Pozytywizm Młoda polska opracowanie, szkoła


Pozytywizm

  1. Wiadomości ogólne

Pozytywizm zamienia etos walki na etos pracy gdyż ofiary poniesione w czasie powstania listopadowego i styczniowego zmusiły do poszukiwania innych form działalności. Zakładano wzbogacenie społeczeństwa a przez to umocnienie państwa i jego unowocześnienie. Jest to pierwsza epoka w której chłopi są wolni, po uwłaszczeniu. Zmienia się feudalizm na epokę burżuazyjną, do miast dociera liczna emigracja wyrzuconych z majątków krewnych powstańców, którzy muszą się odnaleźć w nowej rzeczywistości - stanowią zaczątek inteligencji.

  1. Podaj periodyzację pozytywizmu

Europa 1850-1880; Polska 1864(upadek powstania styczniowego)-ostatnie dziesięciolecie XIXw.;

  1. Jaką teorię głosił:

Comte: według jego nurtu filozoficznego zawartego w „Kursie filozofii pozytywnej”, „pozytywny” to realny użyteczny, pewny i ścisły. Stosunek do świata polega na wierze w to, że świat jest poznawalny poprzez doświadczalną analizę, zaufaniu do nauki, ograniczeniu fantazjowania, stosowaniu metod badań zjawisk przyrodniczych do nauk humanistycznych i społecznych.

Herbet Spencer: sformułował system poglądów ukazujący rozwojowy charakter wszelkich zjawisk, jest to ewolucjonizm, który głosił stopniowy proces zmian, zachodzących w granicach danej jakości - od form niższych, prostszych, do bardziej złożonych, doskonalszych. Był uczniem Darwina i przeniósł jego teorie na społeczeństwo uważając, że wraz z postępem nauki i poprawianiem się warunków życia następuje rozwój intelektualny i moralny człowieka

John Stuart Mill: sformułował pogląd etyczny zwany utylitaryzmem (pożyteczność, korzyść). głosił on, że to co dobre jest pożyteczne, że miarą słuszności postępowania powinna być użyteczność jego skutków. Utylitaryzm to akceptacja postępu użytecznego ze względu na zaspokajanie potrzeb, to wartościowanie jednostek z punktu widzenia ich produktywności i pożyteczności dla społeczeństwa, to kult pracy jako najważniejszej wartości w życiu.

Robert Darwin: twórca teorii ewolucjonizmu która szybko znalazła odbicie w poglądach dotyczących rozwoju społeczeństwa.

  1. Omów historyczne nastroje w epoce pozytywizmu.

Po klęsce dwóch powstań społeczeństwo próbuje się wzmocnić ekonomicznie i społecznie, Polacy potrzebują nowego programu, który dałby im nadzieję na odzyskanie niepodległości. Tym programem jest pozytywizm i zgodnie z zasadą ewolucjonizmu należało pracować, by wejść na wyższy stopień rozwoju. Społeczeństwo rozwinięte to społeczeństwo bogate, a takie nie musi zabiegać o wolność. Powstał więc nowy model patriotyzmu - prawdziwy patriota to człowiek pracujący dla dobra ojczyzny

  1. Wyjaśnij pojęcia:

agnostycyzm - odrzucenie Boga i spraw ostatecznych jako rzeczy których poznanie nie jest możliwe, więc nie warto się nimi zajmować.

utylitaryzm - twórcą jego jest Mill który głosił kult pożytku. Uważano, że tylko to jest dobre, co przynosi pożytek społeczeństwu dlatego też działania każdego człowieka powinny być skierowane w stronę nauczania, wychowania, propagowania wzorców

ewolucjonizm - (teoria Spencera) - zgodnie z tą zasadą społeczeństwo powoli, małymi krokami dąży do doskonałości a jego rozwój przyspieszają wynalazki techniczne

hedonizm - to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.

  1. Scharakteryzuj filozofię pozytywizmu (ogólnie),

Utylitaryzm-głosi teorię bycia użytecznym scientyzm - zaufanie do nauki

  1. Zdefiniuj pracę u podstaw i pracę organiczną?

Praca u podstaw-podniesienie poziomu umysłowego i kulturalnego najniższych warstw społeczeństwa

Praca organiczna-traktowanie społeczeństwa jak organizmu ludzkiego z założeniem że tak jak w organizmie wszystkie elementy ze sobą współpracują to w społeczeństwie każda klasa społeczna też jest oddzielnym organem i aby całość zachowała siłę każdy jej element musi dobrze i wydajnie funkcjonować. Praca nad podniesieniem poziomu gospodarczego kraju.

