ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

 
 
Nie wszystkie dzieci rozwijają się harmonijnie i w równym tempie. Wiek rozwojowy nie zawsze pozostaje w zgodzie z wiekiem biologicznym. W psychoruchowym rozwoju niektórych dzieci można zauważyć pewne opóźnienia, które mają różne podłoże etiologiczne. Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka można podzielić na:
·        Makrouszkodzenia centralnego układu nerwowego - są to uszkodzenia genetyczne, trwałe, których nie da się zlikwidować.
·        Mikrouszkodzenia centralnego układu nerwowego - są to śladowe uszkodzenia spowodowane najczęściej  niewłaściwymi warunkami środowiska rodzinnego i instytucjonalnego. Mikrozaburzenia można zlikwidować poprzez wczesne wykrycie i rozpoznanie oraz właściwą terapię pedagogiczną.
·        Zaburzenia somatyczne - dotyczą narządu wzroku, słuchu, mowy i postawy (np. krótkowzroczność, głuchota, zez, wady postawy), mają wpływ na proces rozwoju i edukacji
Niniejsze opracowanie stanowi pomoc w rozpoznaniu i zdiagnozowaniu najczęściej spotykanych zaburzeń psychoruchowych u dzieci w wieku przedszkolnym i podjęciu działań zmierzających do ich likwidacji.
 

I. MIKROZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO

 
 

Mikrozaburzenia rozwoju ruchowego „H. Spionek  wyróżnia:

a)      jako skutek zaburzeń funkcjonowania układu piramidowego obniżenie sprawności pojedynczych aktów ruchowych, np. chwytu pęsetkowego, co utrudnia wykonanie precyzyjnych ruchów, takich jak trzymanie ołówka w palcach;

b)      jako skutek zaburzeń funkcjonowania układu pozapiramidowego zaburzenia melodii kinetycznej ruchów itp.”[1]

 

Niezręczność ruchowa całego ciała


Objawy ogólnej niezręczności:

1. Mała aktywność ruchowa

2. Ogólna niezręczność i małą wyćwiczalność w zakresie dużych ruchów, związana z zakłóceniami napięcia mięśniowego (napięcie nadmierne lub za małe)

3. Brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych grup mięśniowych (współruchy), dający wrażenie ogólnej niezręczności, ruchy są „kanciaste”, mało płynne

4. Opóźnienie w stosunku do rówieśników nabywania umiejętności ruchów w czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych

5. Zakłócenia koordynacji wzrokowo - ruchowej (ruch odbywa się pod kontrolą wzroku np. rzut piłką oraz w naśladowaniu demonstrowanego ruchu).

6. Brak precyzji ruchów

7. Podczas biegów i skoków dziecko nie nadąża za innymi dziećmi

8. Chodzi po schodach niezręcznie

9. Niezgrabnie wspina się na meble, przeplotnie, huśtawki, żąda w tych sytuacjach pomocy ze strony dorosłych

10. Z trudem uczy się jeździć na rowerze.

11. Niechętnie bierze udział w zabawach ruchowych

 

Zakłócenia motoryki manualnej

 
Objawy niezręczności manualnej:
 

1. Zaburzenia koordynacji ruchowej i wzrokowo - ruchowej.

2. Mała precyzja ruchów - trudności w wykonywaniu prostych zadań.

3. Mała samodzielność dziecka, z opóźnieniem zdobywa umiejętności samoobsługowe, ma trudności przy zapinaniu guzików, wiązaniu sznurowadeł.

4. Codzienne czynności wykonuje wolno i niezręcznie.

5. Nieprawidłowo trzyma ołówek.

6. Niechętnie rysuje, nie kończy pracy.

7. Rysunki mają uproszczoną formę i niski poziom graficzny.

8. Prace są niedbale wykonane, często poplamione, podarte, pogniecione.

9. Dziecko niechętnie buduje z klocków - budowle łatwo się rozpadają z powodu wadliwej konstrukcji.

10. Często psuje i niszczy zabawki oraz przedmioty codziennego użytku.

11. Niezręcznie wycina, „szarpie papier” ( źle koordynują ruchy obu rąk).

12. Nadmierne napięcie mięśni - zbyt silny nacisk ołówka, łamanie kredek. Ruchy ręki są gwałtowne, mało płynne, „kanciaste”, w rysunkach przeważają linie proste, mało jest linii falistych lub całkowity ich brak.

