EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTW ŻYWNOŚCIOWYCH

Wykład 1

Baza przemysłu spożywczego:

podstawą bazy przemysłu spożywczego jest rolnictwo Główne cechy polskiego rolnictwa:

• duże rozdrobnienie - średnia wielkość gospodarstw - 7,8 ha użytków rolnych

• ponad połowa gospodarstw produkuje wyłącznie na potrzeby własne

• w gospodarstwach małych stosuje się tradycyjne metody (niskie nawożenie mineralne i zużycie chemicznych środków ochrony roślin oraz pasz przemysłowych w żywieniu zwierząt)

Zasoby ziemi rolniczej:

• powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi 18,7 mln. ha, stanowiąc 59,7% ogólnej powierzchni kraju

• głównym właścicielem gruntów ornych jest sektor prywatny, do którego należy 17,9 mln. ha

Tabela: Udział i miejsce polskiego rolnictwa w świecie i w UE - 27:

Produkcja	Udział w %		Miejsce
		w świecie	w UE	w świecie	w UE
Pszenica	1,2	5,6	18	5
Żyto	19,8	40,1	3	2
Ziemniaki	2,9	15,8	7	2
Buraki cukrowe	4,5	9,7	7	3
Rzepak	3,4	10,3	7	4
Jabłka	3,6	20,2	4	1
Mięso	1,3	8,3	14	5
Mleko krowie	2,2	8,1	11	4
POGŁOWIE
- bydła	0,4	6,2	45	7
- trzody chlewnej	1,9	11,8	7	3

Problemy rozwoju rolnictwa w Polsce:

• nadmiar siły roboczej zaangażowanej w produkcji rolnej

• niski poziom wykształcenia

• zbyt mała wielkość gospodarstw rolnych

• niski stopień specjalizacji gospodarstw rolnych

• zróżnicowanie regionalne rozwoju rolnictwa

• brak powiązań między producentami

KLASTRY - grupa producentów bądź firm, które ze sobą z jednej strony współpracują a z drugiej konkurują, ponadto współpracują z podmiotami otoczenia biznesu (odpowiadają za tworzenie wiedzy, inwestycje; są to ośrodki naukowo - badawcze, instytucje samorządowe, które tworzą klimat do rozwoju przedsiębiorczości)

• niedostatek kapitału

• trudna sytuacja dochodowa rodzin rolniczych

• gorsze warunki przyrodnicze do prowadzenia produkcji rolnej niż w innych krajach europejskich

Wskaźnik wsparcia rolnictwa PSE w Polsce i UE w latach 1999 - 2003:

Rok	Polska	UE
1999	22	39
2000	14	32
2001	14	33
2002	13	34
2003	8	36

• systemy melioracyjne

• niedostateczny stan wyposażenia gospodarstw w odpowiedni sprzęt i urządzenia zapewniające minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania produkcji rolniczej na środowisko

Wykład 2

Przemysł spożywczy w Polsce składa się z:

• produkcji artykułów spożywczych i napojów

• produkcji wyrobów tytoniowych

Przemysł spożywczy stanowi ok. 1/5 sprzedaży całego polskiego przemysłu i zatrudnia prawie 17% pracujących w przemyśle ogółem:

• ponad 33 tys. podmiotów deklaruje działalność w zakresie przetwórstwa rolno - spożywczego

• w przemyśle spożywczym dominują przedsiębiorstwa średnie (1,2 tys. w 2004r.) i małe; duże stanowią ok. 1498 firm

• w Polsce przemysł spożywczy jest głównie prywatny Struktura przedmiotowa przedsiębiorstw przemysłu spożywczego:

• 44 to przedsiębiorstwa państwowe

• 7086 - spółki handlowe, w tym 32 spółki jednoosobowe Skarbu Państwa, 5124 - z wyłącznym kapitałem prywatnym krajowym, 1613 - z udziałem kapitału zagranicznego

• 503 - to spółdzielnie

• 19278 - jednostki prowadzone przez osoby fizyczne

Eksport i import - struktura wg rynków zbytu:

Państwa	Eksport [%]	Import [%]
UE - 27	80,6	67,5
WNP	8,6	2,8
EFTA	0,1	4,3
NAFTA	2,4	2,0
MERCOSUR	0	7,6
Pozostałe	7,3	15,9

Struktura produktowa eksportu i importu:

