet, piractwo.

Oszuści i fałszerze pieniędzy od dawna należeli do elity intelektualnej, inteligencji świata przestępczego. W złodziejskich klanach nadal funkcjonują kieszonkowcy, złodzieje sklepowi, samochodowi, mieszkaniowi. Wydawałoby się, że stare przestępcze specjalizacje powinny umrzeć, jednakże niektóre z nich odradzają się i rozwijają pod wpływem sprzyjających czynników

41. Scharakteryzuj główne teoria stratyfikacji. Która z nich, według ciebie, najbardziej odpowiada codziennym doświadczeniom.

TEORIA STRATYFIKACJI - jest to jedna z teorii nierówności- Jej prekursorami byli K. Davis i W. Moore. Głosiła ona, że nierówność społeczna jest zjawiskiem odwiecznym, nieusuwalnym a co więcej niezbędnym dla istnienia i funkcjonowania społeczeństw ludzkich. Davis i Moor uważali, że:

1. Różne zawody mają różną doniosłość funkcjonalną, tzn., w różnym stopniu zaspokajają wymogi funkcjonalne społeczeństwa, inaczej mówiąc, jedne zawody są ważniejsze od innych (lekarze są ważniejsi od pielęgniarek, burmistrzowie od śmieciarzy itd.)

2. Różne zawody wymagają większych lub mniejszych zdolności, talentów, wrodzonych predyspozycji a ponadto dłuższego lub krótszego kształcenia lub treningu dającego niezbędne umiejętności i kompetencje. Krótko mówiąc, różne zawody wymagają różnych kwalifikacji i różnego nakładu pracy.

3. Kształcenie i trening wymaga poniesienia kosztów i wyrzeczeń i aby skłonić społeczeństwo do podejmowania tego trudu należy je odpowiednio motywować np. poprzez lepsze zarobki, większą pulę władzy czy większy prestiż.

KRYTYKA FUNKCJONALNEJ TEORII STRATYFIKACJI:

Czy można mówić, że różne zawody mają większą lub mniejszą doniosłość funkcjonalną? (przykłady: szpital, uniwersytet, przedsiębiorstwo)

Model teorii funkcjonalnej działałby tylko w takim społeczeństwie, w którym wszyscy mieliby zapewniony dokładnie równy start, zaczynali zawsze od zera ten wyścig o wyższe pozycje i związane z nimi przywileje, czyli rodziliby się w społecznej próżni - wiadomo bowiem, że tak nie jest

Czy można zasadnie twierdzić, że ludzie kierują się zawsze i tylko motywacjami instrumentalnymi, kalkulacją korzyści materialnych, prestiżowych czy poziomem władzy, jaki zyskają, gdy uda im się zdobyć określony zawód?

42. Co składa się na przynależność klasową? Dlaczego tak wielu socjologów jako miarę przynależności klasowej przyjmuje wykonywany przez jednostki zawód?

Modele klas znajdują szerokie zastosowanie w badaniach empirycznych, wykorzystuje się je do ujawienia nierówności klasowych, związanych ze zdrowiem, wykształceniem, analiz preferencji wyborczych, poglądów politycznych. Należy jednak mieć świadomość kilku istotnych ograniczeń wiążących się z wykorzystaniem tych modeli by nie stos.ich bezkrytycznie. Zawodowe modele przynależności klasowej trudno odnieśc do jednostek ekonomicznie biernych( bezrobotni, studenci, emeryci, dzieci). Bezrobotnych i emerytów klasyfikuje się na podstawie ich poprzedniej działalności zawodowej. Studentów można klasyfikować wg.dyscypliny (choć nie zawsze-jedynie odpowiadające ściśle zawodowi-inżynier,medycyna). Modele przynależności klasowej oparte na różnicach zawodowych nie odzwierciedlają znaczenia własności dóbr i majątku. Same pozycje zawodowe nie są wystarczające jako wskaźniki zamożności. Wypracowanie modelu, który dałby rzetelny obraz klasowej struktury jest bardzo złożonym zadaniem. Niektórzy badacze poddają w wątpliwość użyteczność koncepcji klasy. Struktura klasowa współczesnych społeczeństw zachodnich- klasa wyższa - grupa niejednolita, niestateczna-posiadają majątek, władze, 1% najzamożniejszych ludzi. Poniżej znajd.się klasa urzędnicza- inteligencja, kadra kierownicza, ok. 5%społeczeństwa. Klasa średnia- większość krajów uprzemysłowionych nie jest wewnętrznie spójna, zawody inteligenckie i administracyjne. Klasa robotnicza- fizyczni pracownicy przemysłu- grupa z tendencją spadkową.

43. Omów socjologiczne pojęcie ruchliwości społecznej oraz jej rodzaje (podając przykłady). Dlaczego w społeczeństwach nowoczesnych ruchliwość w dół jest rzadsza niż w górę?

Rodzaje ruchliwości:

1) ruchliwość jednostkowa - zmiany pozycji społecznej lub dystansu dotyczą pojedynczych osób - np. awans zawodowy.

2) ruchliwość grupowa - dotyczy całych grup; np. awans klasy robotniczej po II wojnie światowej.

3) ruchliwość pionowa (wertykalna) - awans lub degradacja jednostek lub zbiorowości.

4) ruchliwość horyzontalna (pozioma) - nie powoduje zmiany pozycji jednostek lub zbiorowości. Może ona obejmować również ruchliwość geograficzną, terytorialną.

5) ruchliwość międzypokoleniowa - porównanie położenia społecznego jednostki lub grupy z położeniem społecznym rodziców.

6) ruchliwość wewnątrzpokoleniowa - dotyczy losów jednostki lub grupy w obrębie całego pokolenia.

44. Co jest właściwszym punktem odniesienia w analizie struktury klasowej, jednostka czy gospodarstwo domowe? Uzasadnij swój pogląd odwołując się do lektury i przemyśleń własnych.

Uważam że punktem odniesienia w analizie struktury klasowej powinna być jednostka a nie gospodarstwo domowe. Odnosząc się do teorii Webera o przynależności do klasy, prestiżu człowieka decydują jego kwalifikacje, czyli praca jednostki. Gospodarstwo domowe może składać się z członków różnych klas. Wtedy o przynależności do klasy decydowały by wyłącznie zarobków.

45. Na podstawie lektury i wlasnych przemyśleń omów następujące zagadnienie: czy nierówności społeczne są czymś zlym, jeśli wszyscy mają się w co ubrać i co zjeść?

Nierówności społeczne nie są niczym złym, od kiedy istnieje państwo istnieje tez podział, Każdy swoja własną pracą wznosi się na wyżyny społeczeństwa lub opada, decyzja należy do człowieka. Jednak dużą rolę odgrywa empatia ludzi będących w klasach wyższych, by nie wykorzystywali podwładnych, tak jak niegdyś wykorzystywano chłopów i niewolników.

21

---