Program ochrony zasobów genetycznych

pszczół rasy środkowoeuropejskiej linii Północna

1. Historia rasy

Około 10 tys. lat temu, na skutek naturalnej migracji z terenu północnej Afryki, obszar środkowo-wschodniej Europy zasiedliły pszczoły, które genetycznie przystosowały się do ostrego klimatu tego regionu. Teren Polski jest naturalnym siedliskiem rasy pszczół rodzimych określonej jako środkowoeuropejska. Populacja pszczół linii M Północna wywodzi się od pszczół miejscowych utrzymywanych i selekcjonowanych w naturalnych warunkach klimatyczno-pożytkowych północnej Polski; powstała z połączenia linii pszczół środkowo-europejskich: Mazurki oraz Pomorskiej. Prace hodowlane nad wyprowadzeniem linii Mazurka oraz poprawieniem jej walorów użytkowych zostały podjęte na początku lat sześćdziesiątych XX wieku przez nieżyjącą już dr Wandę Ostrowską w pasiece Zootechnicznego Zakładu Doświadczalnego w Siejniku i następnie kontynuowane przez mgr Andrzeja Ejsmonta. Selekcja linii Pomorska w warunkach Pomorza Zachodniego prowadzona była w pasiece Okręgowej Stacji Hodowli Zwierząt w Szczecinie w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.

2. Uzasadnienie konieczności ochrony

W połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku do Polski zaczęto masowo sprowadzać pszczoły innych ras. Pszczelarze zaczęli się nimi interesować powodowani chęcią posiadania nowych, nieznanych ras pszczół oraz tym, że wskutek mieszańcowania pszczół miejscowych z importowanymi osiągali bardzo wysokie wydajności miodu. W wyniku specyfiki biologii (rójka jako naturalny sposób podziału rodzin pszczelich) i unasieniania się pszczół (trutnie latając w powietrzu unasieniają naturalnie matki w całej populacji) nastąpiła bardzo szybka niekontrolowana introdukcja obcych genów, co stało się przyczyną zmian pierwotnego genotypu i wypierania wartościowych cech pszczół rodzimych związanych z przystosowaniem do bytowania w warunkach długiej i ostrej zimy, częstych nawrotów chłodów wiosną i ubogich pożytków.

Opisany wyżej proces, jak również drastyczne zwiększenie się kosztów utrzymania pasiek i spadek opłacalności produkcji pasiecznej, likwidacja większości pasiek utrzymywanych przez jednostki państwowe (w tym ZZD Siejnik i OSHZ Szczecin) przy braku zainteresowania pszczelarzy użytkowaniem pszczół środkowoeuropejskich w czystej rasie wynikającym z niższej produkcyjności, spowodowały w ostatnich latach XX wieku gwałtowny spadek liczebności pogłowia populacji pszczół miejscowych.

Populacja pszczół linii M Północna zachowała szereg cennych cech, z których najważniejsze to :

• tworzenie małych i średnich rodzin na zimę, co wiąże się z mniejszym zużyciem pokarmu w czasie zimowli,

• większa odporność na choroby,

• szybki i dynamiczny rozwój wiosenny, następujący wraz z ustabilizowaniem się pogody,

• zdolność do wykorzystania różnorodnych pożytków (nawet bardzo ubogich).

Cechy te mogą mieć duże znaczenie w wykorzystaniu linii M Północna jako komponentu w krzyżowaniu z innymi liniami.

Pszczoły rodzime, przystosowane do bytowania w specyficznych warunkach klimatyczno-pożytkowych Polski północnej są trwałym elementem historii i kultury naszego kraju. Przez wieki utrzymywane w barciach, kłodach, a później w ulach, wpłynęły na kształtowanie obrazu polskiej wsi i stanowiły jej integralną część. W dobie dzisiejszych szybkich zmian środowiska naturalnego oraz jego ogromnej degradacji podniesienie poziomu agrotechniki spowodowało pogorszenie się warunków bytowania i wymieranie populacji owadów dziko żyjących użytecznych jako zapylacze. Tym bardziej wzrasta znaczenie pszczół miejscowych, które wykazując doskonałe cechy przystosowawcze do środowiska, mają wpływ na zwiększenie i poprawienie ilości plonów z pól i sadów, poprawy jakości owoców i nasion. Pszczoły te są także ważnym czynnikiem w biocenozie lasu, który stanowi ich pierwotne, naturalne środowisko. Dostateczna ilość pszczół w lesie przyczynia się do zwiększenia plonu nasion licznych gatunków drzew, co sprzyja naturalnemu odnawianiu się drzewostanu. Pszczoły zapylają także kwiaty licznych krzewów leśnych zwiększając plony ich owoców, stanowiących pokarm wielu gatunków ptaków.

