PEDAGOGIKA OGÓLNA - prof. Danuta Waloszek

SPOŁECZNĄ

TEORETYCZNĄ - buduje teorię dla praktyki

PEDAGOGIKA NORMATYWNĄ - ustala normy i zasady dla praktyki

EMPIRYCZNĄ - bada zjawiska

4 RODZAJE KRYZYSU:

• Kryzys etyczny - przejawy:

• nie-tolerancja

• przemoc i agresja jako zasada działania

• obsesja sukcesu

• rozpad więzi i wspólnot

• postawa roszczeniowa

• Kryzys wartości - źródła:

• orientacja człowieka na posiadanie, dominację, rywalizację

• przekraczanie granic koniecznej ochrony siebie jako przedstawiciela naczelnych, zakłócenie równowagi

• wynaturzenia kultury, konfrontacja odmiennych kultur i systemów wartości

• dominacja zasad pragmatyzmu nad zasadami moralnymi

• odczuwanie ustawicznej urazy do świata za niespełnienie i spełnienie jednocześnie oczekiwań związanych z postępem

• zadawanie niepotrzebnego cierpienia sobie i innym z oczekiwaniem przyjemności ukojenia

• alienacja już nie tylko społeczna ale przede wszystkim uczuciowa

• opcyjność życia w każdych jego sferach

• zagrażający istnieniu subiektywizm

• zagubienie „człowieczeństwa” - człowiek maszyna, robot.

WARTOŚCI WAŻNE „DLA I W” EDUKACJI WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA

Kultura, godność, powinność, prostota, wspólnota, szacunek, ekologia, człowiek, sprawiedliwość, wolność, wiedza

AKSJOLOGICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI

Wartości indywidualne
duchowe	witalne
szczęście	potrzeby ciała
powodzenie	zdrowie
powołanie	równowaga
wezwania	ruch
wyzwania	psychika
godność
ekologia
Wartości wspólnotowe
społeczne		kulturowe
patriotyzm		tradycja
demokracja		język
dzielenie się		symbole
obywatelstwo		tolerancja
sprawiedliwość		prostota
wiedza		religia

• Kryzys ekologiczny - przejawy;

• patologia stosunków międzyludzkich np. poczucie braku czasu, nadmierna praca, stres

• skażenia psychospołeczne - szybkie tempo życia, nadmierna konkurencja, brak satysfakcji z pracy

• atrofia przyjaźni i komunikacji wew.

• wulgaryzacja języka i form życia, przestępczość

• osłabienie więzi rodzinnej, okrucieństwo wobec bliskich,

• narkomania, terroryzm, wandalizacja, handel bronią

• przyrost liczby singli społecznych, samotnych matek

Szansa na zrównoważony rozwój poprzez edukację

UMOWA ETYCZNA - pokazywać człowiekowi od dzieciństwa jego znaczenie w świecie i dla tego świata, umożliwia to egocentryzm oraz silne dążenie do socjocentryzmu

UMOWA SPOŁECZNA - pokazywać człowiekowi sposoby kreślenie granic między ja i my

UMOWA EKOLOGICZNA - pokazywać różnorodność form życia w przyrodzie, w świecie ludzi i wzajemność ich istnienia

UMOWA KULTUROWA - pokazywać możliwości współistnienia kultury i techniki, kultury i cywilizacji

Warunek podstawowy otaczanie człowieka wartościowymi wzorami i wzorcami od wczesnego dzieciństwa począwszy przez poważne i odpowiedzialne podejście do form uczenia się przez zabawę, zadania, charakterystycznych dla tego etapu życia.