Produkt	Eksport	Import
Zwierzęta żywe	2,6	1,5
Produkty mleczne, jaja, miód	12,2	3,5
Zboża, nasiona oleiste i ich przetwory	11,1	13,4
Piwo, wino, napoje alkoholowe	1,6	3,9
Pozostałe	5,4	3,8
Mięso, podroby jadalne, przetwory mięsne	17,0	7,2
Warzywa i owoce	20,2	21,3
Kakao, kawa, herbata, przyprawy	5,2	7,8
Pasze	2,2	8,6
Ryby	6,8	8,9
Cukier i wyroby cukiernicze	3,3	2,5
Napoje bezalkoholowe	1,5	1,3
Tytoń i papierosy	7,3	7,2

Specyficzne cechy przemysłu spożywczego w Polsce:

1. nietrwałość surowców rolnych i ich duża podatność na psucie

2. rozproszenie przemysłu spożywczego

3. terytorialne rozmieszczenie przemysłu spożywczego

4. sezonowość produkcji

Ad. 1: Nietrwałość surowców rolnych i ich podatność na psucie:

• oznacza ich dużą podatność na zepsucie w procesie magazynowania, transportu i przechowywania

• surowce rolne występują w dużych ilościach stąd ich zagospodarowanie napotyka następujące niezgodności:

• niezgodność między czasem produkcji a czasem konsumpcji wyrobów spożywczych

• niezgodność między miejscem produkcji a miejscem konsumpcji Nietrwałość surowców rolnych powoduje, że:

• istnieje uzasadnione dążenie do natychmiastowego przerobu i utrwalania surowców rolnych

• istnieją ograniczone możliwości koncentracji produkcji w przemyśle spożywczym

• w związku z koniecznością natychmiastowego przerobu oraz sezonowością produkcji; zakłady przetwórcze powinny posiadać zdolności produkcyjne dostosowane do szczytowych dostaw

Ad. 2: Rozproszenie przemysłu spożywczego:

• polega na istnieniu dużej liczby małych zakładów przetwórczych

• ze względu na istnienie ekonomicznego prawa koncentracji produkcji istnieje tendencja do koncentracji przemysłu spożywczego

• w każdej branży wyłoniła się grupa firm dużych i średnich:

Jest to grupa producentów, którzy:

• rozwinęli ofertę towarową i dostosowali ją do wymagań i preferencji odbiorców

• podnieśli stan i nowoczesność wyposażenia technicznego, technologicznego i infrastruktury technicznej

• wykazali zdolność egzekwowania od dostawców surowca i półfabrykatów jakości zgodnej z normami i standardami UE

• stosują lub wdrażają systemy zarządzania jakością

• są zdolni do osiągnięcia wysokiej jakości pracy i przestrzegania reżimów technologicznych

• dokonali głębokiej restrukturyzacji swojej działalności i wykorzystywanych zasobów czynników wytwórczych

Ad. 3: Terytorialne rozmieszczenie przemysłu spożywczego:

Lokalizacja zakładów przemysłu spożywczego uzależniona jest od:

• bliskości istnienia bazy surowcowej

• kosztów transportu

• dostępu do wody

• zasobów siły roboczej

• bliskości rynków zbytu Z punktu widzenia teorii lokalizacji ogólnej wyróżnia się 3 grupy branż przemysłu spożywczego:

• grupa I - przemysły przetwarzające surowce łatwo się psujące i trudne do przewozu ze względu na wagę i objętość - orientacja surowcowa

• grupa II - branże przemysłu spożywczego silnie związane z ośrodkami konsumpcji - orientacja konsumpcyjna

• grupa III - pozostałe przemysły, głównie produkujące wyroby droższe Ad. 4: Sezonowość produkcji:

• wahania sezonowe są to wahania występujące i powtarzające się w ramach kolejnych okresów; wynikają one z czynników przyrodniczych (klimatycznych)

Skutki sezonowości:

• nadmierne przeciążenie zakładów przetwórczych w okresach szczytu skupu surowców

• sezonowe zapotrzebowanie na pracowników

• sezonowość w transporcie, zaopatrzeniu Mierniki sezonowości produkcji:

• przeciętne odchylenie względne „V”

V = [∑ (X_i - 1/12X_r)] / 100

Gdzie:

