WYKŁAD I
Termin polityka pochodzi od greckiego słowa polityke, które oznacza sztukę rządzenia państwem
Współcześnie termin ten używany jest przede wszystkim do określenia aktywności władz państwowych.
Uzupełniając go odpowiednio dobranymi określeniem, precyzujące się dziedzinę oddziaływania i mówi się np. o polityce społecznej, kulturalnej czy ekonomicznej (gospodarczej lub ekonomii stosowanej.)
Polityka ekonomiczna - polega na wykorzystaniu praw ekonomicznych do osiągania zamierzonych celów.
Politykę ekonomiczną - określa się, jako aktywne oddziaływanie państwa na procesy gospodarcze i społeczne przez formułowanie celów, środków ich realizacji, priorytetów i kształtowanie sprzyjających jej postaw jednostkowych i społecznych.
W ujęciu ogólnym polityka ekonomiczna jest sztuką skutecznego urzeczywistniania w gospodarce wartości uniwersalnych (np. upowszechniania praw do wolności, prywatnej własności, prawdy, sprawiedliwości, solidaryzmu, dobra wspolnego) oraz wybranych w ramach demokratycznych procedur orientacji strategicznych (innymi słowy chodzi o priorytety) (takich przykładowo jak: proefektywnościowa, pro socjalna, - „państwa opiekuńczego” proekologiczna czy pro transformacyjna)
W ujęciu szczegółowym polityka ekonomiczna to sztuka demokratycznie uzgodnionego korygowania rynkowych (regulowanych prawem wartości) procesów gospodarczych przy pomocy trojakich działań:
Korekty procesu gromadzenia bogactwa przez różne podmioty i warstwy społeczne w ramach zobiektywizowanej (opartej na konsensusie interesów świata pracy i kapitału) polityki dochodowej i podatkowej;
Zabezpieczenia optymalnego poziomu socjalnego bezpieczeństwa przez limitowane rzeczywistą nadwyżką przychodów budżetu państwa nad jego sztywnymi wydatkami i nowymi zobowiązaniami (…) publiczne wydatki na oświat, naukę, kulturę, szkolnictwo wyższe, opiekę nad rodziną, dotacje do ubezpieczeń społecznych (…), rozwój taniego budownictwa mieszkaniowego itd.
Wspomagania rozwoju środowiska naturalnego, miejsc pracy i konkurencyjnej struktury rynków (towarowego, pracy, kapitałowego i pieniężno-walutowego)
Polityka ekonomiczna - to świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gospodarkę - jej dynamikę strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne.
Ogólnie celem polityki ekonomicznej jest „podnoszenie dobrobytu”.
Podmiotem polityki (ekonomicznej jest oddziaływaniem państwa na gospodarkę.) jest najczęściej władza państwowa, w której imieniu konkretne działania prowadzą jej organy.
Sprawą niezwykle istotną w związku z tym jest sposób powołania, struktura oraz szczegółowy zakres kompetencji i odpowiedzialności organów publicznych mających oddziaływać na gospodarkę, a także sama procedura przygotowania i podejmowania decyzji.
Przedmiotem polityki ekonomicznej jest gospodarka narodowa, którą można ujmować w różnych układach i skalach.
Gospodarka narodowa, (której synonimami są „gospodarstwo narodowe” i „gospodarka krajowa”) obejmuje łącznie wszystkie gospodarstwa indywidualne i zespołowe w sferze produkcji, usług, podziału, obrotu i konsumpcji na terytorium państwa.
Określa się ją też jako wielki system społeczny, podkreślając przez to, że jest ona całością składającą się z wielu sprzężonych elementów, służących wspólnemu celowi - zaspokajaniu potrzeb ludzi stanowiących społeczeństwo, poprzez produkcje dóbr i usług oraz ich podział pomiędzy członków społeczeństwa
Kiedy mówimy o oddziaływaniu państwa na dynamikę gospodarki, to mamy na myśli działania, których efektem będzie stabilny wzrost produkcji wytwarzanej przez gospodarujące społeczeństwo.
PKB - obejmuje końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej.
Dochód narodowy brutto, - który różni się od PKB tym, że PKB nie uwzględnia salda dochodów brutto, będących należnościami jednostek krajowych od podmiotów zagranicznych i zobowiązań jednostek krajowych wobec podmiotów zagranicznych.
Zestawienie rozmiarów PKB z liczbą ludności (PKB per capita) dostarcza podstawowych informacji o ogólnym poziomie ekonomicznym kraju i umożliwia dokonanie pewnych porównań między krajami.
Kiedy mówimy o oddziaływaniu państwa na strukturę gospodarki to mamy na myśli działania, których efektem będą jej zmiany w kierunku bardziej efektywnej, czyli takiej, która w sposób racjonalniejszy gospodaruje danymi zasobami (środkami gospodarczymi: praca żywa, surowce, materiały, energia, kapitał finansowy) osiągając większy efekt (większą ilość dóbr i usług)
Strukturę gospodarki najczęściej rozpatruje się w ujęciu:
Sektorowym (działowo-gałęziowym)
Własnościowym,
Przestrzennym
Instytucjonalnym
Przez strukturę określamy ogólnie zbiory elementów rozpatrywanej całości i wzajemne między nimi relacje, a także zespół relacji między poszczególnymi zbiorami elementów, czy elementami, a daną całością.
Strukturę gospodarki najczęściej rozpatruje się w ujęciu:
Gałeziowym
Własnościowym
- sektor publiczny
- sektor prywatny
Przestrzennym
- administracyjny (dzieli się na regiony [województwa, powiaty, gminy]) - celem tak rozumianego oddziaływania, rozpatruje się poziom zagospodarowania tej przestrzeni, celem oddziaływania jest wyrównywanie tego poziomu (w górę).
Instytucjonalnym - to pojecie służy do analiz instytucjonalnych
SEKTORY INSTYTUCJONALNE
-przedsiębiorstwa non-profit
-sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych
-sektor instytucji rządowych i pozarządowych
-gospodarstwa domowe
-instytucje niekomercyjne
Bezrobocie:
Ustawowe -
Relatywne - 50 % średnich wydatków
Skrajne - poziom dochodu, poniżej którego zagrożone jest ubóstwem
Infrastruktura: Infrastruktura, służba komunalna (łac infra = w dolnej części i structura = układ, szyk) - podstawowe urządzenia, budynki użyteczności publicznej i instytucje usługowe, których istnienie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa. Słowo infrastruktura pochodzi od dwóch słów w języku łacińskim infra stanowi pierwszy człon wyrazów złożonych odpowiadający polskiemu pod, poniżej i struktura (structura) oznacza układ i wzajemne relacje elementów (części) stanowiących całość np. budowy, ustroju, struktura kryształu, struktura społeczna, agrarna itp. Infrastruktura wspiera działalność produkcyjną, służy rozwojowi produkcji, choć sama nie bierze bezpośredniego udziału w produkcji.)
- techniczna
- społeczna
___________________________________________________________________________
System Ekonomiczny - zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego.
System ekonomiczny - jest też określany, jako zespół instytucji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych wraz ze wszystkimi podmiotami ekonomicznymi
System ekonomiczny - przesądza o kształcie i strukturze regulacji w gospodarce narodowej, tworząc zespół podstawowych uwarunkowań polityki ekonomicznej, określając jej zakres, pole, instrumentację, a często także cele działań.
