Lista kontrolna dla identyfikacji zagrożeń dla bezpieczeństwa

i higieny pracy

Poniższa lista, w odróżnieniu od dwóch poprzednich, nie służy do oceny systemu zarządzania, lecz do identyfikacji zagrożeń, jakie występują w miejscu pracy. Można ją wykorzystać na wczesnym etapie opracowywania systemu zarządzania HSE, systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, lub zarządzania ryzykiem, a także wykorzystywać tam, gdzie taki system już funkcjonuje.

Lista ma charakter uniwersalny a pytania są bardzo szczegółowe i być może nie wszystkie z nich będą miały zastosowanie w każdym zakładzie, czy przedsiębiorstwie. Identyfikację zagrożeń dla bezpieczeństwa i higieny pracy przy zastosowaniu listy kontrolnej można przeprowadzić podczas obchodu zakładu.

Przejdźmy się po poszczególnych stanowiskach pracy i przyjrzyjmy się pracy na nich. Spróbujmy odpowiedzieć na pytania zawarte w liście kontrolnej. Jeśli na dane pytanie zakład może odpowiedzieć pozytywnie to nie istnieje zagrożenie. Jeśli mamy wątpliwości, przyjrzyjmy się sprawie bliżej lub pozwólmy komuś innemu (koledze albo ekspertowi z zewnątrz) odpowiedzieć na to pytanie. Jeśli następuje odpowiedź negatywna - zagrożenie istnieje. Należy to odnotować i przedyskutować zagrożenia z pracownikami zatrudnionymi na tym stanowisku pracy.