  1. Wyjaśnij znaczenie emancypacji.

Oznacza równouprawnienie lub zrównanie w prawach wszystkich bez względu na płeć, pochodzenie i religię.

  1. Wyjaśnij znaczenie naturalizmu i realizmu

Naturalizm-prąd literacki którego twórcą był Emil Zola i zakładał że metody stosowane w dziele literackim są podobne do tych jakimi posługują się nauki ekperymentalne: ścisła obserwacja, obiektywizm, naukowość, biologizm. Naturaliści uważali że z punktu widzenia prawdy wszystko jest jednakowo ważne i ciekawe.

Realizm-ukazywanie w dziele literackim obrazu świata wiernego rzeczywistości obiektywnej z najbardziej typowymi jej właściwościami.

  1. Podaj różnice miedzy naturalizmem i realizmem

Realizm pokazuje to co nas otacza, a naturalizm skupia się na tym co w otoczeniu brzydkie, brudne i złe

  1. Dlaczego pozytywizm nazywa się niepoetycką epoką?

Ponieważ ulubione gatunki pozytywizmu to powieść najlepiej służąca realizacji celów pozytywistycznych (praca u podstaw, praca organiczna, scientyzm, utylitaryzm, emancypacja). Powieść miała przedstawiać świat takim jaki jest - realistycznie.

  1. Różne rodzaje powieści w epoce

Powieść historyczna najważniejszym przedstawicielem jest Sienkiewicz odmiana gatunkowa powieści, w której autor formułuje świat przedstawiony jako beletrystyczną wizję przeszłości. Ważną funkcję w powieści historycznej pełni opozycja świata odtwarzanego(prawdy) i kreowanego(zmyślenia) oraz związana z nią opozycja prawdy historycznej i artystycznej.

Powieść realistyczna - pokazuje wydarzenia możliwe do tego aby się stały. Uwaga narratora koncentruje się wokół zagadnień politycznych, społecznych, ekonomicznych i kulturalnych.

Powieść tendencyjna - autorka buduje tak postacie, że ci którzy pracują są pozytywni, a którzy nie pracują negatywni przez co tworzy wyobrażenie że stosunek do pracy decyduje o wartości człowieka. Jest to utwór posiadający pewną tendencję, założenie ideowe, któremu podlegają wszystkie elementy utworu.

Powieść naturalistyczna - skupia się na pokazaniu ciemniej strony życia również psychiki bohatera i budzących się w jego głowie planów zbrodni.

  1. Jaką rolę odgrywała publicystyka?

Publicystyka przekonywała społeczeństwo do realizacji haseł pozytywistycznych i je popularyzowała. Przedstawiciele Świętochowski i Chmielowski.

POTOP

  1. Wymień bohaterów występujących w „Potopie” Sienkiewicza

Postacie historyczne:

-król jan kazimierz

-magnaci i wodzowie: Janusz Radziwiłł, Bogusław Radziwiłł, Piotra Opaliński, Krzysztof Opaliński, Hieronim Radziejowski, ks Kordecki, wodzowie szwedzcy i król szwedzki

Postacie fikcyjne:

-Andrzej Kmicic

-Oleńka Billewiczówna

-Michał Wołodyjowski

-Jan Skrzetuski

-Onufry Zagłoba

  1. Dlaczego Potop stworzono „Ku pokrzepieniu serc”?

Ponieważ po upadku powstania umarła nadzieja na odzyskanie wolności dlatego Sienkiewicz pokazuje sytuację tak beznadziejną jak zajęcie całego państwa przez obce wojska, ucieczkę króla i zdradę magnatów a jednak odnosimy zwycięstwo przez co przywraca wiarę że i w obecnej sytuacji jest ono możliwe.

