WYKŁAD 2

Filozofia średniowiecza

Rozpoczyna się wraz z upadkiem cesarstwa rzymskiego - 476 rok. Kończy się w II połowie XV wieku.

Kasjodor - 540 rok.

1328 rok - Wilhelm Okham - popadł w konflikt z papieżem Janem XXII i uciekł z dworu papieskiego na dwór cesarza (spod panowania kościelnego oddał się panowaniu świeckiemu).

Filozofia średniowiecz jest to filozofia kościoła łacińskiego.

Schizma - oddzielił się kościół wschodni

Dwie odrębne kultury (cywilizacje):

1. cywilizacja zachodnia - związana z kościołem łacińskim

2. cywilizacja wschodnia - związana z kościołem wschodnim

Filozofia średniowiecza powstaje w języku łacińskim, jest tworzona wyłącznie przez osoby duchowne. Tezy są w zgodzie z obowiązującą religią. Religia wyznacza pewien model filozofii. Chrześcijaństwo wnosi kilka nowych elementów, zupełnie obcych grekom, np. pojęcie Boga stwórcy, który stworzył świat z niczego, w centrum świata znajduje się Bóg.

Filozofia scholastyczna - filozofia XII i XIII wieku, szczytowy okres rozwoju filozofii średniowiecza, rozwój szkolnictwa, zakłada rozwój szkół przy klasztornych a także rozwój uniwersytetów. Scholastyka oparta jest na metodzie, której przedmiotem są powody objawione - rozumowo pojmowane, żeby lepiej zrozumieć treść wiary, człowiekowi myślącemu uprzystępnić prawdę nadprzyrodzoną żeby mógł ją bronić przed różnymi atakami tych, którzy kwestionują objawienie. Filozofia chce uzasadniać i obalać, nie chce niczego wykrywać, ponieważ wszystko już wiadomo na temat świata z Pisma Świętego. Elementem ubocznym jest ogromne znaczenie logiki Arystotelesa. Drugim elementem - „wierzę, aby zrozumieć” wiara daje nam podstawy poglądu na świat. Trzecim elementem filozofii scholastycznej jest metoda, której sformułowanie jest tytułem pracy Piotra Abelarda pt. „Tak i nie”, tzn., że metoda była metodą konfrontacji wypowiedzi autorów różnych tekstów w tej samej kwestii. Scholastyka opiera się na treści wiary, forma językowa jest ustalona, jest prawdziwa. Dla filozofów średniowiecza podstawowym autorytetem jest Biblia. Dla nich poznanie - odzwierciedlenie w zdaniach logicznych rzeczywistości rządzonej przez Boga, Bóg stworzył rzeczywistość przez słowa.

Dla filozofów średniowiecza nie istnieje niebezpieczeństwo sceptyzmu. Przyczyna, dla, której średniowiecze negatywnie odbieramy to styl, który kładzie nacisk na poprawność wyrażania się, dotyczy to XIV wieku a nie XII i XIII wieku. Hegel powiedział, „Jeśli idziesz przez średniowiecze to załóż siedmio milowe buty”, średniowiecze jako całość jest okresem ciemnym. W okresie średniowiecza istniała oryginalna filozofia, która określa filozofię nowożytną i współczesną. Natomiast istnieją ponadto powody, które wpływają na świetność wieku XIII. W XII wieku napływa do Europy oryginalna myśl grecka, powstają wtedy uniwersytety, powstają zakony żebracze, których członkami byli najwybitniejsi ówczesnych czasów filozofowie: zakon franciszkański (1209 rok) i zakon dominikański (1216 rok).

Dominikanie byli otwarci na naukę, badali rzeczywistość i przyrodę.

Franciszkanie - inaczej podchodzili do nauki, twierdzili, że nie jest potrzebna żadna nowa filozofia, ponieważ już istnieje filozofia. Św. Franciszek uznawał, że Augustyn Aureliusz wyłożył już prawdziwą filozofię. Te zakony w dużym stopniu przyczyniły się do rozwoju nauki.

