Teoria międzynarodowych stosunków gospodarczych
powstanie i rozwój gospodarki światowej,
współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze
Międzynarodowy podział pracy
definicja,
czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy,
gospodarka światowa i jej ewolucja: handel międzynarodowy we wczesnych stadiach kapitalistycznego systemu wytwarzania, rewolucja przemysłowa przełomu XVIII i XIX wieku a międzynarodowy podział pracy, powstanie gospodarki światowej, dezintegracja tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy, wielki kryzys lat trzydziestych XX w., gospodarka światowa po II wojnie światowej, współczesne problemy gospodarki międzynarodowej.
Budnikowski r. I
1a) Postęp techniczny głównym procesem internacjonalizacji. W starożytności przedmioty luksusowe (szlak bursztynowy). Zmiany w strukturze, obroty zbożem i drewnem główną specjalizacją. Państwa bałtyckie obroty handlu bałtyckiego. Brak handlu przez duże odległości, a przełom wraz z rewolucją przemysłową. Zapotrzebowanie na siłę roboczą - migrowanie do miast. Gospodarka światowa powstaje w II poł. XIX w., czyli system powiązań gospodarczych między krajami obejmujący cały świat. Po I WŚ wzrost tendencji autarkicznych. Po II WŚ procesy globalizacyjne i przyspieszenie postępu technicznego. Komputeryzacja, korporacje transnarodowe oraz upadek systemu komunistycznego i gospodarki centralnie planowanej.
1b) MSG są częścią ekonomii, nauka decydująca o alokacji środków w celu zaspokojenia potrzeb. MSG to część zajmująca się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów i usług, przepływami finansowymi i ruchem czynników produkcji. Traktowanie jako środków analizy pozytywnej (bez rekomendacji) oraz normatywnej (z zaleceniem). Najważniejszą formą współpracy jest handel, a eksport się stale zwiększa. Globalizacja dotyczy zwłaszcza przemysłu, ciągle wzrasta rola państw uprzemysłowionych.
2a) Jest to zjawisko historyczne, szczególna forma ewolucji społecznego podziału pracy pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność w obrębie różnych organizmów. Zaistniał, gdy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków i pojawiły się trwałe nadwyżki produkcyjne.
2b)Trwałe nadwyżki pracy, możliwość przemieszczania na znaczne odległości, rozwój techniki i technologii. Czynniki wewnętrzne to warunki naturalne, poziom rozwoju, postęp techniczny, systemowe miejsce państwa w MPP. Zewnętrzne to efekt rozwoju MPP wynikający z przekształceń strukturalnych.
Teoria handlu międzynarodowego
teoria słusznej ceny
doktryna merkantylizmu,
Klasyczne teorie wymiany i rozwój teorii wolnego handlu: teoria przewagi absolutnej oraz teoria przewagi komparatywnej;
Poklasyczne teorie wymiany międzynarodowej: doktryna protekcjonizmu wychowawczego, teoria obfitości zasobów i jej uzupełnienia, empiryczna weryfikacja modelu Heckschera-Ohlina
współczesne teorie handlu międzynarodowego: teorie neoczynnikowe, teorie neotechnologiczne, teorie popytowo-podażowe
Rymarczyk r. I
3a) Towarzyszył lęk przed brakiem towarów (psychoza lęku). Impuls do działań zmierzających do pozyskania możliwie największej ilości dóbr. Doktryna słusznej ceny zakładała, że handel uznawany za korzystny, jeśli realizowany po słusznej cenie pokrywającej koszty produkcji. Sprawiedliwy zysk.
3b) Na przełomie XVI i XVII. Bogactwo kruszce szlachetne. Ważne było pozyskiwanie kruszców poprzez popieranie eksportu i ograniczanie importu. Von Hornick chce by złoto i srebro nie odpływały z granic. W Niemczech kameralizm - potrzeby skarbu książęcego. We Francji kolbertynizm, czyli rozbudowa przemysłu kosztem rolnictwa.