PEDAGOGIKĘ tworzy

STATUS

Wiedza Naukowość

PRZEDMIOT

Edukacja Kształcenie

Wychowanie

Status pedagogiki

tworzą

naukowość wiedza

teoria	praktyka
to co pośrednie	to co bezpośrednie
opisuje warunki samorefleksji człowieka	to celowe działanie polegające na realizacji i wykorzystywaniu wiedzy
teoretyk może zajmować się całością lub częścią problemu	to normy działania, przyznaje sobie prawo do stosowania uogólnionych twierdzeń wskazanych przez teorię w postaci celów przekonanie o sile planowania

• teoretyczna

• praktyczna

• afirmatywna

• empiryczna

• subiektywna

• obiektywna

• potoczna

Stan konieczny to łączność TEORII I PRAKTYKI!!!!!!!!!

STATUS PEDAGOGIKI tworzy

Naukowość

Dążenie do uporządkowania i uściślenia pojęć, docieka praw, buduje twierdzenia, formułuje zasady

O naukowości decyduje TEORIA

1. usystematyzowany zbiór twierdzeń

2. wiedza pomocna w wyjaśnianiu zjawisk, badaniu prawidłowości, opisie możliwych do organizacji warunków edukacji, kryteriów ich ewaluacji

Naukowość pedagogiki wspierana jest przez PRAKTYKĘ czyli świadome, celowe działanie polegające na realizacji procesu edukacyjnego zgodnie z zasadami, twierdzeniami

Ujęcie nauki

1. Dydaktyczne: czynność nauczania, uczenia się

2. Instytucjonalne: dyscyplina naukowa uprawiana na poziomie instytucji, szkół wyższych

3. Treściowe: system teoretycznie i praktycznie uzasadnionych hipotez dających oraz rzeczywistości

4. Historyczno-socjologiczne: całokształt rozwijającej się, wyspecjalizowanej działalności poznawczej, uprawianej przez uczonych

5. Funkcjonalne: podejmowane czynności badawcze dla praktyki

6. Potoczne: wszystko co dotyczy usprawniania poszerzania łącznie z doświadczeniem człowieka

Kryteria podziału nauk:

1. Przedmiot badań:

• przyrodnicze

• społeczne

• Metody badań:

• formalne

• empiryczne

• formalno-empiryczne

• indukcyjne

• dedukcyjne

• humanistyczne

• Zadania badawcze:

• teoretyczne

• praktyczne

Pedagogika jest nauką:

• Teoretyczną - dostarcza twierdzeń, praw organizacji edukacji

• Normatywną (praktyczną) - dostarcza zasad organizacji warunków wspierania człowieka, wzorców w rozwoju, zajmuje się projektowaniem działania pedagogicznego uzasadniającego zdania normatywne - to reguły, zasady postępowania pedagogicznego, przekonuje o sile planowej edukacji.

• Społeczną - zajmuje się edukacją jako zjawiskiem społecznym, kulturowym, politycznym. Ma odniesienie do praktyki społecznej w teraźniejszości i przyszłości

• Empiryczną - bada zjawiska związane z efektywnością kształcenia, wychowania. Jest więc nauką opartą na indukcji.

• Wyjaśniającą - genezę warunki, cele edukacji. Podpowiada weryfikację wiedzy ale i falsyfikacje.

FUNKCJE PEDAGOGIKI

( z funkcji wynikają zadania i cele)

1. OPIS ZJAWISK PEDAGOGICZNYCH - zadania: diagnoza, opis

Sformułowanie zasad funkcjonowania w szkole

Zadania dla kształcenia dorosłych (ANDRAGOGIKA)

2. INTERPRETACYJNA - próba wypunktowania określonych cech i właściwości wybranego zjawiska. Zadanie: interpretacja nowego położenia dziecka 6-letniego w szkole i jego skutków.

3. WYJAŚNIAJĄCA - związki i zależności między starymi a nowymi faktami

4. PROGNOSTYCZNA (NAJWAŻNIEJSZA!!!!!)- postulowane zmiany czyli domniemane efekty

WYJAŚNIANIE

• dostarczanie danych do opisu czegoś, kogoś

• uzasadnienie działania lub przekonania

• podanie i analiza przyczyn

• poparcie stwierdzenia - przypuszczenia

• podanie ciągu przyczynowego

Każde badanie zjawiska wymaga wyjaśniania

• w edukacji empirycznej - wyjaśniamy przyczynę na podstawie skutku

• w edukacji fenomenologicznej - wyjaśniamy skutek i przyczynę jednocześnie

• w edukacji etnocentrycznej - wyjaśniamy skutek domniemając o przyczynie

• w edukacji emancypacjonistycznej - wyjaśniamy zależność skutku i przyczyny i odwrotnie, w stałym ruchu i czasie

Wyjaśnianie to proces ku wyjaśnieniu.

