11.10.2011r.

MSG – przedmiot badań i wykładów wyodrębnionych z ekonomii w okresie międzywojennym

Dwa powody usamodzielniania się MSG:

1. odmienność działalności gospodarczej wewn. poszczególnych krajów i w skali międzynarodowej.

2. ciągły wzrost znaczenia współpracy ekonomicznej na szczeblu ponadnarodowym.

MSG zajmuje się głównie powiązaniami międzynarodowymi w zakresie przepływów towarów, usług, przepływ pieniężny, kapitał trwały i ludzki.

Transakcje narodowe a międzynarodowe:

• kraje mają swoje waluty, rynek walutowy do przeliczania pieniądza

• koszty transakcyjne

• ryzyko niepewności zmiany kursu walutowego

• różne przepisy prawne w tym podatkowe

• na granicy kraju nakładane są cła (najczęściej na import towarów, a nie na eksport), żeby chronić rynek wewnętrzny, nie ma tego typu instrumentów finansowych w przepływie towarów w kraju

• trudniejszy przepływ kapitału czynników produkcji (wizy utrudniają przepływ ludzkich zasobów, przepisy imigracyjne; opodatkowanie transakcji kapitałowych- kontrola przepływów kapitałowych), ma to wpływ na koszty i ceny w handlu międzynarodowym; gdy jest utrudniony – duże zróżnicowanie kosztów i cen, co wpływa na rozwój światowego handlu.

• różne fazy cyklu koniunkturalnego w państwach, tworzą różne otoczenie makroekonomiczne dla działających tam podmiotów

boom- restrykcje

recesja- liberalizm gospodarczy

MSG w skali całego świata nazywane jest International Economics (ekonomia międzynarodowa)

Analiza pozytywna w MSG oznacza badanie procesów gospodarczych bez formułowania rekomendacji praktycznych, podczas gdy analiza normatywna to przedstawianie sądów wartościujących i zaleceń.

W ramach wykładów z MSG – 3 główne części:

1. teoria międzynarodowego handlu (lub wymiany)

2. zagraniczna polityka ekonomiczna

3. międzynarodowe stosunki walutowo-finansowe

Podstawowe pojęcia dot. międzynarodowych działań gospodarczych:

• Gospodarka Światowa (globalna)

• Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

• Międzynarodowe przepływy ekonomiczne

• Międzynarodowy Ład

Gospodarka światowa	system trwałych powiązań gospodarczych między krajami obejmujących swym działaniem cały świat [system jest czymś więcej niż suma poszczególnych elementów; powiązania- historycznie wykształcone, produkcyjne, handlowe, usługowe, technologiczne, finansowe, instytucjonalne; dynamiczny proces, ewoluuje]
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze	całokształt uwarunkowań i powiązań międzynarodowych łączących różne podmioty, które zajmują się działalnością gospodarczą w poszczególnych krajach
Międzynarodowe przepływy ekonomiczne	międzykrajowe przepływy ludzi, rzeczy, informacji, które ściśle wiążą się z szeroko pojętą produkcją przedmiotów materialnych i usług oraz konsumpcją służącą zaspokajaniu potrzeb ludzkich Rodzaje przepływów: pieniężne i niepieniężne odpłatne i nieodpłatne legalne i nielegalne celowe i niecelowe międzynarodowa wymiana dóbr materialnych i usług obok przepływów czynników produkcji (migracja ludzi, przepływy kapitału i wiedzy naukowo-technicznej)
Międzynarodowy Ład Ekonomiczny (MŁE)	szeroko rozumiany – istniejący w danym okresie czasu układ sił między wszystkimi podmiotami występującymi w gospodarce światowej (przedsiębiorstwa/korporacje transnarodowe, państwa, organizacje międzynarodowe pozarządowe); zapewnia utrzymanie strukturalnej równowagi wewnętrznej całego globalnego systemu gospodarczego, pozwala na sprawne funkcjonowanie mechanizmów rządzących międzynarodowymi przepływami ekonomicznymi wąsko rozumiany – układ sił między dwoma głównymi grupami państw, tj. między krajami wysoko rozwiniętymi (KWR) Północy (w tym już również kraje post-komunistyczne) a słabo rozwiniętymi krajami Południa (KSR) O kształcie MŁE decydują: osiągnięty przez kraje Północy poziom rozwoju i ich potencjał gospodarczy skala, natężenie i formy przepływów ekonomicznych łączących poszczególne kraje charakterystyka mechanizmu regulującego MSG i proces rozwoju społeczno-gospodarczego (mechanizm rynkowy, regulacja państwa lub łączona), jak też formy instytucjonalno-prawne powiązań międzypaństwowych (np. organizacje międzynarodowe zrzeszające państwa)

25.10.2011r.

