1. Pozytywizm: A. Comte: prawo trzech stadiów, J. S. Mill - etyka utylitaryzmu, H. Spencer: pozytywizm ewolucjonistyczny.
Pozytywizm (podstawowe pojęcia)
Fenomenalizm- poznajemy tylko zjawiska, nie istnieje różnica między istotą a zjawiskiem. Badamy to co dane jest w doświadczeniu.
Nominalizm- pojęcia ogólne są nazwami, tworami językowymi, nie posiadają bytu, istnieją tylko jednostkowe, konkretne przedmioty.
Sądy oceniające i normatywne nie mają wartości poznawczych, nie są sprawdzalne empirycznie.
Reguła jednośći metody poznania, budowania wiedzy- sposób zdobywania wiedzy taki sam we wszystkich dziedzinach, zrównanie ze sobą wszystkich metod poznania.
Redukcjonizm- wszystkie przedmioty zredukowane do jednej metody poznania.
August Comte, prawo trzech stadiów( dzieje ludzkiego umysłu)
Faza teologiczna- fetyszyzm, politeizm, monoteizm, umysł dopatruje się ukrytej natury w rzeczach. Pyta „dlaczego” i w odpowiedzi konstruuje bóstwo, wyjaśnia świat. Zabobon- pierwszy etap myśli, zalążkowy sposób wyjaśniania świata.
Faza metafizyczna- dojrzewa rozum, przestaje szukać przyczyny poza przyrodą, porzuca zjawiska nadprzyrodzone, człowiek dalej pyta o naturę rzeczy, ale nie odwołuje się do bóstw tylko do tworów intelektualnych( pojęcie duszy, substancji). Faza kończy się rodzajem świeckiego monoteizmu.
Faza pozytywna- demonstruje jałowość pytań metafizycznych( nie pyta „dlaczego”- aktywność skierowana na praktykę), przerywa spekulacje- zbiera fakt, pyta o genezę, przebieg, pewność wiedzy na miarę ludzkiego poznania. Nie ma subiektywizmu- wszyscy podobnie opisujemy zjawiska, umysł zwierciadłem rzeczy (sam staje się uporządkowany)
John Stuart Mill: Etyka utylitarystyczna( od J. Benthama)- oczekiwanie przyjemności i przykrości stanowi jedyny rodzaj motywacji ludzkich zachowań i rządzi nimi. Aby znaleźć reguły ludzkiego działania trzeba odkryć wspólny cel; największa ilość szcześcia dla jak największej liczby osób- powiększenie sumy przyjemności a umniejszenie sumy przykrości. Utylitaryzm- formuła normatywna wg której każde ludzkie działanie zasługuje na aprobatę lub naganę w zależności od tego czy wykazuje dążność do pomniejszenia lub powiększenia sumy szczęść, Interes społ.= interes jednostek. Dobro= przyjemność, o wartości przyjemności nie decyduje stopień zadowolenia ale jakość (przyjemność mędrca wyżej niż prostaka:)
Herbert Spencer: pozytywizm ewolucjonistyczny- wszystkie sytuacje życia ludzkiego dają się zredukować do biologicznych, a wszystkie urządzenia( sztuka, technika) do narzędzi biologicznego trwania. Wszystkie gatunki podlegają zmianom ewolucyjnym. Spencer usiłuje tak sformułować teorię ewolucji, by objęła wszystkie rodzaje i sfery bytu- uniwersalność ewolucji ( nawet poznanie ludzkie ma strukturę ewolucyjną) Wielorakość poznania świata da się wyjaśnić poprzez jedną zasadę. Filozofia ma jednoczyć, szuka prawd syntetycznych (obejmujących wszystkie dziedziny które bada) ewolucja= postęp. Natura postępu polega na rosnącym zróżnicowaniu, na przechodzeniu od nieokreślonej( niespójnej) jednorodności do określonej( spójnej) niejednolitości. Postęp nie jest przypadkową cechą świata, ani dziełem woli ludzkiej ale nieuchronnością przemian( determinizm) .
2.Transcendentalizm Hegla: Absolut, dialektyka a dialektyka dziejów, etapy rozwoju idei absolutnej, pojęcie wolności.
