ZGR + Org

Lechosław Cichowski

Literatura:

Ekonomia, pr.zb. pod red. J.Beksiaka, , PWN, Warszawa 2000;

Elementarne zagadnienia ekonomii, pr. zb. pod red. R. Milewskiego, PWN, Warszawa 2005;

Kompendium wiedzy o gospodarce, pod red. E.Cyrsona, PWN Warszawa 2001;

Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy, pr.zb. pod red. S.Marciniaka, PWN, Wyd.4 zmien., Warszawa 2005;

L .Thurow, R.L.Heilbroner, Ekonomia od podstaw. Wszystko co powinieneś wiedzieć o gospodarce, Wyd.Helion, Gliwice 2006

1.PRZEDMIOT EKONOMII,CZYM ZAJMUJE SIĘ

EKONOMIA, EKONOMIŚCI ? (..$$$ .. ?)

1.1. Powstanie ekonomii jako nauki

* 1776 - Badania nad naturą i przyczynami bogctwa narodów(Bogactwo narodów), Adam Smith(1723-1790) -„ niewidzialna ręka rynku”, David Ricardo (1772-1823) - szkoła klasyczna

* John Maynard Keynes (1883-1946) - przełom w ekonomii (Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936); Milton Friedman(1912- ), Michał Kalecki, Oskar Lange

1.2. Ekonomia: wiedza o gospodarowaniu; nauka o dokonywaniu wyborów

* Badanie zachowań podmiotów gospodarczych

* Co, jak i dla kogo jest produkowane

* Regulatory: instynkt, zwyczaj-tradycja, nakaz, rynek

* Proces gospodarowania: produkcja, podział (wymiana), konsumpcja

1.3. Makroekonomia a mikroekonomia

Makro - gospodarka jako całość, agregaty, współzależności

Mikro - pojedyncze rynki, podmioty

1.4. Ekonomia pozytywna i normatywna

* Opis i wartościowanie: jak gospodarka działa, jak powinna działać

* Polityka gospodarcza a teoria ekonomii (ekonomia)

1.5. Podstawowe pojęcia

* Ograniczone zasoby, środki - nieograniczone potrzeby - różnorodne, alternatywne zastosowania

* Granica, krzywa możliwości produkcyjnych, koszt alternatywny = koszt zaniechanych możliwości

* Podstawowe czynniki produkcji: praca, ziemia, kapitał

* Racjonalność gospodarowania i rachunek ekonomiczny

Racjonalność - zasada oszczędności i wydajności. Rachunek ekonomiczny - warunki stosowania

* Prawidłowości i prawa ekonomiczne:: obiektywność i stochastyczny charakter

Podstawowe pojęcia:

Ekonomia, gospodarowanie, rynek, mikroekonomia, makroekonomia, ekonomia normatywna, ekonomia pozytywna, koszt alternatywny, czynniki produkcji, zasoby, racjonalność gospodarowania, prawa ekonomiczne

1A. PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARKI RYNKOWEJ

2.1. Podmioty gospodarcze a podmioty gospodarki rynkowej

Aktywni uczestnicy życia gospodarczego

Osoby fizyczne lub prawne podejmujące i realizujące decyzje gospodarcze

Organizacja(instytucja) kierująca się własnym interesem(cel), podejmująca samodzielne decyzje, dysponująca własnymi zasobami

2.2. System ekonomiczny

Podsystem realny(produkty) i regulacyjny(informacje)

2.3. Rodzaje podmiotów

Gospodarstwo domowe: najstarszy, najpowszechniejszy, najtrwalszy ; cel - zaspokojenie potrzeb; podstawowy zasób - praca; podstawowe decyzje - zatrudnienie, dysponowanie dochodami

Gospodarstwo rolne: małe, rodzinne == gospodarstwo domowe + przedsiębiorstwo Szczególny zasób - czynnik produkcji: ziemia; rola tradycji

Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści(zysku); prywatne przedsiębiorstwo: najmłodszy, najważniejszy, najbardziej aktywny czynnik - składnik podmiotowy klasycznej gospodarki rynkowej (przedsiębiorczość jako czwarty czynnik produkcji). Przedsiębiorstwa wielkie, średnie i małe(small business)i. Przedsiębiorstwa jednoosobowe a spółki: osobowe i kapitałowe. Rola rachunku ekonomicznego jako podstawy decyzji ekonomicznych

