Jak izolować dach?

Problemy z zapewnieniem izolacyjności dachu występują wyjątkowo często, mimo iż jest to jeden z najistotniejszych elementów budynku. Montaż poszczególnych warstw dachu wymaga przede wszystkim przestrzegania odbiorów robót zanikających. Wiele błędów, zarówno na etapie projektowania jak i wykonawstwa, popełnianych jest na skutek... nieznajomości nowych materiałów i ich przeznaczenia.

Eksperci znanych producentów wyjaśniają:
W jaki sposób zapewnić prawidłową izolacyjność dachu?

Marta Półtorak
prezes Marma Polskie Folie Sp. z o.o.

Tomasz Bartosik
inż. rozwoju rynku
Saint-Gobain Isover Polska Sp. z o.o.

Wolfgang Schiedler
sales manager
BBA Nonwovens Berlin GmbH
producent Corotop

Klaudia Czerska
manager produktu DUPONT Poland
Sp. z o.o.

Paweł Ochalski
doradca techniczny
Dörken Polska
Sp. z o.o.

Edward Tereszczyn
specj. ds. techniczno-
-handlowych
Pol-Stowest Sp. z o.o.

Krzysztof Patoka
specj. ds. techniki zastosowań
RuppCeramika

Maria Dreger
ROCKWOOL

Maciej Łuczak
doradca techniczno-handlowy
GRILTEX POLSKA Sp. z o.o.

Niezależnie od rodzaju pokrycia dachowego, którego rolą jest chronić dom przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak opady, cała konstrukcja musi się składać z kilku warstw chroniących przed utratą ciepła zimą i nadmiernym nagrzewaniem latem. Aby całość prawidłowo oraz jak najdłużej spełniała swoje zadanie, należy z całą skrupulatnością wykonać wszystkie prace montażowe, a do konstrukcji użyć właściwie dobranych materiałów. Jest niezwykle ważne, by użyte folie i inne materiały były dostosowane do polskich warunków klimatycznych. Aby nie dopuścić do przedostawania się wilgoci z pomieszczeń mieszkalnych do izolacji termicznej, bezpośrednio pod nią umieszcza się nie przepuszczającą pary wodnej (ustalony przepływ pary wodnej poniżej 49 g/m kw/24 h) - folię PAROIZOLACJA produkcji Marma Polskie Folie. Jest to wysokiej klasy trzywarstwowa powłoka o grubości 0,2 mm i współczynniku Sd = 82, swoimi parametrami dostosowana do klimatu, jaki panuje w Polsce. Tak więc stosując PAROIZOLACJĘ blokujemy dostęp wilgoci od wewnątrz. Natomiast aby wilgoć nie dostała się od zewnątrz - nad wełną układamy folię wstępnego krycia, najlepiej - tak zwaną ciepłą. Jest to folia o wysokiej paroprzepuszczalności - DACHOVA produkcji Marma Polskie Folie. Można ją umieszczać bezpośrednio na izolacji cieplnej bez konieczności pozostawiania szczeliny wentylacyjnej. Jej parametry to: współczynnik Sd = 0,02, masa 115 g/m2, wytrzymałość na zerwanie wzdłuż - 220, w poprzek - 150 N/5 cm, Paroprzepuszczalność - 2000 g/m2/24 h, mierzone przy temperaturze 21ľC. Jej szczególną cechą, poza wysoką zdolnością przepuszczania pary wodnej, jest to, że na całej powierzchni ta paroprzepuszczalność jest identyczna. Oczywiście DACHOVA jest całkowicie nieprzepuszczalna dla wody dostającej się od góry.

