1. ISTOTA GOSPODARKI RYNKOWEJ

Rynek istnieje tak długo, jak długo istnieje między ludźmi potrzeba wymiany dóbr.

Potrzeba ta wynika z faktu, że ludzie posiadają nadmiar jednych dóbr przy

niedoborze innych. Od wieków niektórzy odczuwali potrzebę posiadania tego, co

inni mieli w nadmiarze i czego chcieli si

ę pozbyć w zamian za coś innego. Ta

zależność doprowadziły do powstania rynku, czyli miejsca, gdzie spotykali się

sprzedający i kupujący. Sprzedający oferując swoje dobra tworzyli podaż, a

nabywcy chcąc je zakupić reprezentowali popyt na te dobra. W wyniku negocjacji

między sprzedającymi a kupującymi kształtowały się ceny. Pierwsze rynki były,

więc miejscem spotkań sprzedawców i kupujących, czyli popytu i podaży, a także

miejscem kształtowania się cen. Obecnie, dzięki łączności technicznej,

bezpośrednie kontakty sprzedających i kupujących nie są konieczne, sprzedaż

często odbywa się bez osobistych kontaktów kupujących i sprzedających.

Ustrój społeczno - gospodarczy, który oparty jest na własności

prywatnej, a jego podstawa funkcjonowania jest rynek pracy,

kapitałowy, pieniężny, dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych.

Rynek to inaczej stosunek wymiany miedzy sprzedającym a
kupującym. Rynek określa, co mamy zamiar sprzedać, a co kupić na

jakich warunkach i cenie. Podstawowy warunek wystąpienia towaru na

rynku to jego wzajemna zgodność, co do kupna i sprzedaży, proces
rynkowy to proces samodostosowujacy sie, jest to gospodarka

konsumenta a nie producenta. Proces rynkowy to system informacji,
rynek jest podstawa (fundamentem), na którym ta gospodarka jest
zbudowana, fundamentem porządku gospodarczego. Gospodarka

rynkowa to taka gospodarka, w której z jednej strony spotyka sie
podaż i popyt, a rynek równoważy te zależności.

Główne cechy gospodarki rynkowej:

1. transakcje dokonywane są na podstawie umów, czyli gospodarka

rynkowa ma charakter umowny,

2. dobrowolny charakter umów

3. gospodarka rynkowa to gospodarka konsumenta oznacza sile

nabywcza konsumenta i skłonność do wydawania pieniędzy,

4. wolność gospodarcza oznacza swobodę wyboru, celu działania,

kierunku, gospodarka rynkowa to konkurencja, wymusza produkcje

dóbr które są pożądane na rynku.

Efektywność gospodarki zależy od efektywności firm, przedsiębiorstw.

Istota gospodarki rynkowej jest wymiana, dlatego tez rola pieniądza jako

środka wymiany jest tak ważna. Przyczyna katastrofy pieniądza jest

zawsze katastrofa budżetu. Myśląc o przyszłości, musze jeszcze raz
podkreślić, że jakość gospodarki rynkowej zależy od stabilnego pieniądza,

efektywności i konkurencyjności firm i przedsiębiorstw.

Na przełomie lat 1989-1990 dokonały się w Polsce przemiany ustrojowe, polegające

m.in. na wprowadzeniu gospodarki rynkowej w miejsce gospodarki centralnie

planowanej i zarządzanej.

Gospodarka rynkowa to gospodarka, w której zasadniczym regulatorem procesów

gospodarczych jest samoczynnie działający rynek, mechanizm rynkowy, a nie plan

centralny.

W współczesnej gospodarce rynkowej można wyróżnić:

1.

neoliberalną gospodarkę rynkową – wolną od administracyjnej ingerencji

państwa w jej mechanizmy, regulowanych jedynie polityką pieniężną banku

centralnego i potrzebami budżetu państwa. Hasłem neoliberałów (zwłaszcza w

USA) jest „deregulacja”, powrót do samoczynności mechanizmów

ekonomicznych, a także odchodzenie od roli państwa opiekuńczego.