Problem / pytania	Odpowiedź		Komentarz
		TAK		NIE
A. Hałas
Czy prowadzenie rozmowy w miejscu pracy wymaga podnoszenia głosu? Czy zakład posiada wyniki pomiarów i analiz poziomu hałasu wykonane w ramach planu działania, którego celem jest redukcja poziomu hałasu? Czy dostępne są środki ochrony słuchu według uznania pracowników? Czy pracownicy stosują ochronę słuchu? Czy stosowanie środka ochrony słuchu jest wymagane w zakładzie? Czy miejsca o wysokim poziomie hałasu (gdzie trzeba używać środków chroniących słuch) są wyraźnie wyznaczone lub oznakowane? Czy pracownicy, którzy są narażeni na wysoki poziom hałasu w pracy mają możliwość regularnego dokonywania badań słuchu? Czy sygnały alarmowe są słyszalne?
B. Wibracje
1. Wibracje działające na dłonie i ramiona
Czy pracownicy używają urządzeń wibrujących takich jak ręczne rozdrabniacze, szarparki, młoty pneumatyczne itp.?
2. Wibracje działające na całe ciało
Czy pracownicy mają kontakt z wibracyjnymi urządzeniami, kabinami czy podłogą? Czy są pracownicy zatrudnieni przez kilka godzin dziennie, jako kierowcy przy prowadzeniu ciężarówek, wózków widłowych lub dźwigów, które nie są właściwie utrzymane i konserwowane (jeżdżą po dziurawych drogach, podlegają wstrząsom, miejsca do siedzenia lub kabiny są niewłaściwie umocowane)
C. Oświetlenie
1. Intensywność oświetlenia
Czy intensywność światła potrzebnego do ogólnego orientowania się jest w granicach 10 do 200 luksów? Czy intensywność światła potrzebnego do wykonywania normalnej pracy wynosi między 200 a 750 luksów? Czy jest możliwe włączenie światła o większej intensywności lub dodatkowego oświetlenia potrzebnego do specjalnych prac?
2. Równomierność oświetlenia
Czy unika się występowania dużego zróżnicowania jaskrawości światła? Czy jest możliwe zredukowanie odblasku od bezpośredniego światła słonecznego
3. Poprawa stanu oświetlenia w miejscu pracy
Czy źródła światła są osłaniane? Czy ogranicza się odbicia światła? Czy, o ile to możliwe, stosuje się światło rozproszone? Czy unika się migotania świetlówek? Czy występują stanowiska pracy pozbawione światła dziennego?
4. Promieniowanie
Czy występuje narażenie na promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe, podczerwone i na zagrożenie ze strony pola elektromagnetycznego?
D. Mikroklimat
1. Umiarkowany mikroklimat (w biurach i warsztatach)
Czy pracownicy (którzy nie wykonują ciężkich prac) skarżą się na dyskomfort pracy? Czy pracownicy uskarżają się na przeciągi?
2. Sytuacje szczególne: gorący mikroklimat
Czy pracownicy pracują stale w gorącym i wilgotnym mikroklimacie, np. w szklarniach lub pralniach? Czy pracownicy są narażeni na działanie silnych lub dużych źródeł promieniowania cieplnego, jak np. w odlewniach, przy piecach lub piekarnikach?
3. Sytuacje szczególne: zimny mikroklimat
Czy pracownicy są narażeni na deszcz i wiatr, np. na budowach, w leśnictwie czy rolnictwie? Czy zatrudnieni pracują w zimnie i wilgoci, np. w rzeźniach i chłodniach? Czy pracownicy są narażeni na działanie bardzo niskich temperatur i przeciągów?
4. Inne
Czy pracownicy są narażeni na nagłe zmiany temperatury? Czy zatrudnieni wykonują naprzemian bardzo ciężkie i lekkie prace? Czy pracownicy dodatkowo otrzymują odzież ochronną odpowiednią do wykonywanej pracy?
E. Substancje chemiczne
1. Przechowywanie
Czy chemikalia są przechowywane w wyznaczonych, bezpiecznych i wentylowanych miejscach? Czy przedsięwzięto środki ostrożności na wypadek pożaru lub wybuchu? Czy wszystkie opakowania są odpowiednio oznakowane i czy informacja na etykietach zawiera dane na temat ewentualnych zagrożeń i środków ostrożności? Czy ilość stosowanych chemikaliów jest ograniczona do koniecznego minimum?
2. Stosowanie środków chemicznych w miejscu pracy
Czy zwraca się najwyższą uwagę na stężenia chemikaliów i pyłów? Czy unika się substancji rakotwórczych? Czy stężenia chemikaliów i pyłów są poniżej wartości granicznych? Czy niebezpieczne środki chemiczne zostały zastąpione, w możliwie jak największym stopniu, substancjami mniej niebezpiecznymi?
3. Środki zaradcze w miejscu pracy
Czy pojemniki chemikaliów są zamykane w celu uniknięcia powstania wysokich stężeń w pomieszczeniach pracy? Czy stanowisko pracy jest odpowiednio przewietrzane i czy działają wyciągi? Czy stanowiska przelewania, przesypywania substancji palnych i wybuchowych są zabezpieczone przed elektrycznością statyczną?
4. Organizacja
