Porażenie nerwu twarzowego

(Paralysis nervi facialis)

Nerw twarzowy jest VII. nerwem czaszkowym unerwiającym mięśnie mimiczne poza mięśniem dźwigaczem powieki górnej. Nerw ma tylko jedno odgałęzienie czuciowe, które odbiera pobudzenie z przednich 2/3 języka. Jądro ruchowe nerwu twarzowego stanowi grupa komórek w moście, będąca początkiem neuronu dolnego nerwu twarzowego. Jądro jest połączone z korą mózgową za pośrednictwem włókien stanowiących neuron górny.

Nerw twarzowy może ulec uszkodzeniu w różnych odcinkach:

- Górny neuron - może zostać uszkodzony w przypadku krwotoku, zakrzepu, guza itp. Uszkodzenie takie występuje zazwyczaj przy porażeniu połowiczym. Jest ono najbardziej widoczne w dolnej części twarzy, gdyż do górnej dochodzą włókna nerwowe z obu półkul, a do dolnej tylko z półkuli porażonej po przeciwnej stronie.

- Dolny neuron - jądro nerwu lub jego włókna w obrębie mostu zostają czasami zaatakowane przez chorobę Heinego-Medina lub uszkodzone przez krwotok, guzy itp.

- Włókna obwodowe - po wyjściu z mostu mogą zostać uszkodzone albo w kanale nerwu twarzowego, albo po przejściu do mięśni twarzy. Są to przypadki, z którymi będziemy mieli najczęściej do czynienia. Mogą one być wynikiem zapalenia ucha środkowego, ran, złamań czaszki, stanu zapalnego tkanek w obrębie otworu rylcowo-sutkowego, przechłodzenia, stłuczenia itp. W tym miejscu omówimy objawy i leczenie obwodowej postaci porażenia nerwu twarzowego nazywanej często porażeniem Bella.

Uszkodzenie nerwu w otworze rylcowo-sutkowym

Występuje jednostronne porażenie wiotkie i zanik wszystkich mięśni mimicznych połowy twarzy oraz zniesienie po tej stronie ruchów świadomych i emocjonalnych. W rezultacie:

- Chory może otwierać oko, ale nie może go zupełnie zamknąć. Wskutek zniesienia odruchu mrugania oko nie jest wystarczająco chronione przed kurzem i dlatego występuje skłonność do łzawienia, a nawet stanów zapalnych spojówki.

- Po stronie porażonej opada kącik ust i chory nie może go unieść. W czasie jedzenia pomiędzy zębami a policzkiem zbiera się pokarm, ponieważ chory nie może utrzymać napięcia mięśnia policzkowego, gdyż jest on porażony.

- Chory nie może gwizdać.

- Upośledzone jest wymawianie spółgłosek wargowych (m, n). - Po stronie porażonej chory nie może marszczyć czoła ani w kierunku poziomym, ani w pionowym. Jeśli przed porażeniem pacjent miał zmarszczki, to teraz ulegają one wygładzeniu.

- Następuje wygładzenie fałdu nosowo-wargowego i zniesienie świadomego rozszerzania nozdrzy.

Uszkodzenie nerwu powyżej otworu rylcowo-sutkowego

Poza wymienionymi objawami dochodzi do utraty czucia smaku w przedniej części języka, lub też, w zależności od poziomu uszkodzenia, do nadwrażliwości na pewne dźwięki. Zmiany mogą obejmować również nerw słuchowy.

Stosowane zabiegi

W przebiegu choroby trwającej dwa do trzech miesięcy (w porażeniach na tle zapalnym) możemy wyróżnić trzy okresy:

- okres ostry,

- okres podostry,

- okres przewlekły.

Okres ostry

Leczenie w tym okresie ma charakter objawowy. Pacjent musi unikać ochłodzeń, przeciągów i kurzu. Na oko zakłada się opatrunek zabezpieczający przed zabrudzeniem. W celu podtrzymania kącika ust stosuje się haczyk z drutu, zaczepiony za ucho.

Nie wykonuje się masażu ani kinezyterapii.

Fizykoterapia:

W tym okresie można stosować miejscowo łagodne zabiegi cieplne.

Okres podostry

Fizykoterapia:

Poza stosowaniem zabiegów cieplnych wykonuje się elektrostymulację tylko za pomocą przerywanego prądu galwanicznego, niezależnie od tego czy występuje odczyn zwyrodnienia, czy też nie. Nie stosuje się prądów faradycznych, gdyż mogą wywołać wtórne przykurcze. Czasami zaleca się stosowanie parafinoterapii, diatermii krótkofalowej. Można także wykonywać jontoforezę jodową.

Masaż:

Ze względu na niebezpieczeństwo rozciągnięcia mięśni zaleca się w tym okresie stosowanie masażu twarzy metodą uciskową (patrz "Masaż klasyczny", wyd. Ii).

Najwygodniejsze dla pacjenta jest wykonywanie masażu w pozycji leżącej.

Kinezyterapia:

W czasie ćwiczeń chory powinien być sam w pokoju (aby nie był skrępowany) wyposażonym w lustro. Patrząc w lustro pacjent może kontrolować poprawność wykonywanego ćwiczenia. Chory powinien starać się wykonywać następujące ruchy:

- zamykanie oczu,

- uśmiechanie się,

- gwizdanie i dmuchanie.

- zaciskanie warg,

- uśmiechanie się z odsłonięciem zębów i uniesieniem wargi górnej, - pionowe i poziome marszczenie czoła,

- rozszerzanie nozdrzy,

- wykrzywianie całej twarzy,

- wymawianie słów zawierających spółgłoski.

Okres przewlekły

Fizykoterapia:

Stosuje się zabiegi jak w poprzednim okresie.

Masaż:

Ze względu na uzyskane w poprzednim okresie wzmocnienie mięśni i ich powrót do czynności ryzyko rozciągnięcia jest dużo mniejsze. Dlatego też zaleca się w tym okresie stosowanie masażu klasycznego twarzy (patrz "Masaż klasyczny", wyd. Ii). Należy zwrócić szczególną uwagę na techniki o charakterze pobudzającym (ugniatania i oklepywania).

Kinezyterapia:

Pacjent w dalszym ciągu wykonuje ćwiczenia jak w poprzednim okresie. Przy niektórych ćwiczeniach można teraz zastosować lekki opór.

---