3. Cele programu

1. Zachowanie populacji linii M Północna i zwiększenie jej liczebności docelowo do minimum 200 rodzin pszczelich utrzymywanych w stadach zachowawczych.

2. Zachowanie cech fenotypowych typowych dla tej populacji.

3. Zachowanie wartościowych cech przystosowawczych wykorzystywanych (w chowie czystym i krzyżowaniu) w użytkowaniu pszczół w trudnych warunkach klimatyczno - pożytkowych północnej Polski, takich jak:

• tworzenie małych i średnich rodzin na zimę,

• szybki i dynamiczny rozwój wiosenny następujący wraz z ustabilizowaniem się pogody,

• zdolność do wykorzystywania ubogich pożytków.

1. Zmniejszenie skłonności do rójki i agresywności.

4. Wzorzec - standard hodowlany:

rasa : środkowo-europejska (M) linia: Północna (Pn)

I.	Przynależność rasowa
1)	na podstawie cech: długość języczka indeks kubitalny	Zakres wartości cech z pomiarów mieści się w ramach modelu dla rasy środkowoeuropejskiej w zakresie +/- 3Z (Z= wskaźnik podobieństwa wg Gromisz M. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe, PWRiL 1981 r.,s.51) lub Zakres wartości cech mieści się w ramach modelu dla populacji ekotypowej, określonego przez ISK OP w Puławach
		lub
2)	na podstawie użyłkowania prawego skrzydła)	Wskaźnik podobieństwa do populacji wzorcowej dla badanej próbki pszczół nie powinien być większy od 3 (WP≤3).

II. Cechy fenotypowe

1) Ubarwienie osobników ubarwienie wszystkich osobników jednolicie ciemne, bez zażółceń;

u czerwiących matek dopuszczalne brązowe rozjaśnienie tergitów (bez zażółceń)

2) Kształt matek matki o kształcie wydłużonym (nie krótkie i beczkowate) o wyglądzie prawidłowym, bez wyraźnych wad anatomicznych i uszkodzeń mechanicznych

III. Cechy biologiczne:

1)	Rozwój	linia osiąga pełnię rozwoju wiosennego na okres kwitnienia rzepaku
	utrzymywanie siły rodzin	duża siła rodzin utrzymuje się przez cały sezon
2)	Skłonność do rójki	na brak pożytku i zbyt ciasne gniazdo pszczoły reagują trudnym do opanowania nastrojem rojowym
3)	Sposób zachowania wskazujący na ich łagodność lub złośliwość.	pszczoły są łagodne, ale zwiększają agresywność w gorszych warunkach pogodowych i okresach bezpożytkowych
4)	Zimotrwałość	linia dobrze zimuje, po zimie nie stwierdza się dużych osypów

IV. Cechy zachowania

1)	Zachowanie pszczół na plastrze	pszczoły i matki na plastrach są ruchliwe, po wyjęciu ramek z ula spływają w dół plastra, przy nadmiernym dymieniu podrywają się do lotu
2)	Miejsce gromadzenia zapasów	linia zapasy miodu gromadzi wokół czerwiu, pyłek gromadzi wokół czerwiu, w sposób nieuporządkowany
3)	Sposób zasklepiania plastrów	zasklep na świeżo poszytych plastrach (po pożytku głównym) - na sucho lub półmokro

V. Cechy produkcyjne

Miodność

pszczoły wykorzystują wszystkie pożytki w sezonie

Próbki pszczół do oceny przynależności rasowej będą preparowane w pasiece utrzymującej stado zachowawcze wiodące; pomiary i analizy wykonywane są w laboratorium morfologii pszczół, znajdującym się obecnie w Stacji Hodowli i Unasienienia Zwierząt w Bydgoszczy Sp. z o.o., Pasieka Hodowlana w Olecku, Sekcja Hodowlana w Parzniewie.

5. Zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej pszczół niezbędny do realizacji programu

Dla pszczół linii hodowlanej M Północna prowadzi się ocenę wartości użytkowej łącznie z oceną wartości hodowlanej. Ocena prowadzona jest wg stacjonarnej lub terenowej metodyki oceny pszczół zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ocena obejmuje poszczególne matki pszczele pochodzące z linii hodowlanej pszczół M Północna.