Hegel posługuje się systemem idealizmu niemieckiego. W takim ujęciu Absolut nie jest niczym innym jak rozumem. Człowiek w swoim skończonym rozumie ma dostęp do Absolutu, filozofia jest tą dziedziną, która na ten dostęp pozwala. Absolut jest utożsamiany z Bogiem, wszelkie stawanie się w świecie i różnego rodzaju przemiany, to stawanie się Boga. Sam Bóg jest immanentny, dzieje są realizacją dochodzenia do samoświadomości ducha Absolutnego, ale odbywa się to za pomocą naszego umysłu. Stanowi napęd dziejów, który zależy od rozumu człowieka. Logika, czyli naukowe rozwinięcie czystych pojęć rozumu, tezy u podstaw myślenia i bytu. Czyste pojęcia są subiektywne (ponieważ znajdują się w moim umyśle) i obiektywne (dotyczą bytu). Przedmiotem logiki jest odsłonięcie Absolutu, który nie jest świadomością, ale jest rozumem. Świadomość jest wtórna, w rozumie przejawia się samoświadomość. Absolut jest uświadomiony w naszym myśleniu, które jest dochodzeniem do Absolutu, a do tego potrzebna jest logika. Wszelkie myślenie odpowiada dialektyce, jest to widzenie Absolutu w świecie.
Historia filozofii to wniesienie się rozumu skończonego do rozumu absolutnego (dialektyka myślenia ==> dialektyka Ducha Absolutnego ==> dialektyka dziejów). Myśl będąc Absolutem zawiera w sobie swoje zaprzeczenie, tym zaprzeczeniem jest przyroda (Absolut ją z siebie wyłania). Uzewnętrznia się wielością form (strona wewnętrzna jest schowana w tle, ujawnia się tylko strona zewnętrzna). Sama przyroda jest niezrozumiała. Wzniesieniem i syntezą jest człowiek, posiada stronę zewnętrzną i wewnętrzną. Jest duchem subiektywnym (łączy się w rodziny, a wspólnoty są realizacją ducha obiektywnego). Odkrywa prawa ogólne i wedle nich organizuje rzeczywistość.
W dziejach Duch Absolutny poprzez narody, społeczności i wybrane jednostki realizuje wolność. Etapy dziejów to zdobywanie coraz większej wolności, czyli dochodzenie do samoświadomości Ducha Absolutnego. Wolność jest motorem dziejów, podobnie jest samoświadomość. Bardzo ważną rolę odgrywa wybitna jednostka, która posiada potężne namiętności dotyczące władzy (Duch wybiera taką osobę i pozwala te namiętności realizować). Po realizacji samoświadomości u innych narodów Duch opuszcza jednostkę, pozostawiając jej namiętności. Dopiero, gdy dzieje dobiegają końca człowiek uzyskuje samoświadomość. Wszelkie wojny i kataklizmy są konieczne do realizacji wolności (przemoc jest warunkiem zdobycia samoświadomości).
Pojęcie wolności Hegel utożsamia z „byciem u samego siebie”. Absolut jest zawsze u samego siebie. Miarą wolności jest to gdzie czujemy się u samego siebie. Wszystko co stawia opór staje się negatywnością. Zdobywanie wolności to jej poszerzanie. Samoświadomość pana polega na tym, że potrzebuje niewolnika (jeżeli potrzebuje kogoś, kto sam potrzebuje drugiego do określenia siebie jest to NIEWOLNOŚĆ). Prawda niewolnika zależy od relacji do pana (nie jest wolny, gdyż jest uzależniony od pana). Wolnością jest wzniesienie się ponad pana i niewolnika. Nasz rozum i samoświadomość, mają być wolne.