SE- przestrzega o strukturze organów prowadzących i realizujących politykę gospodarczą, ale sam też mże stawać się przedmiotem ich oddziaływań.
Każdy system ekonomiczny wiąze się z panującym w danym państwie ustrojem społecznym i systemem politycznym. Zmiany systemu ekonomicznego były (są) zazwyczaj następstwem zmian ustrojowych i politycznych
System ekonomiczny określa: (pierwsze 3 to sposób regulacji)
Kto i jak decyduje o tym, które dobra powinny być wytwarzane i w jakich ilościach, (mechanizm rynkowy [popyt, podaż] jest lepszy, urzędnik państwowy)
W jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane i koordynowane pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społecznych, (dobra komplementarne)
W jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społecznego miedzy członków społeczeństwa, (Nie należy ograniczać dochodu wyłącznie do płacy, można nie pracować być uczciwym człowiekiem i mieć dochody, świadczenia społeczne
Kto jest właścicielem środków produkcji
Kryteria na podstawie których można wyróżnić poszczególne systemy gospodarcze (ustroje społeczno-gospodarcze), to:
Własność środków produkcji:
Ustroje indywidualistyczne (kapitalistyczne) - dominacja własności prywatnej;
Ustroje kolektywistyczne - przewaga własności państwowej.
Mechanizm regulacji procesów gospodarczych:
Systemy kompetytywne (konkurencyjne) - systemy gospodarki rynkowej regulowane są jedynie w niektórych fragmentach, całość wymiany sterowana jest poprzez działanie mechanizmów wolnorynkowych, czyli wzajemne oddziaływanie na siebie popytu, podaży i kształtowanie się ceny - samoczynnie działający rynek.
Systemy gospodarki regulowanej administracyjnie - w gospodarce nakazowej całość lub większość decyzji dochodu podejmowana jest w drodze administracyjnych decyzji przez biurokrację państwową szczebla centralnego.
Kombinacja powyższych kryteriów pozwala na wyróżnienie czterech teoretycznych modeli systemów ekonomicznych:
Indywidualistyczno-kompetytywnego kapitalizm rynkowy
Indywidualistyczno-planowego - gospodarka kapitalistyczna regulowana przez centralne planowanie państwowe
Kolektywistyczno-kompetytywnego - socjalizm rynkowy
Kolektywistyczno-planowego - kolektywistyczna gospodarka zarządzana centralnie - realny socjalizm
Kapitalizm - system ekonomiczny oparty na prywatnej własności środków produkcji, czyli kapitału, który jest maksymalizowany przez właściciela.
Państwo pełni tu rolę ograniczoną do ochrony własności prywatnej i zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom
Gospodarka rynkowa - to taka, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji, poderwane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.
Podstawą podejmowania decyzji przez podmioty gospodarujące są informację płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.
Regulatorem jest „niewidzialna ręka rynku”
Przyczyny ingerencji państwa w gospodarkę
- istnienie państwa (polityka budżetowa
- polityka pieniężna
- słabości „niewidzialnej ręki rynku”:
1. Nieefektywność
2. Nierówność w podziale dochodów
3. Niestabilność
Słabość „niewidzialnej ręki rynku”
1. Nieefektywność
- niedoskonała konkrecja,
- brak zainteresowania prywatnych przedsiębiorców pewnymi strefami gospodarki
- efekty (koszty) zewnętrzne
WYKŁAD II
1.Ważniejsze zadania państwa w ramach polityki ekonomicznej w gosp. rynkowej.
Polityka ekonomiczna zajmuje się oddziaływaniem na gospodarce pod kontem zapewnienia stałego dopływu środków do wykonywania przez państwo jego podstawowych funkcji
Polityka ekonomiczna dąży do zapewnienia wartości pieniądza.
Polityka ekonomiczna stara się chronić konkurencję przed działaniami organizacji monopolistycznych.
Polityka ekonomiczna wspiera funkcjonowanie i rozwój sektorów gospodarki niecieszących się dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorców lub wyłączonych z zakresu ich działania w wyniku nacjonalizacji.
Polityka ekonomiczna zajmuje się problemami ochrony środowiska naturalnego i dąży do zapewnienia ładu przestrzennego.
Polityka ekonomiczna dąży do zapewnienia ładu społecznego poprzez oddziaływanie na proces redystrybucji zapewniając tym samym osłonę warstwom słabszym ekonomicznie.
Polityka ekonomiczna stara się usuwać zagrożenia rozwoju gospodarczego poprzez przeciwdziałanie czynnikom kryzysogennym i stagnacyjnym oraz poprzez pobudzanie koniunktury i kształtowanie warunków sprzyjających procesowi wzrostu.
Polityka ekonomiczna stara się chronić obywateli przedsiębiorców i poszczególne rynki przed niepożądaną konkurencją zagraniczną.
2. System indywidualistyczno-planowy - gospodarka kapitalistyczna regulowana przez centralne planowanie państwowe.
Po przejęciu władzy w 1933 roku kierownictwo NSDAP zadecydowało o zasadniczej zmianie od dotychczasowego modelu gospodarczego opartego na rozwiązaniach rynkowych.
Zachowano prywatną własność przedsiębiorstw, jednak procesy regulacji zostały upaństwowione.
Aparat partyjno-państwowy przejął nadzór nad: rozdziałem surowców, ustalaniem cen, płacami, strukturą produkcji, handlem zagranicznym oraz kredytami.
W 1936 utworzono Urząd do spraw Planu Czteroletniego.
Do naczelnych zadań planu należało:
Przygotowanie Niemiec do prowadzenia wojny
Zlikwidowanie bezrobocia poprzez
Rozbudowane programy zbrojeń
Inwestycje infrastrukturalne
Ministerstwo gospodarki w porozumieniu z Bankiem Rzeszy wprowadziło
Plan ograniczenia importu,
Subsydiowanie eksportu
Przejęcia kontroli nad systemem bankowym
Sektorem objętym specjalnymi regulacjami było - ROLNICTWO - nad którym nadzór przejął Kartel Żywnościowy Rzeszy i podległych ministrowi ds. żywności i rolnictwa.
W wyniku podjętych przez władze działań:
Bezrobocie w 1939 spadło do poziomu poniżej 1%
Stopa oszczędzania w latach 1932-1938 wzrosła z 11% do 18%
Produkcja przemysłowa wzrosła dwukrotnie.
3. System kolektywistyczno-kompetetywny - gospodarka socjalistyczna regulacja …
Nowa Polityka Ekonomiczna - określenie doktryny polityki gospodarczej Rosji Radzieckiej i poźniej ZSRR w latach 1921-1929
NEP oznaczał zmianę polityki gospodarczej rządu radzieckiego z komunizmu wojennego i wprowadzenie bardziej rynkowych mechanizmów gospodarczych.
W tym czasie zezwolono na podjęcie małych prywatnych przedsięwzięć (szczególnie w rolnictwie oraz usługach), przy pozostawieniu monopolu państwowego w dziedzinach dużych gałęzi przemysłu (głównie przemysł ciężki), handlu (szczególnie handel zagraniczny), bakowość i instytucjach finansowych, zezwalając także na koncesjonowaną działalność gospodarczą międzynarodowych przedsiębiorstw.
Posunięcia te przyniosły bardzo szybko ożywienie gospodarcze, odrodzenie handlu i rynku, wzrost produkcji rolnej i przemysłowej oraz stabilizację finansową państwa.
