Istota gospodarki rynkowej

 

 

• Gospodarka rynkowa została 

zapoczątkowana w drugiej połowie XIX 
wieku, jako gospodarka wolnorynkowa i 
najlepiej rozwinęła się w Europie 
Zachodniej, natomiast w Polsce jej 
początki sięgają końca XX wieku, a 
mogła zastąpić gospodarkę centralnie 
planowaną dzięki przemianom 
ustrojowym, które dokonały się w 
latach 1989-1990. Dziś już praktycznie 
nie występuje w pierwotnej formie. 

 

 

• We współczesnej gospodarce 

rynkowej można wyróżnić:

– neoliberalną gospodarkę rynkową 
– interwencjonistyczną 

(socjaldemokratycznie korygowana) 
gospodarkę rynkową 

– społeczną gospodarkę rynkową 

 

 

• Ww. typy gospodarki rynkowej różnią się 

między sobą (zwłaszcza w sferze podziału), 

ale jednocześnie charakteryzują się 

wspólnymi, uniwersalnymi cechami np.:

–

gospodarka rynkowa oparta jest na dominacji 

prywatnej własności zasobów (kapitału). 

Podejmowanie decyzji gospodarczych oparte 

jest na rachunku mikroekonomicznym i na 

indywidualnej, materialnej odpowiedzialności za 

skutki tych decyzji.

–

gospodarka rynkowa ma charakter pieniężny, a 

nie rzeczowy. Miarodajny efekt pieniężny, 

nadwyżka pieniężna (zysk) jest miarą 

efektywności gospodarowania przedsiębiorstwa.

 

 

– główną cechą funkcjonalną gospodarki rynkowej 

jest mechanizm rynkowy równoważący podaż i 
popyt, decydujący o alokacji zasobów 
gospodarczych przedsiębiorstwa.

– transakcje dokonywane są na podstawie umów, 

czyli gospodarka rynkowa ma charakter umowny, 
a umowy te mają dobrowolny charakter.

– gospodarka rynkowa to gospodarka konsumenta 

oznacza siłę nabywczą konsumenta i skłonność 
do wydawania pieniędzy,

– wolność gospodarcza oznacza swobodę wyboru, 

celu działania, kierunku, gospodarka rynkowa to 
konkurencja, wymusza produkcje dóbr które są 
pożądane na rynku.

 

 

• Mechanizm rynkowy 

działający przez popyt, 
podaż i cenę rozwiązuje 
następujące 
podstawowe problemy 
ekonomiczne:

– Co produkować?
– Jak produkować, 

wytwarzać dobra? – z 
jakich zasobów, za 
pomocą jakich technik.

– Gdzie wytwarzać? – jaki 

region.

– Dla kogo?

 

 

• Zalety gospodarki 

rynkowej

– tendencja do racjonalnego 

wykorzystania zasobów 

gospodarczych,

– efektywny system 

motywacyjny,

– duża innowacyjność  

gospodarki,

– dyscyplina finansowa 

przedsiębiorstw, związana z 

konkurencją i zasadą 

samofinansowania działalności 

gospodarczej,

– tendencja do samodzielnego 

ustalania się równowagi 

rynkowej,

– duża elastyczność gospodarki,
– dobre zaopatrzenie sklepów.

 

 

• Wady gospodarki rynkowej

– proces monopolizacji rynku, czyli powstawanie dużych 

przedsiębiorstw mających istotny wpływ na łączną podaż 
dóbr, a tym samym na ich ceny,

– bariery wejścia na rynek – utrudniony dostęp do rynku 

dla nowych podmiotów,

– zanieczyszczanie środowiska naturalnego (ścieki, gazy, 

pyły, zbyt duże natężenie hałasu), z reguły tylko w 
części są pokrywane przez firmy produkujące dane 
dobra,

– tendencja do powstawania dużych, nie zawsze 

akceptowanych społecznie, różnic dochodów i majątku.

 

 

BIBLIOGRAFIA

• Milewski R., Podstawy ekonomii, 

Warszawa 1998

• Nasiłowski M., System rynkowy, 

Warszawa 2000

• Samecki W., Wprowadzenie do 

ekonomiki, Wrocław 2005

 

 

Dziękuję za uwagę!