Socjologia gospodarki

1. definicje rynku i elementy społeczeństwa rynkowego

Rynek pracy jako instytucja życia społecznego, powiązana z przyjętymi wartościami, normami, a więc nawykowym i zwyczajowym współdziałaniem ludzi w zakresie życia gospodarczego.

Elementy społeczeństwa rynkowego (ujęcie Lihabloma):

• Wolność,

• Własność,

• Zasada wzajemności,

• Pieniądze,

• Aktywna sprzedaż,

• Pośrednicy,

• Przedsiębiorcy i zespoły (w postaci małych i dużych firm).

Kategoryzacja rynku w oparciu o przedmiot:

• Wymiana usług edukacyjnych,

• Wymiana usług zdrowotnych,

• Wymiana związana z przemysłem ciężkim.

Kategoryzacja rynku w oparciu o zasięg terytorialny:

• Wymiana o charakterze lokalnym,

• Wymiana o charakterze krajowym,

• Wymiana o charakterze międzynarodowym,

• Wymiana o charakterze globalnym.

Kategoryzacja rynku w oparciu równowagi popytu i podaży:

• Rynek konsumenta (większa podaż),

• Rynek producenta (większy popyt).

2. Liberalna koncepcja rynku - Adam Smith

Adam Smith - ojciec współczesnej ekonomii, przedstawiciel klasycznej ekonomii burżuazyjnej. Autor pracy „Badania nad naturą i bogactwem narodów”. Analizuje, jak system rynkowy może połączyć jednostki realizujące własne cele i podkreśla przy tym niezamierzone konsekwencje jednostkowych działań prowadzących do realizacji własnych ekonomicznych interesów, które ostatecznie dają kooperacje społeczną.

3. Gospodarka rynkowa w ujęciu Miltona Friedmana

Milton Friedman - przedstawiciel chicagowskiej szkoły ekonomii i gorący zwolennik wolnego rynku. W książce „Kapitalizm i wolność” proponuje minimalizację roli rządu w gospodarce wolnorynkowej dla zapewnienia politycznej stabilności i wolności. Jego publikacje („Wolny wybór”) miały istotne znaczenie w kształtowaniu postaw antysocjalistycznych.

4. Pozytywne i negatywne właściwości rynku (a. aldridge)

Ucięcie prorynkowe:

o Wybór,

o Suwerenność konsumentów,

o Dobrobyt,

o Dynamizm,

o Wolność.

Ujęcie antyrynkowe:

o Fetyszyzm towarowy,

o Władza korporacji,

o Nierówności,

o Dehumanizacja,

o Hegemonia.

5. modelowe ujęcia jednostki ludzkiej a gospodarka

Człowiek ekonomiczny:

o Kieruje się własnym zyskiem,

o Przyjmuje kalkulacyjne kryteria ocen,

o Posiada pewną wolność wyboru działań,

o Główną przestrzenią jego działań jest rynek.

Człowiek społeczny:

o Opiera się o wartości,

o Przyjmuje nie tylko racjonalne kryteria ocen,

o Posiada ograniczoną wolność wyboru działań,

o Główną przestrzenią jego działań jest społeczeństwo.

Model człowieka społeczno - ekonomicznego (Morawski):

Parametry do analizy człowieka zakorzenionego instytucjonalnie:

• Zachowania jednostek,

• Reguły, wzory instytucjonalne,

• Wybory indywidualne,

• Modele mentalne.

6. Organizacje gospodarcze doby fordyzmu i tayloryzmu

Tayloryzm:

o Oddzielanie zadań konsumpcyjnych od wykonawczych,

o Podział zadań,

o Chronometraż,

o Praca zależna od wydajności.

Fordyzm:

o Naukowa organizacja pracy,

o Automatyczne taśmy produkcyjne,

o Standaryzacja produktów,

o Masowa konsumpcja.

7. Szkoła klasyczna - założenia, możliwości i ograniczenia

Silne strony:

o Wyakcentowanie wagi:

 Projektowanie pracy,

 Profesjonalny dobór personelu,

 Szkolenie i doświadczenie,

 Czynniki ergonomiczne,

o Zwiększenie wydajności pracy i zysków,

o Zwrócenie uwagi na naukę umiejętności kierowniczych i struktur organizacyjnych.

