HYDROLOGIA

1. Regionalne zróżnicowanie warunków infiltracyjnych w Polsce

A) Obszary o korzystnych warunkach infiltracji:

- obszary ostatniego zlodowacenia

- wyżyny zbudowane ze skał węglanowych

Pomorze i Mazury (o korzystnych warunkach infiltracyjnych decydują:)

- dobrze przepuszczalne podłoże

- stosunkowo głęboko występujące zwierciadła wód podziemnych

- obecność licznych zagłębień bezodpływowych

Wyżyny węglanowe (wapienie, dolomity) decydują:

- spękanie i częściowo skrasowiałe skały

- głębokie zaleganie wód podziemnych

B) Obszary o niekorzystnych warunkach infiltracji:

- góry, niziny

Góry (Karpaty, Sudety, G. Świętokrzyskie) słaba infiltracja uwarunkowana jest:

- znacznymi spadku terenu

- skały słabej wodonośności

- słabo przepuszczalne gliniaste osady pokryw zwietrzelinowych

- deszcze nawalne

Niziny uwarunkowana jest:

- płytkim występowaniem zwierciadła wód podziemnych (Biebrza, Narew)

- występowaniem ilastych osadów o słabej przepuszczalności

2. Typy krążenia wody w Polsce (charakterystyka i uwarunkowania występowania)

1= typ szybkiego krążenia (Karpaty, Sudety, G. Świętokrzyskie)

Spowodowany:

- częstymi opadami o dużym natężeniu

- słabą przepuszczalnością i ograniczoną wodonośnością podłoża

- dużymi deniwelacjami terenu

- gęstą siecią dolinną

Charakteryzuje się:

- dużym zasilaniem opadowym w czasie lata

- słabą infiltracją wody

- bardzo małymi zasobami wód podziemnych

- szybkim spływem powierzchniowym

- częste wezbrania

- głębokie niżówki

- dużym odpływem i współczynnikiem odpływu

- dużymi amplitudami przepływów (Karpaty)

3 - typ bardzo powolnego krążenia (pojezierze południowobałtyckie)

Spowodowany:

- równomiernym zasilaniem w ciągu roku

- dużą liczbą jezior

- znacznym udziałem osadów w dobrej przepuszczalności

- duża liczbą zagłębień bezodpływowych

Charakteryzuje się:

- znaczną infiltracją

- dużą retencją powierzchniową

- średnio dużymi odpływami

- znacznie dużą przewagą odpływu podziemnego nad powierzchniowym

- duże, regularne zasilanie w czasie roku

2 - typ powolnego krążenia ( Wyżyna Śląska, Wyżyna Krakowska, Wyżyna Częstochowska, Niecka Nidziańska, Wyżyna Lubelska, Roztocze)

Spowodowany:

- równomiernym zasilaniem

- dobrą przepuszczalnością i wodonośnością

- małymi deniwelacjami terenu

- rzadką siecią dolinną

Charakteryzuje się:

- średnie zasilanie, głównie roztopowe

- dobra i duża infiltracja wody

- średnio duży odpływ

- niewielki spływ powierzchniowy

- małe amplitudy przepływu

- rzadko występujące wezbrania

4 - typ zróżnicowanego krążenia ( Niziny Środkowopolskie, Pobrzeże, Dolina Dolnej Wisły, Pradolina Noteci i Warty)

Spowodowany:

- włączeniem do obiegu w krótkim czasie dużej ilości wód roztopowych

- małymi deniwelacjami terenu

- dużą ilością osadów słabo przepuszczalnych

- płytko występującymi wodami podziemnymi

Nie wiem dlaczego,2 jest po 3,ale widocznie tak było na slajdach

3. Wielkość i prawidłowości całkowitego odpływu rzecznego z obszaru Polski

Odpływ całkowity - średnia z wielolecia za XX wiek - 61,5 km3

Całkowity odpływ rzek polskich formuje się na obszarze i powierzchni 351 208 km2 na powierzchni większej o 12,3% od powierzchni kraju ( 312 677km2)

W latach 1951-1970 z ogólnego odpływu na dorzecze Odry przypadało 27,5%, dorzecze Wisły 54,8%.