13. Zbyt małe napięcie mięśniowe - linie rysunku nikłe, czasem ledwo widoczne. Linie proste są nierówne - faliste lub przerywane. Przewaga rysunków drobnych i małych. Upuszczają przedmioty nie maja „siły” wycinać nożyczkami.

14. Dzieci te są bierne, mało samodzielne, maja niską samoocenę, unikają rówieśników.

Metody badań motoryki

1.Wywiad z matką

2. Obserwacja dziecka podczas codziennych zajęć, zabaw manipulacyjnych, konstrukcyjnych, czynności samoobsługowych:

• nawlekanie korali na sznurek

• ubieranie się, mycie

• budowanie z klocków

3. Analiza wytworów plastycznych

4. Badania testowe i eksperymentalne

Przykład: H. Spionek „Próby odwzorowywania figur geometrycznych do badania dzieci w wieku od 3 - 7; 6 lat”. Poziom odtwarzania figur prostych jest w tym teście miarą  sprawności motorycznej i koordynacji wzrokowo - ruchowej.

 

Zaburzenia lateralizacji

 

Lateralizacja to przewaga jednej strony ruchowych czynności. Lateralizację czynności nazywa się też „asymetrią funkcjonalną”. „Przewaga jednej ręki nad drugą przy jednoczesnej ruchowej ich koordynacji pozwala człowiekowi osiągnąć wysoki stopień sprawności, a zarazem ekonomii motorycznej”[2]

Objawy zaburzeń:

1. Trudności w nauce czytania i pisania

2. Statyczne odwracanie liter (mylenie liter o podobnych kształtach i innym położeniu w przestrzeni względem osi poziomej np. p - b, i osi pionowej np. d - b

3. Dynamiczne odwracanie liter (przestawianie, zmiana kolejności liter)

4. Opuszczanie i dodawanie liter, sylab, wyrazów

5. Błędne odtwarzanie liter (niedokładne odczytywanie, zapisywanie liter)

6. Pismo lustrzane, czyli zwierciadlane odbicie przedmiotów, symboli literowych i cyfrowych.

8. Myli litery, czyta np. dardzo zamiast bardzo, bo zamiast do

19. Odczytuje wyrazy w kierunku od prawej ku lewej np. kos jako sok, do jak od.

 

Dziecko słabo zlateralizowane - lateralizacja „słaba” nie ustalon

1. Opuszcza litery wewnątrz wyrazu, zniekształca, nie rozumie go.

2. Czyta wolno

3. Brak orientacji w swojej prawej i lewej stronie własnego ciała (nie umie wskazać swojej prawej czy lewej ręki, nogi, oka)

4. Nie potrafi wskazać kierunku w przestrzeni

5. Ma trudności z odwzorowaniem figur geometrycznych, rozpoznawaniem i odwzorowywaniem liter i cyfr podobnych pod względem kształtu np. p, b, d, g.

Podobne objawy towarzyszą lateralizacji skrzyżowanej.

 
„Nieprawidłowa lateralizacja nie musi być powodem niepokoju, dopóki nie towarzyszą jej dodatkowe zaburzenia, tj. zaburzenia motoryczne, zaburzenia percepcji wzrokowej, orientacji w przestrzeni, i wtórne zaburzenia emocjonalne.”[3]
 
Metody badań latralizacji

1. Wywiad z rodzicami.

2. Obserwacja dziecka w różnych sytuacjach życiowych (którą ręką się dziecko posługuje, która nogą kopie piłkę, którym okiem patrzy przez dziurkę)

3. Próby eksperymentalne np.

• Dzielimy kartkę na połowę. Na jednej połowie dziecko rysuje domek prawą ręka na drugiej połowie rysuje lewą ręką. Porównujemy poziom graficzny i siłę nacisku ołówka.

• Dominacja uszu - polecamy sprawdzić czy zegarek chodzi

• Dominacja oka - polecamy, aby dziecko zajrzało do kalejdoskopu lub spojrzało przez tubę

• Dominacja nogi -  - polecamy , aby dziecko weszło na krzesło - obserwujemy, którą nogę postawiło jako pierwszą.