Słabe strony:

o Niechęć robotników,

o Konflikty na tle redystrybucji zysków,

o Wyłącznie ekonomiczny i racjonalny charakter motywacji,

o Przemiany społeczno - przemysłowe i zmiana wizji robotnika.

8. Szkoła stosunków międzyludzkich - przedstawiciele, idee, możliowści i ograniczenia

Charakterystyka szkoły stosunków międzyludzkich:

• Droga zawodowa E. Mayo (1880 - 1949),

• Doświadczenie w zakładach włókienniczych Filadelfii (opanowaniu fluktuacji),

• Prekursor humanizacji pracy,

• Badania w Western Electric Company w Hawthorne (1927), dwie fazy eksperymentalna i empiryczna,

• Skutek odkrycia ważności relacji międzyludzkich i przerw w pracy.

Silne i słabe strony szkoły stosunków międzyludzkich:

• Silne strony:

o Przejście do koncepcji homo socius,

o Odkrycie znaczenia procesów grupowych i dynamiki grupy,

o Odkrycie wydajności jako efektu stosunków społecznych w zespołach pracowniczych i tych poza pracą zawodową,

o Wyakcentowanie znaczenia umiejętności społecznych kierunków.

• Słabe strony:

o Pozorność partycypacji w życiu zakładu pracy,

o Marginalizowanie ciemnych stron relacji międzyludzkich (ujęcie jednościowe).

9. gospodarka rynkowa i praca w dobie fordyzmu

o Naukowa organizacja pracy,

o Automatyczne taśmy produkcyjne,

o Standaryzacja produktów,

o Masowa konsumpcja.

10. socjologia gospodarki - przedmiot, sybdyscypliny i dyscypliny pokrewne

Zainteresowania socjologii gospodarki obejmują analizy dotyczące obecnych w tej sferze:

• Motywacji, postaw i zachowań ludzi,

• Układów stosunków, pozycji, grup interesów,

• Układów relacji społecznych różnych kategorii (pracodawcy, pracownicy, właściciele, konsumenci).

Współpraca z:

• Socjologią pracy,

• Socjologią organizacji,

• Ekonomią,

• Historią gospodarki,

• Psychologią pracy.

11. rynkowy populizm a rynkowy fundamentalizm - podobieństwa i różnice

Rynkowy populizm:

o Rynek jako demokracja w działaniu, jako oddający władzę konsumentom,

o Rynek jako lekarstwo na rasizm i ksenofobię,

o Legitymizacja rynkowej władzy korporacji jako woli ludzi (faktycznie lobowanie za asymetrią).

Rynkowy fundamentalizm:

o Wolny rynek jako zawsze lepszy od państwowego planowania, bo mający niższe koszty, większą innowacyjność i większą efektywność,

o Krytyka PRL (niedobory, buble, tandeta, kolejki, niska jakość, korupcja).

12. zasadnicze założenia/ tendencje wolnorynkowego myślenia

• Motywować ludzi ich własnym interesem we wszystkich obszarach życia (bo tylko to jest uznawane za skuteczne),

• Skłaniać do konkurencji i mierzenia efektywności we wszystkich obszarach,

• Racjonalny model podejmowania decyzji i koncepcji człowieka ekonomicznego.

13. modele podejmowania procesów decyzyjnych

• Racjonalny (zwany monoracjonalnym),

• Organizacyjny (zwany metodą prób i błędów związany z teorią ograniczonej racjonalności H. Simona),

• Polityczny (zwany metodą koalicji, związany z inerementalizmem rozłącznym) - różne, ale te same środki,

• Kosza na śmieci - decyzje będące wynikiem przypadku, błędne.

14. znaczenie gary s. beckera dla socjologii gospodarki

Gary Stanley Becker (1930 - 2014) - amerykański ekonomista, autor m. in. „Ekonomicznej teorii zachowań ludzkich” (1990). Przedstawiciel tzw. szkoły chicagowskiej, postulujący m. in. minimalizowanie roli państwa w działalności gospodarczej. Wprowadził do ekonomii pojęcie inwestycji w kapitał ludzki i wykazał opłacalność pomocy państwa w kształceniu bezrobotnych. Laureat nagrody Nobla (1992) za rozszerzanie analizy mikroekonomicznej na szerokie spektrum spraw związanych z ludzkimi zachowaniami i interakcjami.