W ciągu 5 lat (1921-1926) wskaźnik produkcji przemysłowej wzrósł trzykrotnie ( a w latach 1927 i 1928 wzrósł odpowiednio do 13 i 19 %) rolnej dwukrotnie ( a ogólnia produkcja…
W końcu 1929 roku odrzucono całkowicie NEP, przez kolektywizację rolnictwa. Stalin zastąpił tę doktrynę…
4. System kolektywistyczno-planowy
Socjalizm - wieloznaczne pojecie odnoszące się do prób zmniejszenia nierówności społecznych i upowszechnienia świadczeń socjalnych lub poddania gospodarki kontroli społecznej ( poprzez instytucje państwowe, samorządowe, korporacyjne lub spółdzielcze)
Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest ( częściowe lub całkowite) odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.
Cechy gospodarki socjalistycznej:
Planowanie centralne i zarządzanie nakaowo rozdzielcze ( rozdzielnictwo zasobów, towarów, usług), które nie tylko ograniczało autonomię przedsiębiorstwa, ale czyniło z niego zakład produkcyjny ( w myśl zalecenia Lenina, cała gospodarka traktowana jak „wielka maszyna”)
Rozbudowa aparatu administracji państwowej i gospodarczej opanowanej przez ludzi partii (nomenklatura stanowisk - BMW[bierny mierny ale wierny]) w celu zapewnienia koordynacji i kontroli organizowanej do góry.
Hierarchiczna struktura gospodarki
Administracja regulacja wszelkich parametrów ekonomicznych. (w tym zwłaszcza cen)\
„Dolaryzacja gospodarki” (sprzedaż rzeczy wartościowych miedzy ludźmi za dolary) ; barter (zamiana czegoś za coś rzeczy)
Pewex - (skrót od przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego) - sieć sklepów i kiosków walutowych w PRL, powstałych w 1972
Fiat 125p
Duże fiaty można było nabyć na kilka sposobów.
Po pierwsze za dewizy (waluty wymienne)
Po drugie: za złote po cenie urzędowej ale tylko na talon (asygnatę), który otrzymywali ludzie zasłużeni
Po trzecie: była jeszcze giełda, normalny wolny rynek (tam auta używane były droższe od nowych)
Etos pracy - „czy się stoi….” I system motywacji - „stachanowski”
Aleksiej Stachanow, górnik dołowy kopalni „Cientralnaja-Irmino” w Kadijewce w Donbasie (Ukraina). Został wykreowany w ZSRR na przełomie lat 20 i 30 XX wieku na prekursora ruchu stachanowskiego.
Prymat rozbudowy przemysłów wytwarzających środki produkcji (przemysł ciężki: stalowy, maszynowy) i wiążące się z tym stałe ograniczenia konsumpcji, a nawet okresowe spadki stopy życiowej.
Cele polityki ekonomicznej - pojęciem celów polityki ekonomicznej określa się zjawiska i procesy społeczno-gospodarcze pożądane z punktu widzenia najwyższych organów władzy państwowej.
Są one w dużym stopniu zdeterminowane typem i formą państwa, które bezpośrednio wpływają na strukturę władzy gospodarczej ponadto na cele polityki ekonomicznej duży wpływ wywiera sytuacja społeczna i gospodarcza poszczególnych krajów w danym okresie inne są cele w gospodarkach ustabilizowanych a inne w gospodarkach, w których kapitalizm się tworzy.
Cele kształtowane są pod wpływem doktryn politycznych / gospodarczych.
CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ
Rodzaje celów polityki ekonomicznej:
cele generalne - wyrażające się dbałością rządzących o suwerenności narodową postęp społeczny, gwarantowanie praw człowieka do wolności, prywatnej własności sprawiedliwości.
Cele ustrojowo-systemowe, związane z bodowaniem ustroju społeczno-gospodarczego
Cele ekonomiczne - dotyczące pomnażania bogactwa, powiekszenia dobrobytu
cele społeczne- polegające na dbałości o sprawiedliwy podział dochodu narodowego
Cele ekonomiczne - związane z ochroną środowiska naturalnego
Cele obronno-militarne - związane z zapewnieniem przemysłu obronnego na poziomie adekwatnym do istniejących zagrożeń i stosowanym do możliwości gospodarki.
Relacje zachodzące pomiedzy celami polityki ekonomicznej
1. związki synergiczne - realizacje jednego celu ułatwia, umożliwia realizacje drugiego celu
2. związki neutralne - nie posiada związki
3. Związki sprzeczne. - realizacja jednego celu utrudnia lub uniemożliwia realizację drugiego celu.
Rodzaj narzędzi p.e.:
Teorie ekonomiczne
Przesłanki podejmowania decyzji, służących kreowaniu zjawisk gospodarczych (prognozy, programy, plany) wraz z metodologią ich sporządzania.
Instytucje prowadzące politykę gospodarczą
Centralne akty normatywne, wpływające na kształt postaw i zasady postępowania systemu gospodarczego oraz na treść i charakter polityki ekonomicznej.
Centralnie kształtowane parametry regulacyjne, wpływające na działalność podmiotów gospodarczych (podatki, stopy procentowe, cła)
Charakter narzędzi:
Narzędzia nakazowe
Narzędzia parametrycznej
Sposób oddziaływania:
Środki perswazji
Środki motywacji
Regulacje prawno-administracyjne
Parametry ekonomiczne
Środki informacyjne
Zakres oddziaływania:
- ogólnoekonomiczne, stosowane w odniesieniu do wszystkich podmiotów w gospodarce (np. oprocentowanie kredytów), dzielą się na dwie podgrupy:
Narzędzia słurzące kształtowaniu podaży
Narzedzia służace kształtowaniu popytu
- specjalistyczne, wykorzystywane wyłącznie do jednego rodzaju podmiotów w gospodarce ( np. cła obciążające podmioty uczestniczące wyłącznie w międzynarodowym obrocie gospodarczym).
Dziedziny polityki ekonomicznej (szczegółowe jej rodzaje):
Szczegółowe rodzaje pg, można klasyfikować według następujących kryteriów:
Obszar oddziaływania (sektorowe i problemowe)
Instrumenty użyte do realizacji
Kryterium zakresu aktywności państwa w gospodarce (globalna i selektywna)
Rodzaj wykorzystywanych metod korekcyjnego oddziaływania państwa na gospodarkę (klasyczna, rozwinięta, pełnozakresowa)
Cele i horyzont czasowy (antykryzysowa, strukturalna)
Moment reakcji państwa na zjawiska i procesy gospodarcze (aktywna, pasywna)
Terytorialny zasięg ingerencji państwa. (lokalna, regionalna, krajowa)
Charakter realizowanej strategii rozwoju (lewicowa, liberalna)
UWARUNKOWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ
Otoczenie, w którym funkcjonuje każda gospodarka, ma ogromny wpływ na jej ograniczenia możliwości rozwoju. Wynika one z rożnych czynników.
Uwarunkowania polityki gospodarczej możemy podzielić na:
ustrojowo-systemowe, zaliczając do nich: ustrój społeczno polityczny, podział administracyjny, rozwiązania instytucjonalno-systemowe.
wewnętrzne, czyli stan i struktura zasobów ludzkich, majątkowych i przyrodniczych, układ sił politycznych, stosunek społeczeństwa do władzy i instytucji państwowych, dług wewnętrzny.
zewnętrzne, do których zalicza się: położenie geograficzne, międzynarodową sytuację polityczną i gospodarczą, przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, gospodarczych, militarnych, terms of trade, dług zagraniczny.