Czy na działanie chemikaliów narażonych jest możliwie jak najmniej osób? Czy stanowiska pracy są sprzątane, czy wycieki są likwidowane natychmiast (w skuteczny sposób)? Czy stosowane są zasady higieny (nie jeść, nie palić, nie pić w miejscu pracy)? Czy zakład dysponuje wykazem wszystkich stosowanych substancji niebezpiecznych i ich charakterystyk (łącznie z informacją o ewentualnych zagrożeniach i środkach ostrożności)? Czy pracownicy są poinformowani o zagrożeniach i szczególnych środkach ostrożności stosowanych w przypadku substancji, z którymi pracują?
5. Środki ochrony indywidualnej
Czy jest dostęp do środków ochrony indywidualnej, czy środki te są dostosowane do komfortu pracy pracowników? Czy kierownictwo przestrzega wymogu stosowania środków zabezpieczających? Czy środki ochrony indywidualnej są odpowiednio przechowywane i konserwowane? Czy stosowane środki ochrony indywidualnej spełniają wymogi formalne (certyfikacja)?
F. Obciążenie pracą fizyczną
1. Niekorzystne pozycje przy pracy
Czy unika się pozycji, przy których stawy pracują w pozycji odbiegającej od naturalnej? Czy unika się prac w pozycji kucznej, na klęczkach czy też z ramionami wzniesionymi nad głową? Czy unika się prowadzenia prac w niewygodnej pozycji ciała wymagających wysiłku fizycznego? Czy unika się długotrwałych asymetrycznych pozycji, jak np. przy pracy przy skręcie szyi, ramion lub przedramion i operowania pedałami w pozycji stojącej? Czy pracownicy narzekają na bóle lub niedogodności przy dźwiganiu i przesuwaniu ciężkich przedmiotów lub często powtarzających się działań? Czy narzędzia mają dobry uchwyt, tak że nie występują zbyt wysokie naciski na dłonie? Czy istnieje możliwość zmniejszenia wielkości przenoszonych ciężarów? Czy zastępuje się ręczne przenoszenie i dźwiganie transportem mechanicznym?
G. Stanowisko pracy oraz ergonomiczne narzędzia i wyposażenie
1. Projektowanie stanowiska pracy
Czy wysokość stanowiska pracy jest na poziomie łokcia? Czy surowce i narzędzia znajdują się w zasięgu ręki? Czy unika się sięgania daleko do przodu, na boki i do tyłu? Czy stanowiska pracy jest właściwie usytuowane dla pracownika? Czy jest wystarczająco dużo miejsca na stopy, kolana i nogi?
2. Wskaźniki i wyświetlacze
Czy funkcje wszystkich wskaźników są zrozumiałe? Czy wyeliminowano możliwość mimowolnego uruchomienia urządzeń kontrolnych (przez stosowanie odpowiednich rozmiarów, etykiet, oznaczeń kolorami itp.)? Czy jest łatwy dostęp do urządzeń kontrolnych, które są często używane? Czy informacja znajduje się na poziomie wzroku lub w obrębie -15 do +15 stopni od linii wzroku?
3. Pozycja przy pracy
Czy unika się pracy w długotrwałej pozycji stojącej? Czy unika się operowania pedałami w pozycji stojącej? Czy na stanowisku pracy jest dostępne krzesło lub podparcie ułatwiające stanie? Czy krzesło zapewnia dostateczne podparcie pleców, nóg i przedramion? Czy krzesło służące do siedzenia w czasie pracy ma regulowaną wysokość?
4. Narzędzia
Czy unika się niepotrzebnego obciążenia fizycznego przez stosowanie dźwigni i lekkich ergonomicznych narzędzi ręcznych? Czy uchwyty narzędzi są dostosowane do wykonywanych zadań roboczych? Czy uchwyt pasuje do dłoni?
H. Bezpieczeństwo maszyn i urządzeń
1. Zagrożenia mechaniczne
Czy pracownicy są zabezpieczeni przed działaniem ruchomych części maszyn, czy ruchome części są odgrodzone np. barierkami? Czy zainstalowano oburęcznie sterowany system uruchamiania pras, maszyn tnących i tym podobnych? Czy unika się ostrych krawędzi, bardzo szorstkich powierzchni i ostro zakończonych przedmiotów? Czy unika się niestabilnych stosów? Czy materiały są zabezpieczone przed przewracaniem się i staczaniem? Czy urządzenia posiadają zabezpieczeni przed wyrzutem obrabianych materiałów? Czy niebezpieczne elementy i strefy są odpowiednio oznakowane?
2. Zagrożenia elektryczne
Czy części pod napięciem są izolowane? Czy uniemożliwia się dotykanie części pod wysokim napięciem? Czy kable i przewody, również tymczasowe, są odpowiednio umocowane? Czy prace konserwacyjne przy wysokich napięciach są prowadzone wyłącznie przez personel posiadający uprawnienia? Czy unika się powstawania elektryczności statycznej (zwłaszcza przy pracy z rozpuszczalnikami organicznymi)?
3. Zagrożenia cieplne
Czy bardzo gorące powierzchnie są izolowane? Czy bardzo zimne przedmioty i powierzchnie są izolowane?
4. Gazy i płyny pod ciśnieniem
Czy przewody i węże są odpowiednio zamocowane? Czy przewody i węże pod ciśnieniem są regularnie sprawdzane?
5. Energia potencjalna