A. Szczegółowy sposób prowadzenia oceny stacjonarnej dla linii hodowlanej pszczół
M Północna wg Stacjonarnej metodyki oceny pszczół.

Cechy podlegające ocenie oraz zasady ich oceny:

I. Cechy fenotypowe:

1) Ubarwienie szkieletu chitynowego matek

cechy pożądane: jednolicie ciemne, u matek czerwiących dopuszczalne brązowe rozjaśnienie tergitów (bez zażółceń) (+)

cechy dyskwalifikujące: zażółcone (-)

termin obserwacji: przed unasienianiem

2) Ubarwienie szkieletu chitynowego robotnic

cechy pożądane: jednolicie ciemne (+)

cechy dyskwalifikujące: w rodzinie pszczelej pojawiają się osobniki zażółcone (-)

termin obserwacji: podczas przeglądów rodzin pszczelich

3) Ubarwienie szkieletu chitynowego trutni

cechy pożądane: jednolicie ciemne (+)

cechy dyskwalifikujące: osobniki zażółcone (-)

termin obserwacji: podczas unasieniania

4) Kształt matek

cechy pożądane: wydłużone, o prawidłowej budowie (+)

cechy dyskwalifikujące: krótkie, beczkowate (-)

termin obserwacji: po wygryzieniu i czerwiące

II. Cechy biologiczne:

1) Rozwój - dostosowanie rozwoju do pożytku rzepakowego - na podstawie ilości czerwiu w rodzinie przeliczonego na pełne plastry (z dokładnością do 0,5 plastra) w następujących terminach:

I pomiar - przy I przeglądzie wiosennym,

II pomiar - w okresie kwitnienia rzepaku

w porównaniu do średnich dla ocenianej populacji

Skala oceny:

3 pkt. - wartości z I pomiaru średnie i poniżej średniej, różnica z pomiarów co najmniej średnia

2 pkt. - wartości z I pomiaru powyżej średniej, różnica z pomiarów średnia lub większa od średniej

l pkt. - różnica z pomiarów poniżej średniej.

Przy określaniu średnich wartości przyjmuje się tolerancję +/- 0,5 plastra czerwiu.

2) Utrzymywanie siły rodzin w sezonie - na podstawie ilości plastrów obsiadanych przez pszczoły liczonych w terminie około 30 dni po pełni kwitnienia jabłoni (okres kwitnienia akacji) w porównaniu do średnich dla ocenianej populacji.

Skala oceny:

3 pkt. - rodzina silna, powyżej średniej liczby plastrów obsiadanych,

2 pkt. - rodzina o średniej sile,

1 pkt. - pozostałe rodziny.

Przy określaniu średnich wartości przyjmuje się tolerancję +/- 1 plastra obsiadanego.

3) Skłonność do rójki - na podstawie skłonności rodziny od występowania nastroju rojowego (budowanie miseczek i mateczników rojowych), a także reakcji rodziny na zabiegi przeciwrojowe.

Skala oceny:

3 pkt. - rodziny, w których nie wystąpiły objawy nastroju rojowego;

2 pkt. - rodziny pozytywnie reagujące na zabiegi przeciwrojowe;

l pkt. - rodziny wymagające intensywnych zabiegów przeciwrojowych;

0 pkt. - wyjście roju lub konieczność rozrojenia.

4) Sposób zachowania pszczół wskazujący na łagodność lub złośliwość - na podstawie reakcji pszczół na wykonywane przez pszczelarza prace w rodzinie pszczelej i na dym.

Skala oceny:

3 pkt. - rodziny spokojnie obsługiwane pozwalają pszczelarzowi na pracę bez dymu lub

przy użyciu minimalnej ilości dymu;

2 pkt. - pszczoły atakują z przyczyn uzasadnionych (pogorszenie warunków atmosferycznych,

nieumiejętna obsługa lub brak pożytku);

l pkt. - pszczoły atakują bez powodu;

0 pkt. - wybitna złośliwość pszczół przejawiająca się żądleniem nawet przy zbliżaniu się do ula.