X_i - udział wartości kolejnych miesięcy w stosunku do wielkości rocznej

X_r - wielkość wartości rocznej, przyjęta za 100%

V - określa ile procent od średniej miesięcznej przyjętej za 100% odchyla się przeciętnie każdy m-c w danym roku; im wyższa wartość tym większa sezonowość i odwrotnie

• względna amplituda wahań „W”

W = X_max / X_min

Gdzie:

X_max - wielkość danego zjawiska w okresie szczytowym

X_min - wielkość danego zjawiska w okresie najniższym

Znaczenie przemysłu spożywczego:

• Polska jest dużym potencjalnym rynkiem zbytu dla produkowanej u nas żywności

• W strukturze wydatkowania dochodów Polaków produkty żywnościowe mają nadal większy udział niż w krajach UE

• Polskie produkty rolne oraz wyroby przemysłu spożywczego stanowią ważną pozycję w polskim handlu zagranicznym

Wykład 3

Logistyka w przedsiębiorstwie:

Logistyka jest to proces planowania, realizacji i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu widzenia konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta.

Działania logistyczne mogą obejmować:

1. Obsługę klienta - zdolność systemu logistycznego do zaspokajania potrzeb klientów pod względem czasu, niezawodności, komunikacji i wygody. Czas w logistyce to przede wszystkim tzw. czas realizacji zamówienia, jego przekazanie dostawcy, realizacja zamówienia, przygotowanie wysyłki i dostaw zamawianej partii.

Niezawodność - stały lub zgodny z oczekiwaniami czas cyklu dostawy, jej bezpieczeństwo i prawidłowość wykonania.

Komunikowanie się jest dwustronnym dialogiem między kupującym i sprzedającym, który pozwala kontrolować proces realizacji zamówienia.

Wygoda jest elementem obsługi klienta wymagającym zróżnicowanej polityki przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwa cenione za wysoki poziom obsługi klientów:

• rozwijają się o 8% szybciej

• oferują swoje produkty po cenach wyższych o 7%

• osiągają do 12 razy wyższą rentowność w stosunku do konkurentów nie przywiązujących wagi do wysokiego poziomu obsługi klientów

Mając na uwadze znaczenie obsługi klienta w procesie logistycznym można powiedzieć, że celem logistyki jest dostarczenie:

• właściwemu klientowi

• właściwych produktów

• we właściwej ilości

• we właściwej kondycji

• do właściwego miejsca

• we właściwym czasie

• po właściwych kosztach

• Prognozowanie popytu - obejmuje ustalenie ilości produktów i towarzyszącego mu serwisu, które będą zapotrzebowane przez klientów w danym okresie w przyszłości.

Potrzeba dokładnego rozeznania jakie będzie zapotrzebowanie na produkty jest ważna z punktu widzenia wszystkich pionów w organizacji, a szczególnie: marketingu, produkcji i logistyki.

3. Przepływ informacji musi mieć miejsce między:

• przedsiębiorstwem a dostawcami i odbiorcami

• głównymi pionami przedsiębiorstwa - produkcji, marketingu, logistyki, finansów i księgowości

• różnymi strefami działań logistycznych, np. obsługi klientów, transportem, składowaniem i realizacją obsługi zamówienia itp.

• Różnymi częściami składowymi każdej ze sfer działań logistycznych

System informacji jest centralnym ogniwem koordynującym system logistyczny.

4. Kontrola zapasów - prowadzona w celu zapewnienia odpowiedniej ilości surowców i materiałów potrzebnych do utrzymywania ciągłości produkcji wyrobów gotowych do zaspokajania potrzeb klientów.

5. Realizowanie zamówień - proces od momentu złożenia do momentu realizacji zamówienia.

6. Lokalizacja zakładów produkcyjnych i skupu - wpływa bezpośrednio na koszty transportu, poziomu obsługi klientów i zapasów.

7. Czynności transportowe - decyzje w tym zakresie obejmują:

• wybór gałęzi transportu

• wybór przewoźnika

• wybór drogi przewozu

• wybór typu make or buy (produkować, czy kupować)

• Składowanie - decyzje w tym zakresie dotyczą - liczby, wielkości i lokalizacji magazynów, ich wewnętrznego rozplanowania i urządzenia, własności składów (budować własne, czy wynajmować), a także systemów bezpieczeństwa i ochrony składów, szkolenia personelu.