Niewielka wartość współczynnika regresji trendu liniowego ( 0,046) świadczy o braku tendencji zmienności odpływu w czasie z obszaru Polski.

Roczne wartości odpływu całkowitego w ostatnich 100 latach charakteryzują się stosunkowo małą zmiennością CV- 0,20(20%).

Odpływy w kolejnych latach są od siebie zależne. Świadczy o tym istotny statystycznie współczynnik autokorelacji (r= 0,34).

Analiza zależności odpływu całkowitego od opadu atmosferycznego wskazuje na silniejszy związek odpływu z opadem w roku poprzedzającym.

4. Zróżnicowanie przestrzenne odpływu na obszarze Polski

Odpływ rzeczny w Polsce charakteryzuje się dużą zmiennością przestrzenną, która jest efektem zróżnicowania środowiska geograficznego i warunków klimatycznych.

Średnie zróżnicowanie odpływu jednostkowego w Polsce wynosi 1:25.

Wyżyny 5-6

Centralna Polska 1-2

Południe 10-9l/s/km2

5. Zróżnicowanie przestrzenne odpływu powierzchniowego i jego przyczyny

Charakterystyka zróżnicowania przestrzennego z lat 1931 - 1960 (reprezentowanych wg WMO).

- obszary górskie 300 - 300 mm

- Obszary podgórskie: 200 - 300mm

-Obszary wyżynne wysoczyzny pojezierne ok. 100 - 200 mm

Zróżnicowanie i przebieg izorei odpływu powierzchniowego w Polsce wynika z rozkładu opadów atmosferycznych, rzeźby, zalesienia i rodzaju podłoża.

Rozkład przestrzenny odpływu powierzchniowego jest odbiciem pasowości rzeźby Polski.

Zmienność czasowa odpływu powierzchniowego jest bardzo duża. (uwarunkowana zmiennością klimatyczną i cechami środowiska zlewni: rodzaj gleby, spadki, jeziorność, lesistość).

Odpływ powierzchniowy w latach 1931 - 1960 stanowi 45 % odpływu całkowitego

Odpływ powierzchniowy w dorzeczu Wisły stanowi 64% całości odpływu, w dorzeczu Odry tylko 32%.

Liczby te wskazują, że zagrożenie powodziowe Wisły jest większe niż Odry.

6. Zróżnicowanie przestrzenne odpływu podziemnego: zróżnicowanie przestrzenne, zdolność retencyjna zlewni, udział zasilania i jego przyczyny, udział zasilania podziemnego w odpływie całkowitym.

Regionalna zmienność odpływu podziemnego zależy od zasobów warstw wodonośnych (potamicznych), a ta zależy z kolei od wielkości opadów, rzeźby (głębokości erozyjnego wcięcia koryta rzecznego), przepuszczalności utworów powierzchniowych.

Wielkości zróżnicowanie odpływu podziemnego zależy w znacznym stopniu od warunków geologicznych.

Dlatego oceny jego zróżnicowania dokonywane Są w granicach regionów geologiczno - geomorfologicznych.

Znaczący wpływ na wielkość odpływu podziemnego - zasilania podziemnego rzek mają właściwości retencyjne zlewni - tzw. Zdolność retencyjna zlewni.

Zdolność retencyjną zlewni można określić za pomocą współczynnika retencyjności, który jest stosunkiem średniego maksymalnego miesięcznego odpływu podziemnego do średniego minimalnego.

Im większa wartość tego stosunku tym większe zdolności retencyjne.

Średnia wartość stosunku (współczynnika retencyjności) wynosi dla Polski 1,7 (średnia zdolność retencyjna).

Zróżnicowanie przestrzenne retencyjności zlewni

Duża zdolność retencyjna (1,11 - 1,52):

- zlewnie obszarów lessowych, pradolinnych i morenowych starszych zlodowaceń.