Wyjaśnianie i uzyskanie wyjaśnienia dzieje się zawsze na podstawie tego;

• co było - 1. w badaniu dzieci (ich historia życia)

2. w studiowaniu pedag. (tło ogólnopedag., filozof., etyczne, logiczne)

• co jest - 1. strefa aktualnego rozwoju, codzienność

2. zarysowany program przedmiotu studiów, własna aktywność poznawcza

• co będzie - 1. strefa najbliższego rozwoju, prognoza zmiany

2. uzyskiwanie kompetencji nauczycielskich

Wyjaśnianie jest możliwe tylko wówczas, gdy:

• dziecko nastawimy na szukanie własnych rozwiązań a nie zamkniemy w ramach naszych przekonań o nim

• student będzie studiował wiedze a nie nastawiał sie na odbiór

• dziecko, student sytuowany będzie w przestrzeni tego co ważne dla przyszłości, co aktualne

RODZAJE WYJAŚNIANIA
rodzaj	pytania
Genetyczne - szukanie zależności teraz z przedtem, czas poszukiwań odległy długi, zjawiska wyodrębnione	Co było przedtem? Jak doszło do ...? Co było przyczyną? Dlaczego tak się stało?
Funkcjonalne - szukanie tego co wywołuje zmiany, określanie przyczynowe, prawdopodobieństwo związków wzajemnych zależności i oddziaływań teraz dla potem. Dystans czasowy krótki, zjawiska skojarzone	Jak to się dzieje, że.../ Czy i na ile to co proponuje modyfikuje zachowanie...? Dlaczego i jak dalece obecność dorosłego blokuje dziecko w...? Jeśli dziecko żyje w środowisku... To w jaki sposób uzależnia to jego działanie...?
Teleologiczne - szukanie uzasadnień dla celowości badania zjawisk obecności w TERAZ, określanie kształtu przyszłości (POTEM) na postawie skutku	Po co podjęto trud edukacji dzieci dla demokracji...? Po co dziecku przedszkole... Jakie skutki niesie lokowanie dzieci w szkołach w godzinach popołudniowo-wieczornych?

DYLEMATY BADAWCZE

Wyjaśniamy człowieka jako niepowtarzalną istotę a domagamy się prawidłowości, instrukcji obsługi człowieka w edukacji.

człowiek
WYJAŚNIAMY	SZUKAMY
istota rozwijająca się, człowiek zmienny, dynamiczny	stałości cech i właściwości opisanych przed laty
przysługują mu prawa opisane w dokumentach międzynarodowych	osoba infantylna, niedorosła do praw, niepełnowartościowa, bagatelizujemy jego problemy
gwarant przyszłości	stronimy od rozmowy o ogólnych prawach i warunkach rozwoju i cywilizacji, żądamy konkretów zamiast kategorii

SŁABOŚĆ TEORII PEDAGOGICZNYCH

• transmisji teorii jakichkolwiek

• aplikacji teorii obcych kulturowo, nie sprawdzonych, nie zweryfikowanych
  w polskich realiach

• przejmowaniu teorii nowych, innych od realizowanych na zasadzie dążenia do pokazania „oczytania”

• zastępowaniu realizowanych teorii bez wykazania nieadekwatności poprzednich

Na STATUS składają się:

• wiedza o podmiocie i przedmiocie zainteresowań

• wiedza o warunkach życia człowieka współczesnej fali cywilizacji

• wiedza o zasadach wspierania człowieka w jego rozwoju, doświadczaniu, porządkowaniu, doskonaleniu