15. znani zwolennicy wolnego rynku

• Adam Smith (1723 - 1790),

• Milton Friedman (1912 - 2006),

• Leszek Balcerowicz (1947).

16. istota koncepcji John Matnard Keynes

John Maynard Keynes (1883 - 1946) - angielski ekonomista, znany teoretyk i zwolennik interwencjonalizmu państwowego, autor „Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Był zwolennikiem progresywnych podatków i zwiększenia wydatków publicznych dla ożywienia wzrostu gospodarczego. Jego poglądy były odpowiedzią na okres kryzysu lat 30. XX wieku. Były też stosowane do ustabilizowania sytuacji gospodarczej w Europie po II wojnie światowej (chociaż Keynes umarł w 1946 roku).

17. Znani krytycy wolnego rynku

• John Maynard Keynes (1883 - 1946),

• Joseph E. Stiglitz (ur. 1943),

• Thomas Piketty (ur. 1971).

18. podstawowe tezy Thomasa Pikettiego

Thomas Piketty (ur. 1971) - francuski ekonomista i krytyk postępujących nierówności dochodowych w krajach rozwiniętych. Postawił tezę, że wzrost nierówności społecznych to nieodłączna cecha obecnego systemu ekonomicznego - gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej. Przedstawił to równaniem R>G. Dochody z kapitału (R) są wyższe od wzrostu gospodarczego (G).

„Ogólny wniosek z mojego badania jest taki, że gospodarka rynkowa oparta na własności prywatnej, pozostawiona sama sobie, zawiera ważne siły konwergencji związane zwłaszcza z upowszechnieniem władzy i kwalifikacji, ale również siły rozwarstwienia, potężne i potencjalnie zagrażające naszym demokratycznym społeczeństwom oraz wartościom sprawiedliwości społecznej, na których się one opierają.”

19. Główni aktorzy życia gospodarczego w polsce

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” - powstał w 1980 roku dla obrony praw pracowniczych (a od 1989 roku również jeden z głównych ośrodków opozycji przeciw rządowi PRL). Początkowo miał duże wpływy polityczne w organizacji III RP (też w postaci Akcji Wyborczej Solidarności w latach 1997 - 2001), co uległo potem znacznemu osłabieniu. Od 2006 roku jest członkiem Międzynarodowej Konfederacji Związków Zawodowych.

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) - powstały w 1984 roku na mocy ustawy o związkach zawodowych z 1982 roku (ustawa, która również delegalizowała NSZZ „Solidarność”). Miało być podporządkowane PZPR, co nie udało się do końca, potem związane z SLD. Jest członkiem MKZZ. Przedstawiciel był Alfred Miodowicz.

20.Dwa główne typy związków zawodowych w ujeciu j. gardawskiego

• Konfrontacyjne - utrzymanie lub poprawa warunków, ale bez brania współodpowiedzialności i współzarządzania firmą.

• Kooperacyjne - biorą współodpowiedzialność.

21. Dialog społeczny - istota, poziomy i zasady

Dialog społeczny - całokształt wzajemnych relacji pomiędzy związkami zawodowymi i organizacjami. Obejmuje także ich stosunki (dwustronne lub trójstronne) z organami państwowymi.

Poziomy dialogu:

• Dialog międzynarodowy - międzynarodowe związki zawodowe i pracodawców.

• Dialog krajowy - Trójstronne Komisje

• Dialog branżowy - dotyczy zagadnień określonego sektora gospodarki narodowej, prowadzony za pośrednictwem instytucji sformalizowanych.

• Dialog regionalny - prowadzony na obszarze określonego regionu lub innej jednostki, dotyczący problemów danego obszaru. Wojewódzkie Komisje Dialogu Społecznego.

• Dialog zakładowy - bezpośrednie kontakty pracodawców z reprezentantami zakładowych organizacji związkowych, ról pracowników lub innych ciał reprezentujących pracowników, bez przedstawicieli zarządu.

Zasady Dialogu Społecznego:

• Niezależność i równość stron wobec prawa. Prasa nie powinna „popierać” jednej ze stron.

• Zaufanie i kompromis.

• Działanie zgodne z prawem - dialog powinien dotyczyć spraw otwartych do dyskusji. Muszą (sprawy) uregulowane prawnie.