Mała zdolność retencyjna (2,36 - 3,6):

-zlewnie fliszowe w Karpatach i niektóre w obszarach staro glacjalnych.

Zdolność retencyjna zlewni zależy: od warunków zasilania podziemnego, od zróżnicowania opadów i budowy hydrograficzno - morfologicznej zlewni. Lokalny wpływ na zwiększenie retencyjności zlewni wywierają duże powierzchnie lasów, jezior i obszarów bagiennych.

7. Charakterystyka zmienności przepływów rzek polskich: zróżnicowanie przestrzenne przepływów skrajnych, regionalna typologia rzek na podstawie wartości współczynników zmienności przepływów.

Współczynnik zmienności przepływów (cv)

Przestrzenny układ średniego rocznego współczynnika zmienności.

Obszary o największej wartości cv:

Niziny: Pojezierza Poznańskie (Mogielnica powyżej 0,60). Pojezierze Gnieźnieńskie, Równina Kutnowska (rz. Ochnia 0,53),Wschodnie Kujawy (szerzej Wielkopolska, Kujawy, Pn-Mazowsze. Uwarunkowania słabo przepuszczalne podłoże, niska zdolność retencyjna, duże wartości parowania terenowego. Przedgórze Sudeckie, Wyżyna Lubelska, Wyżyna Kielecko - Sandomierska.

Obszary o najmniejszej wartości cv:

Pojezierze Pomorskie z wyjątkiem zachodniej części (Brda - Rudziki Most cv - 0,061). Uwarunkowania dobra przepuszczalność podłoża, duża zdolność retencyjna, znaczna lesistość. Wyżyna Krakowsko - Częstochowska, dorzecze górnej Warty.

REGIONALNE ZRÓŻNICOWANIE ZMIENNOŚCI PRZEPŁYWÓW

Regionalna zmienność przepływów określona na podstawie wartości współczynników zmienności (cv) średnich przepływów rocznych. Wyraźnie wyodręniaja się trzy grupy obszarów:

A - obszary o najbardziej stabilnych przepływach: bezwładne cv <22,5% (26,8& powierzchni Polski

B - pośrednie 22,5% - 32,5% (42,3% powierzchni Polski)

C - o najbardziej zmiennych przepływach aktywne > 32,5% (30,9% powierzchni Polski)

Największy wpływ na zmienność przepływów mają:

-wielkość zasilania podziemnego

-Wielkość opadów

-Przepuszczalność podłoża (utwory słabiej przepuszczalne - większa zmienność Q),

-lesistość

Na zmienność przepływów wpływa zazwyczaj kilka elementów. Znacznie konkretnego elementu może być różne w poszczególnych częściach kraju.

Porównanie zmienności średnich rocznych przepływów w rzekach odwadniających regiony o stabilnych, zmiennych i pośrednich przepływach wykazuje, że:

- rzeki o bezwładnym charakterze przepływów charakteryzują się bardzo wyrównanym przebiegiem średnich rocznych przepływów - amplituda przepływów <50%

- rzeki o pośrednim charakterze przepływów są bardziej podatne na zmiany zasilania - amplituda przepływów 50 - 100%

- rzeki aktywnym charakterze przepływów - amplituda przepływów > 100%

Średni współczynnik zmienności przepływów dla obszaru całej Polski w poszczególnych miesiącach zawiera się od 0,46 (wrzesień) do 0,68 (styczeń)

Znaczne zróżnicowanie cv przepływów w poszczególnych miesiącach świadczy o tym, że wezbrania i niżówki mogą się pojawić w każdej porze roku!