3c)Merkantylizm krytykowany. Przyrównano nawet do Midasa. Mankamenty zauważa D.Hume. Klasyczna teoria wymiany powstaje w XVIII w. Powstała przy założeniach doskonałej konkurencji, przejrzystości rynku i doskonałej mobilności. Rozwija się teoria wolnego handlu (Pettu, Barbon, North). Głównymi przedstawicielami Smith i Ricardo. Smith kładzie nacisk na specjalizację międzynarodową i absolutne różnice kosztów wytwarzania. Ricardo za podstawę podaje względne koszty wytwarzania i wyższą wydajność produkcyjną. J.S Mill tworzy prawo wzajemnego popytu, dany kraj przynosił większe korzyści, jeśli popyt na towary z kraju partnera jest słabszy od popytu kraju partnera na dany towar. Mimo to są to teorie statyczne
3d) Teoria korzyści komparatywnych określa granice opłacalności, nie terms of trade. Dalszy rozwój idzie w szkołę neoklasyczną i szkołę równowagi ogólnej. Model Marshalla uważa popyt za podstawowy czynnik określający relację wymienną, wprowadza reprezentatywne koszyki towarów. Określa po raz pierwszy terms of trade i elastyczność popytu i podaży. Większe korzyści uzyskuje kraj o elastycznej gospodarce. Kierunek kosztów alternatywnych reprezentowany przez Pareto, Ohlina, Leontiefa. Odnosi się ona do krzywej substytucji i krzywej obojętności. Teoria obfitości zasobów Ohlina twierdzi, że kierunki handlu wyznaczają różnice w cenach towarów, a te zależą od popytu i kosztu ich wytworzenia. Jeśli do produkcji używamy towarów przy obfitych zasobach, to odnosimy zysk. Przedmiotem importu powinny być pochodne produktów rzadko występujących. Rozróżnienie na kraje bogate w kapitał i pracę. Paradoks Leontiefa daje empiryczne podstawy do kwestionowania Ohlina. Okazało się, że bogate w kapitał USA eksportują towary o dużej zawartości pracy, a importują kapitałochłonne. Tłumaczy się to względnie wyższą wydajnością pracy. Później Samuelson wskazał, że handel bez ograniczeń równoważy ceny towarów w różnych krajach po uwzględnieniu transportu. Doktryna protekcjonizmu wychowawczego kładzie naciska na protekcjonizm. List twierdzi, żę koszty komparatywne narzucają słabiej rozwiniętym rolno-surowcową specjalizację. Postuluje on ochronę celną nowo powstałych gałęzi przemysłu. Teoria Keynesa kładła nacisk na potrzeby polityki pełnego zatrudnienia i wspierania w razie potrzeby eksportu. Zauważał on rolę instytucji. Korzyści ze specjalizacji odnosi ta gospodarka, która jest w pełnym zatrudnieniu, więc państwo powinno korygować - teorie strukturalistów (Lewis, Myrdal, Perroux, Singel)
3e) Teorie neotechnologiczne powstały z badania Leontiefa. Najważniejszy jest tu postęp technologiczny. Wprowadzono proces postępu technicznego w aspekcie dynamicznym. Zerwanie z darmowością informacji. Teoria luki technologicznej Posnera zakłada, że najważniejszym elementem kształtowania handlu jest luka technologiczna. Wyraża się ona w występowaniu opóźnień w wykorzystaniu nowych technologii przez imitatorów wobec inicjatorów tzw. opóźnienie naśladowcze. Następuje stopniowa dyfuzja, pierwotnie wewnątrz kraju, później międzynarodowego. Teoria cyklu życia produktu Vernona. Pierwsza faza to wprowadzenie (produkcja niewielka, wysokie koszty), później faza wzrostu (na skutek dyfuzji, zmiana miejsc produkcji) i ostatecznie standaryzacji (technologia ogólnie dostępna, charakter masowy). Teorie podażowo-popytowe, wśród nich teoria podobieństwa preferencji Lindera. Podstawą założeń eksport towarów, na które zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym. Oraz wielkość PKB ma znaczną rolę. Pierwotnie popyt na własnym rynku i szukanie podobnej struktury za granicą. Teoria zróżnicowania produktów Armingotna zakłada niejednorodność towarów, im wyższe dochody tym wymagania bardziej zróżnicowane. Teoria handlu wewnątrzgałęziowego Balaska analizowała efekty unii celnej w EWG, kraje są importerami i eksporterami tych samych produktów, wiążę się to ze zróżnicowaniem dóbr, korzyściami skali i konkurencją niedoskonałą. Szczególnie między Triadą. Teoria rozpatrywana mikroekonomicznie. Przynosi zróżnicowanie, spadek kosztów, wzrost rozmiarów rynku. Teria stopnia rozwoju produkcji Felixa uważa, że państwa o niższym stopniu rozwoju specjalizują się w produkcji dóbr konsumpcyjnych.
Korzyścią z wymiany mnd. jest różnica między dochodem narodowym realizowanym w kraju w gospodarce otwartej, a dochodem jaki możliwy bez wymiany z zagranicą.