Bank komercyjny: podstawowy podmiot - instytucja systemu finansowego; gromadzenie wolnych środków(depozyty) i udzielanie kredytów, kreacja pieniądza

Bank centralny: podstawa systemu finansowego państwa: bank emisyjny, b.banków i b. państwa. Regulowanie podaży pieniądza, sprawowanie nadzoru nad bankami i prowadzenie operacji finansowych w imieniu państwa. Instrumenty: rezerwy obowiązkowe, stopa dyskontowa, operacje otwartego rynku

Państwo (czyli centralne i niższego szczebla instytucje publiczne) w tradycyjnym kapitalizmie „stróż nocny”; współcześnie: regulator, stabilizator, redystrybutor, interwenient

2.4. Podstawowe wpółzależności, struktura podmiotowa systemu

Rola, kierunki podstawowych interakcji pomiędzy podmiotami w gospodarce rynkowej. Zasoby a strumienie

Podstawowe pojęcia:

Przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, rachunek ekonomiczny, zysk, banki, państwo , struktura podmiotowa gospodarki

2. CO TO JEST RYNEK ???

2.1. Podstawowe (historyczne) przesłanki powstania i rozwoju gospodarki rynkowej (towarowo-pieniężnej):

społeczny podział pracy

wyodrębnienie producentów(wytwórców)

2.2. Podstawowe pojęcia i kategorie:

rynek - miejsce spotkań, całokształt transakcji

popyt - efektywny, potencjalny, potrzeby, determinanty; czynniki wpływające na popyt: bezpośrednie: ceny i dochód: elastyczność popytu jako miara i pośrednie

podaż - ilość zaoferowana do sprzedaży, czynniki bezpośrednie i pośrednie

cena - równowagi, funkcje cen( informacja rynkowa)

2.3. Rynek doskonały (model rynku):

bardzo duża liczba sprzedających i kupujących (cena jest datą )

jednorodność produktów(towarów)

czynniki pozacenowe nie wpływają na decyzje kontrahentów

łatwość przenoszenia kapitału

2.4. Mechanizm działania rynku

k o n k u r e n c j a

prawo popytu i podaży(popyt i podaż jako funkcje ceny); rynkowy mechanizm dostosowawczy (ceny równowagi, modelu pajęczyny)

paradoksy rynkowe: Giffena, Veblena, spekulacyjny

prawo Engla

2.5. Efekty, zalety i słabości gospodarki rynkowej

racjonalne wykorzystanie zasobów

efektywny system motywacyjny(bodźce ekonomiczne)

innowacyjność systemowa

najprostszy system informacji o gospodarce

monopolizacja ograniczająca korzystne działanie rynku

negatywne efekty zewnętrzne (np. zanieczyszczenie środowiska naturalnego)

destabilizujące gospodarkę zjawiska: bezrobocie, inflacja, wahania koniunktury

nierówności społeczne - niesprawiedliwy podział

Podstawowe pojęcia:

Gospodarka rynkowa, popyt, podaż, ceny, prawo popytu i podaży, krzywe popytu i podaży, rynek doskonały, konkurencja, elastyczność cenowa popytu, elastyczność dochodowa popytu, elastyczność mieszana popytu , paradoksy rynkowe(Giffena, Veblena), prawo Engla

3. CO TO JEST PIENIĄDZ ? $ £ Zł¸ EURO ???

Tylko pieniądz doprowadził do szaleństwa więcej ludzi niż to zrobiła miłość

1.Istota i podstawowe funkcje pieniądza

- miernik wartości(ekwiwalent) i jednostka rozrachunkowa

- środek wymiany(obiegu, cyrkulacji)

- środek tezauryzacji(przechowywania wartości, oszczędności)

?? a środek płatniczy ??

2.Ewolucja pieniądza od wartości do znaku(symbolu) wartości, dematerializacja

pieniądz towarowy

pieniądz kruszcowy --banknoty

pieniądz papierowy

pieniądz bankowy(bezgotówkowy)

3.Podaż - zasoby pieniądza

M1 - pieniądz transakcyjny: gotówkowy + depozyty złotowe na żądanie

M2 - + depozyty terminowe jako “barometr aktywności gospodarczej”

M x V = P x Q - równanie I.Fishera

4.Banki jako podstawowe instytucje systemu pieniężno-finansowego

©Bank centralny : jako bank emisyjny, bank banków i bank państwa

Autonomia banku centralnego Regulatory banku centralnego:

stopa rezerw obowiązkowych(R), stopa dyskontowa(procentowa),

operacje otwartego rynku

m = 1/R

Banki handlowe(komercyjne) - rola w systemie,

Rodzaje banków: uniwersalne, wyspecjalizowane

Funkcje banków:

Pasywne: depozyty, gromadzenie oszczędności

Aktywne: udzielanie kredytów

Czy banki są przedsiębiorstwami ?