WSPÓŁCZYNNYK NIEREGULARNOŚCI PRZEPŁYWÓW (1961 - 1975) (ZMIENNOŚĆ PRZEPŁYWÓW SKRAJNYCH Qmax / Qmin

- najniższe wartości współczynnika: Brda - 4,5, Drawa - 5,5, Wda - 6,0, Noteć 7.0 - 10.0, Słupia 10.0

- rzeki pojezierzy Pomorskiego i Mazurskiego, Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej oraz obszaru środkowej Odry charakteryzują się małą zmiennością przepływów skrajnych <50

-wartości współczynnika rosną w kierunku południowym

-lokalne na Pojezierzu Wielkopolskim i Mazowszu wartości współczynnika wynoszą od 50-500 (wartość maksymalna Ochnia w Kutnie 1375)

- Największa zmienność przepływów skrajnych występuje w strefie podgórskiej: Wisłok - 6100, Wisła (Skoczów) - 3600, Podgórze Sudeckie maksymalne wartości współczynnika są nieco mniejsze i wynoszą około 1270

-zasadnicze rzeki o stosunkowo małych przepływach charakteryzują się dużą różnicą przepływów ekstremalnych

8. Prawidłowości sezonowości odpływu rzecznego w Polsce

Sezonowość odpływu wynika przede wszystkim ze zmienności czynników klimatycznych. Najważniejszy wpływ na zmienność odpływu ma wielkość opadów, ich rozkład w ciągu roku oraz ich forma. Sezonowość odpływu rzecznego określa się dla długich serii pomiarowych. Na wiekszej części terytorium polski przeważa odpływ w półroczu zimowym.

Rzeki obszarów górskich charakteryzujących się wyższymi odpływami na półroczu letnim (wysokie sumy).

W półroczu zimowym z obszaru Polski odpływa 57,3%, w letnim 42,7% odpływu rocznego. W poszczególnych zlewniach rozkład odpływu w ciągu roku może być bardziej zróżnicowany

Rozkład odpływu w poszczególnych miesiącach roku hydrologicznego

Najwyższe odpływy przypadają w kwietniu (14,6%), marcu (12,3) i maju (10,2%). W rzekach górskich wysokie odpływy występują również w czerwcu i lipcu (po 12%). Zasadniczo największe odpływy występują jednak w marcu - kwietniu. Najwyższe odpływy występują we wrześniu (5,5%) i październiku (5,5%) - efekt znacznego parowania w lecie i niskich opadów jesienią.

Zmienność odpływu w wieloleciu (1951-1970): półrocze zimowe - 0,24; letnie - 0,25; w roku 0,19

Współczynnik nieregularności przepływu(maksymalny roczny do minimalny dorczy) półrocze zimowe - 3,1, półrocze letnie - 3,0, rok 2,4. Większa wieloletnią zmienno ścią przepływów charakteryzują się mniejsze dorzecza.

Wieloletnia zmienność przepływu Wisły w Toruniu:

Przeciętny Q w latach mokrych: 1300 - 1400 m³s^-1 WWQ - 8620 m³s^-1 (marzec 1924)

Przeciętny Q w latach suchych: 600 - 800 m³s^-1 NNQ - 141 m³s^-1 (styczeń 1933)

Różnica wielkości Q między latami suchymi i mokrymi 40%

9. Wyjaśnienie pojęć:

Wezbranie - wysoki stan wody w rzece, który prowadzi do wystąpienia rzeki z brzegów i zalania doliny rzecznej. W polskiej terminologii geograficznej wezbrania przynoszące szkody materialne i społeczne nazywa się powodziami.

Przybór -

Powódź - przejściowe zjawisko hydrologiczne polegające na wezbraniu wód rzecznych lub morskich w ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego zatopienie znacznych obszarów lądu - dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych, doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych. Jest jedną z najbardziej groźnych i niszczycielskich w skutkach klęsk żywiołowych. Walka z nią jest stale aktualnym problemem ogólnoświatowym. Poważny wpływ na występowanie powodzi ma istniejący układ rzek oraz występująca w poszczególnych okresach roku sytuacja hydrologiczno-meteorologiczna.