 

II. ZABURZENIA ROZWOJU NIEKTÓRYCH PROCESÓW
ORIENTACYJNO -POZNAWCZYCH

 

Zaburzenia  percepcji wzrokowej

 

Mikrozaburzenia spostrzegawczości wzrokowej związane są z dysfunkcją korowego ośrodka wzrokowego, jego pól drugo i trzeciorzędowych. Występują wtedy zaburzenia analizy 
i syntezy wzrokowej pomimo dobrej ostrości wzroku.

 
Objawy mikrozaburzeń w spostrzeganiu wzrokowym:

1. Trudności wyodrębniania części w złożonej całości oraz scalania poszczególnych części w całość.

2. Trudności w dostrzeganiu różnic między przedmiotami, obrazkami oraz układami przestrzennymi podobnymi, ale nie identycznymi oraz podobieństw w układach pozornie całkowicie różnych.

3. Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych, znaków graficznych

4. Trudności w odtwarzaniu wzorów w układankach i mozaikach.

5. Trudności rozumienia, wnioskowania na podstawie obrazków.

6. Rysunki są uproszczone, schematyczne, pozbawione szczegółów

7. Trudności podczas początkowej nauki czytania - trudności  w rozpoznawaniu litr, odróżnianiu, zapamiętywaniu. Mylenie liter podobnych do siebie pod względem kształtu i wielkości np. L - Ł, C - G, b - p, d - g, m - n, o - a, l - t- - ł. Trudności w odróżnianiu układu liter: sok - kos - rok. Podczas czytania zniekształcanie wyrazów, opuszczanie lub powtarzanie przeczytanych elementów, gubienie się w tekście. Czyta wolno - długo utrzymuje się technika literowania i sylabizowania.

 

Wybiórcze zaburzenia percepcji wzrokowo - przestrzennej

 

1. Dobrze odtwarza figury o charakterze symetrycznym, lecz popełnia błędy przy reprodukowaniu kształtów asymetrycznych.

2. Trudności w używaniu określeń dotyczących stosunków przestrzennych i nie spostrzega ich poprawnie.

3. Rysunki chaotyczne, źle rozplanowane, zawierają elementy obrócenia w przestrzeni

4. Mylenie liter podobnych pod względem kształtu np.. d - b, pisanie ich w sposób zwierciadlany

5. Czytanie od prawej ku lewej stronie.

„Opóźnienie rozwoju analizy i syntezy wzrokowej może występować na tle ogólnie opóźnionego rozwoju psychoruchowego, albo jako fragmentaryczne zaburzenie procesów orientacyjnych, przy dobrym poziomie intelektualnym”[4].
 
 
Metody badań percepcji wzrokowej i wzrokowo - przestrzennej
 

1. Obserwacja

2. Wywiad

3. Analiza wytworów

4. Próby eksperymentalne - np. odtwarzanie prostych figur geometrycznych ( Przykłady podaje M. Bogdanowicz w: „Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży” s. 146)

 

Zaburzenia percepcji słuchowej

 
Objawy mikrozaburzeń  percepcji słuchowej:

1. Trudności w wyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych - głosek i sylab ze słów, słów ze zdań co jest przyczyną niezrozumienia poleceń lub treści opowiadań oraz niepowodzeń w początkowej nauce czytania.

2. Trudności w różnicowaniu dźwięków mowy - powodować to może nieprawidłowe ich wybrzmiewanie, utrzymywanie się agramatyzmów i błędów w czytaniu.

3. Trudności w scalaniu dźwięków w złożone struktury - ta umiejętność występuje w czytaniu

4. Trudności w zapamiętywaniu słów, form językowych, wierszyków, słów piosenek

5. Trudności w koncentracji uwagi na bodźcach słuchowych, co powoduje męczliwość przy dłuższym słuchaniu, a w konsekwencji nasila gorsze zapamiętywanie i rozumienie mowy.

6. Wadliwa wymowa - przestawianie kolejnych dźwięków np. 7 - latek mówi kordła zamiast kołdra. Mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu.

