Podejścia interpretatywne w socjologii wychowania Dr Mariusz Granosik
Czym się charakteryzują podejścia interpretatywne w socjologii edukacji/wychowania?
Socjologia wychowania = socjologia edukacji - to część socjologii, która zajmuje się procesami socjalizacyjnymi z ich różnorodnymi uwarunkowaniami. Zajmując się z różnych perspektyw teoretycznych. I to jest istota różnicy między podejściem normatywnym a interpretatywnym.
Podstawowa różnica polega na innym ulokowaniu\ spostrzeganiu mechanizmów, konstruowania społeczeństwa czyli wychowania bądź socjalizowania jednostek, które mają te społeczeństwa tworzyć (w innym sposobie wytwarzania społeczeństwa)
W ujęciu normatywnym przyjmujemy, że systemy norm są konstrukcją społeczną, społeczeństwo to nic innego jak rama normatywna, regulacje, które powodują że członkowie tego społeczeństwa przestrzegając tych ram, nie wchodzą sobie w paradę, jeśli nie przestrzegają tych ram od razu widać kto przestrzega bądź też nie. W podejściu normatywnym zakłada się że procesy wychowawcze, edukacyjne, socjalizacyjne, to nic innego jak wbijanie do głowy jednostki tych ram, które są wyznaczone przez społeczeństwo, w którym jednostka żyje (system nakazów, zakazów)
W ujęciu interpretatywnym mechanizm społeczeństwa postrzegany jest jako społeczeństwo, które utworzyło sztywny system ram i każdy wie w jakim obszarze może się poruszać, ale dlatego że regulatory życia społecznego są elastyczne - są interpretowane, negocjowane, czyli społeczeństwa są ciągle wytwarzane, uzgadniane przez użytkowników tego społeczeństwa. W podejściu interpretatywnym patrzenie jak na proces interakcyjny czyli nie jest to jedno kierunkowe wbijanie \procesu - czyli jest społeczeństwo posiadający przedstawiciela który kieruje jednostką. Proces wychowania jest interakcyjny-czyli inne osoby też mają wpływ na wychowanie.
W podejściu normatywnym i interpretatywnym wychowanie jest dwu kierunkowe gdyż są zarówno wychowawcy i wychowankowie, kształtują ten proces.
Różnią się innym ulokowaniem społeczeństwa
Stereotypy
Stereotyp - uprzedzenie, społeczna etykieta, budowanie uproszczonych poglądów. Jest ważnym zagadnieniem dla socjologii wychowania, ponieważ prawie cała wiedza człowieka o społeczeństwie ma charakter stereotypowy. Stereotyp jest zawsze fałszywy w tym sensie, że jest nieuprawnionym uogólnieniem. Tzn znajdziemy przykłady, które uogólniają stereotyp, np. „Polak to złodziej” ale nie możemy odnosić tego do całego społeczeństwa. Socjologów interesowało jak się w głowach tworzą stereotypy, są one efektem socjalizacji czy wychowania, nie rodzimy się z nimi.
Czy dobrze, że mamy stereotypy w głowach?
Są stereotypy mądre ale i głupie, neutralne i negatywne, pozytywne
Koncepcje stereotypów
1. poznawcza - najmniej interpretatywne, stereotypizowanie rzeczywistości jest zjawiskiem powszechnym i nieuniknionym, nie da się przygotowywać człowieka do życia w społeczeństwie nie wpajając mu stereotypów, sam język jest już stereotypem, (krowa). Stereotypizacja jest podstawą języka. Wadą tego podejścia jest to, co oni uważają za największą zaletę, czyli nieodróżnianie stereotypów groźnych od niegroźnych.
2. retoryczne, krytyczne - które wyrosło z krytyki poznawczej. Ruth interesowało jak rozprzestrzeniają się stereotypy, w szczególności te niebezpieczne. Niebezpieczne te które są zabronione np. polityczna niepoprawność. Zauważyła, że stereotypy rozprzestrzeniają się poprzez formy retoryczne, nie przez treść. Np. Odrzucamy antysemityzm ale coś tam .
W pierwszym ujęciu stereotypizacja jest nieodzownym elementem procesu poznawczego. Istotą wychowania\edukacji jest nauczenie uproszczeń jakimi posługujemy się w społeczeństwie. Z drugiej strony mamy pojęcie, które wyodrębnia tylko te stereotypy, które poczyniły już wiele szkód w funkcjonowaniu społeczeństw i próbuje dociec jak trafiają do systemów wychowawczych w społeczeństwie. Są rozpowszechniane głównie w dyskursie publicznym.
Metoda dokumentarna - socjologia wiedzy
Przyswajanie wiedzy między sobą, interpretowanie jej.
Skąd ludzie wiedzą to co wiedzą?
Człowiek na różne tematy, w różnych kulturach wiedzą co innego. Posiadają różnorodność wiedzy ze względu na kulturę, oraz na czas. Socjologia wiedzy zastanawia się w jaki sposób ta wiedzą, która człowiek posiada jest wmontowywana. Nie ma wiedzy lepszej ani gorszej, bądź też ta nowsze nie znaczy, że jest lepsza. Również wiedza wytworzona w innej kulturze jest lepsza/gorsza niż w naszej kulturze. Nie ma możliwości zaszczepić wiedzy z jednej do drugi kultury.
Przyswajanie wiedzy przez jednostkę metodą dokumentarną. Nasza wiedza opiera się na pewnych wzorach interpretacji(gotowce). Rozumowanie rzeczywistości poprzez tworzenie wzorów interpretacji (samemu, bądź z kimś innym). Wzory powstają społecznie- wszyscy dookoła tłumaczą nam świat. A my sami te wzory możemy modyfikować. Pewne wzory są utrwalone.
Segregacja systemów edukacyjnych
Labof? - badania prowadził w szkołach mieszanych (uczniowie biali i czarni) skupiał się na lekcjach światopoglądowych dla człowieka. Zauważył że nauczyciele premiują wypowiedzi w ładnej formie, gdy wypowiadane zdania są rozwinięte-lecz tacy uczniowie nie mówili nic konkretnego, lali wodę mówiąc w koło to samo, nie posiadając własnych poglądów- byli to uczniowie biali. Natomiast szkoła nie lubi zdań prostych, krótkich, wtedy nauczyciele uczniów nie zauważają., karzą, lecz tacy uczniowie wypowiadali swoje opinie, poglądy - byli to uczniowie czarni. (ubóstwo, głód - biali nie mieli pojęcia o co chodzi, a czarni mieli zdanie w tej sprawie, dotyczyły to ich życia). System edukacyjny dyskryminuje część społeczeństwa bądź prowadzi do nieracjonalnej struktury społecznej. Szkoła jest instytucją prowadzącą negatywną selekcję. Ci którzy nadają się to szkoła ich eliminuje. Ci którzy się do tego nie nadają są przez szkołę promowani.
Rozwiązanie:
- likwidacja szkoły - szkoła nie uczy, negatywnie segreguje
- wpływ szkoły aby zmieniła kryterium oceny (namowa nauczycieli na słuchanie każdego ucznia, jeśli nauczyciel niech zaproponuje uczniowi rozwinąć bądź też skrócić wypowiedź)
Szkoła jest negatywnym czynnikiem segregacyjnym tzn zmniejsza szanse pewnych grup społecznych, które nie posługują się formą w szkole preferowaną, a zwiększa szansę tych, którzy są formalnie dobrze przygotowani do funkcjonowania w szkole ale realnie bądź treściowo niekoniecznie. Ta segregacja negatywna jest ugruntowana w strukturze społecznej.
2