Czy ładunki na wyciągach są odpowiednio zabezpieczone? Czy ładunki nie przekraczają maksymalnej wytrzymałości wyciągów lub dźwigów? Czy materiały są składowane w bezpiecznych stosach (tak, żeby się one nie przewracały)?
H. Schody, drabiny i rusztowania
1. Rusztowania i platformy
Czy rusztowania są budowane przez uprawnione osoby? Czy rusztowania są zabezpieczone w taki sposób, aby uniknąć przechylania i przewracania się? Czy rusztowania są kontrolowane codziennie? Czy platformy na rusztowaniach są dostatecznie szerokie (60 cm na przejście, 80 cm na przejście i używanie narzędzi i 120 cm w innych przypadkach)? Czy platformy są wyposażone w krawężniki (o wysokości co najmniej 15 cm)? Czy szpary pomiędzy podłogą i innymi częściami rusztowania są mniejsze niż 10 cm? Czy rusztowania mają poręcze we wszystkich miejscach? Czy tymczasowe otwory są po użyciu zamykane? Czy na platformach nie ma otworów, luźnych przedmiotów i czy nie są one śliskie? Czy otwory są przykryte i czy zapewnione są poręcze i krawężniki?
2. Drabiny
Czy wszystkie drabiny są właściwie konserwowane? Czy drabiny są zabezpieczone przed poślizgiem i upadkiem? Czy drabiny są przynajmniej o 1 m wyższe niż najwyższy punkt, w którym pracują ludzie?
3. Transport pionowy
Czy do pionowego transportu materiałów stosowane są windy? Czy windy spełniają wszystkie wymogi? Czy unika się używania wind towarowych przez ludzi i szybów wind jako drabin?
4. Schody
Czy schody są wyposażone w poręcze? Czy na stopniach nie leżą przedmioty i czy stopnie nie są śliskie? Czy schody są dostatecznie szerokie (przynajmniej 50 cm, a najlepiej 80 cm)? Czy krawędzie pierwszego i ostatniego stopnia są oznakowane? Czy klatki schodowe są dostatecznie oświetlone?
I. Budynki i urządzenia ogólne
1. Podłogi, klatki schodowe, przejścia
Czy na podłogach nie ma luźnych przedmiotów, czy podłogi są równe i nie są śliskie? Czy dostęp do stanowisk pracy (korytarze, drzwi) są wystarczająco szerokie i wolne od przeszkód (120 cm jeśli z korytarza korzysta kilka osób; drzwi: przynajmniej 80 cm)? Czy przejścia są oddzielone od innych tras (np. przejazdów wózków widłowych lub ciężarówek)?
2. Higiena i sanitariaty
Czy istnieje dostatecznie dużo pomieszczeń higieniczno - sanitarnych (umywalnie i ustępy)? Czy umywalnie i toalety są utrzymywane w czystości? Czy są wydzielone miejsca, w których pracownicy mogliby spożywać posiłki (np. jadalnie)? Czy pracownicy noszą ubrania robocze, czy istnieją szatnie i zamykane indywidualne szafki na ubrania?
3. Stanowisko pracy
Czy na stanowiskach pracy znajdują się okna dopuszczające światło dzienne? Czy stanowiska pracy są utrzymywane w czystości? Czy narzędzia, materiały i produkty są przechowywane we właściwy sposób?
4. Drogi ewakuacyjne
Czy drogi ewakuacyjne są odpowiednio oznakowane? Czy istnieją wyjścia ewakuacyjne ze stanowisk pracy? Czy wyjścia są dostatecznie szerokie (przynajmniej 120 cm)? Czy w wyjściach ewakuacyjnych nie znajdują się żadne przeszkody? Czy oświetlenie dróg ewakuacyjnych jest odpowiednie (zwłaszcza w przypadku pożaru)?
5. Zabezpieczenie przeciwpożarowe, pierwsza pomoc
Czy dostępne są apteczki pierwszej pomocy? Czy istnieje przeszkolony personel mogący udzielić pierwszej pomocy? Czy dostępne są gaśnice i czy są one regularnie sprawdzane? Czy gaśnice i sprzęt przeciwpożarowy są umieszczone w widocznych i łatwo dostępnych miejscach?
J. Obciążenie pracą umysłową, stres
1. Zadania
Czy do danej funkcji przypisane są różne zadania? Czy pracownicy wykonują planowane przez siebie niewielkie prace konserwacyjne?
2. Trudności w pracy i obciążenie pracą
Czy praca składa się z zadań o dużym i niewielkim stopniu trudności? Czy unika się prostych rutynowych zadań? Czy unika się pracy wymagającej ciągłej koncentracji uwagi? Czy unika się ciągłego zbyt wysokiego tempa pracy? Czy unika się stresu emocjonalnego (np. zachowania agresywne)?
3. Praca monotonna
Czy unika się pracy składającej się z powtarzania kilku prostych zadań? Czy unika się pracy polegającej na ciągłym wykonywaniu identycznych czynności?
4. Samodzielność
Czy pracownik może mieć wpływ na swoje stanowisko pracy? Czy pracownik ma swobodę wyboru metod pracy i kolejności zadań? Czy pracownicy mają swobodę poruszania się?
5. Kontakt z kolegami i dostęp do informacji
Czy pracownicy są informowani o celach i wynikach swojej pracy? Czy pracownicy są informowani o swoim udziale w produkcji i organizacji? Czy pracownicy mają nieformalne kontakty z kolegami? Czy pracownicy mają możliwość popierania się i pomagania sobie nawzajem? Czy istnieje propaganda pozytywnych wzorców?

10

---