Tradycyjne teorie handlu międzynarodowego:

-klasyczne (XVII-XIX w.)

-neoklasyczne

Dlaczego kraje handlują? Czu przynosi to korzyści dla kraju? Jakie?

MERKANTYLIZM (1500-1750)

okres panowania monarchii absolutnej w Europie

• siła gospodarcza, polityczna i militarna kraju zależy od ilości zgromadzonych kruszców (złota, srebra) [dobrobyt był inaczej postrzegany niż dzisiaj]

• handel międzynarodowy prowadzi do wzrostu bogactwa jeśli eksport przewyższa import (bilans handlowy dodatni)

• handel międzynarodowy nie jest korzystny dla wszystkich krajów (jest grą o sumie 0)

• rządy powinny prowadzić protekcjonistyczną politykę handlową polegającą na wspieraniu eksportu i ograniczaniu handlu

• podstawowym czynnikiem produkcji jest siła robocza -> wartość towarów mierzona jest nakładami pracy potrzebnymi do jej wyprodukowania („labour theory of value”)

TEORIA PRZEWAG ABSOLUTNYCH, Adam Smith, „The wealth of nations”

• źródłem bogactwa narodów jest obfitość dóbr i usług,

• międzynarodowa specjalizacja produkcji i podział pracy umożliwiają wzrost wydajności i dobrobytu narodów

• kryterium wyboru specjalizacji produkcji są absolutne różnice w kosztach wytwarzania towarów pomiędzy krajami

• handel międzynarodowy jest korzystny dla krajów (jest grą o sumie dodatniej)

• wolna konkurencja i wolny handel zapewniają osiągnięcie największych korzyści z rozwoju specjalizacji i wymiany

• siła robocza jest podst. czynnikiem produkcji, a wartość towarów odzwierciedla koszty pracy zużyte do ich wytworzenia

	Polska	Francja	Polska ma absolutną przewagę w rolnictwie Francja ma absolutną przewagę w przemyśle
Rolnictwo	5	9
Przemysł	8	6

Wg klasyków najlepsza jest pełna specjalizacja dla max. korzyści z handlu.

Zmiana wlk. produkcji	ROLNICTWO	PRZEMYSŁ
Polska	+1	- 5/8
Francja	- 6/9	+1
korzyści ogółem	+1/3	+3/8

Przy takiej specjalizacji korzyści mogą być dzielone między kraje w ramach wymiany międzynarodowej

MODEL D. RICARDO (1817r.) - teoria przewag komparatywnych (względnych)

	Polska	Francja
Rolnictwo	9	8
Przemysł	10	6

Francja posiada absolutną przewagę w produkcji obu dóbr.

Polska nie posiada absolutnej przewagi w produkcji obu dóbr.

Wciąż jest możliwa korzystna specjalizacja, ale w relatywnych kosztach wytwarzania, a nie w kosztach absolutnych.

1 z metod: obl. kosztów alternatywnych w produkcji, jeśli ten sam produkt ma różne koszty alternatywne

KOSZTY ALTERNATYWNE W ROLNICTWIE	KOSZTY ALTERNATYWNE W PRZEMYŚLE
Polska 9/10 Francja 8/6	Polska 10/9 Francja 6/8

koszt alternatywny w rolnictwie jest mniejszy w Polsce niż dla Francji.

Polska ma przewagę komparatywną w rolnictwie

Francja ma przewagę komparatywną w przemyśle.

Częściowa specjalizacja produkcji

zmiana wlk. produkcji	ROLNICTWO	PRZEMYSŁ
Polska	+1	- 9/10
Francja	- 6/8	+1
korzyści ogółem	+ 1/4	+ 1/10

W warunkach wolnej konkurencji relatywne ceny towarów odzwierciedlają alternatywne koszty ich produkcji

autarkia ${(\frac{P_{R}}{P_{P}})}_{\text{PL}} = 0,9$ ${(\frac{P_{R}}{P_{P}})}_{\text{FR}} = \frac{6}{8}$

P_R – cena z rolnictwa

P_P – cena z przemysłu

wolny handel

$$({\frac{P_{R}}{P_{P}})}_{E} = \ ?$$

E- equity

0,9 < E < $\frac{8}{6}$ , np. E=1

Relatywna cena równowagi w handlu jest wyznaczona przez relatywne ceny towarów w obu krajach autarkii

GRANICE OPŁACALNEGO HANDLU

Określone są przez relacje wymienne towarów w warunkach autarkii (tj. nachylenie krzywych możliwości produkcyknych)

PODZIAŁ KORZYŚCI Z HANDLU => Prawo wzajemnego popytu (J.S. Mill)

Poziom relacji wymiennej w handlu zależy od relatywnej siły popytu zgłaszanego przez obydwa kraje. Relacja ta zbliża się do stosunku wymiennego kraju, którego popyt na dobra importowane jest relatywnie wyższy, w wyniku czego kraj ten osiąga mniejsze korzyści z handlu niż jego partner handlowym o stosunkowo mniejszym popycie na dobra importowane.

Jeżeli wymiana handlowa występuje między krajami o różnej wielkości, to większe korzyści osiąga kraj mniejszy, zgłaszający mniejszy popyt.

MODEL RICARDA W UJĘCIU PIENIĘŻNYM:

Czy kraj o relatywnie wyższych płacach może konkurować na rynku światowym i odnieść korzyści z handlu?

koszty pracy = jednostkowy nakład pracy x stawka płac

W_p = stawki płacy w Polsce (PLN)

W_F = stawki płacy we Francji (EURO)

W_F x E = stawka płacy we Francji (w PLN)

zał. kurs walutowy jest stały

Koszty pracy w rolnictwie	Koszty pracy w przemyśle
PL 9x WP FR 8 x WF­ x E	10 x WP 6 x WF x E

Kraj o relatywnie wyższych płacach może konkurować z krajem o relatywnie niższych płacach i odnosić korzyści handlu międzynarodowego, pod warunkiem, że różnice w poziomie płac nie przewyższają różnic w poziomie wydajności między krajami.

MODEL HECKSCHERA – OHLINA (H-O)

„model 2x2x2”

Zał:

2 kraje A i B

2 towary X i Y

2 czynniki produkcji: praca (L) i kapitał (K)

1. Kraje różnią się relatywnym wyposażeniem w czynniki produkcji

$${(\frac{K}{L})}_{A} \neq \ {(\frac{K}{L})}_{B}$$

1. Towary różnią się od siebie intensywnością czynników produkcji zużytych do ich wytworzenia

$${(\frac{K}{L})}_{X} \neq \ {(\frac{K}{L})}_{Y}$$

Towar X jest relat. kapitałochłonny

Towar Y jest relat. pracochłonny

Odrzucili założenia o stałych alt. kosztach produkcji, wprowadzili założenie o wzroście alt. kosztów produkcji.

Kraj A ma większe możliwości wytw. towarów relat. kapitałochłonnych ma komparatywną przewagę czyli niższy koszt alternatywny wytw. X ma niższą relat cenę wytw. towaru X	Kraj B ma większe możliwości wytw. towarów relat. pracochłonnych ma komparatywną przewagę czyli niższy koszt alternatywny wytw. Y ma niższą relat cenę wytw. towaru Y

TWIERDZENIE HECHSCHERA – OHLINA:

• przyczyną przewag komparatywnych są różnice w relatywnym wyposażeniu kraju w czynniki produkcji

• kierunki handlu: kraj będzie się specjalizował w produkcji i eksportował te produkty, do wytw. których zużywa się relatywnie dużo czynnika prod. w tym kraju obfitego, a więc i taniego, a importował towary, których prod. wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w tym kraju rzadkiego, a więc drogiego

TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI (H-O-S), Samuelson, 1948r.

jeśli spełnione są założenia modelu H-O, to w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji między krajami.

Zał:

- cena pracy: płaca (W)

- cena kapitału – stopa % zysku (R)

Ponieważ:

${(\frac{K}{L})}_{A} > {(\frac{K}{L})}_{B}\ \ ,\ to\ \ \ R_{A} < \ R_{B},\ \ oraz\ \ \ \ \ W_{A} > W_{B}\ $ (autarkia)

w warunkach handlu:

w kraju A: R­_A ↑ W_A↓

w kraju B: R_B ↓ W_B ↑

• R_A= R_B , W_A = W_B

8.11.2011r.