22. formy dialogu społecznego

• Negocjacje - partnerzy społeczni, a czasem strona rządowa. Ich celem jest porozumienie.

• Konsultacje - to samo co negocjacje, ale nie muszą prowadzić do porozumienia.

• Opiniowanie - przedstawiciele administracji państwowej występują z inicjatywą, by poznać opinie.

• Informowanie - przedstawiciele administracji państwowej przekazują informacje z własnej inicjatywy lub na wniosek.

23.podstawowe podejścia do konfliku społecznego

• Ujęcie strukturalne - obiektywna niezgodność interesów stron.

• Ujęcie behawioralne - przekonanie, że interesy są nie do pogodzenia.

• Ujęcie psychologiczne - stan wzajemnej wrogości, antagonizmy

24.tradycyjne i współczesne podejście do konfliku społeczengo

Pogląd tradycyjny:

• Konfliktu można i należy unikać, a to zadanie dla kierownictwa.

• Powodem są błędy kierownictwa albo podżeganie.

• Konflikt rozdziera organizację i przeszkadza w optymalnej efektywności.

Podejście współczesne:

• Konflikt nieunikniony z wielu przyczyn.

• Konflikt przyczynia się organizacji lub jej szkodzi.

• Optymalna efektywność organizacji wymaga konfliktu na umiarkowanym poziomie.

25. formy protestu pracowniczego

• Strajk zwykły - pracownicy przygotowują pracę i opuszczają zakład,

• Strajk włoski - pracownicy nie porzucają pracy, lecz zwalniają jej tempo,

• Strajk okupacyjny - pracownicy przerywają pracę, ale nie opuszczają zakładu pracy,

• Strajk czarny - pracownicy porzucają pracę i obsługę nawet tam gdzie grozi to nieodwracalnym następstwom,

• Strajk głodowy - jego uczestnicy nie przyjmują pożywienia,

• Strajk solidarnościowy - strajk podjęty w imieniu lub dla poparcia innej grupy strajkującej,

• Strajk generalny - strajk podjęty równocześnie w całym kraju, regionie, branży czy koncernie,

• Strajk ostrzegawczy - przerwanie pracy na krótki okres celem zademonstrowania siły i możliwości przeprowadzenia strajku właściwego,

• Strajk czynny - w czasie strajku okupacyjnego pracownicy wznawiają produkcję, sami dystrybuując to, co wyprodukowali,

• Manifestacja - masowe wiece, przemarsze,

• Pikieta - demonstracja najczęściej mniejszej ilości osób wybranym miejscu ważnym z punktu widzenia prowadzenia protestu,

• Okupacja miejsc publicznych - np. siedziba władz centralnych,

• Blokada - demonstracja mająca za cel wstrzymanie transportu,

• Kampanie nieposłuszeństwa - wcielanie w życie praw, o które się walczy bez zwracania uwagi na zakazy, ostrzeżenia i reakcje władz (politycznych czy władz danej korporacji),

• Noszenie oznak związkowych i/lub oflagowanie zakładów pracy,

• Akcja ulotowa (informacyjna).

26. Problemy instytucjonalizacji konfliktów przemysłowych

• Funkcjonowanie legalnych związków zawodowych i organizacji pracodawców,

• Niezależni negocjatorzy gwarantujący możliwość arbitrażu,

• Prawo do strajków,

• Zakaz lub ograniczenie korzantu.

27. podstawowe typy negocjacji

• Przedmiot rozmów (handlowe, pracownicze, branżowe, społeczne, polityczne),

• Osiągnięte rezultaty (wygrana-wygrana, wygrana-przegrana, przegrana-przegrana),

• Stosowanej strategii (integratywna vs. dystrybutywna),

• Stosowanej taktyki - sposób rozgrywania pojedynków (ofensywna, defensywna, stopień aktywności i inne),

• Status stron negocjacji (symetryczna - asymetryczna),

• Rodzaj zaangażowania (bezpośrednie - pośrednie).

28. nEGOCJACJE OPARTE NA ZASADACH (FISHER, URY)

• Oddzielaj ludzi od problemu,

• Koncentruj się na interesach, a nie na stanowiskach,

• Stwarzaj możliwości korzystne dla obu stron,

• Nalegaj na przyjęcie obiektywnych kryteriów.