By termoizolacja była skuteczna, należy wykonać ją z materiałów stanowiących system wzajemnie uzupełniających się elementów. System taki stanowią wełny mineralne szklane oraz paroizolacje i membrany dachowe marki ISOVER Gullfiber oferowane przez Saint-Gobain Isover Polska. Jak izolować dach skośny? Pierwszy etap pracy to założenie między krokwiami łat dystansowych, które utworzą szczelinę wentylacyjną. Na łaty te należy przyczepić zszywkami membranę wiatroizolacyjną Draftex Plus, która zabezpieczy warstwę termoizolacyjną przed wiatrem i kurzem oraz umożliwi odprowadzanie pary wodnej z wnętrza przegrody. Następnie między krokwiami umieszcza się wełnę szklaną Iso-Mata o grubości min. 120 mm lub Uni-Matę min. 150 mm zapewniając tym samym minimalne wymagania cieplne stawiane dachom (Umax =< 30 W/(m2*K). Wełnę układamy ?na wcisk? między krokwiami, a następnie nakładamy na nią folię paroizolacyjną Stopair. Pasy folii układa się z 10-20 cm zakładkami, a następnie na linii zakładów nakleja specjalną taśmę klejącą. W ten sposób powstanie warstwa chroniąca izolację przed szkodliwym dla niej działaniem pary wodnej. Folia paroizolacyjna Stopair ma niski współczynnik paroprzepuszczalności (0,49 g/m2/24 h), dzięki czemu warstwa termoizolacji jest dobrze chroniona przed powstaniem zawilgoceń wywołanych przez wykraplanie się przenikającej od wnętrza pary wodnej. Jako dodatkową termoizolację, pomiędzy rusztem wsporczym dla płyt gipsowo-kartonowych można ułożyć wełnę mineralną z włókien szklanych, Uni-Matę lub matę z warstwą folii aluminiowej Uni-Mata Alu. Zastosowanie Uni-Maty Alu nie wymaga wykonania warstwy z folii paroizolacyjnej, gdyż folia aluminiowa pełni rolę paroizolacji oraz ekranu cieplnego. Od strony pomieszczenia przegroda może być licowana płytami gipsowo-kartonowymi lub panelami boazerii. Jak izolować dach płaski? W przypadku dachu płaskiego najbardziej optymalną formą zabezpieczenia termicznego jest zastosowanie wełen mineralnych z włókien szklanych i skalnych w zestawach "Złoty Dach" lub "Srebrny Dach" ISOVER Gullfiber oferowany przez Saint-Gobain Isover Polska. Materiały izolacyjne ISOVER Gullfiber to optymalna izolacja dachu, zapewniająca komfort użytkowania i wieloletnią trwałość. "Złoty Dach" jest nowoczesnym, dwuwarstwowym zestawem izolacji składającym się z Deski Dachowej 3316 z wełny szklanej połączonej z płytą Dachoterm SL z wełny skalnej oraz paroizolacji Stopair. Współpracujące ze sobą płyty tworzą skuteczną termoizolację i stanowią podkład umożliwiający bezpośrednie pokrycie warstwą hydroizolacyjną (np. papa podkładowa i termozgrzewalna). Zestaw ten, dzięki znakomitym własnościom izolacyjnym, stanowi najkorzystniejsze rozwiązanie stropodachu pełnego. "Srebrny Dach" to zestaw składający się z dwóch produktów z wełny skalnej: płyt dachowych Dachoterm G i Dachoterm SL. Natomiast w jednowarstwowym układzie krycia dachów płaskich optymalną izolację zapewnia Dachoterm Mono - płyta dachowa z wełny mineralnej skalnej jednostronnie wzmocniona welonem szklanym.

Folie wstępnego krycia stosowane są w celu zabezpieczenia konstrukcji dachu i materiałów ocieplających takich jak wełna mineralna czy styropian przed podwiewaniem deszczu i śniegu pod pokrycie oraz przed wodą skraplającą się pod pokryciem dachowym. Ponadto w przypadku ewentualnego uszkodzenia pokrycia dachowego spełniają rolę zabezpieczenia przed wodą opadową. Folie wstępnego krycia pozwalają na kontrolę procesów związanych ze skraplaniem się pary wodnej i gromadzeniem się skroplin. Procesy te są bardzo niebezpieczne dla drewnianej konstrukcji dachu i termoizolacji. W latach 90. skonstruowano folie wysokoparoprzepuszczalne, folie nowej generacji, których znakomite właściwości użytkowe powodują ich coraz częstsze stosowanie i rosnącą popularność. Folie wysokoparoprzepuszczalne, zwane też membranami dachowymi, nie wymagają tworzenia szczelin wentylacyjnych, dzięki czemu montaż dachu jest dużo prostszy. Dobra folia wysokoparoprzepuszczalna powinna być zbudowana z minimum 2 warstw, jedna to włóknina polipropylenowa o wysokiej paroprzepuszczalności, druga to specjalny film funkcyjny paroprzepuszczalny, a jednocześnie wodoszczelny (zabezpiecza przed wodą nawet do wartości 2000 mm słupa wody). Folie wysokoparoprzepuszczalne w odróżnieniu od folii klasycznych niskoparoprzepuszczalnych mogą być stosowane również na dachach z pełnym deskowaniem. Wykazują większą odporność na działanie promieniowania UV, mogą być więc tymczasowo ułożone bez przykrycia dachowego na powierzchni więźby dachowej.

