BUDOWA LINEARNA KOMUNIKATU A JEGO UKŁAD MYŚLOWY

Przykład: Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną

Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,

Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych.

18 wyrazów, 17 połączeń

tych

tymczasem pagórków

leśnych

do

przenoś

do szeroko

duszę łąk rozciągnionych

moję utęsknioną tych zielonych

nad

Niemnem

błękitnym

Przyczyną skomplikowanej budowy komunikatów jest rozbieżność pomiędzy zawartymi w nich związkami myślowymi a sposobami, jakie mamy do dyspozycji
przy konstruowaniu komunikatów.

Rozpatrując językowe znaki komunikatywne na ich rzeczywistym tle wynikającym
z procesu porozumiewania się przy pomocy języka, stwierdzamy trzy rodzaje stosunków, jakie pociąga za sobą ich istnienie:

• stosunki między nadawcą a treścią znaku

• stosunki między znakami

• stosunki w obrębie pojedynczego znaku, czyli jego wewnętrzna budowa

Do wyrażania tych zależności służą środki językowe umożliwiające konstruowanie znaków składających się w całości na system syntaktyczny języka. Najważniejsze
z nich to:

• właściwości foniczne procesu artykulacji (op. foniczne dla procesu artykulacji), główne intonacje i pauzy

• osobne wyrazy nie będące znakami pojęć

• morfemy fleksyjne, najczęściej końcówki

• alternacje fonetyczne

• szyk elementów w obrębie zdania

PIERWSZY ZAKRES SKŁADNI:
STOSUNKI MIĘDZY NADAWCĄ A TREŚCIĄ ZDANIA

intonacja obiektywność (stwierdzenie), pytanie, rozkaz

końcówki fleksyjne

tryby

środki modalne

szyk elementów w obrębie zdania

62. DRUGI ZAKRES SKŁADNI: STOSUNKI MIĘDZY ZDANIAMI

intonacja, pauzy

spójniki itp.

Przykład:

Nie wiedział

(ma) myśleć o tym

co

że przyjaciel powiedział

iż wszystko należy do przeszłości

TRZECI ZAKRES SKŁADNI: WEWNĘTRZNA BUDOWA ZDANIA

Język polski jest pod względem syntaktycznym językiem wyrazowym - w znaku komunikatywnym można wyodrębnić mniejsze jednostki - wyrazy.

Wyraz - element językowy będący znakiem pojęcia lub określający stosunki między znakami pojęć

Cechę formalną wyrazu jest jego większa lub mniejsza ruchomość syntaktyczna.

Wyraz niezależne - znaki pojęć

• rzeczowniki

• czasowniki

• przymiotniki

• przysłówki

• liczebniki

• zaimki

Wyrazy pomocnicze - ustalające stosunki między znakami poj.

• spójniki

• przyimki

• partykuły

• rodzajniki

Wykrzykniki są specjalną kategorią, bliższą wyrazom samodzielnym niż pomocniczym; nie ustalają stosunków między pojęciami, mogą być same równoważnikami zdania.

Najprostsze stosunki wewnętrzne panują w obrębie równoważników zdania - podobne do stosunków międzyzdaniowych pod względem treściowym współrzędne lub podrzędne.

W zdaniach pełnych występuje typ związku nieznany w stosunkach międzyzdaniowych. Jest to związek podmiotu z orzeczeniem, zwany związkiem głównym. Ma on w zasadzie charakter podrzędny.

Forma orzeczenia może zależeć w zupełności od podmiotu. Z drugiej strony jednak orzeczenie ma w komunikacie specjalną wagę, bo jego obecność decyduje o tym,
że cały znak językowy uważany za zdanie, a nie za równoważnik zdania.

Przykład:

Tamten chłopiec przyniósł mi książkę i zeszyt.

chłopiec + przyniósł

i

tamten mi książkę zeszyt

Końcówka fleksyjna - podobna rola jak przyimki (funkcjonują tak samo).

Alternacje fonetyczne są w językach europejskich najczęściej czynnikiem wspierającym fleksję.

Szyk elementów syntaktycznych spełnia w komunikacie rolę tym ważniejszą, im mniej jest w języku rozwinięta fleksja.

S. 120-122.

S. 122, 123.

S. 124, 125.

S. 125-128.

---