29. nEGOCJACJE ZBIOROWE I ICH WYMIARY

Negocjacje zbiorowe dotyczą tych prowadzonych, przez co najmniej jedną organizację pracowników, z co najmniej jednym pracodawcą w celu określenia warunków pracy zatrudnienia, uregulowania stosunków miedzy pracownikami a pracodawcą czy między ich organizacjami.

Wymiary:

o Merytoryczne,

o Produkcyjno - prawne,

o Komunikacyjne,

o Polityczne.

30. ETYKA ZARZĄDZANIA A ETYKA ZAWODOWA

Etyka - „osobiste przekonania jednostki dotyczące tego, co słuszne i niesłuszne lub dobre i złe” (Griffin),

Etyka zarządzania - „normy zachowania, którymi kierują się poszczególni managerowie swojej pracy” (Griffin),

Etyka zawodowa - „jest zatem refleksją, mniej lub bardziej usystematyzowanym, jednakże zawsze porządkującym czy też korygującym namysłem nad praktykowaną przez reprezentantów danego zawodu moralnością” (Pogonowska).

31. uWARUNKOWANIA DZIAŁAŃ ETYCZNYCH W GOSPODARCE

• Sukcesy i porażki firmy jako efekt działań wszystkich jej członków,

• Kluczowe znaczenie postaw i działań aktorów wyższego szczebla zarządzania,

• Prawne, ekonomiczne, techniczne i kulturowe uwarunkowania działań,

• Normatywny i opisowy charakter działań aktorów społecznych firmy.

32. SYTUACYJNE PODEJŚCIE DO KONFLIKTÓW ETYCZNYCH (ZBIEGIEŃ - MACIĄG)

Sytuacje	I	II	III	IV
Normy wartości jednostek	Zgodne	Zgodne	Niezgodne	Niezgodne
Normy wartości organizacji	Zgodne	Niezgodne	Zgodne	Niezgodne
	Brak konfliktu	Konflikt	Konflikt	Konflikt

33. SPOSOBY PROMOWANIA DZIAŁAŃ ETYCZNYCH W OBSZARZE GOSPODARKI

• Gwarancje prawa stanowionego (jako rama dla dalszych działań),

• Propagowanie dobrych wzorców „budujących przykładów”,

• Zdecydowane potępienie działań nieetycznych,

• Treningi wrażliwości etycznej,

• Korelacja etyki i kultury organizacyjnej,

• Tworzenie kodeksów etyki zawodowej,

• Troska o konstruktywne rozwiązywanie konfliktów.

34. NEGOCJACJE - ICH TYPY I CECHY

Negocjacje - „sekwencja wzajemnych posunięć, poprzez które strony dążą do osiągnięcia możliwie korzystnego rozwiązania częściowego konfliktu interesów” (Z. Nęcki)

Cechy:

o Dobrowolność,

o Konstruktywne współdziałanie,

o Gotowość do ustępstw,

o Cierpliwość.

Typy negocjacji:

• Przedmiot rozmów (handlowe, pracownicze, branżowe, społeczne, polityczne),

• Osiągnięte rezultaty (wygrana-wygrana, wygrana-przegrana, przegrana-przegrana),

• Stosowanej strategii (integratywna vs. dystrybutywna),

• Stosowanej taktyki - sposób rozgrywania pojedynków (ofensywna, defensywna, stopień aktywności i inne),

• Status stron negocjacji (symetryczna - asymetryczna),

• Rodzaj zaangażowania (bezpośrednie - pośrednie).

35. CZŁONKOWIE STATUSOWI RADY DIALOGU SPOŁECZNEGO ZE STRONY ZWIĄZKOWEJ

Reprezentujący Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”

• Piotr Duda - Przewodniczący Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność

• Wojciech Ilnicki

• Bogdan Kubiak

• Andrzej Kuchta

• Jarosław Lange

• Henryk Nakonieczny

• Waldemar Sopata

• Leszek Walczak

Reprezentujący Forum Związków Zawodowych

• Tadeusz Chwałka (od 22.10.2015 do 11.11.2015) - Przewodniczący Forum Związków Zawodowych