Czas eksploatacji dachówki i innych materiałów do zewnętrznych pokryć dachowych wynosi kilkadziesiąt lat. Zastosowanie dobrej jakości folii wstępnego krycia o wytrzymałości porównywalnej do pokrycia zewnętrznego jest uzasadnione technicznie i ekonomicznie. Przez wiele lat w naszej części Europy do krycia dachów używane były wyłącznie materiały bitumiczne. Papy dachowe stosuje się na deskowanie dachu. Zachowanie warstwy powietrza pomiędzy deskowaniem a izolacją termiczną dachu jest konieczne. Czasami stosowane są elementy dystansujące izolację od desek, niestety nie jest to częste. Wówczas proces ocieplania dachu jest trudny i wymaga wysokiej kultury technicznej. Poza tym te elementy to kolejny koszt, a inwestorzy nieustannie dążą do obniżenia kosztów budowy. Dobrymi doradcami są dekarze, bowiem to oni mają pewien wpływ na warunki pracy na dachu. Coraz częściej wybierają paroprzepuszczalne membrany dachowe. Są one lekkie i łatwe w montażu. Mocuje się je do krokwi zszywkami. Nałożone na siebie warstwy materiału mogą być uszczelniane taśmą systemową. Jedna rolka folii wstępnego krycia o powierzchni 150 m2 waży jedynie 9 kg. Papy charakteryzują się ograniczoną trwałością w temperaturach otoczenia poniżej -20ľC. Dlatego częsta renowacja takiej konstrukcji jest niezbędna. Folie dachowe mogą być stosowane zarówno na deskowanie jak bezpośrednio na krokwie. Nie ma potrzeby zachowania szczeliny powietrza pomiędzy folią a izolacją. Zwiększa się zatem izolacyjność dachu poprzez większą grubość izolacji termicznej. Koszty zastosowania membran dachowych mogą być nawet 11-krotnie niższe od metod tradycyjnych przy zastosowaniu folii bezpośrednio na krokwie bez deskowania. Udział kosztu deskowania w całkowitych kosztach wykonania dachu jest wysoki. Montaż folii wymaga większej kultury technicznej niż system tradycyjny. Ich instalację powinny więc prowadzić doświadczone ekipy dekarskie. Stanowi to pewną niedogodność w poszukiwaniu wykonawców. Natomiast papy bitumiczne mogą być i często są układane nawet przez niewyszkolonych i przypadkowych pracowników. W związku z tym prawie każdy może wykonywać te prace dachowe. Jednak folie dachowe wymagają szybkiego ostatecznego pokrycia dachu. Wykorzystanie papy umożliwia nawet kilkuletni okres eksploatacji bez konieczności ostatecznego krycia np. blachą lub dachówką. W tym przypadku stosuje się kolejne operacje - pokrycie pierwszej warstwy papy lepikiem, montaż drugiej warstwy papy i kolejne lepikowanie połączeń, które jest kosztowne. Cechą produktów bitumicznych jest mniejsza przepuszczalność pary wodnej, która określana jest współczynnikiem równoważnej warstwy powietrza - Sd (wyrażony w g/m2/24h lub m). Dla membran Tyvek wynosi on ok. 0,02 m. Ten parametr można opisać następująco - para wodna przenika przez membrany Tyvek tak jak przez warstwę powietrza o grubości 2 cm. Dla papy bitumicznej współczynnik Sd wynosi 1 km. Należy pamiętać, że przy podwójnym kryciu dachu papą wartość Sd wynosi 2 km.