7. Ubogie słownictwo, budowanie  prostych  zdań.

8. Trudności w zapamiętywaniu dłuższych poleceń

9. Trudności w zapamiętywaniu wierszy - zwykle dziecko pamięta tylko fragmenty.

10. Trudności w czytaniu - dłużej utrzymuje się faza głoskowania i sylabizowania

11. Trudności w rozumieniu treści tekstu głośno czytanego ponieważ dziecko skoncentrowane jest na pokonywaniu trudności technicznych (lepiej rozumieją czytając po cichu)

12. Zaburzenia słuchu muzycznego - trudności w odtwarzaniu rytmu w tańcu, zapamiętywaniu i odtwarzaniu melodii. Trudności w opanowywaniu akcentu i intonacji (nauka języka obcego) oraz w modulowaniu głosu podczas czytania i deklamowania.

Metody badań poziomu percepcji słuchowej

1. Wywiad z rodzicami

2. Obserwacja dziecka - zwracanie uwagi na wypowiedzi dziecka, umuzykalnienie itp.

2. Próby eksperymentalne

3. Testy

Analiza:

·        Wydzielenie zdania z tekstu wiersza czy piosenki np. pytamy -  O co prosiły dzieci konduktora?

·        Wyodrębnianie określonych wyrazów z tekstu np. pytamy - Co niesie pani Jesień?

·        Stawiamy zadania polegające na liczeniu sylab w wyrazie

·        Prowadzenie urozmaiconych zabaw polegających na wyodrębnianiu głosek na początku, na końcu i w środku wyrazu.

Synteza:

·        Dziecko buduje zdanie z rozdzielonych pauzami wyrazów

·        Wyraz z sylab - dziecko kończy rozpoczęty sylabą wyraz

·        Wyraz z głosek - głoskujemu nazwę przedmiotu, który dziecko ma przynieść

·        Ustalamy pierwszą głoskę stałą, a następnie wymieniamy różne samogłoski, które dziecko ma połączyć np. m (i), m (a)

·        Porównywanie wyrazów i głosek w wyrazach np. kosa - koza, bułka - półka

5 - latek powinien umieć wydzielić pierwszą glosę w wyrazie, syntetyzować wyrazy z sylab i zdania z wyrazów.

6, 7 - latek powinien dokonać pełnej analizy i syntezy głoskowej i sylabowej wyrazów, prawidłowo różnicować głoski.

 
 

Zaburzenia procesów myślenia

 
Objawy zaburzeń procesów myślenia:

1.      Nie potrafi dokonywać porównań według cech jakościowych.

2.      Nie potrafi dokonywać porównań według cech ilościowych

3.      Ma trudności w kojarzeniu faktów z życia przedszkolnego.

4.      Nie dostrzega wzajemnych związków i zależności

5.      Nie dostrzega związków przyczynowo - skutkowych.

6.      Ma trudności z analizowaniem treści czytanek (rozkojarzenie, niektóre elementy treści umykają)

7.      Ma trudności w zapamiętywaniu piosenek i wierszyków

8.      Nie rozumie poleceń.

9.      Ma trudności w rozwiązywaniu zagadek.

Przyczyny zaburzeń operacji umysłowych:

·        Czynniki genetyczne

·        Brak bodźców stymulujących pracę mózgu:

a)      Wyeliminowanie metod z procesu edukacyjnego polegających na samodzielnym rozwiązywaniu problemów (badać, eksperymentować, doświadczać, obserwować)

b)     Wyeliminowanie pytań alternatywnych na korzyść pytań prostych  (pytania typu: Co by było, gdyby przestało świecić słońce?)

c)      Pozbawienie dziecka samodzielności, a co za tym idzie odpowiedzialności

d)     Ośmieszanie dziecka np. stwierdzenia: Z ciebie nic nie wyrośnie.

e)      Brak przekazywania literatury dziecięcej - ograniczenie mowy komunikatywnej i operacji umysłowych

f)       Wyeliminowanie nauki wierszy, piosenek - brak ćwiczeń pamięci

 

Zaburzenia rozwoju mowy

 

Zaburzenia mowy to wszelkie zjawiska patologiczne występujące w procesie nadawania i odbioru, od prostych wad wymowy, aż do całkowitej niemożności mówienia. Mogą dotyczyć artykulacji tylko niektórych głosek, lub wszystkich, albo całkowitej niemożności mówienia.