• Waldemar Lutkowski

• Dariusz Trzcionka

• Lucyna Dargiewicz

• Stanisław Stolorz

• Marek Mnich

• Mariusz Tyl

• Zygmunt Mierzejewski

Reprezentujący Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych

• Jan Guz - Przewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych

• Andrzej Radzikowski

• Dariusz Potyrała

• Stanisław Janas

• Sławomir Broniarz

• Urszula Michalska

• Leszek Miętek

• Sławomir Redmer

36. CZŁONKOWIE STATUSOWI RADY DIALOGU SPOŁECZNEGO ZE STRONY PRACODAWCÓW

Reprezentujący Konfederację Lewiatan

• Henryka Bochniarz - Prezydent Konfederacji Lewiatan

• Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek

• Jeremi Mordasewicz

• Jacek Męcina

• Grzegorz Baczewski

• Marek Kowalski

Reprezentujący Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej

• Andrzej Malinowski - Prezydent Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej

• Rafał Baniak

• Jan Buczek

• Joanna Makowiecka-Gaca

• Iwona Sroka

• Jarosław Zagórowski

Reprezentujący Związek Pracodawców Business Centre Club

• Łukasz Bernatowicz

• Grażyna Majcher-Magdziak

• Witold Michałek

• Jan Stefanowicz

• Wojciech Warski

• Zbigniew Żurek

Reprezentujący Związek Rzemiosła Polskiego

• Jerzy Bartnik - Prezes Związku Rzemiosła Polskiego

• Antoni Odzimek

• Paweł Saar

• Jan Klimek

• Włodzimierz Bińka

• Janusz Kowalski

37. ZNACZENIE I DEFINICJE KONSUMPCJI

Definicje konsumpcji:

• Konsumpcja jako element społeczeństwa rynkowego i demokracji,

• Konsumpcja jako zjawisko kulturowe i klucz do analiz społecznego funkcjonowania jednostek i grup.

W znaczeniu ekonomicznym konsumpcja to nabywanie i używanie produktów, które w systemie kapitalistycznym są produkowane głównie dla zysku ekonomicznego, a mniej ze względu na ich wartość użytkową.

38. CECHY FORDYZMU I POSTFORDYZMU

Fordyzm:

o Naukowa organizacja pracy,

o Orientacja na stabilne zatrudnienie,

o Automatyczne taśmy produkcyjne i hierarchiczna organizacja,

o Standaryzacja produktów,

o Masowa konsumpcja,

o Ochrona wewnętrznego rynku,

o Wzrost znaczenia związków zawodowych.

Postfordyzm:

o Elastyczne zatrudnienie,

o Elastyczna organizacja pracy (w tym spłaszczenie struktur),

o Zindywidualizowania konsumpcja,

o Konkurencja przez innowacje,

o Globalna konkurencja,

o Spadek znaczenia związków zawodowych.

39. SPOSOBY UJMOWANIA KONSUMENTA

• Konsument jako osoba w pełni racjonalna i samodzielna,

• Konsument jako naiwniak (zdominowany i emocjonalny),

• Konsument jako nadawca komunikatu (dominujący i ekspresyjny),

• Konsument jako ofiara (zdominowana i instrumentalnie wykorzystana).

40. PODSTAWOWE WŁAŚCIOWOŚCI DYSKURSU RYNKOWEGO

• Orientacja na znaczenie samoistnego kształtowania się mechanizmu cenowego popytu i podaży,

• Odwołanie do wizji świadomego, podmiotowego konsumenta,

• Samoregulacja procesów rynkowych (minimum państwa),

• Uwolnienie technologicznej innowacyjności i konkurencyjności,

• Wolność wyboru przy zakupie produktów.

41. tHROSTEIN VEBLEN WOBEC KLASY PRÓŻNIACZEJ

Thorstein Veblen - amerykański socjolog oraz ekonomista. Autor m.in. „Teorii klas próżniaczych” (1899). Według niego klasa próżniacza jest szczególnie dobrze widoczna w erze barbarzyństwa, a jej cechą charakterystyczną jest bezproduktywność, próżnowanie i konsumowanie na pokaz (bezproduktywne spędzanie czasu, świadczące o finansowych możliwościach danego człowieka). Zdaniem Veblena klasa próżniacza kształtuje i podtrzymuje nawyki w kwestii dobrego smaku i estetyki.

42. ROBERT D. PUTNAM WOBEC KAPITAŁU SPOŁECZNEGO

Robert D. Putnam (ur. 1941) - amerykański politolog i krytyk współczesnego społeczeństwa w USA. Autor książki „Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych”. Analizuje problem społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społecznego. Traktuje kapitał społeczny jako własność grupy społecznej oraz jako element kultury (choć jego dysponentem może być też jednostka).