Tylko wtedy, gdy każda z warstw dachu: pokrycie ostateczne, ołatowanie, które wraz z krokwiami, jętkami, płatwiami, a czasem deskowaniem tworzy konstrukcję dachu, folia wstępnego krycia, termoizolacja i paroizolacja została wykonana poprawnie i spełnia prawidłowo swoją funkcję, dach jako całość też spełnia swe zadanie. Gdy przy budowie jednej z tych warstw zastosowano wadliwy materiał, lub popełniono błędy, mści się to na prawidłowym działaniu nie tylko tej warstwy, ale całego dachu i w konsekwencji może doprowadzić do uszkodzenia pozostałych jego elementów. Materiałem najczęściej używanym do termoizolacji dachów jest wełna mineralna. Spełnia ona swoją funkcję tylko wtedy, gdy pozostaje sucha przez cały czas eksploatacji. Woda, największy wróg każdej budowli, również i w tym przypadku niesie największe zagrożenie. Aby skutecznie zabezpieczyć materiał termoizolacyjny przed wpływem wody, pod różnymi postaciami umieszcza się go w systemowej osłonie folii. Zewnętrzne folie zwane foliami wstępnego krycia (FWK) zabezpieczają termoizolację m.in. przed wodą przedostającą się przez nieszczelności pokrycia dachowego, przed wodą z roztopionego śniegu nawianego pod pokrycie oraz kondensatem, czyli wykroploną na pokryciu dachowym parą wodną. Folie te (FWK) muszą umożliwiać również wyprowadzenie z konstrukcji dachu i z termoizolacji wilgoci, która przedostała się tam z otoczenia. Gdy ich opór dyfuzyjny jest zbyt duży, Sd ? 0,3 m, aby wykonać to zadanie, trzeba utworzyć szczelinę wentylacyjną pomiędzy FWK a termoizolacją. Szczelina ta będzie działała poprawnie tylko wtedy, gdy Drugą folią wchodzącą w skład systemu jest folia paroizolacyjna. Zabezpiecza ona m.in. termoizolację przed parą wodną pochodzącą z wnętrza budynku. Para wodna wykorzystując zjawiska dyfuzji i konwekcji przemieszcza się ku górze i do rejonów o mniejszym ciśnieniu. Gdybyśmy nie wyhamowali jej napływu do warstw dachu w takim stopniu, by bez przeszkód mogła zostać wyprowadzona na zewnątrz przez FWK, wewnątrz dachu następowałoby jej wykroplenie (przy niższej zewnętrznej temperaturze), i termoizolacja nie spełniałaby swojej funkcji. Przy układaniu folii paroizolacyjnej najważniejszą sprawą jest dokładne i szczelne połączenie jej ze sobą w miejscach zakładów i w miejscach styków ze ścianami, kominami, oknami, przepustami wentylacyjnymi i instalacyjnymi. Jest to oczywiście spojrzenie na problem osoby zajmującej się foliami dachowymi, dlatego nic nie wspomniałem o doborze odpowiedniej grubości i gęstości materiału termoizolacyjnego, unikaniu i eliminowaniu mostków termicznych itp. Pragnę tylko dodać, że stosowanie otwartych dyfuzyjnie FWK jak np. DELTA-VENT N nie tyko ułatwia ich układanie, ale poprawia izolacyjność dachu. Odpada wiele uciążliwych czynności związanych z wykonaniem i utrzymaniem szczeliny wentylacyjnej, a ruch powietrza w niej nie wywiewa cieplejszych cząsteczek powietrza z wierzchniej warstwy wełny mineralnej. Przy folii paroizolacyjnej DELTA-FOL REFLEX warstwa metalu naniesiona na folię ekranuje część promieniowania i w efekcie równoważy dodatkową warstwę 2 cm ocieplenia.

W dobie nowych technologii i ulepszonych rozwiązań architektonicznych temat szczelności pokrycia dachowego pozostaje zawsze aktualny. Obecną tendencję w budownictwie charakteryzuje dążenie do stosowania takiego systemu pokryć, który uwzględnia przede wszystkim łatwość i szybkość montażu. System Hertalan EPDM obejmuje membrany EPDM oraz akcesoria, tj. kleje, uszczelniacze, itp., zapewniając przy tym prostotę wykonania, wysoką szczelność, montaż ?na zimno? (bez użycia ognia), długą żywotność (ponad 40 lat). Pokrycia Hertalan EPDM nie wymagają konserwacji, a w przypadku mechanicznych uszkodzeń ich naprawa jest niewiarygodnie prosta. Ważną kwestią, mającą wpływ na jakość wykonania pokrycia dachowego, jest odpowiedni dobór zarówno technologii krycia, jak też samego materiału, którego zadaniem jest ochrona stropu przed wpływami atmosferycznymi (wodoszczelność), a także zapewnienie oddychania połaci, co zapobiegnie skraplaniu się pary wodnej i tworzeniu się pęcherzy powietrza bezpośrednio pod pokryciem (paroprzepuszczalność).