Wada wymowy dotyczy zaburzeń dźwiękowej strony języka, przejawia się zniekształceniem głosek, zastępowaniem głosek innymi i ich opuszczaniem.

Dyslalia - różnego rodzaju wady wymowy, niemożność prawidłowego wymawiania jednego, kilku, a nawet kilkunastu dźwięków.

Wady wymowy zaliczane do dyslalii:

·        Sygmatyzm - nieprawidłowa realizacja głosek: ś, ź, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż

·        Rotacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski - r

·        Kappacyzm -  nieprawidłowa realizacja głoski - k

·        Gammacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski - g

·        Lambdacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski - l

·        Betacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski - b

·        Mowa bezdźwieczna - głoski dźwięczne wymawiane jak bezdźwięczne

·        Z dyslalii wyodrębnia się oddzielne jednostki: rynolalia - nosowanie i dysartria

Formy realizacji dźwięków wyróżnione w dyslalii

·        Elizja - forma wadliwej wymowy polegająca na opuszczaniu głosek lub sylab

·        Substytucja - zastępowanie jednych głosek drugimi

·        Deformacja - realizacja jakiegoś fonemu wykracza poza właściwe polskiej realizacji tego fonemu i nie mieści się w polu realizacji innych fonemów

Przyczyny dyslalii:

- Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego

- Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy

- Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu

- Niesprzyjające warunki do uczenia się mowy związane z czynnikiem społecznym

- Uszkodzenia ośrodków i dróg nerwowych unerwiających narządy mowy

- Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego

- Psychiczne przyczyny dyslalii

- Opóźniony rozwój psychomotoryczny i emocjonalny dziecka

 

III. ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH

 

Zahamowanie uczuciowe

 

Można wyróżnić dwie grupy dzieci:

·        uległe

·        zobojętniałe

Charakterystyczne cechy dziecka uległego;

1.      Podporządkowane, nie sprawia kłopotów wychowawczych

2.      Temperament flegmatyczny, melancholiczny

3.      Zamknięte w sobie

4.      Boi się negacji, odczuwa lęk przed dorosłymi

5.      Unika silnych bodźców, wycofuje się z kontaktów społecznych

6.      Wykazuje brak samodzielności i zaradności

 
 

Charakterystyka dziecka zobojętniałego (wyższy stopień blokady rozwoju inteligencji emocjonalnej)

1.      Nie reaguje na polecenia dorosłych+

2.      Przejawia cechy wandalizmu - niszczy wszystko wokół siebie, znęca się nad     zwierzętami i roślinami,

3.      Przejawia zachowania agresywne, nie liczy się z niczym i z nikim, wywołuje konflikty bez powodu, nie panuje nad złością i gniewem

4.      Nie potrafi przeżywać akcji bajki czy filmu, przyjmuje rolę bohatera negatywnego

5.      Nie potrafi rozróżniać dobra od zła, nie koncentruje się na sytuacjach opartych na przeżyciach

Przyczyny zahamowania inteligencji emocjonalnej:

·        Niewłaściwe postawy rodzicielskie - postawa autokratyczna, bezwzględna z zastosowaniem kar cielesnych, niezaspokojenie potrzeb psychicznych: akceptacji, uznania, poczucia bezpieczeństwa, miłości

·        Patologia w rodzinie

·        Choroby w rodzinie - schizofrenia, lekomania

·        Brak ciepła rodzinnego

·        Niewłaściwe metody wychowawcze

·        Niewłaściwa organizacja czasu wolnego

·        Brak stymulacji rozwoju dziecka

 

Niezrównoważenie emocjonalne (infantylizm dziecięcy)

 

Niezrównoważenie emocjonalne jest to zachwianie prawidłowego rozwoju inteligencji emocjonalnej. Sytuacje jakie występowały w środowisku dziecka spowodowały zachwianie ciała migdałowego. Jeśli w okresie dzieciństwa w miarę szybko nie zostaną zlikwidowane uwarunkowania środowiskowe to infantylizm się utrwala, i w konsekwencji z tej grupy dzieci wyrastają przyszli samobójcy, alkoholicy, narkomani, członkowie sekt.