43. podstawowe typy kapitałów według pierre bourdieu

Pierre Bourdieu (1930 - 2002) - francuski socjolog. Autor książki „Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia”. Analizował kwestie nierówności i relacje pomiędzy klasami społecznymi czy płciami przy pomocy takich pojęć jak: habitu, kapitał kulturowy, kapitał społeczny, finansowy czy kapitał symboliczny i przemoc społeczna. Na polu konsumpcji ważne jest jego twierdzenie:

„Gust klasyfikuje, klasyfikując osobę klasyfikującą”

44. charakter rynku - ujecie zwolenników i przeciwników

Rynek - ujecie zwolenników:

o Indywidualizm,

o Instrumentalna racjonalność,

o Wydajność,

o Wolność,

o Wybór,

o Dynamika,

o Dobrobyt,

o Konsumpcja.

Społeczeństwo masowe:

o Atomizacja,

o Dehumanizacja,

o Wyzyskiwanie,

o Kontrola społeczna,

o Pseudo indywidualizacja,

o Diachroniczna standaryzacja,

o Fetyszyzm towarowy,

o Konsumeryzm.

45. istota konsumeryzmu i affluenzy

Konsumeryzm - „jako aktywna ideologia mówiąca, że życie opiera się na kupowaniu rzeczy i przeżywaniu dostarczonych w pakietach doświadczeń”; sposób życia widzący jego sens w kupowaniu.

Affluenza - obsesyjne i „zaraźliwe” pragnienie posiadania coraz większej ilości dóbr materialnych, powiązane zarazem z marnotrawstwem i życiem na kredyt; także „nałogowe” uzależnienie społeczeństw lub ekonomistów od wzrostu gospodarczego i ciągłe rozpatrywanie dobrobytu czy szczęścia społeczeństw jedynie poprzez gromadzenie coraz większej ilości dóbr materialnych.

46. Cechy mcdonaldyzacji (Ritzera) i disneizacji (Brytana)

Mcdonaldyzacja:

o Efektywność,

o Kalkulacyjność,

o Przewidywalność,

o Możliwość manipulacji.

Disneizacja:

o Tematyzacja,

o Odróżnicowanie konsumpcji,

o Merchandising,

o Praca emocjonalna.

47. podstawowe prawa konsumenta

• Prawo do bezpieczeństwa - obrony przez nabywaniem produktów zagrażających zdrowiu lub życiu,

• Prawo do informacji - jako niezbędnych do podjęcia właściwej, dogodnej decyzji,

• Prawo do wyboru - powiązanie z istnieniem konkurencji,

• Prawo do głosu - w tworzeniu polityki zgodnej z oczekiwaniami konsumentów,

• Prawo do zadośćuczynienia w przypadkach wadliwych produktów,

• Prawo do edukacji konsumenckiej - dostępu do informacji o prawach konsumenta i sposobach ich egzekwowania.

48. Generowany charakter konsumpcji i czasu wolnego

• Sposoby robienia zakupów,

• Typy przestrzeni handlowej adresowanych głównie do jednej płci,

• Typy usług adresowanych głównie do jednej płci,

• „Właściwe” rozrywki i sporty dla każdej płci,

• „Właściwe” atrakcyjności każdej płci,

• Genederowy trening i ozdabianie ciał,

• Trening kulturowy w postaci zabawek.

49. fordowski model zatrudnienia

• Standardowe umowy o pracę, pełny wymiar czasu pracy, pełne etaty z gwarancjami bezpieczeństwa socjalnego

• Układy zbiorowe oparte o negocjacje organizacji związkowych

• Długotrwałe zatrudnienie u jednego pracodawcy

• Miejsca pracy adresowane głównie dla mężczyzn jako głównych żywicieli rodzin

50. źródła zmian modelu fordowskiego

• Poszukiwanie efektywności w dobie globalizacji

• Mobilność kapitału i orientacja na konkurencyjność

• Wzrost popularności nietypowych form zatrudnienia połączonych z nowoczesnymi technologiami