3.Schopenhauer: charakterystyka woli życia, problem cierpienia i wolności, pesymizm, etyka,
Wola jako wyraz życia jest u podstaw podmiotu. Człowiek w refleksji doświadcza swojej woli i tego, że jest czymś powodowany. Wola- subiektywna („ja chcę”- pobudza moje pragnienia) i uniwersalna- siła, zasada przyrody, energia ( u podstaw wszystkiego co istnieje). Wola nie jest czymś odrębnym od świata, nie istniała przed światem, nie jest kategorią wg której można zrozumieć świat, nie jest przyczyną materialną świata, jest irracjonalną siłą bez przedmiotu i podmiotu. Jest pozbawiona wszelkich określeń( ślepy instynkt). Wola życia działa na nas i powoduje że widzimy świat jako przedstawienie. Człowiek pragnie spełnić swoje potrzeby, wola życia targa człowiekiem bez celu i bez sensu. Wola życia jest obojętna moralnie (dynamiczna zasada świata, uwikłanie człowieka w walkę, pragnienie jest walką). Człowiek jest z natury zły, jest egoistą, źródło zła w woli subiektywnej ( to, że czegoś pragniemy sprawia, że nasze pragnienia niszczą innych). Instynkt życia pcha człowieka ku działaniu, zmianie- prowadzi to do zła. Pesymizm- metafizyczny, cierpienie jest nie usuwalne ze świata( można je tylko złagodzić), nie istnieje podział szczęście/ból, istnieje tylko ból, cierpienie nie posiada rozumowego wytłumaczenia, życie jest realizacją ślepej woli życia, uszczęśliwienie za pomocą przyjemności jest ułudą. Etyka: możliwość złagodzenia cierpienia w świecie. Poddanie się woli to uczestnictwo w walce, prawdziwa wolność jest zaprzeczeniem woli („chcenia”, pragnienia), zabiciem własnej woli, wycofaniem się z chcenia. Wyrzeczenie się woli- poprzez sztukę lub kontemplacje sztuki( piękna, uchwycenie tego co ogólne w dziełach geniuszu, kontemplacja ogólnych zasad, ucisza ból chwilowo). Etyka litości, współczucia- empatia , litość ma charakter poznania( poznaje cudze cierpienia- odsuwam się od własnej woli). Uprawianie bezinteresownej wiedzy ( wiedza która nie pcha do działania, uśmierca wolę, przebywanie z przedmiotami abstrakcji umysłowej). Świętość- wyrzeczenie się dóbr świata, działania, aktywności w świecie ( sprawa daru a nie samoistnej pracy- nie każdy może stać się świętym).
4.Teoria światopoglądów Diltheya, pojęcie filozofii,
Przełom antypozytywistyczny, nauki przyrodnicze okazały się nieskuteczne. Inna metodologia dla nauk humanistycznych- podstawą jest rozumienie a nie wyjaśnianie. Człowiek zanurzony w praktyce życia, w potoku życia który nie daje oparcia ( potrzebuje go). Rola filozofii- utrwalanie tego co płynne, poszukiwanie stałości, oparcia, pomaga zrozumieć płynność. Filozofia jako namysł nad życiem ( opanowuje je). Filozofia jako myślenie- punkt wyjścia do działania. Uświadomienie czym jest życie, wzniesienie na wyższy poziom życia czyni człowieka bardziej wartościowym. („życie to człowiek w swojej historyczności”). Teoria światopoglądów: filozofia ma znaczenie historyczne, jest pierwszą refleksją nad kulturą, nad przeżywaniem świata. Filozofia jest wytworem pewnej historii jest wytworem światopoglądowym( światopogląd- zbiór pojęć, twierdzeń na temat świata, zarówno naukowych jak i indywidualnych, nie zawsze jest spójny). Filozofia jest postacią światopoglądu, powstaje z życia ( jest groźne, chaotyczne domaga się porządku, oswajanie życia- budowanie porządku), stanowi funkcje życia. Trzy elementy światopoglądu: 1. obraz świata tworzony przez intelekt. 2. doświadczenie życiowe (życie emocjonalne). 3. ideał życia (pragnienia, obszar woli). Światopogląd znosi podział na przedmiot i podmiot. Człowiek tkwi w życiu, poznaje je, nie teoretyzuje na temat życia. Filozofia to światopogląd wyrażony w formie pojęciowej (próba rozwiązania zagadki świata i życia). Światopoglądy są obiektywne gdy dotyczą chociaż wąskiej grupy ludzi. Trzy grupy światopoglądów (filozoficznych) powtarzające się w historii. 1. idealizm obiektywny- świat duchem, bogiem, absolutem ( stoicy- panteizm logos, Hegel). 