  1. Kreacja Kmicica.

Kmicic to bohater dynamiczny i możemy go utożsamiać z uwczesnymi dziejami polski. Jego porywczy charakter i szlachecka arogancja były przyczyną utarty dobrego imienia podobnie jak służba u Radziwiłła. Oczyszczenie swego imienia zawdzięcza obronie Jasnej Góry i walkę o życie Jana Kazimierza wracającego do Polski co prowadzi do jego rehabilitacji. Dyamizm jego polega też na tym że początkowo jest impulsywny zarozumiały dumny nieobliczalny w czynach bezlitosny co prowadzi go do zdrady ojaczyzny a miłość do Oleński i ojczyzny stały się przyczyną metamorfozy przez co podobny jest do bohatera romantycznego np. Jacka Soplicy

  1. historia i pisarska fantazja

Sienkiewicz czerpał ze żródeł zarówno historycznych jak i pamiętników Paska. Nie odtwarzał dokładnie wydarzeń lecz w dużej mierze Polaków gloryfikował nie godził się na krytyczny i pesymistyczny osąd przeszłości jednak sam nie uznawał przesadnego idealizowania dziejów. Ukazał wszystkie środowiska i warstwy społeczne i podkreślał że w każdej z nich są ludzie dobrzy i źli.

  1. Formowanie i utrwalanie mitów narodowych,

Potop sformuował wyobrażenie o polskiej szlachcie dzieląc ją na sarmacką i patriotyczną i tak ukazywał cechy sarmackie że mimo wielu wad budziły sympatię np. Zagłoba. Mitologizuje też pojedyncze czyny bohaterów np. wielokrotne rany i zagrożenia życia Kmicica.

  1. mit kompensacyjny.

Trylogia Sienkiewicza wyrosłą ze społecznego zapotrzebowania na mit narodowy rekompensujacy krzywdę i poniżenia w jakich tkwił abnród polski pod zaborami.

  1. Wskazywanie cech powieści historyczneji wzorów gatunkowych, które zastosował Sienkiewicz.

Przetworzył on Walterskotowski schemat konstrukcyjny tak, by obie sfery rzeczywistości powieściowej (wątek historyczny i miłosny) były potraktowane równorzędnie i mocno ze sobą zespolone. Trzeciorzędne postacie historyczne, często o mocno zmienionej sylwetce i biografii, czyni bohaterami wątku romansowego i umieszcza je równocześnie w centrum wydarzeń dziejowych. Wątek historyczny i fikcyjny prowadzony jest tak by na plan pierwszy wysuwała się przygoda, autor posługuje się sensacją, tajemnicą, motywami porwań i ucieczek, pojedynków, potyczek. Cechuje je dynamika i kontrastowość, a do tego obfity humor i pomysłowość

  1. Po j ę c i e : powieść historyczna.

j.w.

  1. Analiza stylu narracji i wypowiedzi bohaterów.

Narrator charakteryzuje postacie zarówno bezpośrednie jak i poprzez wypowiedzi innych bohaterów jest wszechwiedzący i wpływa na odbiorcę poprzez nadawanie cech pozytywnych i gloryfikowanie wydarzeń. Sienkiewicz zastosował narrację 3-osobową ale narrator przeistacza się: jest świadkiem, obserwatorem, niemal uczestnikiem wydarzeń lub występuje w roli gawędziarza-kronikarza, który wie więcej niż jego bohaterowie.

  1. Archaizacja (archaizmy fonetyczne, leksykalne, składniowe).

W utworze występuje stylizacja archaiczna czyli nie tworzenie kopii języka staropolskiego lecz wydobywanie z niego cech typowych tak aby był komunikatywny dla czytelnika XIX wiecznego. Korzystał z form które w ówczesnym języku były odczuwane jako archaiczne ale ciągle jeszcze używane np. siła gadać. Zdania są długie, wielokrotnie złożone, a w wypowiedziach bohaterów makaronizmy.

Nad NIEMNEM

  1. Realizm czy naturalizm jest dominantą kompozycyjną „Nad Niemnem” Orzeszkowej

Realistycznie potraktowane jest środowisko wiejskie w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Wszechobecny o wszechwiedzący narrator przenosi się z miejsca na miejsce, odgaduje myśli bohaterów co jest typowe dla powieści realistycznej. Dzięki temu poznajemy dokładnie i szczegółowo życie grup społecznych rodzin i pojedynczych osób.

