MSG

WYKŁAD 2 27-10-2008

TEORIE POKLASYCZNE

Model Marshalla - teoria neoklasyczna.

• Do pełnego wyjaśnienia opisywanego zjawiska oraz w celu odejścia od rozpatrywania wymiany tylko dwóch towarów wprowadził pojęcie „reprezentatywnych koszyków towarów”, które są przedmiotem wymiany między krajami.

- nurt szkoły neoklasycznej

- nurt matematycznej szkoły równowagi ogólnej

Jako ilustrację swoich wywodów zaproponował on wykresy, w których najważniejsze są

„zwrotne” krzywe popytu i podaży.

Przez zwrotną rozumiał on krzywą popytu kraju A na „reprezentatywny koszyk towarów

kraju B”, przy czym krzywa ta jest również krzywą podaży koszyka towarów w kraju B.

Model Marshalla - wykres, krzywe zaoferowania.

• Pojęcie elastyczności wymiany A. Marshall wyprowadził ze zmodyfikowanej wersji klasycznej koncepcji kosztów realnych, uwzględniając zarówno koszty pracy, jak i koszty kapitału.

• W teorii tej koszty realne są ujmowane w kategoriach subiektywnych, zgodnie z teorią wartości opartą na użyteczności krańcowej.

• Realne koszty pracy są pojmowane jako przykrość pracy tj. konieczność wyrzeczenia się przez robotnika czasu wolnego, a realne koszty kapitału jako abstynencja tj. konieczność wyrzeczenia się części konsumpcji bieżącej dla zaoszczędzenia środków na akumulację i zwiększenie skali działalności gospodarczej i konsumpcyjnej w przyszłości.

Teoria kosztów alternatywnych i zastosowanie krzywych obojętności (pareto, Ohlin, Leontief)

• (Ohlin) Obfitość zasobu oznacz bowiem, że jego cena jest relatywnie niska.

• Przy danym popycie kraje powinny eksportować towary produkowane przy użyciu obfitych (tzn. tanich) zasobów.

• Przedmiotem importu będą natomiast dobra do produkcji których dany kraj musiałby zużywać rzadko występujące (a więc drogie) w tym kraju zasoby.

• Zgodnie z teorią Bertila Ohlina, kraje bogate w kapitał powinny się specjalizować w produkcji dóbr kapitałochłonnych, a kraje w których obfita jest praca - wytwarzać towary pracochłonne.

• Zgodnie z teorią obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować produkty, których wytwarzanie wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji, a jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania czynników względnie mało obfitych.

• Stosowanie tej zasady przynosi zawsze korzyści, choć ich skala może być różna.

• Paradoks Leontief'a:
  Tłumaczono następująco: to prawda, że jednostka pracy w USA kosztuje najdrożej na świecie, jednak różnica w wydajności pracy jest jeszcze większa, co sprawia, że praca jest względnie tania. Poza tym o wydajności pracy w Stanach Zjednoczonych przesądza praca nie robotników fabrycznych, lecz naukowców, inżynierów i menedżerów. Zasoby pracy kwalifikowanej są zaś tam wyjątkowo obfite w porównaniu z resztą świata.

Twierdzenie Heckschera - Ohlina - Samuelsona (teoria HOS)

• Jeżeli bowiem kraj specjalizuje się w eksportowej produkcji dóbr, do których zużywa czynniki w danym kraju obfite, to zwiększa się popyt na te czynniki i ich cena w kraju będzie rosła.

• Jednocześnie, jeśli kraj zacznie się wycofywać z produkcji dóbr opartych na czynnikach w danym kraju rzadkich, to będzie się zmniejszać popyt na te czynniki, ich cena zacznie spadać.

• Rozwój wolnorynkowej wymiany handlowej prowadzi zatem do zmniejszania się różnic cen nie tylko tych samych towarów, ale i czynników produkcji, mimo braku ich pełnej przenośności.

Efekt (twierdzenie) Stolpera & Samuelsona

• Twierdzenie to jest następujące: „uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji, polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz do spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego.

Teorie alternatywne

• Teorie neotechnologiczne - tak samo jak teorie neoczynnikowe, powstały w wyniku dalszych badań związanych z próbą wyjaśnienia licznych kwestii wynikających z paradoksu Leontief'a.

• Teorie te jednak w znacznym stopniu różnią się od dotychczas przedstawianych rozważań.