2. idealizm wolności- walka między duchem a materią. Jednostka jest samowładna, autonomiczna, może wznieść się ponad tą walkę (Sokrates). 3. naturalizm- pozytywizm, empiryzm, sensualizm, akcent położony na poznanie empiryczne ( Hume, Demokryt). Każdy światopogląd walczy ze sobą ( chcą być uniwersalne, obiektywne), roszczą pretensję do powszechnej ważności, metafizyka chce rozwiązać zagadki życia („ mówi co jest prawdą”). Z tego wynika kryzys filozofii i anarchia światopoglądowa. Świadomość historyczna- każdy z światopoglądów wyraża pewne historyczne stanowisko wobec życia i przez to jest ograniczony. Nie można dotrzeć do tajemnicy bytu, życia. Filozofia nie rozwiązuje zagadki życia- jest światopoglądem. Świadomość historyczna jest refleksją nad światopoglądami ( uwalnia człowieka od konieczności posiadania jednej formuły na życie, od zawężenia do jednego światopoglądu.
5.Kierkegaard: stadia ludzkiego życia, pojęcie egzystencji, rozpaczy, wolności i prawdy,
Zawęził przedmiot filozofii do człowieka, ludzka egzystencja to rzeczywistość etyczna. Początkiem filozofii nie jest zdziwienie tylko lęk i rozpacz (choroba duszy). Nie można uniknąć tragicznej konfrontacji z życiem. Nie jest to pesymizm - możliwość przezwyciężenia lęku poprzez refleksję nad własnym losem (powiązania między sytuacją a Bogiem). Autentyczna filozofia jest filozofią egzystencji, wiąże się z indywidualną, osobistą refleksją (ryzykiem). Prawda (klasyczna definicja: zgodność myśli z rzeczą, ma charakter twierdzeń-nie zgadza się z tym) jest sztuką życia a nie zdaniem (doktryną) nie ma charakteru odnoszenia zdania do rzeczy, jest subiektywna, dialektyczna. Nie odrzuca jednak prawdy intelektualnej zupełnie. Chce dowartościować jednostkę w dążeniu do jej własnej prawdy. Prawda jest zmienna, osobista, cząstkowa w zależności od sytuacji egzystencjalnej. Egzystencja- indywidualne istnienie w którym albo się spełnia albo nie istota jaźni, którą jest bycie sobą (prawdziwym, autentycznym). Egzystencja autentyczna realizuje swoją istotę. Wolność: nie ma ucieczki od wolności. Kategoria wyboru- jądrem filozofii jest dylemat albo-albo - wybór absolutny. Doświadczenie wolności jest głębokim doświadczeniem egzystencjalnym człowieka (jest to doświadczenie wyboru). Wolność wyklucza jedno na rzecz drugiego. Nie istnieją stopnie pośrednie. Wybór absolutny - determinowany przez przeżycie wewnętrzne, wynika z przeżyć (źródło w jednostce). Stanowi o wolności tzn. wybrać taką wolność to wybrać siebie, dokonanie wyboru to dokonanie wyboru siebie (akt absolutny) wewnętrznego, duchowego. Istotą wyboru jest akt - czynność wyboru. Moje albo-albo nie dotyczy wyboru między dobrem a złem (moralność jest gdzie indziej, dobro i zło jest po wyborze absolutnym, jest wtórne). Poza rolami, które narzuca społeczeństwo jest coś co jest wyborem siebie samego, sięga głębiej (wybór siebie jest wyborem etycznym) jest to droga do wolności, do panowania nad swoim życiem. Stadia życia ludzkiego: 1. estetyczne ( Don Juan, Neron, esteta) - człowiek żyje w teraźniejszości, jest tym kim jest bez wyboru, jest uczuciami, pragnieniami, nie musi wybierać, poddaje się falowaniu uczuć, jest niewinny- nie zna ani dobra, ani zła, nie zna grzechu, zachwyca się pięknem, chwyta życie jako estetyczne. W pewnym momencie zaczyna chorować - nuda, obojętność - szuka doznań, zaczyna rozpaczać, nie jest egzystencją autentyczną, jaźń domaga się autentyczności. 2. etyczne - w społeczeństwie (moralność, prawa), działanie wg obowiązku i odpowiedzialności, angażuje się etycznie, akceptacja obowiązku. Niebezpieczeństwo - prawa moralne są abstrakcją, sytuacje życiowe nie dają się objąć poprzez prawa. 3. religijne (Abraham) - zawieszone zostaje prawo, niemożność racjonalnego dotarcia do Boga - postawa całkowitego zaufania, nawiązanie do Pascala, Bóg nie jest poznawalny bezpośrednio, istnienie Boga jest pewne, absurd wiary - irracjonalność wiary - nie wykluczając rozumu należy go ograniczać.