WIEDZA jest interdyscyplinarna, co oznacza, iż pedagogika korzysta z osiągnięć:

• filozofii - dla poszukiwań kierunku zmiany

• psychologii - w celu dostosowania etapów edukacji do wydolności rozwojowej podmiotu

• socjologii - w zakresie przeprowadzania dziecka w egocentryzmu do socjocentryzmu

• biologii - w celu opracowania programów wspierania nie szkodzących przebiegowi procesów rozwojowych

• kultury - głównie dotyczącej zabawy

WIEDZA

• Uporządkowany system informacji dochodzących do człowieka różnymi drogami

• To ustrukturyzowane wiadomości

• To siatki pojęć

• To skategoryzowane wiadomości

WIADOMOŚCI

• To porcje treściowe napływające do człowieka z różnych źródeł

• To informacje bądź ich pęczki pochodzące od ludzi, zjawisk przedmiotów, wymagające wbudowania w posiadane przez człowieka struktury poznawcze

RODZAJE WIEDZY

• POTOCZNA - wypracowane, powtarzane przez pokolenia sposoby „radzenia' sobie z dzieckiem

• AFIRMATYWNA - przejęta od określonej poszukiwaniami nauki, kraju

• NAUKOWA - jako syntezy badań i dociekań, racje udowodnione drogą studiów, analiz i badań empirycznych

• TEORETYCZNA - zestaw twierdzeń o warunkach edukacji człowieka w różnym wieku na różnych poziomach i etapach

Pedagogika przedszkolna - metamorfoza statusu i przedmiotu badań

Typy celów badań:

• usprawiedliwienie oceny

• warunki zmian

• dotyczy zmiany; warunki od początku do kończ (np. od przedszkola do studiów wyższych)

Każdy (cel) wymaga wyjaśnienia: genetyczny, funkcjonalny, teleologiczny

Dyskurs pedagogiki

Pierwsze podejście - tendencja do zamykania się pedagogiki w granicach własnej tożsamości. Jest to próba celebrowania tylko treści pedagogiki, odnoszącej się do starożytnych : powrót do Kanta, Sokratesa, Arystotelesa (pisał o wychowaniu)

• poszukiwanie granic - co należy, a co nie do pedagogiki.

Pedagodzy dbają o:

• wyspecjalizowaną jakość pedagogiki

• szukanie takich programów edukacyjnych, które wiązałyby instytucje szkolne i rodzinę

Wychowanie = doświadczanie

Głównym celem pierwszego podejścia jest - WYCHOWANIE !

Drugie podejście - próba tworzenia pedagogiki „otwartej” w procesie „stawania się”.

W kręgu zainteresowań jest tzw. pogranicze a także przekraczanie granic

• pedagogika bez kompleksów, świadome interdyscyplinarności

• nie pyta więc co do niej należy a co nie

• wchodzi jeśli taka jest potrzeba w pole....

Pedagogika prowadzi do alternatywności (dużo pisze o tym prof. Śliwerski)

Status pedagogiki tworzy wiedza i teoria.

Podmiot badań i dociekań

• historyczne uwarunkowania edukacji dzieci

• poglądy na człowieka (dziecko, dzieciństwo)

• poszukiwanie rozwiązań szanujących godność człowieka

• badania nad edukacyjną „zawartością” strefy najbliższego rozwoju
  dziecka / ucznia i postulowaniem zmian w podejściu do dziecka / ucznia współczesnego

3 wizerunki człowieka w edukacji:

I wizerunek - jako podstawa adaptacji, dziecko to człowiek, któremu trzeba wszystko pokazać, nauczyć. To jest postawa lekceważąca. Dziecko mniej ważne, dorosły reprezentuje i decyduje o nim; przechowywanie niedojrzałości' do czasu uznania ich samodzielności.