Filozofie średniowiecza dzieli się na okresy:

1. okres patrystyczny - okres ojców kościoła, którzy jako pierwsi podejmują zagadnienie pomiędzy wiarą a rozumem, myśliciel - Augustyn Aureliusz

2. okres przedscholastyczny - trwa od VI do XII wieku, okres bardzo nierówny, VI do VIII - okres katastrofy kulturalnej, od XI wieku dopiero kultura odżywa

3. okres „wielkiej scholastyki” - wiek XIII, żyje w tym okresie wielu filozofów, są to:

- Albert Wielki (nauczyciel Tomasza z Akwinu), Tomasz z Akwinu, Bonawentura, Jan Duns Szkot. Powstają dzieła zwane sumami.

4. okres dekadencji - zaczyna się w XIV wieku, a dokładnie 7 III 1277 rok (tj. koniec wieku XIII), tego dnia arcybiskup Paryża potępił 219 tez filozoficznych głoszonych przez różnych filozofów. Filozofia arabska potępiła tego arcybiskupa.

Filozofia arabska - Arabowie w wyniku podboju Afryki Północnej, weszli w posiadanie pism Arystotelesa, znali też dzieła, które przypisywali Arystotelesowi, a faktycznie nie były to jego dzieła. To filozofia arabska określała rozumienie Arystotelesa, ale nie był to czysty arystotelizm, przykład - książka pt. „Księga o przyczynach” gdzie przedstawiono całą neoplatońską strukturę świata. Elementem istotnym jest, że świat wyłania się z Boga (proces emanacji), to przebiega w ten sposób, że Bóg stwarza umysł (pierwsza hipoteza), umysł stwarza duszę świata, dusza świata stwarza indywidualne dusze, które łączą się z materią i jesteśmy my. Materia jest źródłem zła - teza neoplatońska. Ta interpretacja arabska spowodowała trudności pogodzenia chrześcijaństwa z tak rozumianą filozofią arystotelesowską w XII wieku, dopiero XIII wiek - Tomasz z Akwenu wyjaśnił to.

Potępienie papieża dotyczące niebezpieczeństwa niewłaściwej wykładni Arystotelesa.

1210 i 1215 rok - wiąże się z postacią Dawida z Dinand.

Papież Grzegorz IX - chodziło mu o to, żeby teologowie nauczali wiedze chrześcijańską bez domieszki wymysłów filozofów - 07.VII.1228 rok ostrzeżenie papieża. 07.III.1277 rok - to samo zrobił arcybiskup Robert Kiltłorbi. 18.I.1277 rok - papież Jan XXI zwrócił się z poleceniem, kto i gdzie sformułował błędne nauki i stąd pojawił się te 219 tezy, przyczyniając się do początku końca filozofii średniowiecza.

Dawid z Dinand - „skoro tym, co wspólne dla ducha jest rozwój, a dla ciała materia, to rozum i materia są tym samym, a zatem Bóg jest identyczny z materią”. Nauka Dawida została potępiona w 1210 roku przez synod paryski. W 1215 roku - po raz kolejny potępiono naukę Dawida. Zakazano nauczać filozofii przyrody i metafizyki Arystotelesa, bo Dawid powoływał się na Arystotelesa, można było nauczać jedynie logiki i etyki Arystotelesa.

Awernoizm Łaciński - filozofia arabska.

Ziger z Brabantu - przyjmuje, że Bóg jest pierwszym poruszycielem, ale nie jest stwórcą, że świat jest wieczny.

Teza arabska - „bieg ciał niebieskich określa bieg ciał na ziemi”

Inna teza - „dusza jest jedna dla wszystkich ludzi”

są to tezy, które Ziger przejmuje.

Inna teza - „nie ma wolności” - człowiek chcąc nie chcąc jest wolny, ale nie jest to wolność absolutna.

Ziger głosi, że:

- to, co jest prawdą w filozofii, jest fałszywe w teologii i odwrotnie

- niemożliwość uzgodnienia filozofii arabskiej z chrześcijaństwem.

Myślicielem, który uzgodnił filozofię czysto Arystotelesa z chrześcijaństwem jest Tomasz z Akwinu. Tomasz jest autorem komentarzy do niemal wszystkich dzieł Arystotelesa:

- „suma teologii”- błędnie suma teologiczna. Jest to dzieło z zakresu teologii i filozofii

- „suma przeciwko poganom” - błędnie suma filozoficzna, filozoficzna obrona wiary, jest to dzieło z zakresu religioznawstwa.