Główne podsystemy logistyczne:

• logistyka zaopatrzenia - obejmuje przepływ dóbr fizycznych, surowców od dostawców z rynku zaopatrzeniowego do przedsiębiorstwa do magazynu zaopatrzenia albo bezpośrednio do produkcji

• logistyka produkcji - obejmuje przepływ surowców, półfabrykatów, materiałów z magazynów zaopatrzenia (bezpośrednio od dostawców) poprzez kolejne ogniwa procesu produkcji, aż do magazynu zbytu lub bezpośrednio do klienta.

• logistyka dystrybucji - obejmuje ruch wyrobów gotowych z magazynu do ostatecznego nabywcy (bezpośrednio lub przez pośrednie ogniwa dystrybucji)

Przyczyny rozwoju logistyki w gospodarce i jej wykorzystania w przedsiębiorstwach:

• wzrost wymagań klientów co do poziomu obsługi

• poszukiwanie nowych źródeł przewagi konkurencyjnej

• nasilenie konkurencji

• procesy globalizacji gospodarki

Koncepcje zarządzania związane z logistyką:

1. „just in time” - „dokładnie na czas” - jest systemem wytwarzania i dostarczania towarów i usług w momencie, gdy są one potrzebne, przy zastosowaniu minimalnego poziomu zapasów. System ten dąży do eliminacji nieefektywności, nieproduktywności i wszelkich przejawów marnotrawstwa.

Cechy:

• najwyższa jakość i zerowy poziom defektów

• elastyczność obsługi klientów i krótki czas realizacji zamówienia

• korzystanie z usług transportowych o niezawodnym poziomie obsługi

• partnerskie stosunki

• niewielka liczba stałych dostawców

• otwartość, wymiana informacji i wspólne rozwiązywanie problemów

• skupienie uwagi na odbiorcy

• „lean management” - „odchudzone zarządzanie” - polega na przyspieszeniu strumienia przepływu materiałów, redukcji zbędnych funkcji przechodzenia do tzw. „szczupłego” przedsiębiorstwa.

Dzięki koncepcji wzrasta produktywność zasobów, ulegają redukcji koszty i osiągana jest maksymalizacja zysku w długim horyzoncie czasowym. Stosunki z dostawcami i klientami są partnerskie. Przedsiębiorstwa skupiają się na podstawowej działalności, a wykonawstwo zadań uzupełniających przekazują na zewnątrz w ramach outsourcingu.

3. Reenginering - mówimy o nim w czasie, gdy zarząd przedsiębiorstwa w sposób przemyślany od podstaw przebudowuje procesy działalności po to, aby osiągnąć istotną poprawą w krytycznych, podstawowych miarach sprawności: koszt, jakość, poziom i szybkość obsługi.

Wykład 4

Analiza rynku produktów żywnościowych:

Pojęcie konsumpcji - pochodzi od łacińskiego słowa „ consumptio” i oznacza spożywanie, używanie, niszczenie dóbr, a spożycie uznawane jest za termin typowo polski.

Konsumpcja w ogólny, ujęciu to wszelkie zaspokajanie potrzeb ludzkich.

Konsumpcja w 3 ujęciach:

1. jako akt społeczny - akt zaspakajania konkretnej potrzeby; jest to akt krótkotrwały

2. jako proces społeczny - zachowanie konsumenta jako jednostki, która uświadamia sobie potrzebę, rozpoznaje sposoby jej zaspokojenia, ocenia je i podejmuje decyzje

3. jako faza reprodukcji społecznej - w ujęciu makroekonomicznym - jest ostatnim etapem procesu reprodukcji

Sfery konsumpcji:

• potrzeby ludzkie

• środki zaspakajania potrzeb (przedmiot konsumpcji - żywność, odzież, dobra kulturalne)

• sposoby zaspakajania potrzeb (zachowania konsumpcyjne - to jak zachowuje się klient na rynku)

• efekty (skutki) zaspakajania potrzeb:

• bezpośrednie (głód - jedzenie)

• pośrednie (pozytywne i negatywne)

Klasyfikacja konsumpcji:

1. wg kryterium przedmiotu konsumpcji, tj. tego co kupujemy:

1. konsumpcja dóbr materialnych:

• konsumpcja żywności

• konsumpcja artykułów przemysłowych

2. konsumpcja usług:

• usług materialnych (usługi transportowe, handlowe, fryzjerskie itp.)