II wizerunek - skrajny wobec pierwszego, od początku życia swojego jest odpowiedzialny za siebie. Na tej podstawie funkcjonuje wychowanie bezstresowe. Każda próba wpływu jest szkodliwa, nauczanie, wychowanie jest indoktrynacją. Swoisty protest wobec szkoły bez wzajemności branie i dawanie, zapewnianie bezpieczeństwa.

III wizerunek - młodego człowieka należy ujmować jako pełnowartościowego, pełnomocnego człowieka, który uczy się życia w towarzystwie dorosłych ludzi, bowiem jest szczególnie reaktywny na niego, chce jego obecności, chce jego uwagi. To jest HOMO CREATUS. Wymaga od n-la refleksyjności, przyjmuje człowieka „że coś potrafi”

Przedmiotem badań i dociekań jest edukacja.

EDUKACJA - pojęcie najbardziej ogólne. Podobnie jak kultura i sztuka, nie ma wew. Terytorium. Rozciąga się i przebiega wszędzie tam gdzie człowiek coś dostrzeże, zrozumie, uporządkuje, pogrupuje, zmodyfikuje, gdzie może się czegoś nowego, innego dowiedzieć.

OBSZARY KONIECZNEJ ZMIANY EDUKACJI

• pedagogika musi uwzględniać dezaktualizację wiedzy, innowacje programowe, nowe propozycje treści podręcznikowych. Krytyczna analiza rozporządzeń, zarządzeń, teorii i praktyki stawianych pytań o rekonstrukcje treści.

• Zmiany w def. sytuacji edukacyjnych od dydaktycznych do kulturowych, od planu ról, propozycji dziecka / ucznia , nauczyciela do planu postaw wobec człowieka kultury codzienności

• Działania na rzecz opisu przestrzeni pomiędzy wolnością i powinnością człowieka czyli rzecz wspierania zależności

IDEE REFORMOWANE SZKOŁY

1. Dostosowanie etapów edukacji do etapów rozwojowych człowieka (brać pod uwagę możliwości psych. dziecka)

2. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży

3. Pomoc dzieciom w budowaniu całościowego obrazu świata

4. pomoc w nabywaniu umiejętności i uzyskiwani promocji do następnych etapów, klas

Czynniki decydujące o trudnościach szans w dostępie:

1. Równe dla wszystkich warunki przygotowania, uczestnictwa w nauczaniu elementarnym, tzn. min powszechności wychowania przedszkolnego

2. Bezpłatność i powszechność kształcenia na szczeblu podstawowym

3. Właściwa sieć szkolna bez karier przestrzennych z równomiernym i całościowym wyposażeniem dydaktycznym oraz porównywalnym wykształceniem

4. Dostępność do kształcenia n-li na szczeblu wyższym nie średnim, uzależniona wyłącznie od uzdolnień min. Poprzez stopniowe wprowadzanie bezpłatnych form kształcenia

5. Jednolity system przygotowania i doskonalenia n-la kontrolowanego przez państwo zapewniający równy poziom edukacji, niezależnie od szczebla szkolnictwa i stanowiska

6. Rozwinięty i nie uwarunkowany ekonom. System pomocy stypendialnej i materialnej w zakresie kształcenia ze szczególnym uzwględnieniem dzieci i młodzieży środowiska społecznego upośledzenia

7. Wolny wybór rodzaju instytucji edukacyjnej bez ograniczeń przestrzennych i materialnych

PARADYGMAT (książka Śliwerskiego)

Zbiór ogólnych przesłanek w wyjaśnieniu jakiegoś obszaru rzeczywistości, upowszechniany jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.

To WZORZEC, WARIANT, ODMIANA.

1. Dotyczy bezpośrednio danej nauki

2. Jest zbiorem ogólnych przesłanek czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie badań / analiz.

Koncepcja nauczyciela jako uczestnika edukacji

1. Człowiek przystosowany, bezwolny - dominacje

2. Człowiek wolny, niezależny - dominacja wolności

3. Człowiek innowacyjny, poszukujący

4. Człowiek wyzwalający się emancypacyjny

5. Człowiek podporządkowany karierze

6. Człowiek wyzwolony artysta, autokreator

Nakaz uznawania racji dorosłego. Wpajanie wiedzy w to co sprawdzalne. Admiracja wybranych przez nauczyciela treści. Urabianie na wzór wg programu obcego dziecka, bez nałożenia na jego indywidualność. Rozwijanie konformizmu, wymóg podporządkowania się zasadom, ograniczenie autokreatywności.