  1. Jaki jest stosunek do powstania Elizy Orzeszkowej ukazany w „Nad Niemnem” ?

Orzeszkowa odnosi się do powrotu legionów polskich spod Moskwy w 1812 i powstania listopadowego 1820 i powstania styczniowego 1833. Pokazuje wpływ tych wydarzeń na poszczególne pokolenia zarówno uczestników wydarzeń jak i spadkobierców. Pokazuje skutki upadku powstania styczniowego które zmieniło sytuację ekonomiczną polskiego ziemiaństwa, polskiej wsi ale także świadomość społeczną. Ideały demokratyczne i narodowo wyzwoleńcze bohaterów zostały poddane ciężkiej próbie bezwzględnych warunków ekonomicznych i politycznych po klęsce powstania. W miejsce solidarności społecznej zrodził się konflikt, zginęli najszlachetniejsi jak Andrzej, a jego syn Zygmunt nie czuje związku z ojczyzną.

  1. ofiary i etos pracy - życie po klęsce (problem relacji między pokoleniami, stosunek bohaterów do powstania, do tradycji, do pracy).

Ofiary : to ci którzy oddali życie i ojciec Janka Bohaterowicza a ich idea bardziej przetrwała w sercach ludzi prostych szlachetnych i młodych, wierzących w ideały ojców np.: Witold Justyna Janek. Tych bohaterów romantycznych łączy szacunek dla pracy która jest najważniejszą rzeczą i celem w ich zyciu oraz cześć dla przeszłości i tradycji których symbolami są mogiła Jana i Cecyli oraz mogiła powstańców. Konflikt pokoleń w powieści dotyczy Benedykta Korczyńskiego i jego syna Witolda a także poglądów pomiędzy Justyną a opiekującą się nią panią Emilią, jak również starcia pomiędzy Zygmuntem Korczyńskim i jego matką. Tworzy to stan ogólnego napięcia między starszymi i młodszymi, wynikającego z innych doświadczeń życiowych, różnych celów i pragnień. Starsze pokolenie sparaliżowane było klęską, młodsze nie pamiętało patrzyło w przyszłość z nadzieją i wiarą.

  1. Omów rolę mogiły Jana i Cecylii

Ta mogiła pokazuje jak ważna jest tradycja stworzona przez tych dwoje oraz ich pracowitość i upór. Przyczyniają się oni do gloryfikacji pracy jako wartości najwyższej. Pokazuje również jak ważna jest tradycja i jej kontynuowanie, uczy szacunku dla pracy i czyni ją celem życia dlatego podział postaci w powieści wyznacza stosunek do pracy.

  1. Omów rolę mogiły powstańców z „Nad Niemnem”

W jednej mogile leżą zarówno przedstawiciele szlachty jak Andrzej Korczyński jak i chłopów jak Bohatyrowicz razem walczyli a ich idea ma przypominać obecnie skonfliktowanym grupom o potrzebie sojuszu społecznego. O mogile wszyscy pamiętają symbolizuje ona idee powstańców wolność i równość które trzeba nadal realizować choć innymi metodami. Idee powstańców - wolność i równość pozostały wciąż aktualne, tylko trzeba je realizować innymi metodami.

  1. Po j ę c i e : język ezopowy.

Polega na formułowaniu wypowiedzi w taki sposób, aby jej treści zostały czytelnikowi zasugerowane w sposób utajony, pośredni, co można interpretować wieloznacznie; także na uzupełnianiu znaczeń, deszyfrowaniu metafor, aluzji etc., np. Syberia - “kraina daleka osobliwa i biała”. Ezopowy język posługuje się chętnie metaforą, peryfrazą, synekdochą, parabolą etc. Używali go polscy pisarze w czasie niewoli narodowej i cenzury zaborców. Częsty w dowcipach, zwłaszcza o sprawach objętych zakazem.

Lalka” Prusa

  1. Lalka-Wskazywanie tropów interpretacyjnych, określanie tematyki Lalki (np.powieść z wielkich pytaniach epoki, o miłości, o samotności, „o idealistach na tle rozkładu społecznego”, o Warszawie itd.).