• usługi niematerialne (usługi oświatowe, usługi lecznicze)

• wg podmiotu konsumpcji, tj. kto konsumuje:

1. konsumpcja indywidualna (osobista)

2. konsumpcja zbiorowa:

• gospodarstwa domowego

• grupowa

• ogólnospołeczna

• wg źródła finansowania konsumpcji - kto finansuje konsumpcje:

1. prywatna

2. publiczna

• wg źródła pochodzenia przedmiotu konsumpcji:

1. konsumpcja rynkowa (towarowa)

2. konsumpcja naturalna (dobra, które zostały wykonane przez samego konsumenta)

3. konsumpcja społeczna (dobra finansowane z budżetu państwa, gminy itp., a dostęp do nich mają uprzywilejowane osoby)

Determinanty konsumpcji:

1. Gospodarstwa domowego:

• czynniki biologiczne (fizjologiczne) i ekologiczne

• czynniki ekonomiczne (dochody, ceny)

• czynniki społeczne (skład gospodarstwa domowego)

• czynniki kulturowe

2. Społeczeństwa:

• poziom i tempo rozwoju gospodarczego mierzony PKB

• procesy demograficzne i społeczne

• oddziaływanie państwa:

• polityka dochodowa

• polityka społeczna ze szczególnym uwzględnieniem polityki kulturalnej, oświatowej i socjalno - zdrowotnej

Wykład 5

Funkcje konsumpcji:

To rola jaką pełni konsumpcja w życiu gospodarczym i społecznym.

Istnieją 2 grupy funkcji konsumpcji:

1. funkcja o charakterze gospodarczym - konsumpcja wpływa na sferę gospodarczą w dwojaki sposób:

• przez swoje właściwości reprodukcyjne (efekt reprodukcyjny) konsumpcja - energia - produkcja - konsumpcja itd.

• poprzez właściwości motywacyjne (efekt motywacyjny) chcąc nabyć coraz więcej dóbr, coraz więcej pracujemy (bardziej aktywni gospodarczo)

2. funkcje o charakterze społeczno - kulturalnym:

• zapewnienie człowiekowi długiego życia w dobrym zdrowiu i samopoczuciu

• powiększenie zasobów wiedzy i kwalifikacji, czyli kształtowanie systemu wartości i osobowości człowieka

- zwiększenie przestrzennej, zawodowej i społecznej ruchliwości człowieka

Badanie konsumpcji - metody badań:

Źródła informacji o konsumpcji:

• źródła pierwotne

• źródła wtórne:

1. wyczerpujące:

• sprawozdawczość instytucji handlowych

• sprawozdawczość z zakresu konsumpcji społecznej

• statystyka dochodu narodowego

• statystyka demograficzna

• narodowe spisy powszechne

• bilanse materiałowe i towarowe dotyczące rynku

• niewyczerpujące:

• panele:

stałe

okresowe

pocztowe

telefoniczne

• ankiety:

prasowe

opakowaniowe

komputerowe

ogólne

audytoryjne

bezpośrednie

telefoniczne

radiowe

telewizyjne

• wywiady:

niestandaryzowane

standaryzowane

• testy:

skojarzeń swobodnych

skojarzeń kontrolowanych

uzupełnień: zdań lub krótkich opowiadań

rysunkowe

obrazkowe

• obserwacje

• degustacje

• eksperymenty

Mierniki konsumpcji:

• ilościowe

• wartościowe

• przeliczeniowe - służą do oceny poziomu i struktury żywności

• struktury

• wzorcowe - służą głównie do badania poziomu i struktury konsumpcji

• agregatowe - charakteryzują poziom życia ludności

• dynamiki

Pojęcie minimum socjalnego - wskaźnik społeczny mierzący koszty utrzymania gospodarstw domowych.

Model ten uwzględnia zalecenia nauki (wyżywienie, higiena osobista, mieszkanie), uznawane normy obyczajowe i społeczne (ubranie, rekreacja i kultura) oraz obowiązujące regulacje (oświata, ochrona zdrowia).

Zaspakajanie potrzeb na poziomie minimum socjalnego nie oznacza ubóstwa, ale dostateczne, skromne warunki życia adekwatne do przeciętnego poziomu życia w kraju.

Zaspakajanie potrzeb na poziomie niższym niż minimum socjalne oznacza zerwanie więzi społecznych.