10. Typologia wezbrań : przyczyny powstawania, okres występowania, zasięg terytorialny

Typy wezbrań (powodzi) w Polsce:

 półrocza letniego:

 opadowo-nawalne - na skutek krótkotrwałego, ulewnego opadu, mają charakter lokalny,

 opadowo-rozlewne - na skutek kilkudniowych, ulewnych opadów, zajmują większe obszary,

 półrocza zimowego:

 roztopowe - na skutek nagłego stopnienia grubej pokrywy śnieżnej,

 zatorowe - na skutek zatamowania odpływu wody przez lód bądź śryż,

 sztormowe - w czasie silnych wiatrów od strony morza wpychających wodę morską w doliny rzeczne

Powodzie półrocza letniego występują najczęściej w górach, a półrocza zimowego - na nizinach.

Wezbrania (powodzie) opadowe

Warto zwrócić uwagę na to, że wezbrania (powodzie) wywoływane przez opady deszczu mogą różnić się istotnie przebiegiem i zasięgiem terytorialnym. I tak powodzie:

1. wywołane przez nawalne opady, związane z lokalnymi burzami termicznymi, występują na potokach górskich i strugach nizinnych, o powierzchni zlewni A < 50 km²; pojawiają się one zazwyczaj w lipcu i sierpniu (choć mogą występować w okresie od kwietnia do października), najczęściej na terenach wysoczyzn, wznoszących się nad płaskimi i podmokłymi obszarami; mają one krótkotrwały ale gwałtowny przebieg; bywają przyczyną znacznych strat w zagospodarowaniu przestrzennym terenu;

2. - wywoływane przez opady rozlewne występują w terenach górskich, podgórskich i na nizinach w okresie od czerwca (czasem już w maju) do września i charakteryzują się największym zasięgiem terytorialnym, obejmując nieraz całe dorzecze; podobnie scharakteryzować można wezbrania wynikające z opadów frontalnych, występujących w strefie frontów atmosferycznych. 

Wezbrania (powodzie) roztopowe

Powstają one wskutek gwałtownego tajania pokrywy śnieżnej, które bywa niejednokrotnie przyśpieszone przez deszcze padające w tym okresie. Wezbrania tego typu mają bardzo rozległy zasięg terytorialny. Najczęściej występują w marcu i kwietniu; mogą się jednak zdarzyć w ciągu całej zimy, podczas tzw. odwilży śródzimowych.

Wezbrania (powodzie) zimowe

Ten rodzaj wezbrań jest wynikiem spiętrzania się zwierciadła wody w wyniku nasilonych tzw. zjawisk lodowych, do których zalicza się np. intensywne tworzenie się śryżu lub lodu dennego, powodujące zmniejszenie przekroju przepływu lub spiętrzanie się spływającej kry lodowej na ostrych zakrętach rzeki, w przekrojach mostowych i tp. Wezbrania tego typu zdarzają się zwykle w grudniu i styczniu (czasem również w lutym i marcu). W Polsce nie są one  częste, choć na Noteci w przekroju Lipki zatory śryżowe obserwuje się niemal corocznie. Przykładem wezbrania zatorowego była sytuacja powodziowa, jaka miała miejsce w styczniu 1982 r. na Wiśle pod Płockiem.

Wezbrania (powodzie) sztormowe

Są one spowodowane wiatrami sztormowymi, wiejącymi na wybrzeżach morskich w kierunku lądu. Wiatry te utrudniają odpływ rzek uchodzących do morza, powodując spiętrzenie wody w korytach rzek i na zalewach przymorskich. Wezbrania te najczęściej zdarzają się zimą (grudzień - luty).

Okresy występowania poszczególnych rodzajów powodzi

11. Niżówka - wyjaśnienie pojęcia, przyczyny powstawania, zasięg i skutki niżówek.

Niżówka - to okres niskich stanów wody w korycie rzeki, spowodowany ograniczonym zasilaniem rzeki wynikającym z wyczerpywania się zasobów wodnych dorzecza.

Przyczynami wywołującymi niżówki są: małe opady lub ich brak, a w zimie niska temperatura powietrza, w wyniku której jest słabe topnienie lodowców, utrzymywanie się pokrywy śnieżnej i zjawisk lodowych w rzekach.