PEDAGOGIKA OGÓLNA - ćwiczenia

Różnice (kobieta - mężczyzna)

1. Biologiczne / Naturalne

• konstytucja ciała

• zmysły - kobiety: słuch;
  mężczyźni: wzrok

• wyobraźnia

• rozumność

• Psychologiczne

• emocje - uczucia

• procesy myślowe - kobiety: analityczne,
  mężczyźni: syntetyczne

• Społeczno-kulturowe

• wartości - kobiety: w. humanistyczne, „BYĆ”
  mężczyźni: w. życia, konkretne „MIEĆ”

• role i pozycje

Kogo wychowywać?

Człowieka:

• hipotetyczny

• alternatywny

• heurystyczny

• antycypacyjny

• zdecydowany

• otwarty

• sprawny

• gotowy do zmian

• zintegrowany zew. i wew.

• wrażliwy

• zakorzeniony kulturowo

Źródła zmiany:

• uczestnictwo w kulturze

• poprawa stylu życia

• naprawa stosunków międzyludzkich

• poprawa relacji do samego życia

• zmiana stosunku do problemów obywatelskich państwa

Społeczeństwo uczące się:

• Bycia nawzajem (wzajemność, tolerancja, porozumienie)

• Dokonywania wyboru

• Mobilności (przekwalifikowanie się , „ruchliwość”

• Odpowiedzialności

• Samodzielności

PARAMETRY RZECZYWISTOŚCI
A NOWE KATEGORIE DLA PEDAGOGIKI

Rzeczywistość:

• otoczenie społeczne

• otoczenie przyrodnicze

• otoczenie przyrody nieożywionej

• otoczenie kulturowe

• otoczenie techniczne

• cywilizacja

PRZESTRZEŃ - całokształt stosunków obiektywnych zachodzących między współistniejącymi obiektami / przedmiotami - ich wzajemnego rozmieszczenia - odległości, kształtów, rozmiaru, barw, ilości, jakości, wg ruchu, materii

Pierwsza przestrzeń dziecka - przestrzeń prywatna, chroniona przez konstytucję - RODZINA

Druga przestrzeń dziecka - przestrzeń publiczna - PRZEDSZKOLE

Tezy:

1. Obiekty w przestrzeni powinny być dostępne dla oka i dla ucha

2. Wprowadzanie w relacje dziecko - obiekt

3. Rozmieszczenie - jak najbliżej

4. Kształt - wyraźne, wyraziste

5. Rozmiar - dostosowany do dziecka

6. Barwy - ciepłe

CZAS - obok przestrzeni podstawowa forma istnienia materii.


W ujęciu fizycznym - uporządkowanie zdarzeń

W ujęciu historycznym - chronologia zdarzeń

W ujęciu rozwojowym - etapowość zmian

Dziecko funkcjonuje w czasie absolutnym (niezależnym od niczego), traci kontakt z rzeczywistością!

LICZBA - abstrakcyjny twór wyrażający liczebność

Liczebność odnosi się do programów, liczebności grupy, do postępu wiedzy dziecka, równowaga godzin teorii i praktyki, ilość subdyscyplin pedagogiki

PRZYCZYNOWOŚĆ - forma powszechnej i koniecznej współzależności zjawisk, jakie zachodzą w obiektywnej rzeczywistości (determinizm) wyrażająca sprawstwo.

Każde zjawisko ma swoją przyczynę, określony skutek, dający się opisać, zdefiniować, wyjaśnić.

Przeciwstawny przyczynowości jest indeterminizm (irracjonalizm, agnostycyzm, probabilizm).

12

---