5. Niebankowe instytucje finansowe

Venture capital, Business Angels

Podstawowe pojęcia: pieniądz, funkcje pieniądza, siła nabywcza pieniądza, pieniądz bankowy, podaż pieniądza, popyt na pieniądz, płynność pieniądza, bank centralny, banki komercyjne, stopa procentowa, kredyt, stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, venture capital, business angels

4. PRODUKT GLOBALNY I DOCHÓD NARODOWY

Kiedy potrafisz zmierzyć to, o czym mówisz i wyrazić to w liczbach, wiesz o tym coś niecoś (Kelvin)

1. Podstawowe pojęcia:

MPS i SNA jako metody - zasady liczenia PNB, DN

PNB - suma wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług

- suma cen (wartości) wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług

- wartość przeniesiona + dodana

- strumień dóbr i strumień dochodów

- C + I + G + X

DN = PNB -- KOSZTY (Wartość przeniesiona)

- suma wartości dodanej

- rola cen w obliczeniach(bieżące, stałe)

DNB = amortyzacja

Wada PNB - podwójne liczenie, dobra pośrednie(wartość przeniesiona)

Jak uniknąć ? produkty finalne = wartości dodane

2. Zalety i wady kategorii dochodu narodowego

syntetyczna miara dobrobytu(i wzrostu gospodarczego)

niemożliwość uwzględnienia wszystkich aspektów dobrobytu:

koszty uboczne: zanieczyszczenie środowiska; problem czasu wolnego ; szarej i czarnej strefy(gospodarki podziemnej, podziemia gospodarczego)

alternatywna miara dobrobytu: HDI (Human Development Index)

3. Podział dochodu:

Konsumpcja, bariera konsumpcji.

Dochody osobiste i dochody rozporządzalne

Akumulacja(inwestycje).

Inwestycje brutto(nowe + restytucyjne, odtworzeniowe)

4. Wzrost i rozwój gospodarczy.:

Podstawowe pojęcia i miary.

Czynniki bezpośrednie, czynniki pośrednie. Zatrudnienie, wydajność(indywidualna, społeczna) , inwestycje(struktura inwestycji), kapitałochłonność. Postęp techniczny == innowacje

Formuła Kaleckiego; r = i x 1/m + u - a

Strategia lizbońska : kształtowanie gospodarki opartej na wiedzy(GOW)

Podstawowe pojęcia: produkt krajowy brutto, produkt narodowy brutto, produkt finalny, dochód narodowy brutto, dochód narodowy, ceny porównywalne(stałe), amortyzacja, inwestycje. wzrost i rozwój gospodarczy, czynniki historyczne, czynniki bezpośrednie i pośrednie, formuła (model) Kaleckiego,akumulacja, innowacje, GOW

5.TEORIA ZACHOWAŃ KONSUMENTA

1. Podstawowe przesłanki zachowań konsumenta

Konsument jako osoba prawna, prakseologiczna i ekonomiczna.

Gospodarstwo domowe jako podmiot sfery konsumpcji.

Cel działalności gospodarstwa domowego » maksymalizacja użyteczności.

Użyteczność = suma zadowolenia związanego z posiadaniem danego dobra. Użyteczność całkowita i krańcowa. I i II prawo Gossena

2. Preferencje konsumenta

Tradycyjna teoria użyteczności (kardynalna)

Współczesna teoria użyteczności (ordynalna): uporządkowany system preferencji, krzywe obojętności, krzywe preferencji, rola ograniczenia budżetowego

3. Decyzje konsumenta

Dotyczą pozyskiwania (nabywania) dóbr i usług

Dotyczą uzyskiwania dochodów

Dotyczą oszczędzania

Suwerenność konsumenta = swoboda dokonywania wyborów. Jej ograniczenia.