Wyróżnia się niżówki płytkie, które występują wówczas, gdy stany wody w rzece przez co najmniej kilkanaście dni wahają się między dolną granicą stanów średnich a średnim niskim stanem wody i niżówki głębokie, gdy stany wody znajdują się poniżej średnich niskich stanów.

Przyczyny niżówek: A) naturalne- deficyt zasilania, wysokie parowanie, duże mrozy, b) sztuczne- duża retencja w zbiornikach wody, przecieki wodne do systemów nawadniających, przecieki wody do innych dorzeczy. Niżówka rzeczna jest ostatnią fazą suszy hydrologicznej. Susza atmosferyczna- długotrwały okres, wysoka temp powietrza, wzrost parowania, straty w uprawach. Susza glebowa- okres bezopadowy jest dłuższy, wilgoć w glebie się zmniejsza, wody grawitacyjne wyczerpują się, gleby się wysuszają, straty w uprawach są nieodwracalne. Susza hydrologiczna- niżówka rzeczna i wód podziemnych, wody podziemne się obniżają, odpływ w rzece się zmniejsza, zaniki odpływu w małych zlewniach. Skutki niżówek: susza atmosferyczna i glebowa powoduje pożary, straty w rolnictwie, trudności w zaopatrywaniu w wodę, wpływają na eksploatację zbiorników retencyjnych, problemy w energetyce wodnej, erozja koryt rzecznych (erozja denna), pogorszenie jakości wody.

Zasięg wyst niżówek w Polsce objęło całą Polskę, Europę Środkową w XXwieku. Niżówki wyst w miesiącach letnich, Poj. Kaszubskie, Pomorskie, Kujawy, Wielkopolska, trwają aż do grudnia. Najgłębsze niżówki są na Niżu Polskim, tam gdzie torfy. Wpływ na niżówki ma: wielkość dorzecza, rzeki wcięte głębiej (pogłębianie koryta rzecznego), litologia terenu, zagospodarowanie terenu, pojawienie się niżówek związek jest z wyst suszy.

12. Charakterystyka etapów suszy.

Susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu. Ze względu na warunki meteorologiczne i klimatyczne, problemy rolnicze, warunki hydrologiczne i skutki gospodarcze wyróżnia się kolejne etapy rozwoju suszy:

• suszę meteorologiczną, określaną jako okres trwający na ogół od miesięcy do lat, w którym dopływ wilgoci do danego obszaru spada poniżej stanu normalnego w danych warunkach klimatycznych uwilgotnienia,
   

• suszę rolniczą, definiowaną jako okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie,
   

• suszę hydrologiczną, odnoszącą się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych,
   

• suszę w sensie gospodarczym, będącą skutkiem wymienionych procesów fizycznych odnoszącą się do zagadnień ekonomicznych w obszarze działalności człowieka dotkniętego suszą.

13. Typy reżimów rzecznych w Polsce wg Dynowskiej i podstawy ich wyznaczenia

1. - śnieżny silnie wykształcony (w marcu lub kwietniu przepływ przekracza 180% średniego przepływu rocznego)

2. - śnieżny średnio wykształcony (w marcu lub kwietniu przepływ wynosi 130-180% średniego przepływu rocznego)

3. - śnieżny słabo wykształcony (w marcu lub kwietniu przepływ nie przekracza 130% średniego przepływu rocznego)

4. - śnieżno-deszczowy (w marcu lub kwietniu przepływ wynosi 130-180% średniego przepływu rocznego i wyraźnie zaznacza się wzrost przepływu w miesiącach letnich, wynosząc co najmniej 110% średniego przepływu rocznego)

5. - deszczowo-śnieżny (jeśli średni przepływ miesięcy letnich jest wyższy lub prawie równy średniemu przepływowi miesięcy wiosennych)

14. Podział mokradeł oraz torfowisk ze względu na warunki i typ zasilania.

Tak też w zależności od hydrologicznego typu zasilania mokradła można podzielić na:

• ombrogeniczne

• topogeniczne

• soligeniczne

• fluwiogeniczne

1.Mokradła ombrogeniczne występują w strefach wododziałowych i przywododziałowych, a więc w obszarach najwyżej położonych, reprezentowane najczęściej przez torfowiska wysokie i przejściowe. Ze względu na swe położenie torfowiska te dysponują bardzo małą zlewnią i zasilane są głównie wodami opadowymi. Wyróżnia je na ogół oligotrofizm, przy czym torfowiska przejściowe, przynajmniej okresowo odżywiane wodami gruntowymi, cechuje nieco większy trofizm niż torfowiska wysokie.

2.Mokradła topogeniczne są to mokradła rozwijające się w równinnych, zwłaszcza sandrowych krajobrazach, a także w strefach przyjeziornych. Reprezentowane przez torfowiska niskie rozwijają się w łączności z podziemnym zbiornikiem wodnym, mającym charakter zastoiska mało ruchliwych wód gruntowych. Duże uwodnienie tych torfowisk nie jest wynikiem bocznego zasilania, lecz rezultatem dopływu realizującego się w wyniku podnoszenia się ogólnego poziomu wód gruntowych. Ze względu na podsiąkowy typ zasilania hydrologicznego torfowiska topogeniczne łatwo się przekształcają, zwłaszcza w warunkach ustabilizowanego poziomu wód gruntowych, w torfowiska przejściowe, a nawet wysokie.

3. Mokradła soligeniczne (wodnogruntowe) są to mokradła dolinowe obszarów wyżej położonych, usytuowanych w brzeżnych, często starasowanych strefach przykrawędziowych doliny, obejmowanych zalewami krótkotrwałymi lub w ogóle pozbawionych zalewu i zabagnianych oraz użyźnianych wodami gruntowymi z bocznego zasilania.

Mokradła zasilane wodami dopływającymi z pierwszego poziomu wodonośnego, szerokim frontem wzdłuż krawędzi doliny lub skoncentrowanych lokalnie w postaci wymoklisk, są zaliczane do mokradeł soligenicznych wyciekowych. W warunkach skoncentrowanego zasilania z głębokich poziomów wodonośnych, najczęściej przez tzw okna hydrogeologiczne, tworzą się mokradła (głównie torfowiska) identyfikowane jako soligeniczne naporowe.

4.Mokradła fluwiogeniczne, czyli łęgisą to mokradła obszarów przyrzecznych, będące pod wpływem erozyjnego i akumulacyjnego oddziaływania rzeki, wyróżnia je duże zróżnicowanie mikrorzeźby i bardzo duża różnorodność biotopów. Jako tereny najniżej położone mokradła te są zabagnione przez intensywne zalewy rzeczne. Poddawane corocznie użyźniającemu oddziaływaniu tych wód wyróżnia się duży trofizm siedlisk. Torfowiska występujące w takich warunkach określane są jako torfowiska niskie rzeczne.

Typy torfowisk

Ze względu na proces tworzenia, rodzaj zbiorowiska roślinnego i właściwości torfu, wyróżnia się:

• torfowiska wysokie (mszary) - powstają w obniżonych miejscach terenu, gdzie nie występuje odpływ wody. Mają silnie kwaśny odczyn i zawierają bardzo niską ilość prawie składników odżywczych. W wyniku wyjątkowo trudnych warunków środowiskowych, występuje niewielkie zróżnicowanie gatunkowe roślin. Głównie występują mchy torfowce, które mają zdolność chłonięcia i magazynowania wód opadowych w swoich komórkach. Wykazują one tendencję do dużego przyrostu. Wzrastając w górę, powodują tworzenie się wysokich wzniesień, skąd pochodzi nazwa tego typu torfowiska. Ponadto występują również inne gatunki roślin, takie jak, wełnianka wąskolistna, bagno zwyczajne, żurawina błotna, borówka bagienna, rosiczka okrągłolistna. Fauna torfowiska wysokiego wykazuje znacznie większe zróżnicowanie gatunkowe. Występują tu m.in. ważki, drobne skorupiaki i inne owady wodne, a także żaby, kaczki i bobry