2. interwencjonistyczna

(socjaldemokratycznie

korygowana)

gospodarka

rynkowa

– idee gospodarcze socjaldemokratów (np. Szwecja, USA, Niemcy)

wyrastając z przekonania, że korzyści społeczne płynące z określonego

zakresu ingerencji państwa są większe od strat z tytułu pewnych ograniczeń,

swobody działania gospodarki prywatnej.

3.

społeczna gospodarka rynkowa – gospodarka ta została ukształtowana w

RFN, akcentuje istotną rolę ustawodawstwa w charakterze społeczeństwa

tworzącego porządek gospodarczy, zapewniającego też określony poziom

świadczeń i pokój społeczny między głównymi stronami konfliktów

społecznych tzn. pracownikami, pracodawcami i państwem.

Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej bazuje na założeniu, iż możliwa jest

synteza wolności działania prywatnych podmiotów gospodarczych na rynku i

realizacji celów sprawiedliwości społecznej.

Zakłada się, że powinno to zostać osiągnięte przez oddziaływanie dwóch głównych

czynników:

1.

porządku (ładu) konkurencyjnego, wymuszającego wysoką efektywność

gospodarowania oraz prawidło działającej koncentracji władzy gospodarczej w

nielicznych podmiotach gospodarczych.

2.

wzrostu zatrudnienia oraz dochodów z pracy, a zatem tego, co L. Erhard

określił „dobrobytem dla wszystkich”.

Docelowym modelem dokonywanych przekształceń w Polsce powinna być społeczna

gospodarka rynkowa.

„Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności

działalności, dialogu współpracy partnerów społecznych, solidarności stanowi

podstawę ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.” art. 20 konstytucji RP

Ww. typy gospodarki rynkowej różnią się między sobą (zwłaszcza w sferze podziału),

ale jednocześnie charakteryzują się wspólnymi, uniwersalnymi cechami np.:

1.

gospodarka rynkowa oparta jest na dominacji prywatnej własności zasobów

(kapitału). Podejmowanie decyzji gospodarczych oparte jest na rachunku

mikroekonomicznym i na indywidualnej, materialnej odpowiedzialności za

skutki tych decyzji.

2.

gospodarka rynkowa ma charakter pieniężny, a nie rzeczowy. Miarodajny

efekt pieniężny, nadwyżka pieniężna (zysk) jest miarą efektywności

gospodarowania przed

siębiorstwa.

3.

główną cechą funkcjonalną gospodarki rynkowej jest mechanizm rynkowy

równoważący podaż i popyt, decydujący o alokacji zasobów gospodarczych

przedsiębiorstwa.

Mechanizm rynkowy działający przez popyt, podaż i cenę rozwiązuje następujące

podstawowe problemy ekonomiczne:

1.

Co produkować?

2.

Jak produkować, wytwarzać dobra? – z jakich zasobów, za pomocą jakich

technik.

3.

Gdzie wytwarzać? – jaki region.

4. Dla kogo?

Słabości gospodarki rynkowej, utrudniające działalność gospodarczą, wyrażają się

głównie w tym, że:



tendencje do koncentracji produkcji i sprzedaży są w tym systemie tak silne,

że istnieje realna groźba poważnego ograniczenia tego najbardziej istotnego

mechanizmu regulacyjnego gospodarki rynkowej, jakim jest konkurencja,



system ten umożliwia powstawanie bardzo dużych różnic w dochodach,

prowadzi, więc do znacznych nierówności majątkowych, co może zawierać w

sobie zarodek napięć społecznych,



powstające okresowo rozbieżności między podażą a popytem są

wyrównywane przez wahania koniunkturalne, które w okresie wysokiej

koniunktury prowadza do zwyżki cen, wysokiego zatrudnienia, w okresie

recesji zaś są przyczyną masowego bezrobocia, wraz z jego wszystkimi

problemami socjalnymi.