Wykład 6

Pojęcie gospodarki finansowej:

Gospodarka finansowa państwa to czynności polegające na racjonalnym uruchomieniu strumieni pieniężnych oraz ich osiąganiu, czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „unieruchomieniem” pewnego, większego lub mniejszego zasobu pieniężnego.

Gospodarka finansowa obejmuje:

1. czynności poprzedzające ruch pieniądza ( prognozowanie i planowanie)

2. rzeczywistą realizację operacji pieniężnych:

• pozyskiwanie kapitału własnego i obcego

• wydatkowanie środków pieniężnych

3. zapis realizowanych operacji finansowych oraz ich analizę

Pojęcie finansów przedsiębiorstwa - zjawisko ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy.

Celem zarządzania finansami jest:

• pozyskiwanie źródeł finansowania działalności firmy (kapitałowa)

• lokowanie ich w sposób umożliwiający maksymalizację korzyści dla udziałowców (właścicieli firmy, którzy ulokowali w niej swoje kapitały w sposób trwały)

Pojęcie kapitału:

Kapitałem określa się źródła finansowego pochodzenia majątku podmiotów gospodarczych, a więc majątku trwałego i obrotowego.

Formy organizacji kapitału:

1. w spółkach skarbu państwa:

• fundusz założycielski - zasilany przez środki pieniężne pochodzące z budżetu państwa (właścicieli firmy)

• fundusz przedsiębiorstwa - zasilany ze środków finansowych pochodzących z wypracowanego przez to przedsiębiorstwo zysków

2. w spółdzielniach:

• fundusz udziałowy -zasilany ze środków wpłacanych przez udziałowców

• fundusz zasobowy - tworzony z zysku spółdzielni

3. w spółce cywilnej oraz w spółkach osobowych (komandytowych i jawnych):

• kapitał spółki - wkłady wspólników w formie pieniędzy, ruchomości, nieruchomości, praw majątkowych, np.: najem, patenty, licencje

4. w spółce z o.o.:

• kapitał zakładowy - udziały wspólników (pieniądze, aport)

• tworzone z zysku:

kapitał zapasowy (wykorzystywany przy problemach finansowych)

kapitał rezerwowy (w przyszłości środki będą wykorzystane na konkretne cele, np. inwestycje)

5. w spółce akcyjnej:

• kapitał akcyjny - tworzony przez wydanie akcji w zamian za pieniądze lub aport

• kapitał rezerwowy - obligatoryjny, z zysku w minimalnej wysokości 8% dopóki kapitał rezerwowy nie osiągnie 1/3 części kapitału akcyjnego

Rodzaje kapitału:

Kapitał własny - tworzony z wkładów właściciela, podmiotu gospodarczego, wspólników, wpłat, udziałowców lub akcjonariuszy za nabyte udziały i akcje.

Kapitał obcy - zalicza się tu kredyty bankowe i pozabankowe, pożyczki i zobowiązania.

Sposoby pozyskiwania kapitału:

1. w przypadku tworzenia nowej firmy:

• kapitał własny - oszczędności, spadek, darowizna

• kapitał obcy - kredyty, pożyczki, zobowiązania

2. w spółkach akcyjnych:

• kapitał własny może pochodzić:

z wykupu wszystkich akcji przez założycieli spółki samodzielnie lub z innymi osobami

z publicznej subskrypcji

Podstawowe sprawozdania finansowe:

1. Bilans - syntetyczne przedstawienie majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania sporządzone w określonej formie i na określony dzień (najczęściej 01.01 roku kalendarzowego - bilans otwarcia lub 31.12 roku kalendarzowego - bilans zamknięcia).

Bilans przedsiębiorstwa:

• jest fotografią przedsiębiorstwa prezentującą jego obraz statyczny

• odzwierciedla pozycję finansową firmy w danym momencie

• obrazuje majątek firmy oraz źródła jego finansowania

Aktywa - ogół składników majątkowych wyrażonych w sposób wartościowy. Mogą mieć charakter majątku trwałego i obrotowego. Majątek firmy może być finansowany z funduszy własnych lub obcych.

Pasywa - źródła finansowania majątku w firmie. Występują one wyłącznie w formie wartościowej.