W przypadku dachówek jest na to bardzo prosta odpowiedź: trzeba ułożyć dachówki zgodnie z teorią i zasadami ich stosowania. Teoria stosowania dachówek dotyczy również większości pokryć dachów spadzistych, a opiera się na współdziałaniu dwóch warstw pokrycia wzajemnie się uzupełniających. Współczesne pokrycia dachów stromych składają się z warstwy wstępnego krycia oraz zasadniczego pokrycia dachu. Zasadnicze pokrycie odpiera ataki czynników atmosferycznych osłaniając cały budynek z wszystkimi elementami dachu, a warstwa wstępna uszczelnia je. Pokrycia dachów spadzistych osłaniają dachy przed opadami atmosferycznymi sprowadzając wodę poza okap. Ich skuteczność polega na sprawnym odprowadzeniu ściekającej w dół wody. Pokrycia te nie muszą być tak szczelne jak na dachach płaskich, na których mogą tworzyć się zastoiny wody. Dzięki temu dachy strome mogą wypełniać wiele innych bardzo ważnych funkcji, a ich pokrycia są tańsze i bardziej trwałe oraz łatwiej pozbywają się wilgoci wewnętrznej. Dachówka tworzy pokrycie składające się z elementów drobnowymiarowych układanych na zakład, umożliwiający niewielkie przesuwanie się tych elementów po sobie. Jest to ważne, ponieważ konstrukcja dachu pod wpływem wiatru podlega stałym ruchom i w związku z tym dachówka nie przenosi tak dużych naprężeń jak inne pokrycia. Izolacyjność ściśle wiąże się z trwałością pokrycia. Bardzo ważne jest również i to, że dachówki dają się łatwo przewentylować. Tym samym stanowią ważny element zwiększający trwałość konstrukcji. Co warta jest izolacyjność pokrycia leżącego na próchniejącej konstrukcji?

Ocieplenie dachu może dotyczyć zupełnie różnych zagadnień technicznych: ociepleń tzw. zewnętrznych, gdy warstwa izolacji cieplnej znajduje się na zewnątrz poszycia; wewnętrznych, np. stropodachów dwudzielnych z nieprzełazową przestrzenią pomiędzy izolacją a szczelną konstrukcją dachu (budynki wielkopłytowe) oraz wszelkich poddaszy użytkowych i nieużytkowych. W ociepleniach zewnętrznych (np. dach płaski z blachy trapezowej z izolacją cieplną ułożoną bezpośrednio na blasze i pokrytą papą) zasadnicze znaczenie dla skuteczności i trwałości konstrukcji ma wysoka wytrzymałość płyt izolacji cieplnej na obciążenie punktowe. Najlepszą zapewniają specjalne płyty z wełny mineralnej z utwardzoną warstwą wierzchnią. W ociepleniach wewnętrznych ważne są parametry użytkowe izolacji gwarantujące jej szczelne ułożenie i stałą grubość. Główną funkcją izolacji jest ograniczenie strat ciepła. Warto stosować ocieplenia grubsze, niż wynika to z obowiązujących przepisów, zwłaszcza gdy nie zwiększa to kosztów konstrukcji. Korzystna * szczelne ułożenie izolacji - płyty z miękkiej sprężystej wełny powinny ściśle do siebie przylegać, * stałą grubość warstwy izolacji - ściśnięta, spłaszczona izolacja nie zapewni zakładanej izolacyjności cieplnej, * właściwą wentylację na zewnątrz ocieplenia od strony pokrycia dachu. Ocieplenie dachu płytami z wełny mineralnej zwiększa jego odporność ogniową i izolacyjność akustyczną.

Stosując do ocieplania wełnę mineralną albo szklaną, nie możemy zapomnieć o zabezpieczeniu termoizolacji folią albo membraną dachową paroprzepuszczalną. Pozwolą one na odprowadzenie nadmiaru pary wodnej z wewnątrz pomieszczeń lub warstwy ociepleniowej na zewnątrz. Przy okazji chronią one wełnę przed deszczem, wilgocią, kurzem i śniegiem. Przy stosowaniu folii niskoparoprzepuszczalnych typu FORST ATX i FORST ATX Classic, wymagana jest przerwa dylatacyjna (ok. 2-4 cm) między warstwą termoizolacji a folią. Z kolei na wszystkie dachy z izolacją dochodzącą aż do górnej części przestrzeni międzykrokwiowej stosowne powinny być membrany o wysokiej paroprzepuszczalności (pow. 1200 g/m2/24 h), typu FORST STX lub FORST STX Master (a deskowaniu) o współczynniku Sd=<0,03 m.

---