CELE I ZADANIA EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ W ŚWIETLE NOWEJ REFORMY

Reforma systemu kształcenia przywraca rangę celom, stają się one elementem pierwszoplanowym w strukturze czynności nauczyciela. W praktyce dostrzega się konieczność zastępowania celów ogólnych celami formułowanymi w sposób szczegółowy, traktując przy tym te liczne cele szczegółowe jako same dla siebie, autonomiczne, wystarczające edukacji.

W modyfikacji koncepcji wychowania przedszkolnego, w ramach której dziecko traktowane jest jako podmiot wychowania, występuje coraz częściej sformułowanie mówiące, że celem wychowania w przedszkolu - jest rozwój osobowy i wychowanie dziecka, czyli wychowanie rozwijające, a więc wychowanie współwystępujące z rozwojem. Takie wychowanie - powiedzieć można za W. Cichoniem- ma "pomóc dziecku w stawaniu się człowiekiem na miarę swoich najlepszych możliwości, ma usprawniać je do urzeczywistnienia własnego człowieczeństwa i do osiągnięcia celów jakie stawia przed nim dokonanie wyborów pozytywnych wartości społecznych i moralnych".

Właściwa rola wychowania powinna polegać na służebności wobec człowieka i jego aksjologicznego rozwoju. Wychowawca (...) powinien wkraczać wraz z wychowankiem, w ciągłym procesie wspólnego wysiłku, we wciąż nowe dziedziny życia, także duchownego. Duchowość - uważa A. Szołtysek (1998) - przejawia się przede wszystkim w aktach czuciowych, poznawczych i wolitywnych.

W każdej dziedzinie działalności konieczne jest określenie celów, którym służy. Cele bowiem to inaczej mówiąc świadomie założone skutki działania.

Ogólne cele wychowania przedszkolnego zostały sformułowane w podstawie programowej zatwierdzonej przez MEN. Zgodnie z zawartymi założeniami "Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym.

Cel edukacji przedszkolnej ujmować można jako całość hierarchiczną - całość, w której znajdują się uporządkowane cele, a więc stojące wyżej w hierarchii - cele ogólne i stojące niżej - szczegółowe cząstki celu ogólnego. Przyjmuje się też, że przejście między celem ogólnym a szczegółowymi wypełnia poziom pośredni.

Rysunek 1. Cel jako całość hierarchiczna

Cele ogólne charakteryzują się szerokim zakresem, są kierunkami dążeń długofalowych, wskazują "szczyt", ku któremu wszystko w procesie edukacji zmierza, przenosi w przyszłość możliwą, prawdopodobną, preferowaną.

Cele szczegółowe są konkretne i mogą być osiągane w czasie stosunkowo krótkim. Z celów tych prowadzi droga do rezultatów, które dziecko osiąga na pewnych etapach procesu, a te wyniki z kolei przyczyniają się do osiągnięć końcowych wyrażonych kategorią celów ogólnych. Wymienione rodzaje celów są więc ze sobą powiązane, tworzą całość.

Realizacja tych celów: zapewnia dzieciom odpowiednie warunki potrzebne do rozwijania wielostronnej aktywności, dostarcza zróżnicowanych bodźców do ich wszechstronnego rozwoju, organizowanie odpowiednich warunków i sytuacji sprzyjającej uspołecznianiu i uczeniu się dziecka.

W trakcie realizacji tych celów również ważne stworzenie odpowiednich warunków emocjonalnych mających wpływ na różnorodność działań wypływających z jego własnej woli, motywacji wewnętrznej i ciekawości.

Wynikające z powyższych celów zadania dostosowane są do możliwości rozwojowych dziecka i realizowane przez nauczyciela w ramach określonych obszarów edukacyjnych.

"Zadania systemu oświaty - to zespoły określonych czynności, których wykonanie prowadzi do realizacji celów systemu oświaty. Czynności te obejmują przede wszystkim wychowanie i nauczanie w różnych typach szkół oraz innych instytucjach wychowawczo - oświatowych”.