∑ aktywów = ∑pasywów

Uproszczony schemat bilansu:

AKTYWA	PASYWA
Majątek trwały	Kapitały własne
Majątek obrotowy	Kapitały obce	długoterminowe
				krótkoterminowe
SUMA BILANSOWA AKTYWÓW	SUMA BILANSOWA PASYWÓW
Sposób zaangażowania kapitału	Źródła pochodzenia

2. Rachunek wyników - jest to zestawienie przychodów ze sprzedaży produktów i kosztów ich pozyskania, które firma poniosła w toku prowadzonej działalności w danym okresie rozrachunkowym.

Struktura rachunku wyników:

+ przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

• koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów




= ZYSK / STRATA brutto ze sprzedaży

• koszty zarządu

• koszty sprzedaży




= ZYSK / STRATA ze sprzedaży

+ pozostałe przychody operacyjne

• pozostałe koszty operacyjne




= ZYSK / STRATA z działalności operacyjnej

+ przychody finansowe

• koszty finansowe




= ZYSK / STRATA z działalności gospodarczej

+ zyski nadzwyczajne

• straty nadzwyczajne




= ZYSK / STRATA BRUTTO

• podatek dochodowy

• pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty)




= ZYSK / STRATA NETTO

3. Cash flow - informuje, czy przedsiębiorstwo posiada płynność w danej chwili (ile środków)

Wykład 7

Zasady gospodarki pieniężnej:

W zależności od sfery stosunków gospodarczych obieg pieniężny może mieć formę:

1. obiegu gotówkowego (banknoty, bilon)

2. obiegu bezgotówkowego - pieniądz bankowy - przybiera formę zapisu na kontach bankowych

Formy obiegu bezgotówkowego:

1. Polecenie przelewu:

DŁUŻNIK (ODBIORCA)




Zlecenie przelania środków


BANK DŁUŻNIKA BANK WIERZYCIELA (DOSTAWCY)

Polecenie przelewu składa się z 4 części, z których:

• odcinek A jest dokumentem obciążenia rachunku (oryginał)

• odcinek B jest dokumentem uznania (wpływu środków na rachunek wierzyciela)

• odcinek C jest załącznikiem do wyciągu bankowego z rachunku wierzyciela

• odcinek D jest załącznikiem do wyciągu z rachunku dłużnika

2. Czek rozrachunkowy:

Wręczenie czeku


WIERZYCIEL DŁUŻNIK




Przekazanie czeku

Przelew pieniędzy


BANK DŁUŻNIKA BANK WIERZYCIELA

Czek potwierdzony - polega na tym, że bank osoby wystawiającej czek zamieszcza na nim oświadczenie, że czek ma pokrycie na rachunku.

Czek gwarantowany - na podstawie umowy między bankiem a dostawcą jest realizowany bez względu na stan rachunku bankowego wystawcy, przez co w razie braku pokrycia na rachunku staje się on formą kredytowania przez bank wystawcy czeku.

3. Akredytywa:

DŁUŻNIK WIERZYCIEL







Prośba o Zawiadomienie Faktura Zawiadomienie

otwarcie o obciążeniu o otwarciu

akredytywy r-ku akredytywy akredytywy

Zawiadomienie o płatności i faktura



BANK DŁUŻNIKA BANK WIERZYCIELA

Polecenie otwarcia akredytywy

Akredytywa - suma środków pieniężnych, która została postawiona do dyspozycji wierzyciela; otwiera się ją w banku wierzyciela.

4. Polecenie zapłaty - wierzyciel udziela swojemu bankowi dyspozycję obciążenia określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Stosowanie tej formy zapłaty wymaga:

• posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty

• udzielenia przez dłużnika upoważnienia dla wierzyciela do obciążenia rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach

• umowy między wierzycielem a bankiem dotyczącej stosowania polecenia zapłaty

• Rozliczenie kompensacyjne - polega na tym, że kontrahenci są dla siebie wzajemnie dostawcą i odbiorcą, a znaczna część wzajemnych zobowiązań się wyrównuje i nie obciąża ich rachunków bankowych. Rachunek obciąża tylko kwota która nie jest skompensowana.