Infantylizm u dzieci można zlikwidować do 8, 9 roku życia pod wpływem zmian środowiska wychowawczego powodującego zaburzenia. Zlikwidowanie przyczyn doprowadzi dziecko do równowagi.

 
Charakterystyczne cechy dziecka infantylnego:

1. Zmienność nastrojów - przechodzenie od stanu złości do wesołości i odwrotnie

2. Trudności do zaadoptowania się do nowych warunków np. nowe miejsce zamieszkania, nowa pani.

3. Nie potrafi pracować zespołowo - trudności w podporządkowaniu się rówieśnikom

4. Jest zagubione i osamotnione

Przyczyny niezrównoważenia emocjonalnego:

·        Nieprawidłowe postawy rodzicielskie - nadopiekuńczość z elementem rozpieszczania, ograniczenie rozwoju samodzielności dziecka, niekonsekwencja wychowawcza.

·        Zderzenie dwóch postaw rodzicielskich - autokratyczna i liberalna

·        Patologia w rodzinie

·        Niezrównoważona matka - przekazywanie tych cech dziecku

·        Rozpieszczanie na terenie instytucji przedszkolnej czy też szkoły

·        Brak określenia praw i obowiązków dziecka

 

Agresja
 

Agresja to wyładowanie negatywnych emocji skierowanej przeciwko komuś lub czemuś. Wyładowanie negatywnych emocji następuje na skutek obniżenia inteligencji emocjonalnej.

Wyróżnić można trzy rodzaje agresji:

1. Agresja fizyczna - wyładowanie negatywnej energii przeciwko drugiej osobie, otoczeniu i przedmiotom (wandalizm)

2. Agresja werbalna - przezwiska, wulgaryzmy, plotka, obmowa

3. Autoagresja - skierowanie negatywnej energii przeciwko sobie. Może występować w formie:

-  fizycznej - okaleczanie, narkotyki, używki, anoreksja

- werbalnej - niezadowolenie z siebie, ośmieszanie siebie, negacja własnych zachowań, obniżenie własnej wartości

Przyczyny zachowań agresywnych:

·        Niewłaściwe metody wychowawcze - stosowanie kar cielesnych

·        Postawy  przyzwolenia ze strony rodziców np. mama mówi -  Jak cię uderzył to mu oddaj.

·        Obojętność społeczna - przyzwalanie na różne formy agresji

·        Zaniedbania edukacyjne

·        Masmedia - oglądanie filmów zabarwionych elementami przemocy i agresji

·        Frustracje - nie zaspokojenie własnych dążeń, potrzeb, stan przygnębienia osłabia nasze emocje

 
 

Nerwica

Nerwica to zaburzenie regulacji psychicznej i fizjologicznej, które powstaje w sytuacjach trudnych.

Objawy zaburzeń nerwicowych:
Nerwice narządowe

1. Zaburzenia łaknienia - spożywanie zbyt małej ilości tylko wybranych pokarmów, rzadziej odmowa jedzenia oraz nawykowe wymioty

2. Mdłości, wymioty

3. Wzmożone łaknienie i otyłość

4. Moczenie mimowolne - nocne i dzienne

5. Zanieczyszczanie się kałem

Nerwice ruchowe

1. Tiki

2. Zaburzenia snu

3. Lęki nocne

4. Samogwałt

5. Nawyki ruchowe np. ssanie palca, rogu poduszki, ogryzanie paznokci, dłubanie w nosie, wyrywanie włosów

6. Nawyki ruchowe i stereotypowe  - regres w zachowaniu się np. kiwanie się, kołysanie

Logonerwice - zaburzenia mowy

1. Świadome popełnianie błędów artykulacyjnych - mówienie „po dziecięcemu”

2. Jąkanie

3. Afonia histeryczna - mówienie szeptem, w rzadkich przypadkach całkowita utrata głosu

4. Mutyzm - odmowa mówienia, może występować mutyzm selektywny polegający na tym, że dziecko odmawia mówienia w niektórych sytuacjach
Nerwice lękowe