6. Filozofia bytu a filozofia życia, cechy, Bergson: intelekt a intuicja, pamięć i psychika,
Filozofia bytu: esencjalizm, zwrócenie ku istocie, podział na istotę i zjawiska, sens, ład świata, zakłada wspólną naturę ludzką ( mówi o gatunku ludzkim), wyznacznikiem człowieczeństwa jest rozumność, dąży do stworzenia pewnej, obowiązującej wiedzy, do teorii ogólnej będącej systemem, aprioryzm ( to co przekracza doświadczenie), wiedza wyjaśnia świat i człowieka, język ma być jednoznaczny, nie jest kreacją rzeczywistości, opisuje ją taką jaka jest, stwierdza, jest naturalny.(np. Arystoteles, Platon, Spinoza, Leibniz, racjonaliści)
Filozofia życia: nie uznaje esencji, istnieją tylko zjawiska (fenomenalizm), nie mówi o porządku świata, chaos, wyczulenie na różnorodność, odrzuca uniwersalizm na rzecz indywidualizmu (człowiek jest bytem samoistnym, jest istotą spontaniczną, ceni wolność nad rozum przekłada uczucia i wyobraźnie, ceni bardziej praktykę od teorii, wiedza pojmowana jako światopogląd. Wiedza nie jest opisem obiektywnej rzeczywistości, tylko wyrazem ludzkiego stosunku do świata, artykulacją wolności, świat i człowiek nie da się jednoznacznie przedstawić, język nie jest jednoznaczny (metafora, mit - inny sposób pisania), każda forma jęz. odzwierciedla ludzkie działanie. (Goethe, Bergson, Schopenhauer)
Henri Bergson: dzieli poznanie na intelektualne (nauka) i intuicyjne (filozofia, poezja, sztuka). Poznanie intelektualne - zniekształcone, nie oddaje nurtu życia, uproszczone, unieruchamia to co zmienne ( życie jako dynamizm, czasowość). Rozkłada na części, upraszcza, ujednolica, ujmuje zjawisko ilościowo. Ukazuje rzeczywistość w sposób mechaniczny (skutek-przyczyna, a nie płynnie). Intelekt- naturalne nie zrozumienie życia, nieuchwytuje go, nie ujmuje życia. Dla nauki świat jest znakiem ( w sensie matematycznym). Prawdziwe poznanie- intuicyjne- współodczuwanie, stopienie się z przedmiotem, uchwycenie od wewnątrz. Uchwytuje- jakościowo, czasowość( a nie przestrzenność). Świadomość statyczna (przestrzenna, intelekt) i dynamiczna (autentyczna, trwanie, płynna). Życie to trwanie- pęd życia (ela... vital). Dzieli pamięć na mechaniczną ( klatkowa, gromadzi, jest ilościowa) i głęboką( oddaje atmosfere zjawisk, przywołuje cały świat, Proust, doświadczamy przepływu). Dwoistość rzeczywistości: 1. przestrzeń, materia, ciało- uchwytuje to intelekt. 2. czas, pamięć, życie- uchwytuje to intuicja (jest uczestnictwem w życiu, jest spleciona ze światem poprzez życie, bezpośrednie uchwycenie czasu).