2. Zimotrwałość - na podstawie ilości obsiadanych plastrów przez pszczoły po pierwszym oblocie wiosennym (przy pierwszym możliwym przeglądzie) w stosunku do wielkości rodziny zazimowanej (konieczności ścieśniania gniazda) oraz ogólnego stanu i kondycji rodziny po zimowli - dyskwalifikacja

Skala oceny:

3 pkt. - rodziny nie wymagające ścieśniania gniazda, w bardzo dobrej kondycji;

2 pkt. - rodziny z małym osypem, wymagające niewielkiego ścieśnienia gniazda (o 1-2 ramki)

l pkt - rodziny z dużym osypem wymagające ścieśnienia gniazda o więcej niż 2 ramki, w ogólnie słabej kondycji,

0 pkt. - rodziny nie rokujące rozwoju - dyskwalifikacja

III. Cechy zachowania:

1) Zachowanie pszczół na plastrach

cechy pożądane: ruchliwe, spływają w dół plastra (+)

cechy dyskwalifikujące: trzymanie się plastra (-)

termin obserwacji: podczas przeglądów

2) Miejsce gromadzenia zapasów - rozmieszczenie pyłku - premiowane gromadzenie pyłku blisko czerwiu, w komórkach między czerwiem, w sposób nieuporządkowany (+).

3) Miejsce gromadzenia zapasów - składania miodu na plastrze - premiowane gromadzenie zapasów miodu wokół czerwiu (+).

4) Sposób zasklepienia plastrów:

cechy pożądane: zasklep suchy i półmokry (+)

cechy dyskwalifikujące: zasklep mokry (-).

IV. Cechy produkcyjne:

Miodność - określana w kg miodu, oszacowana na podstawie stopnia wypełnienia plastrów stwierdzonych w rodzinach pszczelich podczas przeglądów przeprowadzonych po zakończeniu poszczególnych pożytków oraz plastrów odebranych.

Skala oceny:

3 pkt. - wydajność z rodziny powyżej średniej dla ocenianej populacji;

2 pkt. - wydajność zbliżona do średniej dla ocenianej populacji (przyjmuje się tolerancję +/- 2 kg miodu);

l pkt. - ilość miodu poniżej średniej;

0 pkt.- brak miodu, konieczność karmienia.

B. Ocena terenowa

Do oceny terenowej prowadzonej zgodnie z obowiązującymi przepisami mogą być tworzone grupy w czystości linii, mające na celu sprawdzenie poziomu wartości użytkowej głównie na obszarze jej naturalnego występowania tj. Polski północnej oraz grupy unasieniane krzyżowo międzyliniowo i międzyrasowo. Ocena terenowa bez względu na system kojarzeń może być prowadzona na terenie całego kraju.

6. Określenie wielkości populacji biorącej udział w programie

W 2008 r. liczebność populacji linii M Północna wynosiła 198 rodzin pszczelich utrzymywanych w stadzie zachowawczym wiodącym w Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy Pasiece Hodowlanej w Olecku oraz w 4 stadach współpracujących zlokalizowanych w okolicach Olecka, Kętrzyna i Lidzbarka Warmińskiego.

Zwiększanie liczebności populacji realizowane będzie poprzez zwiększanie liczby matek w istniejących stadach zachowawczych oraz włączanie do programu nowych stad współpracujących.

7. Metody hodowlane

a) Prace hodowlane prowadzone będą w kierunku wyeliminowania skłonności do rójki i do agresji, przy zachowaniu cech dobrej zimotrwałości oraz pozostałych cech użytkowych i fenotypowych na obecnym poziomie.

Dyskwalifikacji podlegają matki w rodzinach pszczelich, które nie spełniają wymagań wzorca w zakresie przynależności rasowej, fenotypu, wykazują wybitną złośliwość pszczół przejawiającą się żądleniem nawet przy zbliżaniu się do ula (ocena 0 pkt dla cechy - Sposób zachowania pszczół wskazujący na łagodność lub złośliwość), lub rodziny nie rokujące rozwoju (0 pkt. dla cechy Zimotrwałość) lub też uzyskały wynik (-) w ocenie cech zachowania.

Pozostałe matki będą typowane do wpisu do ksiąg oraz wykorzystywane do reprodukcji w stadach zachowawczych oraz w celu produkcji materiału hodowlanego dla odbiorów nie uczestniczących w programie.

b) sposób doboru do kojarzeń

Stronę mateczną dla matek przeznaczonych do stad zachowawczych mogą stanowić matki, które spełniły minimalne wymagania wpisu do ksiąg.

