Przedsiębiorstwo na rynku międzynarodowym

W - dr Marek Dziura

Ć - mgr Katarzyna Kotulska, pn 10-13, wt 12-13, cz 10.30 - 14.30, p. 162 B

Literatura:

1. A. Zorska "Ku globalizacji" PWN '98

2. J. Rymarczyk "Internacjonalizacja przedsiębiorstw" PWE '96 - rodz. 1, 3, 4

3. G. Yip "Strategia globalna. Światowa przewaga konkurencyjna" PWE '96 - rodz. 1, 3, 4, 6

4. A. Gwiazda "Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej" Toruń 2000

5. K.P. Bielecki "Operacje handlu zagranicznego" PWE

6. A. Scheider "Strategie marketingowe na rynkach międzynarodowych" PWN '95

7. red . T. Gołębiowski "Przedsiębiorstwo na rynku międzynarodowym. Analiza strategiczna" PWN '94

8. J. Kleer "Gospodarka światowa. Prawidłowości rozwoju"

W

Formy (fazy) rozwoju działalności międzynarodowej przedsiębiorstwa (kolejno):

0. Przedsiębiorstwo działające w skali krajowej - punkt wyjścia

1. Eksport (czasami import - działalność w skali międzynarodowej)

2. Filie zagraniczne - zlokalizowane w kraju goszczącym, całkowicie zależne od przedsiębiorstwa w kraju macierzystym; pracownicy zwykle pochodzą z obu krajów; forma organizacyjno-prawna - część przedsiębiorstwa w kraju macierzystym (podlega jurysdykcji kraju goszczącego - opodatkowaniu też)

3. Zakład produkcyjny za granicą - ustanowienie zakładu pracy; pracują pracownicy z kraju goszczącego nawet mogą wchodzić w skład zarządu

4. Przedsiębiorstwo córka - całkowicie wydzielona jednostka organizacyjna

5. Joint venture - współpraca z przedsiębiorstwami kraju goszczącego

6. Przedsiębiorstwo międzynarodowe o jednorodnej działalności - również z kapitałem kraju goszczącego (wydzielone całkowicie)

7. Przedsiębiorstwo międzynarodowe o zróżnicowanej działalności

Eksport i filia zagraniczna jest do pominięcia w rozwoju międzynarodowym przedsiębiorstwa, zakład produkcyjny już nie bardzo, natomiast od spółki córki fazy są już nie do pominięcia; oczywiście to jest model - pokazane fazy rozwoju od najprostszej do najbardziej rozwiniętej.

Zakład (def. wg Stoner'a) - duży dział organizacji, przypominający odrębne przedsiębiorstwo, zakład może się zajmować produkcją i sprzedażą określonych produktów lub obsługą określonych rynków.

Przedsiębiorstwo międzynarodowe (def. wg słownika ekonomiki i organizacji przedsiębiorstw Bogdana Miedzińskiego) - przedsiębiorstwo mające filię zagranicą, którego kapitał założycielski pochodzi często z różnych krajów.

Stadia umiędzynarodawiania przedsiębiorstw:

1. Przedsiębiorstwo krajowe -nie jest zainteresowane ekspansją zagraniczną; rynek zbytu jest zlokalizowany na terenie kraju macierzystego; pod wpływem czynników zewnętrznych może wystąpić eksport; działania marketingowe są zorientowane na rynek wewnętrzny

2. Przedsiębiorstwo krajowe prowadzące działalność eksportową - działa zagranicą = poszukuje nowych rynków zbytu i prowadzi eksport; centralny ośrodek dyspozycyjny znajduje się w kraju macierzystym (rozwój do filii, biur handlowych; główny kapitał pochodzi z kraju macierzystego); marketing jest zorientowany przede wszystkim na rynek wewnętrzny, występuje także marketing w handlu zagranicznym

3. Przedsiębiorstwo międzynarodowe - działalność produkcyjna może już być zlokalizowana zagranicą (zakład produkcyjny), centralny ośrodek interesów nadal w kraju macierzystym; marketing jest nastawiony na dany rynek - również kraju goszczącego = marketing międzynarodowy, o znaczeniu lokalnym

4. Przedsiębiorstwo wielonarodowe - nie ma już podziału (w sensie: znaczenia dla przedsiębiorstwa) na działalność krajową i zagraniczną (międzynarodową); jednostki zagraniczne uzyskują względną samodzielność i niezależność od centrum (ze względu na naciski władz lokalnych i rozmiary przedsiębiorstwa) - może dochodzić do konfliktów pomiędzy zarządzającymi z kraju goszczącego i macierzystego; co do marketingu zdania są podzielone: jedni twierdzą, że strategią jest marketing globalny, inni że modularny (jeszcze bardziej podzielony niż lokalny); przykłady: Coca-Cola, GM - Opel, McDonalds'