• torfowiska niskie (łąkowe) - powstają w dolinach wolno płynących rzek, strumieni i starorzeczach. Są bogate w sole mineralne i próchnicę, przez co są żyzne i bogate gatunkowo. Występują zbiorowiska szuwarowe - trzcina pospolita, pałka wodna, skrzyp bagienny lub zbiorowiska turzycowe, które składają się z różnych gatunków turzyc i mchów. W siedlisku tym żyje wiele rozmaitych gatunków zwierząt, przy czym do najczęściej spotykanych należą stułbie, pierścienice i mięczaki. Ten typ torfowisk występuje w Polsce najczęściej

• torfowiska przejściowe - jak sama nazwa wskazuje, powstają one w warunkach środowiskowych pośrednich pomiędzy torfowiskami wysokimi a niskimi, lub są one stadiami pośrednimi, prowadzącymi do powstania torfowiska wysokiego. Na torfowiskach przejściowych żyją gatunki roślin i zwierząt, które występują na torfowiskach wysokich i niskich, a więc np. z roślin są to wełnianka wąskolistna, borówka bagienna, trzcina pospolita, zaś ze zwierząt - żaby, żółwie, kaczki, głuszce, bociany czarne, bobry i łosie

17. Typy troficzne jezior.
Jeziora oligotroficzne to zbiorniki o wodach bardzo ubogich w substancje biogenne i organiczne. Są bardzo dobrze natlenione, z dużą przezroczystością wody, z małą zawartością fosforanów i azotanów. Zakwitów glonowych w takich jeziorach praktycznie nie ma. w WPN jeziora tego typu nie występują.
Jeziora eutroficzne są żyzne, charakteryzują się małą przezroczystością wody. w takich zbiornikach zasięg penetracji światła słonecznego do wód jest niewielki, szczególnie latem, i sięga niekiedy tylko 20-100 cm. Często występująca zielona lub zielonożółta barwa wody spowodowana jest masowym rozwojem glonów. Nieraz w warstwie przydennej ma miejsce długo trwający deficyt tlenu. Wody takich jezior mają odczyn zasadowy lub obojętny. Na obszarze WPN zbiorniki eutroficzne (zajmują one 2% powierzchni wód parku) to np. jeziora: Leszczewek, Postaw.
Jeziora mezotroficzne (rozróżnia się a-mezotroficzne i b-mezotroficzne) są formą pośrednią pomiędzy jeziorami oligotroficznymi i eutroficznymi. Zbiornikiem a-mezotroficznym (czyli bardziej zbliżonym do oligotroficznego) jest najczystsze jezioro w parku - Białe Wigierskie. Jego wody mają małą zawartość substancji użyźniających, dużą przezroczystość, zakwity glonów tu nie występują. Trochę żyźniejsze, b-mezotroficzne, mające okresowo niewielkie zakwity glonów, są jeziora: Długie, Okrągłe, Muliczne, Białe Pierciańskie, Czarne koło Bryzgla. Zajmują 8,7 % powierzchni jezior WPN. Duża część jeziora Wigry to też wody mezotroficzne.

15. Prawidłowości rozmieszczenia mokradeł w Polsce.

16. Funkcje hydrologiczne jezior

Na podstawie intensywności wymiany wody jeziora dzielimy na 4 typy hydrologiczne:

 

I-                   jeziora o ustroju pasywnym ( I< 1)

II-                jeziora o ustroju przeciętnym ( 1<I<5)

III-              jeziora o ustroju aktywnym ( 5<I<10)

IV-             jeziora o ustroju bardzo aktywnym ( I>10)

 

 

Ze względu na okres wypełnienia wodą jeziora dzielimy na:

         stałe

         okresowe

         epizodyczne

 

 Nie wiem, jakie są te głupie funkcje! Jak ktoś, to znajdzie, to niech napisze na poczcie.

---