• Traktowanie elastyczności jako sposobu ograniczenia bezrobocia

51. skutki zmian modelu fordowskiego

• Spadek znaczenia związków zawodowych

• Wzrost polaryzacji społeczeństwa

• Pojawienie się nowego ryzyka tzw. ryzyka elastyczności (i szybkiego ubożenia prekariuszy)

52. Teorie elastycznej firmy (j. atkinson)

• Elastyczność funkcjonalna - wymaga się od pracowników umiejętności wykonywania zróżnicowanych zadań

• Elastyczność numeryczna - zwana elastycznością zatrudniania

• Dodatkowo jest powiązana z elastyczną organizacją sieciową i dualnym rynkiem pracy

53. Kategorie szczególnego ryzyka (U. Beck)

Ulrich Beck (1944 - 2015) - niemiecki socjolog. Autor m.in. „Społeczeństwa ryzyka. W drodze do innej nowoczesności”. Nowe formy zmian systemu zatrudnienia wiąże z większą samotnością, odpowiedzialnością za prace, ale i większą jej niepewnością. Kategorie szczególnego ryzyka to: kobiety po dłuższej przerwie w pracy, młodzi, starzy, chorzy i niepełnosprawni.

54. richard sennett wobec elastyczności ryzyka

Richard Sennett (ur.1943) - amerykański socjolog i autor m.in. „Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie”. Podkreśla wynikające z elastyczności ryzyko etyki pracy, lojalności wobec sąsiadów, współpracowników oraz trudności budowania tożsamości jednostki w oparciu o pracę. Zauważone zjawisko nazywa „korozją charakteru” i wiąże je z rozpadem więzi społecznych, wzajemnego zaufania, zaangażowania na rzecz innych czy ze spadkiem zaufania.

55. Zygmunt Bauman wocbec „płynnej nowoczesności”

Zbigniew Bauman (ur.1925) - polski socjolog, autor m.in. „Klasa, ruch, elita. Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego”. Twórca terminu „płynna nowoczesność”, który wiąże z zburzeniem starego ładu (zbudowanego wokół pracy), a także z narastaniem nierówności społecznych. Pisał o tendencjach w dobie ponowoczesności do „kryminalizacji biedy” t.j. ferowanie wyższych wyroków dla jednostek najgorzej usytuowanych ekonomicznie (co jednak skutkuje wzrostem przestępczości).

56. prekariat w ujęciu Guy'a standinga

Guy Standing (ur.1948) - brytyjski ekonomista. Autor m.in. „Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa czy karta prekariatu”. Istotą prekariatu jest: niepewność dochodu, brak poczucia przynależności do społeczności zawodowej. Prekariat staje się coraz liczniejszy przez rozwój zjawiska elastyczności pracy (ilościowej i funkcjonalnej, przez demontaż sfery publicznej, atak na samoregulacje zawodów, pułapkami tymczasowości, niskich płac i outsourcingu).

57. Trzecia rewolucja przemysłowa w ujęciu Jeremy rifkina

Jeremy Rifkin (ur.1945) - amerykański ekonomista i politolog. Autor „Koniec pracy” oraz „Europejskie marzenie”. Krytyk biotechnologii i trzeciej rewolucji przemysłowej jako zwiększającej liczbę bezrobotnych, w tym zmniejszającej zapotrzebowanie na proste prace umysłowe. Jako konsekwencje przewiduje większe i trwałe bezrobocie.

58. elastyczność rynków w ujęciu manuela castellsa

Manuel Castells (ur.1942) - hiszpański socjolog. Autor „Społeczeństwo sieci” oraz „Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze Internetu”. Według Castellsa typowa dla współczesnego społeczeństwa jest postępująca polaryzacja, dualizacja rynku pracy, rozwój nowych technologii i fragmentaryzacja społeczeństwa. Elastyczność rynków pracy jest wywołana przez przedsiębiorstwa sieciowe, które stworzyły nowy model pracownika tzw. czasownika.

59. wymiary podziałów społecznych według m. webera i k. marksa

Weber: klasy, stany, partie

Marks: dualistyczny podział

60. teoria klas w ujęciu erika o. Wright

Trzy kryteria wyróżniania klas w oparciu o różne aspekty produkcji:

• Panowanie nad inwestycjami lub kapitałem finansowym

• Panowanie nad środkami produkcji (własność ziem, fabryk)

• Panowanie nad siłą roboczą.

---