5. Przedsiębiorstwo transnarodowe -ma przedstawicieli poszczególnych (wybranych) krajów, do których należy przedsiębiorstwo; inaczej zwane: korporacje transnarodowe (KTN); własność i zarządzanie są podzielone między przedstawicieli ograniczonej liczby państw bez preferencji narodowych; marketing globalny; np. Royal Dutch Shell (Holendrzy i Brytyjczycy), SAS (Skandynawskie Linie Lotnicze), Concorde (jako przedsięwzięcie)

6. Przedsiębiorstwo ponadnarodowe - takie organizacje, które jest niezależne od narodowego pochodzenie - nieważne co w chodzi w skład, stoi ponad narodami; działalność takiej organizacji jest oparta na porozumieniach międzynarodowych; zwykle otwarta na nowych członków, którzy mogą być przyjęci dopiero po spełnieniu określonych warunków; zarząd jest rozdzielony między przedstawicieli różnych państw wg wcześniej przyjętych reguł; marketing globalny; np. Bank Światowy (WB), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), ONZ

Internacjonalizacja to każdy rodzaj działalności gospodarczej podejmowanej przez przedsiębiorstwo zagranicą (szersze ujęcie: - bez eksportu).

Typy podejścia do internacjonalizacji:

1. ujęcie dynamiczne = jako proces

2. ujęcie statyczne = instytucjonalne

3. ujęcie w zależności od sposobu postępowania (behawiorystyczne)

4. ujęcie mieszane

Internacjonalizacja jako proces charakteryzuje się fazowym układem form i ma to związek z tym, w jaki sposób przedsiębiorstwa podchodziły indywidualnie w różnych okresach historycznych (odnosi się także do państw).

Elementy internacjonalizacji w ujęciu procesowym:

1. Uczestnicy gospodarczych, kulturalnych lub politycznych wydarzeń.

2. Dobra podlegające wymianie.

3. Struktura rynku lub określone sytuacje na rynku.

4. Przedsiębiorstwo i jego organizacja.

Wpływ na internacjonalizację wynika z następujących przyczyn (czynniki rozwoju internacjonalizacji):

1. Z rozwoju komunikacji (szeroko rozumianej) - najważniejsza przyczyna

1. szybki rozwój technologiczny - dyfuzja i transfer technologiczny (w tym rozwój technologii komunikacji)

2. zmiany zachowań uczestników rynku - zmiany zachowań uczestników rynku - zarówno od strony popytu jak i podejścia przedsiębiorstw w podejściu do rynku (zmiana strategii, integracja pionowa i pozioma)

2. Pozostałe przyczyny

1. dążenie do usunięcia napięć gospodarczych, politycznych, militarnych i kulturalnych - sprzyja otwarciu gospodarki i kraju (np. poprzez stabilizację), gospodarka - przepisy gospodarcze i podatkowe, polityczne i militarne - zakaz prowadzenia negocjacji handlowych, embarga; kulturowe - religia, tradycja - np. nie produkuje się czegoś w danym kraju bo nie było tradycji (czy dobrym przykładem była by produkcja futer w tropikach?:)

2. zależności gospodarcze - dotychczasowe współdziałanie między przedsiębiorstwami z różnych krajów lub gospodarek krajów (współpracy Polski ze Wschodem - częściowo wynika z RWPG)

3. gospodarcza i polityczna integracja - np. UE (niepełna integracja polityczna, głównie gospodarcza - choć niektórzy się wyłamują) - unia monetarna i euro; NAFTA, ASEAN

4. międzynarodowe i ponadnarodowe układy

5. działalność organizacji międzynarodowych - OECD (siedziba Paryż, 29 państw) = UE, EFTA, Austalia i Nowa Zelandia, Japonia, Korea południowa, Turcja, NAFTA + Polska, Czechy i Węgry (grupa wyszehradzka); EFTA, NAFTA, WTO (World Trade Organisation), IMF, Bank Światowy, OPEC, ONZ

6. pojawiające się nowe zobowiązania i powiązania międzynarodowe - np. przyjęcie nowych członków do UE (przyjmowani i przyjmujący mają także zobowiązania)

7. tzw. mnożnikowe efekty politycznego i gospodarczego otwarcia - ciąg kolejnych zmiany - efekty gospodarcze, polityczne i społeczne (mnożnik kejnsowski w gospodarce otwartej - ile razy zwiększy się dochód narodowy przy otwarciu gospodarki)

8. inne czynniki wpływające na internacjonalizację np. turystyka (indywidualna i grupowa), edukacja (nauka języków, poznawanie świata)

Czynniki hamujące procesy internacjonalizacji = sfera protekcji (= ochrony własnego rynku):

1. neoprotekcjonizm - powrót do ochrony własnego rynku (stosowany zwykle przez kraje bogate np. Japonię),

2. narodowa polityka stabilizacji - specyficzny protekcjonizm stosowany przez kraje biedne, gdy nie stać je na pełne otwarcie (np. Polska na początku lat dziewięćdziesiątych),

3. działania samoograniczające - ograniczenie, zaniechanie eksportu z powodu braku środków, działania ograniczające wydobycie ropy (OPEC),

4. cła, podatki, bariery pozataryfowe (=kontyngenty, VERs, inne ograniczenia o charakterze prawnym, etc.),

5. bariery ograniczające możliwości międzynarodowego porozumienia się: obiektywne (możliwość transportowe - odległość) i subiektywne (różnice kulturowe, nieznajomość języków, etc.)

Charakterystyka internacjonalizacji polega na:

1. Zastosowanie określonych wskaźników, które powinny informować o intensywności internacjonalizacji w przedsiębiorstwie

2. Na charakterystyce internacjonalizacji jako stopnia samodzielności przedsiębiorstw w realizacji tej strategii

3. Analizie tejże internacjonalizacji jako zjawiska instytucjonalnego

Ad. I. Wskaźniki internacjonalizacji

• liczba obsługiwanych rynków zagranicznych - na ilu rynkach nasze przedsiębiorstwo prowadzi jakąkolwiek działalność

• udział wartości księgowej majątku, który jest zlokalizowany zagranicą w stosunku do całkowitego majątku przedsiębiorstwa

• udział obrotów zagranicą w całkowitych obrotach przedsiębiorstwa

• udział zysków z działalności zagranicą w stosunku do zysku całkowitego

• wskaźnik zaangażowania zagranicą przedsiębiorstwa w wymiarze ilościowym lub wartościowym (eksport, sprzedaż licencji, transfer technologii, franchising, filie zagraniczne przedsiębiorstwa, spółki córki)

• wskaźnik rozmiarów inwestycji bezpośrednich za granicą - w wymiarze absolutnym lub w stosunku do inwestycji ogółem przedsiębiorstwa

• wskaźnik udziału w rynkach zagranicznych (typowo marketingowy wskaźnik)

• liczba zatrudnionych zagranicą w globalnym zatrudnieniu przedsiębiorstwa

Uwaga: niektóre z tych wskaźników można przeliczać na 1 zatrudnionego w przedsiębiorstwie / w kraju

Przedsiębiorstwa niemieckie (zinternacjonalizowane) stosują następujące miary:

1. Obrót całkowity

2. Liczba krajów, w których przedsiębiorstwa niemieckie posiadały filie lub jakiekolwiek zakłady (produkcyjne)

3. Udział obrotów zagranicznych w obrotach ogółem przedsiębiorstwa (globalnych)

4. Udział produkcji zagranicznej w obrotach przedsiębiorstwa (w obrotach ogółem lub w obrotach zagranicznych)

5. Obroty zagraniczne w przeliczeniu na 1 zatrudnionego w kraju

6. Wartość produkcji osiągniętej w kraju przypadające na 1 zatrudnionego w kraju (wydajność pracy - do porównań z zagranicą)

Niemieckie przedsiębiorstwa są jednymi z najbardziej zinternacjonalizowanych (przynajmniej w UE):

• więcej niż 70% to duże przedsiębiorstwa

• 2 bieguny: duże obroty zagraniczne (typowo zinternacjonalizowane) i mniejsze przedsiębiorstwa z mniejszymi obrotami zagranicznymi w obrotach ogółem

• 85-90% charakteryzuje się bardzo wysoką wydajnością pracy

Ad. II. Charakterystyka internacjonalizacji za pomocą samodzielności realizacji tej strategii (proces w III typach strategii):

1. Strategia z innymi = styl partycypacyjny

Zwraca się tutaj uwagę na uczestnictwo z innymi w procesie internacjonalizacji - przejęcia, fuzje, joint-ventures, konsorcja, kooperacje; instytucjonalne zaangażowanie przedsiębiorstwa - tak żeby powstały nowe

2. Strategia przez innych = styl rynkowo-partnerski

Główna domena to eksport / import (bezpośredni lub pośredni), transfer licencji (aktywny / pasywny), transfer know-how, franchising

3. Strategia realizowana samodzielnie = styl transmisji funkcji internacjonalizacji (transfer funkcji)

Polityka rynkowa kraju z którego pochodzi przedsiębiorstwo:

• w skali makroekonomicznej (państwa) - stopień urynkowienia gospodarki (od rynkowej z elementami interwencjonizmu państwowego do pełnego interwencjonizmu)

• w samym przedsiębiorstwie (w skali mikroekonomicznej) w tym: wybór strategii, marketingowej i produktowej - zaopatrzenie i zbyt (żeby się długo utrzymać na rynku); w pewnym sensie interwencjonizm - odnosi się do rynków zagranicznych (samodzielna internacjonalizacja)

Ponadto znaczącą rolę odgrywa:

1. produkcja (najprościej: jak najwięcej produkować dobrych rzeczy)

2. czynnik lokalizacyjny - lokalizacja powinna być tak dobrana, aby był łatwy dostęp: z punktu widzenia kraju macierzystego, zaopatrzenia, kanałów dystrybucji (czyli infrastruktura i najwyższy stopień rozwoju regionalnego odgrywa największą rolę)

3. zorganizowanie przedsiębiorstwa (= forma organizacyjno-prawna, która w najlepszym stopniu będzie spełniać wymagania z punktu widzenia właścicieli i kraju goszczącego oraz administrowanie takim przedsiębiorstwem, czyli w praktyce jakie szczeble zarządzania są w kraju goszczącym)

4. inne funkcje przedsiębiorstwa:

• sposób finansowania takiej działalności

• zarządzanie personelem

• marketing

• a także uczestnictwo przedsiębiorstwa w programach rządowych kraju goszczącego

Behawiorystyczne podejście do internacjonalizacji - w jaki sposób ekonomiści i inni podchodzą do problemu (czy i jak przedsiębiorstwo eksportuje, czy pewien udział w obrotach ogółem mają obroty zagraniczne) - ile osób tyle definicji (co niektórzy kolekcjonują definicje - za 50 lat będą wychodzić książki pod tytułem: "Wszystkie definicje strategii / zarządzania / internacjonalizacji / przedsiębiorstwa międzynarodowego / kultury organizacyjnej" - niepotrzebne skreślić)

Motywy internacjonalizacji: - przyczyny, które powodują, że przedsiębiorstwo podejmuje działalność poza granicami kraju (nie było by problemu, ale jest ich tyle ile autorów, więc będą w oparciu o badania):

1. Otwarcie nowych rynków (wszelkie grupy - patrz komentarz poniżej)

2. Utrzymanie i rozszerzenie dotychczasowych rynków (wszystkie grupy)

3. Zapewnienie i kontrola sprzedaży za granicą

4. Polityczna stabilność kraju goszczącego

5. Stworzenie bazy eksportowej dla macierzystego kraju

6. Ominięcie barier handlowych

7. Oczekiwanie wyższej rentowności inwestycji

8. Kooperacja z przedsiębiorstwami kraju goszczącego

9. Niższe koszty płac

10. Zagwarantowanie zaopatrzenia w kraju goszczącym

11. Stworzenie miejsc pracy

12. Wzmocnienie gospodarczej niezależności kraju goszczącego

13. Oszczędności na kosztach transportu

14. Środki wspierające bezpośrednie inwestycje zagraniczne ze strony kraju goszczącego

15. Produkcja dla przedsiębiorstw w kraju macierzystym (re-import)

16. Wykorzystanie technologii, która została opracowana ze względu na specyficzne potrzeby kraju goszczącego

17. Przetwarzanie surowców miejscowych na potrzeby kraju goszczącego

18. Przemieszczanie produkcji, które jest uwarunkowane kursami walut (chodzi o zmiany relacji na rynku walutowym)

19. Kooperacja z dużymi przedsiębiorstwami kraju macierzystego, które również funkcjonują w kraju goszczącym

20. Niższe koszty surowców

21. Wspieranie zagranicznych inwestycji bezpośrednich przez kraj ich pochodzenia

22. Zapewnienie i rozszerzenie bazy surowcowej dla kraju macierzystego

23. Zapewnienie zaopatrzenia w energię

24. Wspieranie zagranicznych inwestycji bezpośrednich przez międzynarodowe instytucje

25. Pozostałe przyczyny (zastanowić się)

Na podstawie badań przedsiębiorstw - kolejność ze względu na zwrócenie uwagi na czynnik wymieniany - ok. 1000 przedsiębiorstw pogrupowane według: krajów wysoko rozwiniętych, krajów słabo rozwiniętych i krajów progowych (kraje średnio rozwinięte) oraz walorów kraju goszczącego.

Motywy internacjonalizacji można podzielić na (kolejność wg ważności):

1. Motywy rynkowe

2. Motywy kosztowe

3. Motywy zaopatrzeniowe

4. Motywy polityczne

Strategie internacjonalizacji przedsiębiorstw: to wzorce wyboru sposobu postępowania międzynarodowego przedsiębiorstw w jego międzynarodowym otoczeniu tworzy formułowaniu i dostosowywaniu jego relacji do tego otoczenia, kształtowanie pod tym kątem jego wewnętrznej struktury oraz wszelkich procesów. Przedsiębiorstwa zinternacjonalizowane w swojej działalności muszą podejmować decyzje, które można uznać za elementy strategii internacjonalizacji i wówczas te elementy będziemy nazywać strategiami cząstkowymi strategii internacjonalizacji.

Elementy strategii cząstkowych:

1. Określenie strategicznej orientacji przedsiębiorstwa - jest związane z:

1. podejmowaniem decyzji o nastawieniu działalności przedsiębiorstwa na rynek światowy = globalny

2. dostosowanie się do warunków otoczenia międzynarodowego, w tym do poszczególnych rynków zagranicznych (różnicowanie)

2. Wybór strategii rozwoju pozycji międzynarodowej przedsiębiorstwa między strategią wzrostu, konsolidacji, tworzenia pozycji rynkowej i wycofywania

3. Sformułowanie strategii wejścia na rynek - oznacza to wybór formy i podejścia zastosowanego przy wyborze formy działalności gospodarczej

4. Wybór między kooperacją z partnerem zagranicznym a samodzielnym prowadzeniem działalności (tzw. strategia własności)

5. Określenie strategii konkurencji - rodzaju posiadanej przewagi konkurencyjnej, jak również należy skupić uwagę na postępowaniu przedsiębiorstwa przy tworzeniu strategii przewagi i jej ochronie

6. Stwarzanie strategii funkcjonalnych - dostosowywanie się przedsiębiorstwa w ramach jego sfer funkcjonalnych (produkcja w tym technika i technologia, zasoby ludzkie, marketing, finanse, BiR, zaopatrzenie)

7. Rozwój strategii zarządzania - "zarządzanie otoczeniem politycznym" - polega to na próbie zmniejszenia ryzyka wynikającego z rządowych interwencji krajów goszczących, jak również kraju pochodzenia - odbywa się poprzez negocjacje oraz odmienne od dotychczasowego postępowanie

8. Tworzenie strategii koordynacji obejmującej m. in. kształtowanie struktur organizacyjnych, sieci informacyjnych, komunikacyjnych, obejmuje to również kierowanie i kontrolę międzynarodową przedsiębiorstwa w tym m. in. podział kompetencji między centralę i ich zdecentralizowane jednostki

Czynniki wpływające na strategię internacjonalizacji - każde decyzje dotyczące kształtowania odpowiednich strategii internacjonalizacji są podejmowane w wyniku strategicznego, wielostopniowego procesu planowania, wykazują się (decyzje) wysoką sytuacyjną zależnością od wielu czynników wpływających na te strategie.

Czynniki te można podzielić na:

1. Zewnętrzne

2. Uzależnione od cech przedsiębiorstwa - wewnętrzne

3. Uzależnione od przebiegu procesu formułowania strategii internacjonalizacji przedsiębiorstwa

Czynniki zewnętrzne w stosunku do przedsiębiorstwa ( I ):

1. narodowe - kraj pochodzenia i kraj goszczący

2. globalne - czynniki polityczne, prawne, technologiczne, społeczno-kulturowe i ekonomiczne

Czynniki wewnętrzne w stosunku do przedsiębiorstwa ( II ):

1. zmienne przedsiębiorstwa - cele przedsiębiorstwa, zasoby przedsiębiorstwa, przewagi konkurencyjne, wielkość przedsiębiorstwa, dywersyfikacja produktowo-rynkowa, cykl życia produktu

2. zmienne decyzje przedsiębiorstwa - wartości tzw. dystans psychologiczny (tzn. dystans w rozwoju gospodarczym nie istnieje w rzeczywistości, jest tylko w psychice ludzi - ludziom się wydaje, że są zapóźnieni), podstawowe sposoby strategicznego postępowania

Czynniki uzależnione od przebiegu procesu formułowania strategii internacjonalizacji przedsiębiorstwa ( III ):

Czynniki zewnętrzne ( I )

Sprzężenie zwrotne

Czynniki wewnętrzne ( II )

Zmienne wejściowe	Dotyczą otoczenia zewnętrznego lub wewnętrznego
Zmienne procesowe	Odnoszą się do: procesu poznawczego w przedsiębiorstwie, procesu postępowania włącznie z interakcjami, procesu dostosowawczego, procesu decyzyjnego Te 4 procesu odnoszą się do procesu formułowania strategii
Zmienne wyjściowe	Strategia internacjonalizacji
	Implementacja (=zastosowanie)
	Kryteria oceny wyniku strategii

Ć

Proces globalizacji - zdarzenia i działania toczące się w odległych miejscach i mające wpływ na inne odległe zdarzenia i miejsca (definicja prosta jak but, ale bardzo efektywna).

Cechy globalizacji:

1. Wielowymiarowość - globalizacja przebiega jednocześnie w kilku dziedzinach życia społecznego: polityce, kulturze, gospodarce

2. Złożoność i wielowątkowość - w każdym z wyżej wspomnianych obszarów występują subprocesy o zasięgu światowym

3. Integrowanie - scalanie się działalności międzynarodowej na różnych poziomach: gospodarek, gałęzi / rynków, przedsiębiorstw; także powiązania handlowe, umowne (kooperacyjne) czy inwestycyjno-produkcyjne

4. Międzynarodowa współzależność - ścisłe międzynarodowe powiązania powodują współzależność w skali globalnej

5. Związek z postępem nauki, techniki i organizacji - oprócz narzucającego się oczywiście rozwoju transportu i komunikacji, głównie chodzi o unowocześnianie produktów i sposobów ich wytwarzania - patrz innowacje

6. Kompresja czasu i przestrzeni - chodzi o dużą mobilność spowodowaną rozwojem transportu i możliwość porozumiewania się na odległość

7. Dialektyczny charakter - globalizacja postępuje dzięki ścieraniu się przeciwstawnych sił (teza i antyteza tworzy syntezę - dialektyka heglowska) jak np. internacjonalizacja i regionalizacja, integracja - dezintegracja, homogenizacja - dyferencjacja, etc. (szczyty IMF i WB i protesty przeciw nim etc., etc. :))

8. Wielopoziomość - gospodarka światowa stanowi najwyższy poziom na którym są agregowane i transformowane różne tendencję tworzące globalizację

Gospodarkę globalną cechuje:

1. Zakres (zasięg)

2. Intensywność (głębokość)

Czynniki kształtujące globalizację (przenikają się wzajemnie):

• Postęp techniczny - likwiduje bariery czasu i przestrzeni, wiedzy, technologii - transfer technologii, infrastruktura telekomunikacyjna, znoszenie różnic kulturowych

• Konkurencja międzynarodowa - kształtowanie popytu i podaży na rynkach, opłacalność wejścia na nowe rynki, standaryzacja i ujednolicenie (dobry argument przeciw globalizacji) - ujednolicenie zarobków, cen i preferencji klientów / konsumentów związany z rozwojem techniki i technologii

• Polityka ekonomiczna - integracja międzynarodowa, znoszenie barier handlowych, rozwój przez kontakty gospodarcze, coraz mniej integracji państwa w gospodarkę, pomoc dla krajów trzeciego świata (dyskutował bym z tym), swobodny przepływ kapitałów, ujednolicanie przepisów prawnych, nastawienie polityki na większą ochronę środowiska naturalnego (kolejna dyskusyjna rzecz), pomoc państwa przy wejściu przedsiębiorstw na rynki globalne

Ewolucja przedsiębiorstwa (z punktu widzenia jego umiędzynarodowaniania):

Przedsiębiorstwo krajowe

Przedsiębiorstwo eksportowe / międzynarodowe

Organizacja / przedsiębiorstwo wielonarodowe

Przedsiębiorstwo globalne

Przedsiębiorstwo krajowe:

• Prowadzi działalność operacyjną we własnym kraju

• Korzysta z krajowych dostawców i wyroby / usługi oferuje konsumentom krajowym

• Zbiera, przetwarza informacje dotyczące trendów, zasobów, środowiska biznesu, etc. na rynku krajowym

• Posiada określone plany i strategie rozwoju na kraj macierzysty

• Dzięki wysokiej elastyczności niweluje niekorzystne zmiany w otoczeniu (mowa tu o dobrze działającym przedsiębiorstwie)

Przedsiębiorstwo eksportowe / międzynarodowe:

• Sprzedaje produkty / usługi na rynkach zagranicznych osiągając przewagę konkurencyjną w skali krajowej / rozszerzenie rynków zbytu (np. efekty skali z większego rozmiaru działalności, doświadczenia zdobyte zagranicą, prestiż - świadczy o wysokiej jakości produktu i lepszej działalności przedsiębiorstwa)

• Prowadzi działalność korzystając z niezależnych przedstawicieli i dystrybutorów lub oddziałów, tworząc międzynarodową strukturę własnych oddziałów

• Organizuje zasoby i zarządza nimi z wykorzystaniem szans i możliwości jakie stwarza rynek zagraniczny

• Adoptuje się do zmian dzięki elastyczności we wdrażaniu i wycofywaniu się z rynków zagranicznych

• Całe przedsiębiorstwo (wszystkie oddziały, filie) są podporządkowane centrali w kraju macierzystym i przez nią zarządzane (w przedsiębiorstwie międzynarodowym istnieje pewna autonomia)

• Przedsiębiorstwo międzynarodowe prowadzi działalność produkcyjną zagranicą (ze względu na zasoby, których nie ma w kraju, eliminację kosztów transportu, ominięcie barier prawnych jak cła, podatki i kontyngenty, niższe koszty pracy, etc.)

Przedsiębiorstwo wielonarodowe:

• Decyzje dotyczące strategii, technologii oraz rozmieszczenia zasobów są podejmowane przez firmę macierzystą (centralę)

• Zagraniczne jednostki (filie, oddziały) decydują samodzielnie w sferze marketingu, sprzedaży, usług posprzedażowych oraz planów taktycznych podnoszących ich konkurencyjność (spowodowane to jest różnicami między rynkami, znajomością regionu - prawa, kultury, etc.)

• Posiada zagraniczne lub regionalne spółki lub oddziały prowadzące działalność operacyjną niezależnie od siebie działające i zazwyczaj komunikujące się jedynie z centralą

• Adaptuje pewne strategie i modele działania sprawdzone w kraju macierzystym do krajów, na których terytorium dokonuje ekspansji

• Rozwija multinarodowe alianse i tworzy tzw. joint - ventures

Przedsiębiorstwo globalne:

• Jest rozwinięciem przedsiębiorstwa wielonarodowego z tym, że dla przedsiębiorstwa globalnego granice państw nie stanowią bariery w działaniu. Decyzje podejmowane są tak, aby zapewnić dostarczenie produktów na najlepsze rynki, produkując po najniższych kosztach z wykorzystaniem niezbędnych zasobów bez względu na to, gdzie uzyskuje się fundusze technologie i materiały oraz jakich zatrudnia się ludzi

• Filie działające w różnych krajach wyspecjalizowane są w realizacji konkretnych funkcji, najczęściej realizowanych na potrzeby całego przedsiębiorstwa

• Lokalne oddziały tworzą zintegrowaną sieć (wzajemnie od siebie zależnych elementów) w której komponenty, produkty, zasoby i informacje (szczególnie ważny jest przepływ informacji) mogą swobodnie przepływać, a ludzie przemieszczać się.

Przedsiębiorstwo wielonarodowe

Przedsiębiorstwo globalne

struktura hierarchiczna z centralą na szczycie regionalna sprzedaż i marketing (ewentualnie dopasowanie produktu do regionu) różnice w produkcie są spowodowane czynnikami: prawne, kultowymi, językowymi czy ekonomicznymi

zintegrowana sieć (poszczególne części zależą od siebie) jeden produkt, marketing globalny

Za globalizacją przemawia:

Przeciw globalizacji przemawia:

+ transferowanie i realokacja zasobów i zdolności wytwórczych co ma pobudzać wzrost i efektywność gospodarczą + migracja kapitału do miejsc gdzie jest on efektywniej pomnażany - lepsza alokacja kapitału + wyrównywanie warunków działania - liberalizacja + integrowanie przedsiębiorstw, krajów i gospodarek + stymulowanie restrukturyzacji, aktywizowanie lokalnych zasobów i konkurencji + transmitowanie nowych metod, wzorców i różnorodnych przemian + szybszy transfer i rozwój nauki i techniki + możliwość światowego pokoju i rozwiązania problemów ekologicznych - chodzi o działania w skali globalnej - jednak jest to wyzwanie stawiane przed globalizacją (jedna rzecz tylko jest zastanawiająca - dlaczego wśród demonstrantów przeciwko globalizacji było tyle osób działających w organizacjach broniących praw człowieka) + otwartość na świat i poznawanie, przenikanie się kultur

pogłębianie się różnic w dochodach i poziomie rozwoju gospodarczego na świecie (Grupa Lizbońska w "Granicach konkurencji" i ujemny wzrost krajów słabo rozwiniętych - "World Development Report" Bank Światowy) - na globalizacji korzystają kraje najbogatsze - nie da się ukryć! wraz z zwiększaniem się powiązań na świecie i swobodnym przepływem kapitału wrasta możliwość kryzysu światowego i zasięg kryzysów globalnych (poważni finansiści zastanawiają się czy i jak można by uregulować tę kwestię - mam na myśli np. Soros'a czy z IMF) wielkość i zakres działania wielkich transnarodowych korporacji powoduje, że są one w stanie narzucać krajom słabo / słabiej rozwiniętym swoje warunki, kształtować ich politykę czy kursy walutowe niszczenie kultur i odrębności lokalnych i zastępowanie ich wystandaryzowaną, masową i komercyjną kulturą (tzw. macdonaldyzacja) łączy się ze standaryzacją produktu niszczenie środowiska naturalnego - przesuwanie technologii bardziej uciążliwych dla środowiska naturalnego do krajów słabiej rozwiniętych, łamanie podstawowych praw ekologii w gospodarce rolnej (to znacznie więcej niż BSE) i leśnej - jeden z podstawowych postulatów Greenpeace'u - na początku XX wieku ekonomista z Cambridge A.C. Pigou wyraźnie podkreślał, że wolny rynek nie radzi sobie z zanieczyszczeniem środowiska - od jego nazwiska obowiązuje na Zachodzie tzw. "zielony podatek" czyli "podatek Pigou" wykorzystywanie siły politycznej i ekonomicznej w celu wywierania presji na kraje słabsze dla realizacji interesów krajów silniejszych (np. "humanizm" USA jest selektywny - obejmuje Kuwejtczyków, ale Kurdów już nie!)

Podsumowując: globalizacja jak większość zjawisk społecznych jest zbyt skomplikowana, aby ocenić ją jednoznacznie, wydaje się być procesem nieuniknionym (chociaż podobno w naukach społecznych nie ma rzeczy nieuniknionych - wszystko zależy od ludzi) nie dostrzeganie wad globalizacji jest dowodem ignorancji, ale globalizacja nie jest wcieleniem / esencją wszelkiego zła. Najlepsze stwierdzenie odnośnie globalizacji znajduje się chyba w Human Development Report '99 (o słynnych State of the World już nie wspominając) - nadzieja / możliwość globalizacji, ale globalizacji która powinna być (podobnie jak wszystko inne) "z ludzką twarzą".

Orientacje strategiczne przedsiębiorstwa (w tym marketingowe):

1. Strategia etnocentryczna

• typowa dla wczesnych faz internacjonalizacji, przedsiębiorstwo wykorzystuje zagranicą przewagę uzyskaną na rynku krajowym; skupienie uwagi na rynku krajowym

2. Strategia policentryczna

• drugi etap internacjonalizacji, dostosowanie produktów przez przedsiębiorstwo do specyfiki / wymagań rynków lokalnych (McSchnützel, McBigos)

3. Strategia globalna (=geocentryczna)

• przedsiębiorstwo traktuje rynek światowy jako jednolity; jest możliwe dla dość prostych produktów (czytaj: McDonalds, Coca-Cola)

4. Strategia dualna (nie zawsze wymieniana)

• przedsiębiorstwo dąży do jednego, jednolitego produktu wraz ze standaryzacją i dostosowuje w ograniczonym zakresie do lokalnych różnic

5. Strategia modularna (= subglobalna; też zwykle pomijana)

• polega na opracowaniu standardowych = modułów i wykorzystywaniu ich w poszczególnych krajach / regionach / grupach produktów różnicując w zależności od specyfiki, czyli np. granie na tych samych emocjach w reklamie, jednak symbole emocji będą się różnić w różnych krajach i tu pojawia się zróżnicowanie

Marketing można podzielić na: międzynarodowy i globalny.

Marketing-mix:

1. produkt - warto wspomnieć, że produkty globalne mają też globalne marki

• proste rozszerzenie - jeden produkt dla wszystkich, 0 kosztów na BiR, promocję związaną ze specyfiką kraju

• adaptacja do lokalnych warunków i preferencji

• wynalezienie produktu - zarówno wstecz (oferowanie krajom słabo rozwiniętym tego od czego już kraje wysoko rozwinięte odeszły) jak i w przód

2. promocja - silnie zależy od uregulowań prawnych kraju na temat promocji i reklamy (także różne media dla krajów)

• wszędzie ten sam przekaz (pełna standaryzacja)

• wszędzie ten sam temat, ale dostosowany do kraju

• adaptacja zarówno tematu jak i sposobu promocji (pełna adaptacja)

3. cena - różnice w kosztach, cłach, prowizjach, etc.; stosowanie cen transferowych (wewnętrznych) obok zewnętrznych

• jednolite ceny

• ceny w oparciu o rynek (możliwości konsumentów)

• ceny oparte o koszty w danym kraju

4. dystrybucja

• kanał - centrala - do granicy - od granicy w kraju goszczącym - do końcowego użytkownika

• franchising

Fazy i strategie ekspansji przedsiębiorstw na rynku światowym:

Wyszczególnienie	Sprzedaż na rynku krajowym	Eksport	Sprzedaż na rynkach zagranicznych	Sprzedaż na rynku ponadregionalnym	Sprzedaż na rynku globalnym
Fazy rozwoju	Działanie na rynku wewnętrznym	Rozwój eksportu	Tworzenie filii w innych krajach	Koordynacja działalności w skali ponad regionalnej	Centralizacja działalności w skali rynku światowego (jak to się ma do sieci powiązań?)
Strategia	Działania na rynku wewnętrznym	Marketing w handlu zagranicznym	Marketing międzynarodowy (wielonarodowy lokalny)	Marketing subglobalny (modularny)	Marketing globalny (monolityczny)

Podziękowania dla wszystkich, który udostępnili mi notatki / materiały - BIG THANX !!!

Copyright by S.G.Pawka 2001r.

http://sgpawka.republika.pl

Pozdrowienia dla demonstrantów pobitych przez policję (z wyjątkiem zadymiarzy) w Davos, Pragi, Waszyngtonu, Seattle, Neapolu i Quebec'u !

2

---