Stosowane będzie sztuczne unasienianie trutniami mieszanymi losowo dobranymi pochodzącymi od co najmniej dwóch matek wpisanych do księgi dla linii M Pn lub ich córek. Dobór indywidualny będzie prowadzony w przypadku konieczności utrwalenia pożądanych cech.

W przypadku zaobserwowania ujemnych skutków inbredu w unasienianiu matek (potomstwa matek silniej zinbredowanych) przeznaczonych do stada zachowawczego wiodącego dopuszcza się stosowanie domieszki trutni z linii M Augustowska w celu zwiększenia zmienności i wigoru oraz zachowania plastyczności selekcyjnej linii M Pn.

Strone ojcowską stanowić będą matki spełniające minimalne wymagania wpisu do ksiąg

c) sposób wykorzystania i zakres kriokonserwacji materiału biologicznego

W hodowli pszczół nasienie wykorzystywane jest do unasieniania matek pszczelich bezpośrednio po pobraniu. Materiał biologiczny nie podlega przechowywaniu.

8. Podstawy organizacyjne realizacji programu

8.1 Programem ochrony zasobów genetycznych pszczół linii M Północna mogą być objęte rodziny pszczele z matkami wpisanymi do księgi lub spełniającymi warunki wpisu do księgi lub poddane do rodzin pszczelich w celu stacjonarnej oceny wartości użytkowej i hodowlanej zgodnie z obowiązującymi przepisami - wyprodukowane w pasiece stada wiodącego od matek wpisanych do księgi lub ich córek.

Programem ochrony będą mogły być objęte pasieki utrzymujące minimum 10 matek pszczelich linii M Północna spełniających warunki uczestnictwa w programie.

Kwalifikacja rodzin pszczelich do udziału w programie będzie dokonywana przez Instytut Zootechniki na podstawie protokołu z przeglądu przeprowadzonego w celu stwierdzenia stanu matek na dzień 1 września.

Program realizowany będzie wspólnie przez:

1. właścicieli pasiek utrzymujących stada zachowawcze linii M Północna,

2. Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy koordynujący działania w zakresie ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich,

3. podmiot prowadzący ocenę pszczół oraz księgę dla linii hodowlanej pszczół M Północna.

Zasady uczestnictwa hodowców w programie ochrony będzie określać umowa zawarta pomiędzy właścicielem pasieki a podmiotem odpowiedzialnym za realizację programu.

8.2 Stada zachowawcze

Populacja pszczół objęta programem ochrony utrzymywana będzie w systemie stad zachowawczych, w skład których wchodzi:

1) materiał mateczny, czyli matki wpisane do księgi dla linii M Pn oraz ich córki spełniające minimalne wymogi wpisu do księgi dla linii M Pn,

2) materiał ojcowski, czyli matki pszczele z linii M Pn wpisane do księgi oraz ich córki

Materiał mateczny może być wykorzystywany do odchowu matek i trutni, materiał ojcowski tylko do odchowu trutni.

Realizacja programu będzie oparta na współpracy pomiędzy podmiotem utrzymującym stado zachowawcze wiodące i podmiotami utrzymującymi stada zachowawcze współpracujące. Zasady tej współpracy będą określone w umowie zawartej pomiędzy tymi podmiotami.

8.2.1. Stado zachowawcze wiodące

Całością prac hodowlanych będzie kierować podmiot utrzymujący stado zachowawcze wiodące, realizujący następujące zadania:

1/ utrzymanie stada zachowawczego wiodącego, w celu zachowania puli genów w jak największej zmienności,

2/ wychów i unasienianie matek pszczelich na remont i zwiększanie liczebności stad zachowawczych, do oceny terenowej oraz dla odbiorców komercyjnych (nie uczestniczących w programie),

3/ poddawanie pszczół ocenie wartości użytkowej i hodowlanej prowadzonej przez upoważniony podmiot,

4/ zgłaszanie matek pszczelich do wpisu do księgi dla linii hodowlanej pszczół,

5/ dokonywanie obserwacji w ocenie stacjonarnej w stadzie wiodącym i w stadach współpracujących linii M Pn; zgodnie z obowiązującą metodyką oceny.