• Za główny element wpływający na kształt, charakter i kierunki wymiany międzynarodowej, uważa się w nich zmianę technologii - postęp techniczny.

• Zerwanie z założeniem o darmowości informacji.

• Teoria luki technologicznej - zakłada, że na kształt, charakter i kierunki w międzynarodowej wymianie towarowej maja wpływ występujące pomiędzy poszczególnymi krajami różnice w poziomie rozwoju technologicznego w danej dziedzinie.

• Różnice te wynikają z istniejącej między państwami luki technologicznej - stąd nazwa teorii.

• Wyraża się ona w występowaniu opóźnień w wykorzystaniu przez naśladowców (imitatorów) nowych technologii opracowanych przez twórców (innowatorów).

• O kierunkach i kształcie wymiany decydują czasowe różnice w opanowaniu określonych technologii przez poszczególne państwa

• Współcześnie przepływ ten występuje między krajami o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego.

• 2 kluczowa teoria neotechnologiczna - Teoria życia produktu

-Sformułowana przez R. Vernona w 1966.

• Odnosi się ona zwłaszcza do innowacji produktowych, podczas gdy Posnerowski model luki technologicznej dotyczył wszystkich innowacji, zatem łącznie z innowacjami w obszarze techniki w procesach produkcyjnych.

• W teorii cyklu życia produktu handel międzynarodowy zależy od zmian, opartych na dyfuzji możliwości produkcyjnych, następujących w specjalizacji różnych krajów w wytwarzaniu określonego dobra.

• W trakcie swego życia każdy produkt przechodzi przez kilka faz. Zazwyczaj wyróżnia się tu 3 fazy:
  - wprowadzenie
  - wzrost
  - standaryzacja

• Niekiedy można się spotkać z większa liczbą faz, jeśli uwzględni się dodatkowo fazy:
  - początkową badań i rozwoju
  - końcową - schyłkową (rynkowej śmierci produktu)

• W ostatniej fazie kraje który były innowatorami stają się importerami (np. FIAT)

• Teorie podażowo - popytowe (druga grupa teorii alternatywnych)

Teoria podobieństwa preferencji - zwana inaczej teorią nakładającego się popytu, bądź ujednoliconej struktury popytu, została sformułowana i ogłoszona w 1961 r. przez szwedzkiego ekonomistę S.B. Lindena.

• Podstawę rozważań w modelu podobieństwa preferencji stanowią dwa założenia:
  zgodnie z pierwszym dany kraj będzie eksportował te towary na które istnieje zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym.

• Teoria zróżnicowania produktów - opracowana przez M. Armington

• Wśród elementów różnicujących dobra najczęściej wymienia się: kraj pochodzenia, jakość, wygląd, styl, parametry techniczno-użytkowe, koszt wytworzenia.

• Różnicowanie wynika też z odmiennych strategii samych przedsiębiorstw w warunkach konkurencji monopolistycznej, w których właśnie poprzez „odróżnienie” próbuje się skłonić konsumentów do wyboru produktów danej firmy, nie zaś proponowanych przez rywali. Temu zresztą służą odpowiednio prowadzone działania marketingowe.

• Teoria handlu wewnątrzgałęziowego - handel ten odbywa się, gdy dany kraj jest jednocześnie eksporterem i importerem towarów z tej samej gałęzi, takich samych lub będących bliskimi substytutami.

• W modelu handlu wewnątrzgałęziowego podstawa wymiany jest związana z trzema czynnikami:
  - zróżnicowaniem dóbr
  - korzyściami skali
  - konkurencją niedoskonałą

• Drugą istotną podstawą handlu wewnątrzgałęziowego są korzyści skali będące efektem specjalizacji, a zatem koncentracji na wytwarzaniu wyłącznie określonych dóbr lub usług.

• Korzyści skali mogą mieć charakter:
  - zewnętrzny
  - wewnętrzny
  - statyczny
  - dynamiczny

• Główne przyczyny stałego wzrostu znaczenia handlu wewnątrzgałęziowego:

• zbliżanie się do siebie wielu państw pod względem stopnia rozwoju gospodarczego (szczególnie jeśli uwzględni się parytet siły nabywczej)

• wynikające z tego stopniowo postępujące ujednolicenie gustów nabywców w różnych krajach, prowadzące do nakładania się popytu.

• liberalizację w gospodarce światowej

• strategie firm w liberalizującej się gospodarce

Wykład 2

- 2 -