Tematem lalki jest klęska 2 ideologii pozytywizmu i romantyzmu ukazana na tle przemian dziejowych: wygasania walk narodowo wyzwoleńczych i rodzenia się kapitalizmu. Uwaga koncentruje się też wokół zagadnień politycznych, społecznych, ekonomicznych i kulturalnych. Jest dokładną panoramą miasta z jej wszystkimi środowiskami ocenianymi bardzo realistycznie. Jest historią arystokracji która prowadzi próżniaczy tryb życia i nie potrafi dostosować się do przemian społecznych. Lalka ukazuje też mieszczaństwo w różnych pokoleniach i korzeniach narodowych oceniając najgorzej polskie mieszczaństwo które nie dorównuje sprytem i zdolnością Niemcom czy Żydom. W książce są 3 rodzaje idealistów: Rzecki idealista napoleonizmu, Wokulski idealista miłości, Ochocki idealista nauki.

  1. Galeria postaci, portrety psychologiczne Wokulskiego, Rzeckiego, Izabeli (technika luster).

Wokulski to postać po części romantyczna, a po części pozytywistyczna. Ukształtowany w epoce romantyzmu a działający w dobie pozytywizmu. Poznajemy go jako dążącego do zdobycia wiedzy pozytywistę, który rzuci wszystko jak romantyk aby wziąć udział w powstaniu styczniowym. Gdy powróci z syberii będzie jak pozytywista budował dostatek ale zakocha się jak romantyk i wszystko podpożądkuje temu uczuciu. Ma również cechy dekadenta po rozczarowaniu próbuje popełnić samobójstwo popada w stan apatii ma poczucie bezcelowości życia. Jest człowiekiem epoki przejściowej, postacią tragiczną o bardzo złożonej psychice. W obliczy splotu nieszczęsliwych wydarzeń ponosi klęskę.

Rzecki reprezentuje najstarsze pokolenie romantyków. Pochodzi z rodziny o silnych tradycjach patriotycznych. Uczestniczył w rewolucji 1848r. Wierzy że napoleon lub jego syn zmieni losy Europy. Nie rozumie pozytywistycznej postawy Wokulskiego. Jest też postacią tragiczną. Ma poczucie klęski życia, niespełnionych marzeń.

Izabela jest postacią negatywną pochodzącą ze zrujnowanej arystokracji przyzwyczajona do próżniaczego trybu życia wychowana w duchu konwenansu i pozoru niezdolna do miłości zimna i nieczuła jak lalka a jednocześnie cyniczna w postępowaniu (scena w pociągu)

  1. Motyw świata - teatru.

Świat pokazany jest jak teatr w którym każdy ma do odegrania jakąś rolę i nie wszystko może zrzucić na okoliczności bo znaczna część roli zależy od niego. Świat nakręcania lalek przez subiekta- kręcą się one bezmyślnie na karuzeli obracanej mechanizmami niezależnymi od nich. Więc los jest już z góry przesądzony.

  1. Analiza kompozycji Lalki (podwójna narracja, otwarte zakończenie, wielość epizodów itd.).

O wydarzeniach dowiadujemy się od narratora który opowiada o zdarzeniach zamkniętych w obrębie 2 lat uzupełnia on czasem biografię bohaterów towarzyszy Wokulskiemu jest wszechwiedzący i wszechobecny a myśli bohatera przedstawia tak jakby robił to sam bohater. Gdy opisuje świat zewnętrzny uwzględnia tylko to co mógł widzieć i wiedzieć bohater. Usamodzielnia postacie i odcina się od ich osądzania. Drugim narratorem zawartym w pamiętnikach starego subiekta jest Rzecki, który opowiada o wszystkim co przeżył i przeżywa wzbogacając to własnymi refleksjami dopełnia przez to obraz przedstawianej rzeczywistości. Informuje o udziale Rzeckiego w wiośnie ludów i roli stacha w powstaniu styczniowym przez co powieśc zyskuje perspektywę historyczną. Wprowadzenie pamiętnika celowo opóźnia akcję. Wzmaga więc zaciekawienie czytelnika dalszymi losami bohaterów. Z pamiętnika poznajemy tez Warszawę i każde zdarzenie oglądamy z różnych punktów widzenia. Mamy więc różne interpretacje. Narrator odautorski przedstawia świat w miarę wszechstronnie i obiektywnie, a narrator Rzecki pisze tylko o tym co sam wie i w czym brał udział.

  1. Określanie cech powieści realistycznej.

Powieść nabiera realizmu przez pokazywanie prawdziwych wydarzeń w narracji Rzeckiego, prawdziwych miejsc w Warszawie i prawdopodobnych relacji między ludzkich. Realizm lalki składa się: