MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

WYKŁAD III

Zagraniczna polityka ekonomiczna - jest ona zbiorem celów działania, środków i narzędzi służących do realizacji tych celów.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą

Do celów ilościowych zagranicznej polityki ekonomicznej należy zaliczyć:

• osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego

• pożądanego salda bilansu handlowego

• zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju

• osiągnięcie określonej wielkości BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych) w kraju bądź też własnych inwestycji za granicą itp.

Do celów jakościowych zagranicznej polityki ekonomicznej zalicza się:

• poprawę terms of trade w handlu zagranicznym (w krótkim okresie czasu)

• wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związanych z rozwojem eksportu (w średnim okresie czasu)

• podniesienie poziomu technicznego produkcji w wyniku importu nowoczesnych technologii (w długim okresie czasu)

• zmiany strukturalne w gospodarce itp.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej to wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej - rozumie się elementy mechanizmu ekonomicznego wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia celów tej polityki.

2 grupy narzędzi:

1. Służące państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju (kurs walutowy, stopa procentowa, podatki, polityka budżetowa, ceny)

2. Służące państwu do oddziaływania wyłącznie na podmioty uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą (środki taryfowe i nietaryfowe tj. parotaryfowe i pozataryfowe)

Narzędzia zagranicznej polityki handlowej są to narzędzia taryfowe, parotaryfowe i pozataryfowe.

Narzędzia taryfowe - cło.

Podział ceł:

I) ze względu na podstawowy cel związany z wprowadzeniem cła lub jego podstawową funkcją można podzielić je na:

1. cła fiskalne - to takie, które są wprowadzane głównie ze względów na przesłanki fiskalne związane z chęcią zapewnienia państwu jego dochodów.

2. cła ekonomiczne (gospodarcze) nakładane przede wszystkim w celu realizacji określonej polityki w zakresie handlu zagranicznego. Ich zadaniem jest regulacja rozmiarów, a także kierunków i rodzajów obrotów towarowych z zagranicą.

Cła ekonomiczne:

- cła reglamentacyjne

- cła protekcyjne tzw. „wychowawcze”

- cła prohibicyjne

- cła antydumpingowe

- cła preferencyjne

- cła retorsyjne (odwetowe)

- cła bojowe

II) z punktu widzenia kierunku ruchu towarowego można wyodrębnić:

• cła przewozowe, czyli tranzytowe, które są pobierane za przewóz towarów przez obszar celny

• cła przywozowe, czyli importowe pobierane od towarów przywożonych na własny obszar celny

• cła wywozowe, czyli eksportowe pobierane przy wywozie towarów, mają one wyraźnie cel fiskalny

Funkcje cła (3 podstawowe)

- funkcja ochronna

- funkcja fiskalna

- funkcja ochraniająca bilans płatniczy

Mechanizm działania cła importowego

Ilustracją skutków wprowadzenia ceł dla gospodarki kraju są pola oznaczone a, b, c, d.

a - zyski producentów z tytułu wprowadzenia cła (renta ekonomiczna)

∆b - zwiększone wydatki konsumentów związane z podjęciem dodatkowej produkcji, zastępującej tańszy import po cenie światowej.

kwadrat c - te środki które trafiają do budżetu państwa z tytułu wprowadzenia cła

∆d - przedstawia społeczne koszty wynikające z ograniczenia zakupu dobra x

Narzędzia parotaryfowe - wpływają bezpośrednio na cenę towaru, ale nie są cłami, nie mają charakteru globalnego, (opłaty wyrównawcze)

Mechanizm działania zmiennych opłat wyrównawczych

- Decyzją WTO opłaty wyrównawcze włączono do cen (w 95 roku)

• Opłaty fiskalne - są najczęściej stosowane w stosunku do towarów nieprodukowanych w kraju importera , głównie w celu zwiększenia dochodów budżetowych. W pierwszej kolejności objęte są nimi dobra luksusowe.

• opłaty specjalne (stemplowe, konsularne, administracyjne)

• podatki importowe, podatki graniczne - dodatkowe opłaty nakładane na towary importowe po ich ocleniu (w Polsce były one stosowane do 96 roku)

• subsydia (subwencje) eksportowe - instrument popierania przez państwo eksportu. Wyrażają się w różnicy między wyższą ceną krajową towaru, a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Ilustracją korzyści i strat z tytułu wprowadzenia subsydiów są pola a, b, c, d.

pole b+ c+ d => subsydia

pole a+ b+ c => korzyści producentów z tytułu wprowadzenia subsydiów

pole a+ b => strata konsumentów

pole b+ d => koszty społeczne

b - społeczny koszt wynikający z ograniczenia wielkości krajowej konsumpcji dobra x

d - społeczny koszt ale spowodowany zwiększeniem rozmiarów produkcji dobra x

Ich stosowanie ma na celu:

- w celu wyeksportowania nadwyżek

- w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych

- w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego poprzez rozwój eksportu

Subsydia mogą występować w dwóch formach:

- subsydia bezpośrednie - współcześnie raczej nie są stosowane, np. wypłata eksporterowi premii

- subsydia pośrednie - ulgi, ułatwienia rożnego typu, obniżających koszty produkcji i ułatwiających eksport

GATT - runda urugwajska

W ramach rundy urugwajskiej GATT wyróżniono 3 rodzaje subsydiów

• zakazane (czerwone) np. subsydia eksportowe, bezpośrednie subsydia rządowe uzależnione od wyników eksportu.

• podlegające sankcjom (żółte) - subsydia wyrządzające szkodę krajowemu przemysłowi

• dozwolone (zielone) - nie podlegają sankcjom czyli np. wydatki na rzecz ochrony środowiska czy wydatki na rozwój produktów względnie zacofanych, wydatki na prace badawczo rozwojowe (75%), na wdrożeniowe (50%) projektów B&R.

• Depozyty importowe - są to obciążenia importera przez państwo obowiązkiem wpłat na specjalny nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu.

• Podwyższenie podstawy wymiaru cła - współcześnie nie stosowane; przyjęcie za podstawę poboru cła, ceny wewnętrznej w kraju importującym zamiast ceny handlu zagranicznego w sytuacji gdy cena wewnętrzna jest wyższa niż cena zagraniczna /(cena handlu światowego).

Narzędzia pozataryfowe - nie wpływają bezpośrednio na cenę towaru, regulują wielkość i strukturę obrotów.

• Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) - polegają na administracyjnym regulowaniu wolumenu importu, dotyczą branż wrażliwych. Przyczyny ich stosowania:
  - ochrona produkcji krajowej
  - potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe
  - przeciwdziałanie deficytowi w bilansie handlowym
  - względy sanitarne, bezpieczeństwa

• Globalne i bilateralne (elastyczne) ograniczenia ilościowe

• Embargo - całkowity zakaz importu!, może ono jednak dotyczyć także eksportu.

• Licencje - koncesje importowe lub eksportowe - zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na wywóz/przywóz określonej ilości konkretnych towarów, wydawane są na sprzedaż w ramach kontyngentu, wydawane na grupę towarów akcyzowych.

• Dobrowolne ograniczenie eksportu (VER)
  Porozumienie o dobrowolnym ograniczeniu eksportu (VRA) - dotyczyło towarów wrażliwych; zawierane na ściśle określony czas; od 1995 zabronione.

• Ograniczenia dewizowe - zredukowanie przez państwo całkowitej lub częściowej swobody obrotu dewizowego z zagranicą.

• Zakupy rządowe/publiczne - państwo preferuje produkty pochodzenia krajowego kosztem produktów zagranicznych (które są tańsze).

• Przepisy domieszkowe - stosowane głównie w krajach słabo rozwiniętych - państwo zobowiązuje producentów krajowych aby w pewnym zakresie, producenci do produkcji wyrobów używali tylko surowców pochodzenia krajowego.

• Bariery techniczne - polegające na tym, że wszelkie wymagania techniczne, sanitarne, zdrowotne, ekologiczne etc są ustalane w taki sposób, aby nie przeszkadzały producentom krajowym, a były trudne do spełnienia przez konkurencję zagraniczną.

Wykład 3

- 3 -