W pracy przedszkola przydatne jest określenie zadań, które z racji swego charakteru, stanowią czynność niedokonaną, dziejącą się. Ponieważ dziecko przedszkolne znajduje się w procesie nieustających i dynamicznych zmian dokonujących się w jego rozwoju, nasze działania odnoszą się głównie do kształtowania i doskonalenia różnych jego umiejętności. I dlatego realizując zadania rozwijamy, np. wyobraźnię twórczą lub postawy estetyczne.

Zadaniem nauczyciela wychowania przedszkolnego jest pobudzanie i wspomaganie rozwoju poprzez zainteresowanie się każdym dzieckiem jako jednostką, uważne i systematyczne śledzenie jego rozwoju fizycznego, umysłowego i społecznego. Jest to konieczne w celu ustalenia na jakim etapie rozwoju się ono znajduje, jakie posiada doświadczenie i kompetencje, czym różni się od innych dzieci, jakie są jego mocne i słabe strony.

Wiedza o rozwijającym się dziecku ułatwia nauczycielowi poszukiwania skutecznych zadań wspomagających jego rozwój. Sytuacje pedagogiczne w przedszkolu powinny być bogate i zróżnicowane po to, aby mogły dostarczać nie tylko nowej wiedzy i kształtować nowe umiejętności, ale też służyć porządkowaniu informacji już posiadanych i doskonaleniu umiejętności już opanowanych.

Rozwój dziecka i opanowanie kolejnych umiejętności zależy od współdziałania trzech czynników:

Biologicznych - (określających możliwości dziecka w zakresie uczenia się i utrwalania nabywanych doświadczeń)

Społecznych - (określających poziom i jakość wymagań stawianych dziecku do spełniania w danej fazie życia) oraz natężenia i jakości aktywności własnej, pojawiającej się jako rezultat wzajemnego oddziaływania na siebie dwu wcześniej wymienionych czynników (...)

Jednoczesna obecność tych trzech czynników powoduje, że dziecko kroczy do przodu w swym rozwoju i bardziej uczy się czegoś samo, niż jest "wyuczane".

Wszystkie cele i zadania przedszkola są ze sobą sprzężone i wzajemnie uwarunkowane. Ich realizacja powinna odbywać się z uwzględnieniem indywidualnego zróżnicowania dzieci oraz odmiennych dla każdego dziecka warunków środowiska wychowawczego i prowadzić do zapewnienia wszystkim wychowankom jednakowo pomyślnego startu szkolnego.

Zagwarantowanie dzieciom dobrego startu na tym etapie rozwoju uważane jest powszechnie za podstawowy warunek realizacji idei demokratycznych oraz zapobiega negatywnej selekcji już na najniższym szczeblu edukacji.

Opr. mgr Krystyna Żądło

Przedszkole Publiczne w

Nagoszynie Woli

Cichoń W.: Wartości, człowiek, wychowanie, UJ Kraków 1996, s.164-165

(red.) Kwiatowska M.: Podstawy pedagogiki przedszkolnej, WSiP Warszawa, 1985, s. 52

Cyrański Cz., Kwaśniewska M.: Program Wychowania Przedszkolnego „Moje Przedszkole” MAC Kielce 2001, s.7

Oksinska J. Stępień K: O celach edukacji, „Wychowanie w Przedszkolu” 2000 nr 3, s.132

Guz S.: Edukacja przedszkola w okresie przemian, WSPTwP w Warszawie Warszawa 1996, s.59

Bełczewska E. Herde M.: ABC... Program wychowania przedszkolnego XXI wieku, WSiP Warszawa 2000, s.8

Ibidem, s.8

Guz S.: Edukacja przedszkola w okresie przemian, WSPTWP w Warszawie Warszawa 1996, s.60

Ibidem, s.63

Ibidem, s.64

---