4. Praktyczne uwarunkowania zachowań i zagrożenia konsumenta we współczesnej gospodarce

Wpływ polityki gospodarczej: decyzji makroekonomicznych i mikroekonomicznych w obszarach: fiskalnym, alokacyjnym

Zagrożenia suwerenności konsumenta w sferach: aksjologicznej(system wartości) np. w państwach totalitarnych; behawioralnej (dotyczącej praktycznych przesłanek podejmowania decyzji), kwalitatywnej (jakościowej) dotyczącej wad ukrytych, prawnych np. towarów kradzionych, gospodarczej, dotyczącej sposobów wykorzystania w gospodarce.

Systemowe, związane z mechanizmami gospodarki rynkowej i cywilizacyjne źródła zagrożeń konsumenta

Podstawowe pojęcia:

Konsument, użyteczność, I prawo Gossena, preferencje konsumenta, krzywa obojętności, suwerenność konsumenta, decyzje konsumenta

6.PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO PODMIOT GOSPODAROWANIA

1. Istota przedsiębiorstwa

Przedsiębiorczość, przedsiębiorstwo jako jeden z największych wynalazków w historii gospodarczej ludzkości. Przedsiębiorca wg J. Schumpetera i P.F.Druckera

Odrębność ekonomiczna, osobowość prawna

Funkcja podaż owa, popytowa i społeczna przedsiębiorstwa

Bariery rozwoju przedsiębiorczości

2. Rodzaje przedsiębiorstw

Własność: prywatne, spółdzielcze, publiczne: państwowe, komunalne

Wielkość: duże(wielkie), średnie i małe („small business” ==SME==MSP)

Przedsiębiorstwa osób fizycznych (rodzinne) a spółki

Spółki: osobowe i kapitałowe:⇒ cywilne, komandytowe, partnerskie, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne(korporacje)

3. Przedsiębiorstwo na rynku

Doskonała konkurencja (cechy rynku doskonałego), konkurencja monopolistyczna i oligopolistyczna. Geneza monopoli. Monopole naturalne.

Podstawowe formy porozumień monopolistycznych: umowa dżentelmeńska, przywództwo cenowe, kartel, trust, holding, koncern, konglomerat

Praktyki monopolistyczne a ustawodawstwo antymonopolowe

4. Cele, zyski, koszty w przedsiębiorstwie

Cel działalności przedsiębiorstwa = zysk

Rachunek wyników w przedsiębiorstwie, bilans

Przychód, utarg przedsiębiorstwa: całkowity, krańcowy

Koszty

Podstawowe pojęcia:

Przedsiębiorstwo, przedsiębiorstwo prywatne, SME, korporacja, spółka osobowa, spółka kapitałowa, koszty, zyski, koszty stałe, koszty zmienne, koszty całkowite, koszty przeciętne, koszty krańcowe, koszty ekonomiczne

Bilans

majątek trwały	kapitał własny
zapasy	zobowiązania długoterminowe
należności	zobowiązania bieżące
gotówka	zysk(+) strata(-)

aktywa == pasywa

7. PAŃSTWO A GOSPODARKA

1. Ograniczenia, błędy, niedostatki rynku a rola państwa

Ewolucja poglądów od klasyków, przez przełom keynesowski po współczesne dyskusje. Państwo dobrobytu a społeczna gospodarka rynkowa.

Podstawowe argumenty za i przeciw aktywnej ekonomicznej roli państwa w gospodarce

2. Podstawowe ekonomiczne funkcje państwa

Funkcja legislacyjna

Funkcja alokacyjna

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja redystrybucyjna

3. Formy, metody i kierunki aktywności państwa

Reagowanie na efekty zewnętrzne;

dbanie o dostępność dóbr publicznych;

zapewnianie dostępu do informacji(MiŚ);

podtrzymywanie konkurencji na rynku;

prowadzenie polityki przemysłowej(innowacyjnej);

nacjonalizacja i prywatyzacja;

tłumienie wahań koniunktury;

wyrównywanie dochodów

4. Podstawowy problem interwencjonizmu: równość (sprawiedliwość) czy efektywność

Równość, wnoszący podobny wkład otrzymują podobne dochody; nie mogący pracować żyją godziwie. Czy równość == sprawiedliwość.

5. Finanse publiczne czyli budżet i podatki

Dochody budżetowe i wydatki.