WYKŁAD III
UWARUNKOWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ
Otoczenie, w którym funkcjonuje każda gospodarka, ma ogromny wpływ na jej ograniczenia możliwości rozwoju. Wynika one z rożnych czynników.
Uwarunkowania polityki gospodarczej możemy podzielić na:
ustrojowo-systemowe, zaliczając do nich: ustrój społeczno polityczny, podział administracyjny, rozwiązania instytucjonalno-systemowe.
wewnętrzne, czyli stan i struktura zasobów ludzkich, majątkowych i przyrodniczych, układ sił politycznych, stosunek społeczeństwa do władzy i instytucji państwowych, dług wewnętrzny.
zewnętrzne, do których zalicza się: położenie geograficzne, międzynarodową sytuację polityczną i gospodarczą, przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, gospodarczych, militarnych, terms of trade, dług zagraniczny.
Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej określony jest Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej uchwaloną przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku.
Zgodnie z jej treścią Rzeczpospolita Polska jest republiką parlamentu i realizuje zasady suwerenności narodu, niepodległości i suwerenności państwa, demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego, trójpodziału władzy, pluralizmu, legalizmu, społecznej gospodarki rynkowej oraz przyrodzonej godności człowieka.
Ustrój społeczno-polityczny
Władze ustawodawczą stanowi dwuizbowy parlament Sejm - 460 posłów, Senat - 100 senatorów) wybierany w bezpośrednich powszechnych i tajnych wyborach parlamentarnych na 4 letnią kadencję od dnia pierwszego posiedzenia.
Organami władzy wykonawczej w Polsce są:
- Prezydent RP oraz Rada Ministrów. Prezydent jest wybierany w powszechnych wyborach prezydenckich na 5-letnią kadencję.
- Rada ministrów, czyli rząd, w jego skład wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wicepremierzy, ministrowie.
……?
Od 1 stycznia 1999 obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na 16 województw - składających się w sumie z 379 powiatów
w tym:
65 powiatów grodzkich
314 powiatów ziemskich
Które składają się z…
2479 gmin
W perspektywie 2035 r, Polskę czekają dwa istotne zjawiska
Proces depopulacji oraz
Wyraźne zmiany w sferze struktury ludności - starzenie się populacji (rośnie udział w wieku poprodukcyjnym) i zmniejszanie zasobów pracy.
Dwa wskaźniki:
- wskaźnik starości (zależności systemowej) = liczba ludności poprodukcyjnej / liczba ogółem
- wskaźnik zależności demograficznej = liczba ludności poprodukcyjnej / liczba ludności w wieku produkcyjnym
Należy dokończyć reformę emerytalną i podjąć działania prowadzące przede wszystkim do:
Zrównania wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn
Terms of trade - relatywne ceny dóbr eksportowych do importowych ( w danym państwie), określane warunkami wymiany międzynarodowej. TOT może być cenowe (nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów.
Zmiany tego wskaźnika przedstawiają kształtowanie się korzyści krajów prowadzących wymianę. Poprawa TOT następuje gry ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych.
WYKŁAD IV
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski.
Przysługuje mu wyłączne prawo do emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.
W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę.
Pełni on 3 podstawowe funkcje:
1.Banku emisyjnego,
2.Banku banków,
3.Centralnego banku państwa
1.Bank emisyjny
- NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym
środkiem płatniczym w Polsce.
- NBP określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za
którego płynność odpowiada.
- Ponadto, organizuje obieg pieniędzy i reguluje ilość pieniądza w
obiegu.
2. Bank banków
- NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które maja na celu
zapewnienie bezpieczeństwa oraz stabilności sektora bankowego.
- Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki
międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzynarodowym rynku
pieniężnym.
- NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu
bankowego, pełni funkcje banku banków, ponadto, nadzoruje systemy
płatności
3. Centralny bank państwa
- NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
- Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej NBP prowadzi rachunki bankowe przeznaczone do obsługi środków finansowych przekazywanych z funduszy unijnych oraz środków Unii z tytułu składki członkowskiej Polski
- NBP prowadzi rachunki w złotych i w walutach obcych. W sumie NBP obsługuje obecnie około 3,750 posiadaczy rachunków, dla których prowadzi około 16290 rachunków, w tym 774 rachunki związane z redystrybucją produktów przychodzących z Unii Europejskiej.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 220
Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banki państwa.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Współczesne banki centralne przez stabilność cen rozumieją inflację na tyle niską, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego.
Zapewnienie tak rozumianej stabilności cen jest podstawowym sposobem, w jaki bank centralny przyczynia się swoimi decyzjami do osiągania wysokiego trwałego wzrostu gospodarczego.
Główne przyczyny inflacji
Nadmierna emisja pieniądza nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego prowadzona głównie poprzez dodruk anknotów niemających pokrycia
Niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych) , którymi prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
Wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
Niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
Ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza
Import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
Długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
Monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
Skutki inflacji
Niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej.Uważa się, że niepewność do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.
Siła nabywcza pieniądza maleje i konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, którego wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.)
Rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki.
Podwyższy skutek wywołuje wzrost ( niekoniecznie równomierny) ceny innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane.
Rada polityki pieniężnej, opiera politykę pieniężną na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI)
Po prowadzeniu inflacji do niskiego poziomu cen począwszy od 2004 r. RPP przyjęła ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości +- 1 punkt procentowy
Sposób rozumienia celu inflacyjnego i jego realizacji:
Cel ciągły oznacza, że odnosi się on do inflacji mierzonej roczną zmianą cen towarów i usług konsumpcyjnych w każdym miesiącu w stosunku do analogicznego miesiąca poprzedniego roku.
Przyjęte rozwiązanie oznacza, że polityka pieniężna jest jednoznacznie ukierunkowana na utrzymanie inflacji jak najbliżej celu 2,5 %, a nie jedynie zewnątrz przedziału wahań.
Pozwala to na „zakotwiczenie” oczekiwań inflacyjnych, co sprzyja prowadzeniu polityki pieniężnej, która w reakcji na wstrząsy wymaga mniejszych i rzadszych zmian stóp procentowych.
Bank centralny zazwyczaj nie reaguje na takie odchylenia inflacji (będące konsekwencją wstrząsów gospodarczych), które uznaje za przejściowe i które mieszczą się w przedziale wahań wokół celu.
Reakcja polityki pieniężnej na wstrząsy zależy także od ich przyczyn i charakteru.
Reakcja na wstrząsy popytowe stanowi problem relatywnie łatwiejszy, ponieważ w tym przypadku inflacja i produkcja zmieniają się w tym samym kierunku. Podwyżka stóp procentowych osłabia aktywność gospodarczą i w dalszej kolejności presję inflacyjną
Wstrząsy podażowe stanowią trudniejszy problem dla polityki pieniężnej, bowiem w tym przypadku produkcja i inflacja mijają się w przeciwnych kierunkach.
Znaczną część wstrząsów podażowych ma przejściowy charakter i niewielką skalę ,w związku z czym nie ma potrzeby natychmiastowego reagowania na nie.
Ze względu na opóźnienia reakcji produkcji i inflacji na prowadzoną politykę pieniężną, wpływa ona w niewielkim stopniu na poziom bieżącej inflacji.