Wstępna analiza bilansu obejmuje badanie:

• struktury majątkowej

• struktury kapitałowej

• struktury kapitałowo - majątkowej

Badanie struktury majątkowej:

• informacje o sposobie zaangażowania kapitałów przedsiębiorstwa:

UDZIAŁ MAJĄTKU MAJĄTEK TRWAŁY


TRWAŁEGO W = x 100%

AKTYWACH AKTYWA OGÓŁEM

OGÓŁEM

UDZIAŁ MAJĄTKU RZECZOWE SKŁADNIKI MAJĄTKU


OBROTOWEGO W = x 100%

AKTYWACH OGÓŁEM AKTYWA OGÓŁEM

OBCIĄŻENIE PRZEDSIĘBIORSTWA Zobowiązania krótkoterminowe


ZOBOWIĄZANIAMI = x 100%

KRÓTKOTERMINOWYMI Pasywa ogółem

Badanie struktury kapitałowo - majątkowej:

Wskaźnik pokrycia Kapitał własny


majątku trwałego = x 100%

kapitałem własnym Majątek trwały

Gdy majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym wówczas jest zachowana złota reguła bilansowania.

Wskaźnik pokrycia Kapitał krótkoterminowy


majątku obrotowego = x 100%

kapitałami Majątek obrotowy

krótkoterminowymi

Gdy kapitał krótkoterminowy pokrywa w pełni majątek obrotowy, to zachowana jest złota reguła bilansowania w stosunku do środków obrotowych.

Wstępna analiza rachunku wyników obejmuje:

• ustalenie i ocenę zmian w wielkości przychodów ze sprzedaży, wyniku finansowego i innych wielkości ekonomicznych w kolejnych latach badanego okresu

• badanie relacji zachodzących między poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi w rachunku wyników

ANALIZA WSKAŹNIKOWA:

Obszary analizy wskaźnikowej:

1. Ocena płynności finansowej:

Płynność finansowa to:

• jego zdolność do wywiązania się ze zobowiązań krótkoterminowych

• natychmiastowy dostęp do gotówki

Wskaźniki płynności:

Wskaźnik bieżącej płynności Aktywa bieżące


(stawka bieżąca) = Zobowiązania bieżące

Mówi: ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania (ile razy można kogoś spłacić); zadowalający: 1,2 - 2,0


Wskaźnik wypłacalności firmy Aktywa bieżące - Zapasy

(stawka szybka) = Zobowiązania bieżące

Mówi: o stopniu pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności; zadowalający: 1,0

2. Ocena zadłużenia przedsiębiorstwa:


Wskaźnik ogólnego Całkowite zobowiązania

zadłużenia = Całkowite aktywa x 100%

Mówi: ile procent aktywów jest długiem; zadowalający: 0,57 - 0,67


Wskaźnik zadłużenia Zobowiązania ogółem

kapitału własnego = Kapitał własny

Mówi: o stopniu zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego; zadowalający: 1:1, dla small biznesu 3:1

3. Ocena rentowności:

Wskaźniki rentowności to mierniki informujące o szybkości zwrotu zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału.

3 rodzaje mierników:

1. Rentowność sprzedaży (handlowa):


Wskaźnik rentowności Zysk przed opodatkowaniem

sprzedaży brutto = Sprzedaż netto x 100%

Mówi: o polityce przedsiębiorstwa oraz zysku, jaki ono generuje poprzez określoną wielkość sprzedaży.

2. Rentowność majątku (ekonomiczna):

Mówi o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie.


Zysk netto

Wskaźnik rentowności majątku = Wartość majątku ogółem x 100%

Mówi: jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami

3. Rentowność finansowa (zaangażowania kapitałów własnych):

Pozwala określić stopę zysku jaką przynosi inwestorom inwestycja w dane przedsiębiorstwo.

Wskaźnik zyskowności Zysk netto


kapitału własnego = Kapitał własny x 100%

4. Ocena sprawności działania:

3 grupy wskaźników:

1. oparte na kosztach wytwarzania:

Koszt własny sprzedaży


Wskaźnik operacyjności = Sprzedaż netto x 100%

Mówi: o efektywności gospodarowania w firmie oraz zdolności jej kierownictwa do kontroli obniżki kosztów; zadowalający: 50 - 90%

2. rotacji:

Wskaźnik globalnego Sprzedaż netto


obrotu aktywami = Średni stan aktywów ogółem

Mówi: ile razy sprzedaż netto jest większa od pożądanych aktywów przez firmę

3. Gospodarowania zasobami:

Wydajność pracy na Sprzedaż netto


Jednego zatrudnionego = Średnia liczba zatrudnionych

Mówi: o stopniu wykorzystania pracowników

---