7.Nietzsche, krytyka moralności, moralność pana i niewolnika, żywioł apolliński i dionizyjski.
Demistyfikacja człowieka nowoczesnego i jego moralności. Antyesencjalizm- neguje tezę że w świecie istnieje sens, istota, prawda, obiektywne wartości. Immoralizm ( nie amoralizm)- obowiązująca moralność powinna być zastąpiona innym systemem wartości. Niewolnik- siła reaktywna, lituje się, potrzebuje oparcia, „dusze podłe” niezdolne do samodzielnego działania, dzielą ludzi na dobrych i złych ( „my”, „oni”), musi mieć prawo, prawodawcę, oparcie, są wyrazem woli nicości- nie żyją życiem tylko hamują je przez prawa. Kierują się resentymentem- źródłem działania jest zazdrość ( ukryty afekt). Początkiem religii jest resentyment, chęć obezwładnienia panów, podstawą religii zazdrość o wolę mocy. Panowie: ród szlachetny, samotny, aktywny, nie przyswaja wartości tylko tworzy je, działa, stosunek do cierpienia- otwarty na cierpienie( niewolnik ucieka od niego, neutralizuje je), zrywa z regułami które sam ustala, artysta, jednostka władcza, prawodawca, afirmacja życia (ujawnia jego pełnie). Triumf sił reaktywnych w kulturze- moralność chrześcijańska- wyrasta z resentymentu, z lęku przed życiem, charakterystyczna dla instynktu stadnego( także socjalizm, demokracja to niewolnictwo), faworyzuje miernotę, nie pozwala powstać człowiekowi wyższemu. Brak życia u niewolników, lęk przed instynktem, ciałem, namiętnością, lęk przed swobodnym korzystaniem z umysłu.
8. Fenomenologia: Edmund Husserl: analityka eidetyczna i transcendentalna
Fenomenalizm- 1. jako metoda (specyficzny sposób podejścia do rzeczy i zjawisk w kulturze), metoda opisowa ma na celu przybliżyć istotę danego zjawiska, opisując, przebywając z przedmiotem opisujemy jego istotę, technika językowa, ogląd fenomenologiczny (piszę to co widzę, uchwytuje treści naszej świadomości) nauka filozoficzna - dział wiedzy, twierdzenia, system teorii będący wynikiem fenomenologicznego sposobu badania. 3. szkoła założona przez Husserla. 4. nurt filozofii.
Hussler przeciwstawia się: pozytywizmowi, historyzmowi, psychologizmowi- są to źródła relatywizmu. Świadomość jest strumieniem- sfery nie aktowe( nastroje np. nuda, smutek, melancholia które nas „nachodzą”, niezależna od „ja”) i aktowe ( są intencjonalne, percepcja, poznanie, emocje, wola). Akty transcendentne- na zewnątrz światomości. Akty immamentne- uchwytują treść własnych aktów, sama świadomość przyglądą się własnym uczuciom. Naoczność eidetyczna- analiza eidetyczna (eidos- istota) w naoczności uchwytuje się eidos czyli istote rzeczy, to co ogólne ale dane w percepcji ( np. „każdy przedmiot barwny jest rozciągły”- zdanie ogólne, uchwytuje istote barwy), istota nie jest wspólną częścią, dotyczy zawsze pewnej klasy przedmiotów, każdy przedmiot ma swoją własną istotę ( inaczej bada się dzieło sztuki a inaczej np. robaczki:). Intuicja ejdetyczna- fenomenologii trzeba się nauczyć, patrząc w wyglądach wybieram te a nie inne treści. Naoczność- poznanie epistemologiczne, które jest niezależne od doświadczenia. Idea transcendentalnej filozofii- nie kieruje się ku naturze, tylko pyta o to co jest podstawą „ja empirycznego”. U podstaw „ja” transcendentalne. Fenomenologia zajmuje się czystą świadomością ( jest to przedmiot filozofii transcendentalnej). To co istnieje w świecie istnieje dla mnie, jest dla mnie tym czym jest za sprawą moich przeżyć. Akty zachodzą w mojej świadomości. Moje ja rozszczepione na ja empiryczne i transcendentalne. Głębia świadomości- czysta świadomość, możemy do niej dojść przez tzw. redukcję- wzięcie w nawias- odrzucamy to co zaciemnia obraz percepcji ( nawyk, kultura, poprzednie doświadczenia) aby uchwycić istotę. 2 redukcja- bierze w nawias istnienie świata, widzę, że treści świata są zależne od czystej świadomości. Dla czystego ja- muszą zajść pewne procesy aby świat ukonstytuował w świadomości pewne procesy, gdyby ich nie było świat by eksplodował w świadomości na wielość fenomenów, zjawisk.