1. Lęk - objaw dominujący, jest to nieuzasadniony i bliżej niesprecyzowany niepokój, który dziecko może powiązać z każdą sytuacją

2. Somatyczne objawy niepokoju: utrata apetytu, nudności, wymioty, bóle brzucha, głowy,

3. Nadmierna wrażliwość emocjonalna

4. Zahamowanie, nieśmiałość

5. Mała samodzielność w codziennych czynnościach i kontaktach społecznych

6. Fobie - lęki skojarzone z konkretnymi przedmiotami lub sytuacjami np. lekarzem, ciemnością, otwartą przestrzenią

Przyczyny zaburzeń nerwicowych:

·        Sytuacje traumatyczne np. pożar, wypadek samochodowy, pozostawienie w szpitalu, kary fizyczne, przerażające filmy, sytuacje rodzinne jak: kłótnie i bójki między rodzicami, rozwód, śmierć, pojawienie się młodszego rodzeństwa

·        Sytuacje subtraumatyczne, które nie wywołują natychmiastowego zakłócenia czynności, lecz długotrwałe kumulowanie się negatywnych doświadczeń emocjonalnych. Traumatyzująca może być rola środowiska rodzinnego i przedszkolnego.

Cechy środowiska o zakłóconym charakterze:

a)      Znaczna zmienność wymagań np. inne wymagania w domu (dziecko wyręczane), a inne w przedszkolu

b)      Wzajemna sprzeczność wymagań - dziecko jest za swoje zachowanie jednocześnie nagradzane i karane

c)      Niedostosowanie wymagań do możliwości dziecka - zbyt wysokie wymagania lub zbyt niskie, które prowadzą do obniżenia odporności psychicznej

Decydujące znaczenie w tworzeniu się zaburzeń nerwicowych ma charakter urazu, jak również indywidualne cechy dziecka - typ układu nerwowego, doświadczenia psychiczne, oczekiwania i przewidywania dziecka.
 
 
 

IV. ZABURZENIA PROCESÓW DYNAMIKI NERWOWEJ

 

Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD)

 
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej

1. Gwałtowne reakcje emocjonalne - impulsywność (płacz, krzyk, złość)

·        Reakcje niewspółmierne do bodźca

·        Mają zmienne nastroje - złoszczą się, wybuchają płaczem, nie chcą wykonywa poleceń dorosłych

·        W stosunku do rówieśników bywają konfliktowe i agresywne

2. Gwałtowne reakcje ruchowe - nadruchliwość (bójki, niszczenie przedmiotów, pośpiech, chaotyczność w zachowaniu, znaczna ruchliwość i żywiołowość)

·        Kręcą się, co chwilę wstają, wymachują nogami,

·        Manipulują przedmiotami znajdującymi się w zasięgu ręki

·        Mogą wykonywać drobne ruch manipulacyjne np. skubanie fartuszka, kręcenie włosów, drapanie się

·        Ruch jest nienaturalny, nie ma celu, może przemienić się w nawyk (natręctwa)

·        Są towarzyskie, rozmowne, często wyraźnie pobudliwe

3. Brak koncentracji uwagi na zadaniu, chaos myślowy, gonitwa myśli

·        Żywo, ale powierzchownie interesują się otoczeniem

·        W rozmowie często przeskakują z tematu na temat

·        Niechętnie zajmują się dłużej jedną i tą samą czynnością

·        Pracują niesystematycznie i nierównomiernie, z trudem koncentrują uwagę

·        Szybko się zniechęcają i nie kończą rozpoczętego zadania czy czynności

Inteligencja dzieci nadpobudliwych jest na ogół w normie.

Zaburzenia towarzyszące nadpobudliwości psychoruchowej

·        Moczenie nocne

·        Lęki

·        Tiki

·        Jąkanie

·        Onanizm

·        Bóle głowy, brzucha, wymioty

 
Przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej:

- wrodzone predyspozycje organizmu

- własna aktywność dziecka

- środowisko - środowisko rodzinne, warunki bytowe rodziny, jej struktura, atmosfera, system wychowawczy

- wychowanie

Z objawami nadpobudliwości psychoruchowej „nie walczymy”, ale kierujemy zachowaniami dziecka tak, aby lepiej mu się funkcjonowało w grupie.

---