Bieżące decyzje władz monetarnych oddziałują na dynamikę ogólnego poziomu cen w przyszłości podobnie jak bieżąca inflacja pozostaje pod wpływem zmian stóp procentowych dokonanych kilka kwartałów wcześniej.
Polityka pienięzna oddziałuje na gospodarkę nie tylko poprzez zmiany stóp procentowych, ale również poprzez utrzymanie ich przez pewien czas na określonym poziomie.
Utrzymanie stóp procentowych przez kilka okresów (miesięcy lub kwartałów) na niezmienionym poziomie jest również decyzją o istotnych konsekwencjach dla gospodarki, gdyż prowadzi do stopniowego zamykania albo otwierania się luki popytowej.
Polityka pieniężna jest prowadzona w warunkach niepewności.
Oznacza to, miedzy innymi że ukierunkowana na przyszłość polityka pienięzna musi być przedstawiana otoczeniu jako dążenie do zrealizowania celu inflacyjnego w warunkach niepewności, a nie jako sprawowanie ścisłej kontroli nad przebiegiem procesów gospodarczych.
Za wyborem takiej strategii prowadzenia polityki pieniężnej przemawiają następujące argumenty:
Cel polityki pieniężnej jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia gospodarczego.
System ten poprzez swoją otwartość ogranicza możliwość realizacji przez władze monetarne krótkookresowych celów w sferze realnej i pozwala na publiczną weryfikację kierunku i skuteczności polityki pieniężnej, przez co zwiększa jej wiarygodność.
Przy odpowiedniej wiarygodności banku centralnego strategia ta pozwala przełamywać oczekiwania inflacyjne przy stosunkowo małym koszcie społecznym, przez co próbuje pogodzić zmniejszanie inflacji z wysokim wzrostem gospodarczym.
Większa elastyczność w stosowaniu instrumentów umożliwia dobór reakcji banku centralnego
Strategia BCI pozwala elastycznie reagować na zmiany szybkości obiegu pieniądza.
Stopa procentowa
Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa procentowa.
Zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP wynikają z kierunku prowadzonej polityki pieniężnej.
Poziom stóp depozytowych oraz lombardowej NBP wyznaczają pasmo wahań stopy procentowej overnight na rynku międzybankowym.
Stopa referencyjna NBP - określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływająć jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych.
Stopa lombardowa NBP - wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Określa górny pułap wzrostu rynkowej stopy Overnigt
Stopa depozytowa NBP - wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne ograniczenie dla wahań rynkowej stopy overnight
Stopa dyskontowa weksli - określa oprocentowanie kredytu wekslowego oferowanego przez NBP
Kredyt wekslowy przeznaczony jest na finansowanie nowych kredytów udzielanych przez banki podmiotom gospodarczym. W ramach tego instrumentu NBP przyjmuje do dyskonta weksle wystawione przez podmioty gospodarcze na banki.
INFORMACJA PO POSIEDZENIU RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ
W dniach 6-7 grudnia 2011r. rada postanowiła utrzymać stopy procentowe NBP na niezmienionym poziomie:
- stopa referencyjna 4,50 % w skali rocznej
- stopa lombardowa 6,00 % w skali rocznej
-stopa depozytowa 3,00 % w skali rocznej;
-stopa redyskontowa weksli 4,75 w skali rocznej
W I połowie 2011 r. Rada ocenia, że w warunkach wyrażnego wzrostu inflacji, któremu towarzyszył oczekiwań inflacyjnych, a także relatywnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, uzasadnione jest zacieśnianie polityki pieniężnej.
Za podwyższenie stóp procentowych NBP przeiawiało także ryzyki nasilenia się presji płacowej w sytuacji istotnego wzrostu zatrudnienia.
WYKŁAD V
W I połowie 2011 r. Rada oceniła, ze w warunkach wyraźnego wzrostu inflacyjnych, a także relatywnie wysokiego tempa wzrostu …
Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymanie krótkoterminowych rynkowych stop procentowych na poziomie spójnym z ustalonym przez RPP poziomem stopy referencyjnej NBP.
(Dostęp do operacji otwartego rynku maja banki spełniające określone przez NBP warunki, a do operacji podstawowych również Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Status Dealera Rynku Pieniężnego posiada 17 banków najbardziej aktywnych na rynku pieniężnym i walutowym.)
1. Operacje podstawowe (referencyjne) są standardowo przeprowadzane w sposób regularny ( raz w tygodniu), z 7-dniowym z reguły terminem zapadalności.
Na przetargach obowiązuje stała rentowność na poziomie stopy referencyjnej NBP.
Z uwagi na oczekiwane utrzymywanie się nadpłynności w sektorze bankowym operacje te polegają na emisji bonów pieniężnych NBP.
2. Operacje dostrajające mogą zostać podjęte w celu ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych stop procentowych.
Mogą one obejmować operacje absorbujące (emisje bonów pieniężnych NBP, transakcje reverse repo) oraz zasilające (przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP, transakcje repo).
Zapadalność, rentowność oraz sposób przeprowadzania operacji są uzależnione od sytuacji występujących w sektorze bankowym.
(Np. podczas operacji dostrajającej przeprowadzonej w dniu 4 stycznia 2011r. NBP sprzedawał 3-dniowe bony pieniężne o wartości nominalnej 15029,99 mln PLN. W tej operacji wzięło udział 17 banków.
Operacje REPO - operacje mające na celu zasilenie sektora bankowego w płynność. Krótkoterminowe i długoterminowe, których zabezpieczenie stanowią papiery wartościowe akceptowane przez NBP.
3. Operacje strukturalne mogą zostać przeprowadzone w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym.
Gdyby wystąpiła taka konieczność, bank centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisje obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup oraz sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym.
(w 2011 r. NBP nie przeprowadzał operacji o takim charakterze.)
Swapy walutowe
W celu zarządzania płynnością sektora bankowego NBP może przeprowadzać swapy walutowe.
Swap walutowy polega na tym, że NBP kupuje (lub sprzedaje) złote za walutę obca na rynku kasowym i jednocześnie odsprzedaje (lub odkupuje) je, w ramach transakcji terminowej, w określonej dacie.
(operacje typu SWAP walutowy mające na celu zapewnienie bankom dostępu do płynności walutowej banków przy jednoczesnej absorpcji płynności zlotowej w 2010 r. nie były prowadzone.)
Rezerwa obowiązkowa
Podstawowa funkcja rezerwy obowiązkowej jest stabilizowanie bieżących warunków płynnościowych w sektorze bankowym.
Ewentualne zmiany stóp rezerwy obowiązkowej będą uzależnione od kształtowania się warunków płynnościowych w sektorze bankowym.
Interwencje walutowe
Instrumentem polityki pieniężnej, który może zostać wykorzystany przez NBP, są interwencje na rynku walutowym.
Zmiany kursu walutowego wywierają istotny wpływ na stabilność makroekonomiczna i finansowa gospodarki.
Mogą wiec zaistnieć okoliczności, w których RPP zdecyduje, ze dążenie do zapewnienia stabilności makroekonomicznej i finansowej kraju, sprzyjającej średniookresowej realizacji celu inflacyjnego, wymaga dokonania interwencji na rynku walutowym.
Dewaluacja -następuje zmniejszenie wart złotego na skutek administracyjny(?)