Tomasz jest pierwszym myślicielem średniowiecza, który wyraźnie rozgraniczył teologię od filozofii, on sam uważał się za teologa (ideał naukowca). „Poznanie jest jednym nie emocjonalnym aktem odniesienia do świata” - z tym ideałem wiąże się przekonanie o możliwości, a zarazem konieczności racjonalnego podejścia do świata (według Tomasza). W sposób racjonalny możemy badać całą rzeczywistość nie wyłączając Boga. Tomasz twierdzi, że powinniśmy podchodzić do rzeczywistości w sposób racjonalny. Tomasz twierdzi, iż w różnym stopniu należy stosować logikę i doświadczenie. Filozofia Tomasza jest filozofią umiaru, teza o harmonii istniejącej. Tomasz twierdzi, że ta sama harmonia panuje w świecie religii, filozofii, poglądanie na świat jako całość oraz między wiarą a rozumem. Tomasz jest pierwszym myślicielem chrześcijańskim, który bardzo wyraźnie rozgranicza teologię i filozofię. Przykład:

Teza, że świat miał początek w czasie i przestrzeni - teologiczna teza.

Filozoficznie nie jesteśmy tej tezy udowodnić. Tomasz antycypuje Kanta. Podobnie jak Kant pokazuje, że rozum ludzki jest skończony. Wiara i wiedza wzajemnie się wykluczają według Kanta i Tomasza (to rozpoznanie jest niemal rewolucyjne jak na owe czasy).

Filozofia jest systemem zadań opartym na ……. matematycznych oraz doświadczeniu opracowanym metodycznie za pomocą logiki formalnej. W ten sposób nie możemy stworzyć podstaw poglądu na świat. Filozofia nie jest w stanie dostarczyć tych podstaw. Tylko niewielu ludzi i po długim czasie i z wieloma błędami może te podstawy wypracować.

Tomasz wyciąga ważny wniosek:, „zatem podstawy poglądu na świat muszą być kwestią wiary a nie rozumu”. Istnieją dwa systemy wiedzy:

1. logiczny - oparty na podstawach objawionych, więc na podstawie wiary

2. system oparty na podstawach zdobytych, nie objawionych - filozofia.

Tomasz mówi, „że między dwoma systemami nie może być sprzeczność”, czyli między filozofią a teologią.

Tomasz mówi, „że zarówno przyroda jak i objawienie są dziełem tego samego prawdomównego Boga”.

Cała struktura bytu oparta jest na myśli o akcie i możnościach, ale występują tu modyfikacje: Tomasz zwraca uwagę na istnienie rzeczy, to powoduje, że filozofia Tomasza zostaje przywrócona w XX wieku - „tomizm egzystencjonalny”. Możemy wyróżnić, to, czym jest byt jest od tego, czym nie jest. Istota jest możnością, a istnienie jest aktem urealniającym tą istotę, ale wyjątkiem jest Bóg. Bóg jest czystym istnieniem, źródło tkwi w Piśmie Świętym, w księdze Wyjścia Stary Testament zdanie „Jam jest, który jest” - metafizyka księgi Wyjścia. Inna modyfikacja poglądów Arystotelesa według Tomasza - „w każdym bycie wyróżniamy cechy zasadnicze i cechy przypadłościowe” (te, które mogą przynależeć, ale nie muszą). W Bogu nie ma żadnych przypadłości, wszystko, co jest w Bogu należy do jego istoty. Wszystkie przedmioty materialne złożone są z dwóch czynników: z materii i formy. Materia jest czynnikiem nieokreślonym. Materia jest zasadą jednostkowienia. Tomasz mówi, że istnieją również byty czysto formalne, czyli takie byty, które nie posiadają żadnej materii. Dla Tomasza tymi bytami są: Bóg i aniołowie. Tomasz stworzył pierwszą filozoficzną koncepcję aniołów.

Pięć dróg prowadzących do uznania istnienia Boga według Tomasza, ale nie są to dowody w ścisłym tego słowa znaczeniu.

3

http://otior.w.interia.pl

---