Wzrost roli budżetów (wydatków budżetowych) we współczesnej rozwiniętej gospodarce rynkowej

Podstawowe składniki dochodów i wydatków: centralne, lokalne i ubezpieczenia społeczne

Wydatki związane z tradycyjnymi(podstawowymi) funkcjami państwa ; wydatki socjalne (państwo dobrobytu); wydatki związane z interwencją w gospodarce(stymulacyjne)

Istota i zasady systemu podatkowego

Podatki == przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa

Kanon Smitha ==

⇑ zasada sprawiedliwości (równości)

⇑⇑ zasada jawności (pewności)

⇑⇑⇑ zasada dogodności

⇑⇑⇑⇑ zasada taniości

Podatki dochodowe(PIT,CIT), przychodowe, majątkowe i konsumpcyjne(VAT, akcyzowe)

Struktura - konstrukcja podatków: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawka i skala podatkowa

“Konflikt.. pomiędzy równością i efektywnością...jest naszym największym społeczno-gospodarczym dylematem ...Nie możemy jednocześnie cieszyć się owocami efektywności rynkowej i równo ich dzielić”(A.Okun)

Podstawowe pojęcia:

Państwo-stróż nocny, państwo dobrobytu, funkcja legislacyjna, funkcja alokacyjna, funkcja redystrybucyjna, funkcja stabilizacyjna, interwencjonizm państwowy, polityka gospodarcza,

budżet, funkcje budżetu, dochody budżetowe, wydatki budżetowe, budżet centralny, budżet lokalny, deficyt budżetowy, dług publiczny, kanon Smitha, podatki, podatki bezpośrednie i pośrednie, podatek VAT

8.BEZROBOCIE I INFLACJA

1. Pojęcie i rodzaje(typy) bezrobocia

Aktywni zawodowo: pracujący a bezrobotni Bierni zawodowo

Bezrobocie wg urzędów pracy i badań aktywności ekonomicznej ludności(BAEL)

Bezrobocie dobrowolne i przymusowe

Bezrobocie cykliczne(koniunkturalne, klasyczne), frykcyjne, strukturalne

Bezrobocie ukryte (utajone), chroniczne, sezonowe

2. Przyczyny i koszt bezrobocia = skutki ekonomiczne i społeczne

Mechanizm rynkowy(rynku pracy), wysokość i giętkość(sztywność) płac

Naturalna stopa bezrobocia

Koszt społeczny = prawo Okuna i prywatny(stres)

3. Rola państwa

Aktywna i pasywna rola państwa. Polityka makroekonomiczna(fiskalna i pieniężna) i mikroekonomiczna(pośrednictwo pracy, szkolenia, subsydia, prace publiczne)

Zasiłki, odszkodowania, dodatki

4. Istota i przyczyny inflacji

Wzrost ogólnego(przeciętnego) poziomu cen

Nierównowaga : luka inflacyjna: otwarta, zamknięta

Mierzenie - wskaźniki: CPI i deflator PKB

Przyczyny - źródła inflacji: popyt, koszty, podaż pieniądza i struktura gospodarki

Inflacja umiarkowana, galopująca, hiperinflacja. Inflacja inercyjna

5. Koszty - skutki inflacji: przeciwdziałanie inflacji

zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, ucieczka od pieniądza, redystrybucja dochodów, wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej, niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym, wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej

wzrost cen a wzrost dochodów, indeksowanie dochodów i koszty(zdzieranych zelówek i zmienianych jadłospisów)

inflacja nieoczekiwana i oczekiwana - dostosowania

Rola państwa(rządu) i banku centralnego: polityka dochodowa i pieniężna

Podstawowe pojęcia:

bezrobocie, bezrobocie dobrowolne i przymusowe, bezrobocie frykcyjne, bezrobocie strukturalne, bezrobocie cykliczne(klasyczne), bezrobocie ukryte(utajone), bezrobocie chroniczne, bezrobocie sezonowe, naturalna stopa bezrobocia, prawo Okuna, inflacja, deflacja, luka inflacyjna, CPI, deflator PKB, inflacja umiarkowana, galopująca, hiperinflacja, inflacja inercyjna, inflacja popytowa, inflacja podażowa, inflacja kosztowa, krzywa Phillipsa.

.