Deprecjacja- zmniejszenie wart złotego na skutek
Kurs walutowy po 1989 r.
system sztywnego kursu walutowego (styczeń 1990 r. -październik 1991 r.)
system pełzającej dewaluacji (od 14 października 1991 r.)
system pełzającego pasma (od maj 1995 r.)
system płynnego kursu walutowego (12 kwietnia 2000 r. - obecnie)
Ad 1. Pod koniec lat 80 jednym z głównych problemów gospodarczych była szalejąca inflacja. W grudniu 1989 r wynosiła ona 639,6% w skali roku.
Ograniczenie inflacji stanowiło jedna z głównych przyczyn usztywnienia kursu złotego w styczniu 1990 r.
Wskutek utrzymywania stałego kursu złotego na poziomie 9500 zl za $, przy inflacji wyższej niż u głównych partnerów handlowych, pogorszyła się konkurencyjność polskiego eksportu, a wzrosła opłacalność importu.
Od 1990 r. wzrastał wolumen importu, a na początku 1991 r. załamał się eksport - jego wolumen w marcu 1991 r. był o 28% mniejszy niż rok wcześniej.
W tej sytuacji, 17 maja 1991 r. dokonano dewaluacji złotego o 16,8%.
Zdecydowano o oparciu kursu już nie tylko o dolara, ale o koszyk walut. W ramach koszyka znajdowało się piec walut: dolar z udziałem 45%, marka niemiecka z udziałem 35%, funt brytyjski z udziałem 10%, oraz frank francuski i frank szwajcarski, z udziałem odpowiednio po 5%.
Koszyk ten obwiązywał do końca 1998 r. i odzwierciedlał strukturę polskiego handlu zagranicznego.
Koszyk walutowy niwelował wahania kursowe.
Dewaluacja poprawiła dynamikę eksportu i bilansu obrotów bieżących.
Kotwica antyinflacyjna spełniła swoje zadanie - inflacja spadla z 294,1% w pierwszym półroczu 1990 r. do 40,1% w pierwszym półroczu 1991 r.
Ad 2. Mała częstotliwość dewaluacji (skokowo) negatywnie wpływała na polski eksport. Należało więc zmienić system tak, aby przy zachowaniu celu antyinflacyjnego, poprawiać systematycznie konkurencyjność eksportu.
W tym celu w październiku 1991 r. zrezygnowano z typowego kursu sztywnego na rzecz kursu pełzającego.
W nowym systemie zloty poddawany był dewaluacji wobec koszyka pięciu walut o 1,8% miesięcznie. Szybkość dewaluacji była powiązana z poziomem inflacji.
Jednoczenie, dla utrzymania konkurencyjności eksportu, dokonano dwóch dewaluacji skokowych: 28 lutego 1992 r. o ….
Ad 3. Na modyfikację systemu kursowego w 1995 r. wpłynęła liberalizacja przepływów kapitałowych i uregulowanie międzynarodowej sytuacji płatniczej Polski.
Spadek ryzyka inwestowania kapitału w Polsce skłonił zagranicznych inwestorów do kupna polskich skarbowych papierów wartościowych.
W tej sytuacji, zdecydowano się na modyfikacje systemu kursowego. 16 maja 1995 r. wprowadzono tzw. System pełzającego pasma wahań.
Jest to najbardziej elastyczna odmiana systemu kursowego stałego.
W ten sposób, poprzez zwiększenie ryzyka kursowego, wzrosło ryzyko dla inwestycji krótkoterminowych.
W ten sposób ograniczono napływ zagranicznego kapitału spekulacyjnego do kraju.
System pełzającego pasma polegał na dopuszczeniu odchyleń kursów od kursu centralnego ( ustalanego wciąż na zasadzie pełzającej dewaluacji przez NBP) o 7%.
O ile przed 1995 r. kurs NBP był kursem urzędowym, o tyle od 1995 r. był on jedynie punktem odniesienia.
Wprowadzono tez nowy typ kursu - kurs fixingowy. Był to kurs, po jakim banki komercyjne były gotowe kupić lub sprzedać walutę bankowi centralnemu.
Na podstawie tego kursu NBP ustalał tabele kursowe.
W lutym 1998 r. powiększono to pasmo do 10%, w październiku 12,5%, później 15%.
Ad4. Ostatecznie 12 kwietnia 2000r., na wniosek Rady Polityki Pieniężnej, rząd zadecydował o wprowadzeniu kursu płynnego. Oznaczało to zniesienie dewaluacji pełzającej, parytetu centralnego i pasma wahań.
Wraz z wprowadzeniem systemu kursu płynnego, NBP zastrzegał sobie prawo do interwencji na rynku walutowym, jednak obiecał jednocześnie, ze skorzysta z tej możliwości dopiero w sytuacji kryzysowej.
Strategie realizacji celów polityki pieniężnej
Bank centralny nie ma możliwości bezpośredniego oddziaływania na poziom cen, koncentruje się na określaniu o realizacji celów operacyjnych.
Określa zatem poziom zmiennych, do których przeważnie zalicza się podaż pieniądza, stopę procentowa, kurs walutowy, nominalny PKB oraz prognozę inflacji - pełnią one role wskaźników polityki pieniężnej.
W zależności od tego, jaki cel pośredni zostanie obrany wyroznia się:
-strategie monetarna (monetarny targeting) - jako bezpośredni cel wystepuje podaz pieniadza;
-operowanie zmianami stopy procentowej (interest rate targeting) -wplywanie na ceny kredytow;
-oddzialywanie na kurs walutowy (Exchange rate targeting) - uwzględnianie jego wpływu na ceny eksportu i importu oraz pośredniego wpływu na poziom cen krajowych
-oddzialywanie na dochod nominalny (nominal income targeting) - uzależnienie polityki pieniężnej od dochodu nominalnego;
-strategie bezpośredniego celu inflacyjnego ( direct inflation targeting) - dazenie do uzyskania określonego poziomu inflacji. W strategii tej korzysta się również z prognozowania poziomu inflacji.
Strategi monetarna
Strategia monetarna to tradycyjny sposób prowadzenia polityki pieniężnej przez bank centralny.
Koncepcja wynika z długookresowego związku pomiędzy podażą pieniądza a inflacja.
Regulowanie podaży pieniądza
Władze publiczne usiłują dostosować wzrost podaży pieniądza do poziomu przewidywanej aktywności gospodarczej oraz nie dającego się uniknąć wzrostu cen.
Równanie Fishera:
M*V=P*T
M-masa pieniężna
V- prędkość cyrkulacji (jest dosc stala w czasie)
P- przeciętny poziom cen
T- liczba transakcji
Strategia monetarna
Definicje pieniadza w obiegu:
w waskim znaczeni
M1=gotowka + depozyty na żądanie
w szerszym znaczeniu = quasi- pieniądz (substytuty pieniądza):
M2=M1+depozyty terminowe w bankach komercyjnych
M3=M2+depozyty terminowe niebankowych instytucji finansowych
Operowanie zmianami stóp %
We współczesnej gospodarce ST % pełni 2 funkcje :
-f. wskaźnika - informuje o polityce pieniężnej i o intencjach rządu
-f. bodźca - jednak wpływ ST % na realne procesy gospodarcze jest ograniczony, bo:
reakcja sektorów gospodarki na zmianę ST % jest zróżnicowana
niektóre inwestycje maja podstawowe znaczenia dla przetrwania przedsiębiorstw (modernizacja)
restrykcyjne oddziaływanie ST % zależy także od inflacji
Zbyt wysoka ST % nadmiernie hamuje konsumpcje i inwestycje, zbyt niska
Oddziaływanie na kurs walutowy
Orientowanie się na kurs walutowy oznacza, ze uwzględnia się jego duży wpływ na ceny eksportu i importu oraz pośredni wpływ na poziom cen krajowych
Kurs walutowy nie w pełni wyraża zmiany w sytuacji i polityce pieniężnej ponieważ :
-wpływa na poziom cen krajowych i może być przez nie determinowany
-wahania kursu walutowego, zwłaszcza w krótkich okresach mogą być wywołane:
zmianami stopy inflacji w kraju i za granica
przepływami kapitału
interwencjami walutowymi władz
koniunkturalnymi zmianami w gospodarce światowej
Oddziaływanie na dochod nominalny
Strategia uzalezniajaca prowadzenie polityki pieniężnej od dochodu nominalnego (PNB) polega na:
-wyznaczaniu określonej sciezki wzrostu tego dochodu,
-reagowaniu wladz monetarnych w zależności od odchylen rzeczywistego PNB od zadanej wczesniej i podanej do publicznej wiadomości sciezki.