Twierdzenie Stolpera – Samuelsona

Wolny handel międzynarodowy prowadzi do zwiększenia dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku dochodów właścicieli czynnika rzadkiego

w kraju A: R_A ↑ , w kraju B: W_B ↑ czynniki obfite

w kraju A: W_A­ ↓ _{, ­}w kraju B: R_A ↓ _­ czynniki rzadkie

czynniki obfite zyskują na wymianie, a czynniki rzadkie tracą

Twierdzenie Rybczyńskiego (1995r.)

Zał. Wzrastają zasoby pracy w kraju A

kraj jest na tyle mały, że relacje cenowe nie wzrastają nie ma wpływu na ceny światowe, (P_X/P_Y)=const. (dlatego styczne są równoległe)

• (K/L)_A ↓ => PPF przesuwa się w górę wzdłuż osi OY

• wzrost produkcji towaru Y (pracochłonnego) => ↘ importu Y

• spadek produkcji towaru X (kapitałochłonnego) => ↘ eksportu X

„W warunkach nie zmienionych relacji cen na rynku światowym, zwiększenie zasobów wyłącznie jednego czynnika produkcji prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego głównie ten czynnik, którego zasoby nie zmieniają się”

WSPÓŁCZESNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Wstęp

Wbrew powszechnym przekonaniom, USA nie importują z Meksyku głównie odzieży, owoców i warzyw. One dają zaledwie 10% eksportu do USA.

Handel wewnątrzgałęziowy – (intra-industry trade – IIT)

• kraj jest zarówno importerem jak i eksporterem towarów należących do tej samej kategorii w klasyfikacji produktów

Handel międzygałęziowy – (inter-industry trade)

• kraj eksportuje i importuje towary należące do różnych kategorii w klasyfikacji produktów (Ricardo/ H-O)

Podstawą rozwoju handlu wewnątrzgałęziowego nie są przewagi komparatywne, lecz głównie korzyści skali

Przyczyny rozwoju handlu wewnątrzgałęziowego:

1. Zróżnicowanie produktu

• Producenci próbują różnicować produkty, aby osiągnąć „przywiązanie” do marki przez konsumenta

• konsumenci kochają różnorodne produkty i chcą mieć możliwość wyboru

Np. firmy amerykańskie produkują duże samochody, a firmy europejskie – samochody małe. Zagraniczni konsumenci kupują samochody małe

1. Koszty transportu

• Koszty transportu produktu mogą być przyczyną IIT, jeżeli produkt na dużą masę w stosunku do swojej wartości

1. Stopień agregacji produktów

• IIT może być rezultatem sposobu klasyfikacji i analizy danych dot. eksportu i importu towarów

• Powszechnie używanym systemem klasyfikacyjnym jest: International Trade Classification System (SITC) of the United Nations

• jeżeli kat. produktu jest szeroka („napoje i tytoń”), IIT będzie większy

• zał: kraj eksportuje „napoje”, importuje „tytoń” – szeroka kat. „napoje i tytoń”, wykaże handel IIT, ale wąskie kategorie „napoje” i „tytoń” – nie wykaże

• IIT może być statystycznym oszustwem będącym wynikiem szerokiej agregacji produktów

1. Zróżnicowanie rozkładu dochodów w kraju

• nawet jeśli 2 kraje mają podobny dochód per capita, to zróżnicowanie może być przyczyną IIT

kraj I – silna koncentracja GD o niższych dochodach

1. Korzyści skali

Dynamiczne korzyści skali

• ta przyczyna jest związana ze zróżnicowaniem produktu

• jeśli handel wewnątrzgałęziowy ma miejsce między dwoma wariantami tego samego produktu, każdy z krajów może korzystać z „learning by doing” lub dynamicznych korzyści skali => redukcji jednostkowych kosztów wytwarzania, które są efektem doświadczeń zdobytych w produkcji danego dobra.

• z powodu tej redukcji kosztów eksport każdego wariantu produktu może zwiększyć się w czasie

• Handel wewnątrzgałęziowy zostaje wzmocniony dzięki rozwojowi doświadczenia w produkcji konkretnego wariantu danego dobra