9.HANDEL ZAGRANICZNY, INTEGRACJA I GLOBALIZACJA

1. Międzynarodowy podział pracy - przyczyny handlu zagranicznego i podstawowe pojęcia:

• Zróżnicowanie struktur gospodarczych(produkcyjnych)

• Różnice poziomów rozwoju gospodarczego i technologicznego

• Warunki naturalne(klimat, bogactwa naturalne)

Autarkia a gospodarka otwarta; eksport - import; bilans handlowy - bilans płatniczy; struktura geograficzna - struktura rodzajowa; terms of trade

Teorie handlu zagranicznego:

• Teoria kosztów absolutnych

• Teoria kosztów komparatywnych

• Teoria przewag konkurencyjnych

2. Handel zagraniczny a wzrost gospodarczy. Polityka handlowa .

• Handel zagraniczny jako bariera wzrostu gospodarczego

• Handel zagraniczny jako determinanta rozwoju gospodarczego

• Polityka wolnego handlu

• Protekcjonizm handlowy: narzędzia: cła, opłaty wyrównawcze, kontyngenty, bariery administracyjne i technologiczne, dotacje i subwencje

3. Integracja europejska

= Scalanie dotychczas odrębnych organizmów gospodarczych w jedną całość powstanie nowej całości ekonomicznej o trwałych powiązaniach ekonomicznych

• wzajemne powiązanie i współzależności między krajami z określonego obszaru geograficznego

• tworzenie regionalnych międzynarodowych bloków gospodarczych

• regulowanie procesów gospodarczych środkami interwencjonizmu ponadpaństwowego

• znoszenie przeszkód na drodze swobodnego przepływu towarów, kapitałów, siły roboczej

• tworzenie wspólnej polityki handlowej wobec„państw trzecich”

• dążenie do ujednolicenia narzędzi, mechanizmów funkcjonowania gospodarki narodowej(praw, pieniądza, podatków)

4. System prawny i polityka integracyjna Unii Europejskiej

◊ Wspólna polityka rolna

◊ Wspólna polityka handlowa

• Wspólna polityka przemysłowa

• Wspólna polityka transportowa

• Wspólna polityka B+R (innowacyjna)

• Wspólna polityka ochrony środowiska

• Wspólna polityka regionalna

• Budżet Unii Europejskiej

5. Podstawowe problemy i wyzwania globalizacji

problemy ludnościowe - przyrost naturalny;

problem wyżywienia;

problem ograniczonych zasobów bogactw naturalnych;

problem zagrożenia środowiska naturalnego, odpadów;

tworzenie nowego ładu(porządku) ekonomicznego;

wyzwanie zmian;

wyzwanie edukacyjne;

rola jakości i innowacji

Podstawowe pojęcia:

Eksport, import, autarkia, terms of trade, bilans handlowy, bilans płatniczy, teoria kosztów komparatywnych, wolny handel, protekcjonizm handlowy, integracja ekonomiczna, wspólnoty europejskie, jednolity rynek, wspólna polityka rolna, strategia lizbońska, fundusze strukturalne

10 . TRANSFORMACJA SYSTEMOWA i BUDOWA PROINNOWACYJNEGO SYSTEMU RYNKOWEGO

1. Przesłanki transformacji systemowej

Nieskuteczność reform prorynkowych.

Upadek ekonomiczny socjalizmu(gospodarki centralnie planowanej, nakazowo-rozdzielczej)

Porozumienia polityczne(społeczne) pomiędzy podstawowymi siłami rządzącymi i opozycją

2. Plan(Balcerowicza) i kierunki przebudowy

Punkt wyjścia : gospodarka polska u progu transformacji

niska i malejąca efektywność wykorzystania zasobów

przestarzała struktura przemysłu i gospodarki

nierównowaga gospodarcza(gospodarka niedoborów)

dominacja sektora państwowego(publicznego)

słabość-rozregulowanie sfery finansowo-pieniężnej(inflacja, sztuczne ceny i kursy walutowe ..)

Plan Balcerowicza: strategiczne cele: stabilizacja gospodarki i prorynkowa transformacja systemowa

Podstawowe kierunki działań:

liberalizacja == uwolnienie cen ⇒ równowaga rynkowa

wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego

rygorystyczna polityka budżetowa (ograniczenie wydatków, progresywne opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń)

zaostrzenie polityki pieniężno-kredytowej(urealnienie stóp procentowych, ograniczenie kredytów dla przedsiębiorstw)

liberalizacja (demonopolizacja) handlu zagranicznego)

reforma systemu bankowego(usamodzielnienie NBP)

zapoczątkowanie prywatyzacji i wspierania rozwoju sektora prywatnego

zniesienie administracyjnego rozdzielnictwa produktów, surowców i materiałów

reforma systemu podatkowego(podatek od dochodów osobistych i VAT)

stworzenie podstaw rynku kapitałowego(powstanie Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych)