WYKŁAD VI
Polityka budżetowa
Budżet państwa - to plan finansowy, obejmujący wszystkie dochody i wydatki państwa w danym roku kalendarzowym - narzędzie polityki ekonomicznej, jej przejaw
Zasady budżetowe traktowane są, jako:
Cechy idealnego budżetu
Elementy definicji budżetu
Postulaty pod adresem budżetu lub gospodarki budżetowej.
Zasady powszechnie akceptowane:
Powszechności (oznacza tyle co cała aktywność państwa powinna być odzwierciedleniem w budżecie.)
Jedności ( materialna i formalna, jeden dokument, po drugie, środki budżetowe stanowią jeden wspólny zasób. Porównuje się budżet do worka albo wspólnego kotła, wszystkie środki trafiają tam i później dopiero są rozdysponowywane..)
Roczności (plan finansowy na okres 1 roku)
Szczegółowości (budżet skonstruowany jest według różnych punktów i podpunktów, ile, co i na co)
Jawności (można się zapoznać z projektem, na etapie jego tworzenia, można się zapoznać z jego projektem)
Równowagi budżetowej (chodzi o to że wydatki nie powinny przekraczać dochodów)
Ustawa o finansach publicznych:
Art. 95.
Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rochodów:
Organów władzy publicznej
Dochody 293 mld
Wydatki 328 mld
Deficyt 35 mld.
90 % dochodów budżetu państwa to są dochody podatkowe.
VAT - podatek od towarów i usług około 40% dochodów
Podatek akcyzowy to mniej więcej 20 % dochodów
Podatek od gier
60 % wpływów to podatki pośrednie
Dług publiczny to skumulowane deficyty - jeśli co roku jest tak że wiecej wydajemy niż zarabiamy to nasz dług rośnie. Z roku na rok pożycza.
Wydatki
Obsługa długu publicznego około 40 mld
Dotacja do funduszy emerytalno - rentowy 15 mld. - jest jeden z dwóch funduszy. Wypłacane są z tego funduszy renty i emerytury rolników. (rolnik pokrywa 5 % swojej emerytury)
Dotacje dla Funduszy Ubezpieczeń Społecznych - około 40 mld - emerytury i renty
Wydatki:
- Sztywne - nie da się ich zmienić, trzeba by zmienić prawo. Państwo nie ma wpływu na nie.
- Elastyczne
Odnosząc dochody a jeszcze lepiej wydatki do produkty krajowego brutto, w jakim zakresie państwo a nie rynek determinuje alokacje zasobów. Jeżeli 4 część PKB przepływa przez budżet to znaczy że urzędnicy decydują o tej cześci PKB a nie rynek.
Budżet skonsolidowany - finanse publiczne
Aby ocenić rolę państwa w gospodarce oraz stan finansów publicznych, niezbędne jest uwzględnienie w analizie dochodów oraz wydatków wszystkich instytucji publicznych, które również realizują różnorodne funcie państwa.
W skład sektora finansów publicznych zalicza się:
Instytucje szczebla centralnego (Rządowe) realizując swoje dochody oraz wydatki w ramach budżetu państwa
Państwowe fundusze celowe, z wydzielonym własnym budżetem realizujące określone cee polityki państwa (np. Fundusz Ubezp. Społecznych)
Jednostki budżetowe, państwowe szkoły wyższe i agendy rządowe, czyli wydzielone instytucje publiczne realizujące określone działania w zakresie dostarczania dóbr publicznych
Jednostki samorządu terytorialnego (samorząd wojewódzki powiatowy i gminny)
Jednostki budżetowe i fundusze celowe działające na poziomie lokalnym (wojewódzkim, powiatowym i gminnym)
Relacja wydatków publicznych do PKB stanowi istotną miarę roli państwa w przypadku gospodarek rynkowych o porównywalnym systemie gospodarczym.
Porównanie takie dokonane dla 30 krajów OECD pokazuje, że relacja ta może wahać się do 24 % w Korei, do blisko 60 % w krajach skandynawskich.
USA, z poziomem wydatków publicznych rownych 33% PKB, charakteryzuje się znacznie mniejszą rolą państwa w gospodarce niż Niemcy i Francja, z poziomem ok.. 35%
Udział wydatków publicznych w PKB a tempo wzrostu PKB
Jak wynika z badań zasada jest taka, im wiecej państwa w gospodarce tym gospodarka rozwija się wolniej. Tam gdzie udział państwa w gospodarce jest mniejszy tym wzrost PKB jest większy.
Wynika to z tego że;
Najlepsze wyniki w tych dziedzinach osiągnięto w grupie krajów o najniższym udziale budżetu w PKB.
Autorzy stwierdzili również, że zwiekszanie tego udziały prowadziło do pogorszenia się owym wskaźników.
Główne rożnice miedzy badanymi krajami dotyczyły wydatków socjalnych - duża skala budżetowa redystrybucji wynikała głownie z duże skali owych wydatków.
Za szkodliwym długotrwałym wpływem wysokiego udziału wydatków publicznych w PKB na rozwój gospodarczy i inne warunki życia społeczeństwa kryją się cztery główne mechanizmy:
Wydawanie pieniędzy publicznych poprzedza zazwyczaj mniej staranny rachunek niż wydawanie pieniędzy prywatnych. Duzy udział budżetu w PKB daje więc stosunkowo małe społeczne efekty.
Wydatki socjalne - duża część przyrostu wydatków budżetowych w krajach OECD - prowadzą często do tzw. Pułapek socjalnych.
Jeżeli łatwo uzyskać zasiłek i jeśli jest on stosunkowo duży w porównaniu z płacą, zmniejsza sę gotowość ludzi do pracy, czyli podaż pracy.
Państwo socjalne zachęca ludzi do bezczynności na rachunek innych albo do pracy w szarej strefie.
Duże wydatki budżetowe wymagają dużych podatków, a te dodatkowo ograniczają gotowość do pracy oraz zdolność i skłonność firmy do ekspansji. Ponadto wpędzają ludzi w szarą strefę
W niektórych sytuacji wydatki publiczne są nadmierne w stosunku do dochodów z podatków.
Pojawia się deficyt budżetu, którego długotrwałe utrzymanie wywołuje kolejne negatywne skutki.