6/ dokonywanie obserwacji w ocenie fenotypowej, w tym pobieranie prób pszczół w stadzie wiodącym i w stadach współpracujących,

7/ przygotowywanie do oceny przynależności rasowej prób pszczół ze wszystkich stad zachowawczych linii M Pn,

8/ prowadzenie selekcji i typowanie matek pszczelich do wpisu do ksiąg we wszystkich stadach zachowawczych linii M Pn,

9/ ewidencja matek pszczelich we wszystkich stadach zachowawczych linii M Pn, w tym typowanie materiału jako mateczny i ojcowski,

10/ szkolenie fachowe właścicieli stad współpracujących i pszczelarzy przystępujących do realizacji programu,

11/ reklama i promocja, w tym spotkania z pszczelarzami.

8.2.2. Stada zachowawcze współpracujące

Zadania pasiek utrzymujących stada zachowawcze współpracujące:

1. utrzymanie populacji w wymaganym stanie ilościowym, (minimalna liczba rodzin w stadzie to - 10 szt.) ,

2. poddawanie pszczół ocenie wartości użytkowej i hodowlanej prowadzonej przez upoważniony podmiot,

3. dokonywanie obserwacji do oceny stacjonarnej zgodnie z obowiązującą metodyką oceny i ustaleniami ze stadem wiodącym

4. udostępnianie pasieki do prowadzenia oceny fenotypowej i pobierania materiału (larw i trutni) przez stado wiodące,

5. przekazywanie do stada wiodącego matek pszczelich, które uzyskały najwyższe wyniki oceny i zostały wpisane do ksiąg, według potrzeb zgłoszonych przez stado wiodące,

6. wykonywanie zaleceń selekcyjnych otrzymanych ze stada wiodącego.

9. Koszty wdrażania i realizacji programu

Realizacja programu zgodnie z założeniami uwarunkowana będzie możliwościami zapewnienie środków finansowych na:

a. częściowe pokrycie kosztów utrzymania rodzin pszczelich w pasiekach uczestniczących w programie;

b. pokrycie kosztów realizacji zadań przez pasieki utrzymujące stada zachowawcze wiodące;

c. pokrycie kosztów wykupu materiału hodowlanego zagrożonego likwidacją, w przypadku wystąpienia takiej konieczności;

d. prowadzenie badań naukowych dotyczących charakterystyki populacji, itp.;

e. pokrycie kosztów prowadzenia promocji rasy, wytworzenia ekologicznych produktów pszczelarskich, rozbudowy zaplecza technicznego pasiek,

f. utrzymania na właściwym poziomie zdrowotności pasiek.

Podmioty zaangażowane w realizację programu będą zabiegały o uzyskanie środków finansowych na jego realizację ze środków budżetowych przeznaczonych na dotacje przedmiotowe dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa, programów rolno-środowiskowych, funduszy związanych z ochroną środowiska, projektów badawczych placówek naukowych oraz ze źródeł pozarządowych.

Dla zapewnienia właściwego funkcjonowania programu ochrony populacji pszczół rasy środkowoeuropejskiej linii Północna realizatorzy programu prowadzić będą działania w kierunku popularyzacji wykorzystania linii w warunkach Polski północnej oraz promocji produktów uzyskiwanych z pasiek utrzymujących tą linię.

10. Nadzór nad realizacją oraz ocena efektywności działania programu

Nadzór nad realizacją programu hodowlanego ochrony będzie sprawować Grupa Robocza ds. ochrony zasobów genetycznych pszczół działająca przy Instytucie Zootechniki PIB.

Grupa Robocza będzie, na podstawie sprawozdania z realizacji programu sporządzonego przez stado wiodące, dokonywać oceny efektywności działania programu poprzez analizę przebiegu realizacji celów, w szczególności w odniesieniu do:

• liczebności chronionej populacji w tym utrzymywania grup pochodzeniowych - analiza coroczna,

• zgodności cech fenotypowych i biologicznych ze wzorcem linii- analiza coroczna,

Zmieniony program został pozytywnie zaopiniowany przez działającą przy Instytucie Zootechniki - Państwowym Instytucie Badawczym Grupę Roboczą ds. ochrony zasobów genetycznych pszczół dnia 1 kwietnia 2009 r. oraz przyjęty przez Radę Naukową Instytutu Zootechniki - Państwowego Instytutu Badawczego na posiedzeniu w dniu 22 października 2009 r.

Akceptuję

prof. dr hab. Jędrzej Krupiński

Dyrektor Instytutu Zootechniki -

Państwowego Instytutu Badawczego

Wprowadzono Zarządzeniem

Dyrektora Instytutu Zootechniki -

Państwowego Instytutu Badawczego

Nr z dnia 2009r.

11

---