Drugi etap przebudowy: zapowiedź zmian i kontynuacja; “Strategia dla

Polski “ G.Kołodki i powrót Balcerowicza

Krytyka dokonań poprzedników; idea zasadności reform gospodarki socjalistycznej jako ważnego czynnika skutecznej przebudowy systemowej(przykład: Polska, Węgry, Słowenia)

Potrzebne reformy systemowe i efektywna polityka gospodarcza(rozwojowa)

Dyskusyjność przedłużania okresu szokowej terapii

Zasadność konfrontowania polityki z zaleceniami ekspertów(konsensus waszyngtoński) i nie bezkrytycznego ich akceptowania(por. zalecenia dot. instytucji-agencji promujących przedsięwzięcia rozwojowe, innowacyjne i wzrostu nakładów na edukację

3. Przemiany własnościowe(prywatyzacja)

Przyspieszona prywatyzacja jako kluczowy proces transformacyjnej przebudowy gospodarki. Konieczny, nie wystarczający warunek poprawy efektywności gospodarowania

Program i tempo prywatyzacji

Prywatyzacja likwidacyjna a założycielska

Finansowe zaplecze prywatyzacji

Negatywny aspekt prywatyzacji: brak sprzężenia pomiędzy wpływami a wydatkami na rozwój(restrukturyzację)

4. Podstawowe efekty

Sukcesy - osiągnięcia

zlikwidowanie hiperinflacji

zrównoważenie, ustabilizowanie sytuacji rynkowej(rynek producenta ⇒ rynek konsumenta)

radykalna zmiana struktury własnościowej(prywatyzacja)

wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotówki

poprawa efektywności wykorzystania zasobów(pracy, kapitału)

wzrost wydajności pracy

umorzenie części zadłużenia zagranicznego

wzrost obrotów handlu zagranicznego i poprawa jego struktury

Koszty - negatywne następstwa transformacji

gwałtowny spadek tempa wzrostu gospodarczego w początkowym etapie

pojawienie się masowego bezrobocia

znaczący spadek płacy realnej

załamanie budownictwa mieszkaniowego

dopuszczenie do niezagospodarowania ziemi (m.in. po PGR(

nieudolna często prywatyzacja

dyskryminacja sektora publicznego

nadmierna likwidacja obecności państwa, państwowej polityki makroekonomicznej w stosunku do dopiero powstającej gospodarki rynkowej

nadmierni restrykcyjna (i często nieudolna) polityka fiskalna, kredytowa i dochodowa

zignorowanie problemu społecznych kosztów transformacji

opóźnienie reform tzw. sfery budżetowej, systemu świadczeń społecznych i emerytalno-rentowego)

Ocena końcowa zależy od przeprowadzenia i osiągnięcia pożądanych efektów w sferach: systemowej(instytucjonalnej), materialnej i świadomościowej;

System, instytucje powstały w postaci podstawowej, nie ukształtowały się w pełni

Zmiany materialne: restrukturyzacja, unowocześnienie == ograniczony sukces

Zmiany świadomości == największe opóźnienie

5. Podstawowy dylemat obecnego etapu transformacji:

Dokończenie przebudowy systemowej == strategiczne cele == ukształtowanie polskiego modelu gospodarki rynkowej a przekształcenia związane z dostosowaniami integracyjnymi i wzrost gospodarczy

Warunki:

A. Konieczność odpolitycznienia systemu ekonomicznego

B. Potrzeba zmiany polityki gospodarczej ⇒ prorozwojowa, prospołeczna

Podstawowe pojęcia przedstawione po konspektach poszczególnych tematów będą częścią rygorów zaliczeniowych, to znaczy obowiązuje Państwa znajomość tych pojęć, niekoniecznie dosłownie zapamiętanych z podręcznika-dowolnego, ale na pewno w postaci zbliżonej do poprawnej w większości podręczników i w materiale wykładowym.

Oprócz pojęć na egzaminie znajdą się pytania problemowe, ew. pytania testowe z zakresu przedmiotu; większość znajduje się w materiałach pomocniczych do studiowania ekonomii (np. do Podstaw ekonomii R.Milewskiego, czy Ekonomii Begga)

---