Np. Jeżeli rządzący politycy mają możliwość drukowania pieniędzy, bo bank centralny jest lub staje się od nich zalezny, lukę finansuje emisja pieniądza, czego rezultatem jest rosnąca inflacja. To podwyża rozwój gospodarki i najbardziej udeża w biednych, bo ci mają mniejsze niż ludzie zamożni środki do życia.
POLITYKA BUDŻETOWA - oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków budżetowych
Funkcje polityki budżetowej:
- alokacyjna
- redystrybucyjna
- stabilizacyjna
Funkcja Alokacyjna - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji ograniczonych zasobów między rożne dziedziny zastosowania.
Zajmuje się ona podziałem czynników produkcji pomiędzy sektor prywatny oraz publicznych, dzieleniem danych czynników produkcji w ramach sektora publicznego (oddziaływanie bezpośrednie) i oddziaływanie na podział czynników produkcji sektora prywatnego (oddziaływanie pośrednie) (alokacja zasobów)
WPŁYWANIE NA STRUKTURĘ GOSPODARKI
Funkcja redystrybucyjna - to wpływanie na ostateczny podział dochodów indywidualnych (bezpośrednio (im wiecej zarabiamy wiecej podatku płącimy - można stworzyć taka ustawę) i pośrednio (np. bezpłatna oświata, służba zdrowia)
Jej celem jest korygowanie podziału dochodów.
Podatek stały - płaci się tyle samo niezależnie od dochodów
Podatek liniowy - tyle samo % płacą od dochodów.
Dzień wolności podatkowej - to dzień w którym (średnio)
Funkcja stabilizacyjna - jej celem jest osiągnięcie makroekonomicznych celów gospodarczych.
Poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu, można wpływać na dynamikę gospodarki.
Istotą jest oddziaływanie na popyt w ramach funkcji stabilizacyjnej.
Nie ma prostej zależności pomiędzy zmianą poziomu opodatkowania a zmianą wpływów do budżetu z tego tytułu. Odzwierciedla to krzywa Laffera. Dzieje się dlatego że maleje baza podatkowa.
RODZAJE POLITYKI BUDZETOWEJ:
Aktywna - zwana inaczej polityką budżetową dyskrecjonalną, polega na zastosowaniu przez rząd z góry określonych środków, które oddziałują na popyt globalny.
Pasywna - mechanizm automatycznych stabilizatorów koniunktóry. ( [podatek progresywny] popyt spada mniej niż dochody - dochodowa) (wydatkowa - zasiłki dla bezrobotnych) - Nie usuwa przyczyn spadków, hamuje skutki.
Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z: (nie ważne)
sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
pożyczek
prywatyzacji majątku skarbu państwa
nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.
Deficyt ekonomiczny sektora finansów publicznych
Na deficyt ekonomiczny sektora finansów publicznych składa się suma deficytów budżetu państwa, samorządów, jednostek ochrony zdrowia, funduszy celowych i innych jednostek, powiększona o wypłaty rekompensat dla emerytów i pracowników sfery budżetowej, a następnie pomniejszona o transfery do drugiego filaru ubezpieczeń społecznych.
Państwowy dług publiczny - rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.
Przez dług Skarbu państwa rozumie się wartość nominalną zadłużenia Skarbu Państwa.
Klub paryski to instytucja zrzeszająca wierzycieli publicznych. - państwa banki centralne państw 17 krajów. Umożyli nam coś około 50 % zadłużenia.
Klub londyński - zrzeszała wówczas około 450 wierzycieli prywatnych (umożyli nam około 45 %) Na resztę wyemitowaliśmy obligacje typu Brady.
Skutki nadmiernego zadłużenia państwa:
postrzeganie polski jako kraj o podwyższonym ryzyku oraz negatywny wpływ na poziom i zmienność stóp procentowych i kursów walutowych.
Negatywne konsekwencje przekroczenia przez relację długu publicznego do PKB progów ostrożnościowych 55 % wynikających z ustawy o finansach publicznych jak również konstytucyjnego limitu 60%.
Wypieranie kapitału prywatnego w dostępie do oszczędności krajowych
Niebezpieczeństwo, zę duże potrzebu pożyczkowe państwa natrafią na barierę popytu na rynku finansowym.
Możliwość powstania kryzysu zadłużeniowego częściowej lub całkowitej utraty zdolności do terminowej obsługi długu.
WYKŁAD VII
23 pytania
POLITYKA ZATRUDNIENIA - regulowanie rynku pracy
Świadome i celowe oddziaływanie państwa na gospodarkę w zakresie rynku pracy.
Jeśli państwo nie prowadzi właściwej polityki budżetowej i pieniężnej to, jeśli niewinem, co będzie chciało zrobić to polityka zatrudnienia tez im nie wyjdzie.
Rynek pracy - jeden z rynków czynników wytwórczych, na którym przedmiotem wymiany są usługi świadczone przez siłe roboczą, czyli praca
Rynek pracy - w znaczeniu ogólnym składa się z pojedynczych rynków pracy, dotyczących siły roboczej o określonych kwalifikacjach. Na każdym z tych rynków czynnikiem równoważącym popyt i podaż pracy jest płaca równowagi, której poziom jest zróżnicowany.
Popyt na pracę determinowany jest przez płace (koszty pracy dla przedsiębiorcy) oraz wydajność pracy pracowników.
Podaż pracy zależy od czynników demograficznych tzn. od liczby osób w wieku produkcyjny, wysokości oferowanych płac preferencji poszczególnych osób dotyczących podziału swojego czsu na pracę i czas wojny. Wysokości alternatywnych źródeł dochodu.
FUNKCJE POLITYKI ZATRUDNENIA:
- ekonomiczna
- społeczna - ograniczanie ubóstwa
Efektywne wykorzystanie zasobów pracy o to chodzi w polityce zatrudnienia. - cel.
Bezrobocie - zjawisko, które polega na tym iż część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej i gotowej do podjęcia pracy odpowiedającej typowym warunkom występującym w gospodarce, mimo podejmowanych poszykiwań pozostaje bez zajęcia
Stracona produkcja oraz trudna sytuacja osobista tych, którzy nie posiadają pracy
Jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie niemających zatrudnienia
Strukturalne - jest do niedopasowanie struktury popytu do struktury podaży.
Frykcyjne - zmiany miejsca pracy, zmiana rodzaju pracy.
Bezrobocia ukryte - więcej osób niż pracy. Chodzi o wieś.
Bezrobocie w dużej mierze jest takie jaka jest definicja bezrobotnego.
INSTRUMENTY POLITYKI ZATRUDNIENIA:
- służące zwiększaniu popytu na pracę
- służące ograniczaniu podaży siły roboczej (np. obniżenie wieku emerytalnego, zachęcać kobiety do dezaktywności zawodowej, zachęcać do dalszej edukacji)
Dodatek aktywizacyjny
Prace interwencyjne
Prace społecznie użyteczne
Staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy
Pożyczki szkoleniowe
Roboty publiczne
Stypendia w okresie kontynuowania nauki
Szkolenia
Wsparcie działalności gospodarczej
Zwrot kosztów przejazdu i zatrudnienia
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu 2011 roku wyniosła około 2 mln osób
Stopa bezrobocia wynosiła około 12 %.
Bezrobotni/aktywni zawodowo = stopa bezrobocia
Bezrobotni posiadający prawo do zasiłku, stanowi ok. 17% ogółu bezrobotnych.
Liczba długotrwale bezrobotnych, tj. osób pozostających w rejestrach urzędów pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich dwóch lat - ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych wynosił ok. 50%