10.Filozofia Martina Heideggera: Dasein i bycie, problem zapomnienia bycia, egzystencja
Dasein - określa bycie człowieka „tu bycie”. Odrzuca myślenie o człowieku jako o istocie i zjawisku. Odrzuca człowieka jako przedmiot badań. Tylko dasein może zrozumieć swoje bycie. Pierwszą zasadą filozofii to hermeneutyka (rozumienie) dasein. Człowiek wie czym jest istnienie, odrzucenie zewnętrznej postawy wobec świata. Rozumienie siebie służy do samozrozumienia i budowania nowej kultury. Kultura posiada wartość gdy jest tworzona w dialogu ludzi rozumiejących tradycję i kulturę. Dasein jest czasowe. Początkiem reorganizacji kultury jest analityka dasein (każdej jednostki, rozumienie własnego bycia). Od Arystotelesa kultura zapomniała o byciu. Myślenie według bytów - kultura techniczna, użyteczności, byty traktowane jako narzędzia, uprzedmiotawianie bytów. Wg Heideggera to co podstawowe to bycie (pierwotne względem bytu). Zadaniem filozofii jest odsłonić bycie. Zapominamy o byciu jako fundującym byt. Ten kto odczuwa bycie bytów jest dasein(?). Pytanie o bycie jest pytaniem ontologicznym a nie metafizycznym. Istnieje różnica ontologiczna między bytami a byciem (nie można sprowadzić bycia do bytów, nie można znieść różnicy, są to dwa różne porządki). W tej różnicy ontologicznej możemy uchwycić prawdę (nie jest dana w sądach). Prawda odsłania się, „wydarza się” , pojawia się przed sądem, dotyczy bycia a nie bytu. Aby ją uchwycić trzeba być wolnym od uprzedzeń nieautentyczności. Prawda się wydarza- jest pewnym darem, jako prześwit przez byty ( tak ja światło słoneczne prześwituje przez drzewa, tzw. „lichtung”). Tylko dasein jest wstanie uchwycić bycie ( dasein jako jedyny byt odnosi się do swojego bycia, przez rozumienie siebie i innych, jest egzystencją, w toku egzystowania rozumie siebie). Tak jak rozumie siebie tak egzystuje- gdy myślimy o bytach jako o przedmiotach wtedy sami siebie uprzedmiotawiamy. Egzystencja w trwodze- zapominamy o byciu, o tym że jesteśmy śmiertelni, trwoga jako doświadczenie śmiertelności). Gdy myślę wedle bytów mówie „się” (np. „robi się”- myślę narzędziowo, uprzedmiotawiam), zmieniając język możemy odsłonić bycie- poeci są u źródeł bycia. Każde dasein zasłania swoje bycie (jest to użyteczne wygodne), filozofia powinna ukazywać historię zasłaniania bycia. Dasein jest rzucone w świat, w kulturę, historię, dzieje. Odsłanianie bycia w egzystencji autentycznej: postawa troski- bycie ujawnia się w trosce ( jest sposobem bycia tak jak dążenie do śmierci), zainteresowanie rzeczami ( nie skupianie się na używaniu praktycznym rzeczy). Troska o świat- fundamentem nowej kultury (branie pod uwagę kultury jako całości). Powrót do ujęcia całości rzeczywistości- człowiek uzyskuje tożsamość na poziomie bycia. Dasein rzucone w świat może go rozumieć przedmiotowo, wtedy sam staje się przedmiotem, może też podejść inaczej poprzez rozumienie swojego bycia.