Żadna gospodarka rynkowa nie rozwija się w równym tempie. Są lata, kiedy tempo wzrostu dochodu narodowego jest wysokie, w innych latach jest ono niskie, czasami dochód nawet spada. Ta niestabilność tempa wzrostu dochodu narodowego związana jest ze zjawiskiem zwanym cyklem koniunkturalnym.

Tendencja rozwojowa produkcji (trend) to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

Cykl koniunkturalny (cykl gospodarczy) to powracające, krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu Cykle koniunkturalne, w zależności od ich częstotliwości (okresu od początku do zamknięcia cyklu) dzieli się na: sezonowe- trwający rok cykl, odzwierciedlający sezonowe wahania aktywności gospodarczej, w dziedzinach takich jak turystyka i rolnictwo. Można uznać, że te cykle są najbardziej regularne.

krótkie (Kitchina)- cykle trwające dwa cztery lata, obejmujące wahania takich mierników jak ceny, zapasy w przedsiębiorstwach. średnie- otrwające 8- 10 lat cykle Juglara, opisujące wahania bezrobocia, PKB, bezrobocia i inflacji, oraz trwające 15- 25 lat cykle Kuznetsa, które wynikają z akumulacji czynników wytwórczych (inwestycji, migracji). długie- trwające 40- 60 lat cykle Kondratiewa, będące wynikiem ważnych odkryć i innowacji (np. maszyna parowa- elektryczność- energia słoneczna).

Podstawowymi fazami cyklu sÄ…¹:

Boom czyli wierzchołek cyklu koniunkturalnego Wtedy większość przedsiębiorstw produkuje na poziomie swoich maksymalnych możliwości. W okresach tych inwestycje przedsiębiorstw i wydatki konsumentów są bardzo duże. Gospodarka funkcjonuje przy niemal pełnym zatrudnieniu, a popyt na dobra i usługi jest bardzo wysoki, co sprawia, że ceny rosną szybciej niż zwykle. To wszystko przygotowuje grunt do kolejnej fazy cyklu koniunkturalnego.Załamanie. Z pewnych powodów konsumenci i firmy zaczynają ograniczać poziom swoich wydatków, co zmniejsza globalny popyt na dobra i usługi. Przedsiębiorstwa redukują zatrudnienie, zakupy surowców i zmniejszają produkcję, ponieważ wzrosły ich zapasy. Niektóre firmy rezygnują z inwestowania w nowe maszyny i budynki. Konsumenci redukują swoje wydatki, ponieważ ekonomiści prognozują spadek aktywności gospodarczej w ciągu najbliższych kilku miesięcy, co oznacza niższe dochody. Bez względu na to, jaki jest powód, ograniczenie wydatków przedsiębiorstw i konsumentów oznacza początek załamania. Wraz ze zmniejszaniem wydatków firmy zaczynają ograniczać swoją działalność. Ich produkcja zostaje zredukowana, co powoduje zwolnienia pracowników. Zwolnieni pracownicy, którzy są również konsumentami, zaczynają zmniejszać swoje wydatki. Prowadzi to do jeszcze większego ograniczenia produkcji i dodatkowych zwolnień.

Recesja. Kiedy fabryki nie wykorzystują zdolności produkcyjnych, a bezrobocie jest bardzo duże, całkowita ilość wytwarzanych dóbr i świadczonych usług również się zmniejsza. Jest to dolna faza cyklu koniunkturalnego, czyli okres recesji. Wraz z recesją nadchodzą ciężkie czasy. Bezrobocie rośnie, trudno jest znaleźć pracę, a wiele firm kończy swą działalność. Recesja, która trwa bardzo długo i jest dotkliwa w skutkach, nazywana jest depresją gospodarczą lub kryzysem.Ożywienie. Po okresie recesji sytuacja gospodarki w końcu zaczyna ulegać poprawie i wchodzi ona w fazę cyklu koniunkturalnego, zwaną ożywieniem. W tym czasie wydatki przedsiębiorstw i konsumentów zaczynają się zwiększać. Przeczuwając poprawę sytuacji, przedsiębiorstwa zwiększają zatrudnienie, zakupy surowców itd., rozpoczynają także inwestycje. Bezrobocie spada, Wszystko to prowadzi do zwiększania wydatków i dalszego wzrostu zatrudnienia, wydajności i konsumpcji.

Obecnie ekonomiści, wyjaśniając wahania cyklu koniunkturalnego, często dokonują rozróżnień pomiędzy przyczynami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Przyczyny zewnętrznePrzyczyny zewnętrzne to na przykład: zmiany demograficzne, wynalazki i innowacje, wojny i inne ważne zdarzenia polityczne lub społeczne.

Zmiany demograficzne wpływają na popyt na dobra i usługi. Wzrost liczby ludności może wpłynąć na zwiększenie produkcji i poziomu zatrudnienia, które powodują ożywienie i boom. Spadek liczby ludności wywrze efekt przeciwny. Ważne są również zmiany struktury demograficznej. "Wejście" na rynek ludzi młodych zwiększy zasób pracy i jednocześnie zwiększy zagregowany popyt.

Wynalazki i innowacje. Postęp w nauce i technice, rozwój nowoczesnych technologii, skonstruowanie samochodu, samolotu i komputera, doprowadził do rozkwitu działalności gospodarczej i wzmożonych inwestycji. Temu z kolei towarzyszyło zwiększenie zatrudnienia i okres ożywienia - a następnie boomu gospodarczego.Wojny i zdarzenia polityczne. Często zdarzenia polityczne mają wpływ na kierunki cyklu koniunkturalnego. Powstanie nazistowskich Niemiec i wybuch drugiej wojny światowej spowodowały zwiększenie wydatków na zbrojenia. W miarę jak kraj przebudowywał swoje siły zbrojne, wielki kryzys dobiegał końca, a gospodarka weszła w okres ekspansji. W latach siedemdziesiątych kryzys w większości krajów wywołany był embargiem na dostawy ropy i znaczną zwyżką jej ceny.

---