Budnikowski r. III
W Grecji i Fenicji koncepcja psychozy lęku przed brakiem. Pozyskiwali przez rabunek i podporządkowanie. Merkantylizm stawiał na złoto - cytat Hornick'a. D. Hume i A. Smith twierdzą, że merkantylizm jest nieprzydatny i wprowadzili handel jako grę o sumie zerowej. Do protekcjonizmu merkantylistów powraca F. List oraz Keynes po kryzysie lat 20.
Teoria kosztów absolutnych A. Smith'a to polemika z merkantylistami oraz pierwszy element klasycznej teorii handlu mnd. Podstawą specjalizacji jest występowanie między dwoma krajami absolutnych różnic w kosztach wytwarzania. Prowadzi to do lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych oraz wzrost rozmiarów produkcji obu towarów wymiany. By uzyskać korzyści z handlu mnd. stosowanie zasady kosztów absolutnych jest wręcz imperatywem. NP. rynek bananów do Polski. Ricardo i Torrens udowodnili, że możliwość korzystnej specjalizacji istnieje również, gdy isnieją absolutne różnice w kosztach produkcji. Występowanie kosztów względnych jest wystarczającą przesłanką specjalizacji. Gdy przewaga absolutna w dwu produktach powinien eksportować też, który może wyprodukować taniej, czyli ma stosunkowo większą wydajność. Przy specjalizacji występują korzyści: większa produkcja przy niezmienionych nakładach, a także podniesienie konsumpcji. Handel to pośrednia i efektywna produkcja. Zasadę kosztów względnych reinterpretują H-O z teorią obfitości zasobów. Relatywne różnice kosztów i cen są przesłanką rozwoju handlu, a powodowane to odmiennym wyposażeniem w kapitał i pracę. Wobec tego kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania obfitego czynnika produkcji, a importować tych, które wymagają większego zastosowania mniej obfitego. Wtedy może mieć miejsce proces wyrównywania się cen.
Teorie współczesne to neoczynnikowe, czyli rozszerzenie H-O. Uważają uwzględnienie zasobów naturalnych i niejednorodności czynników pracy i kapitału. Teorie neotechnologiczne uwzględniają zmiany powodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego. Teoria luki kładzie nacisk na różnice poziomie wiedzy i postępu. Teoria cyklu życia stanowi pochodną przechodzenia danego produktu innowacji przez fazy innowacyjną, wzrostu oraz standaryzacji. Teorie popytowo-podażowe, widzą rolę po stronie popyt, a ważną rolą jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów. Istotne jest rozwijanie handlu wewnątrzgałęziowego.
Podziałem opłacalności zajmuje się J.S. Mill. Autor prawa wzajemnego popytu, zakładające, że powinno się importować dobra, na które jest wyższy popyt na rynku zagranicznym. Jest to jedna z przesłanek stosowania protekcjonizmu.
Krytyka teorii H-O polega na uwzględnieniu nowych czynników produkcji, uwzględnienia korzyści skali. Empiryczna weryfikacja Leontiefa tworzy paradoks. Izrael, USA, Kenia nie potwierdzają teorii H-O. Leontief podzielił sektory gospodarcze na tablice przepływów międzygałęziowych. Wysunął przy okazji tezę, że wydajność w US była trzykrotnie większa niż gdziekolwiek indziej. Modele neoczynnikowe wprowadzają kapitał ludzki, wiedzę technologiczną. Model H-O nadal stosowany między krajami lepiej i słabiej rozwiniętymi. Gray dzieli dobra na absolutnie niekonkurencyjne (zasoby naturalne, używki, owoce), niekonkurencyjne (wypełnia luki krajowe np. ropa naftowa czy zboża) oraz niekonkurencyjne ze względu technologicznego (know-how, patenty).
Doktrynalne założenia polityki handlowej
pojecie polityki handlowej,
rodzaje polityki handlowej: wolny handel a protekcjonizm, założenia współczesnej polityki handlowej
narzędzia polityki handlowej (podstawowa analiza cła i rodzaje ceł, skutki stosowania cła, subsydia eksportowe, dumping, zmienne opłaty wyrównawcze, ograniczenia ilościowe, dobrowolne ograniczenia eksportu, przeszkody techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne)
skutki polityki handlowej
Rymarczyk r. 2.2.1 - 2.2.2
Wymiana mnd. jest poddawana różnego rodzaju ograniczeniom. Ważną rolę realizowania polityki handlowej odgrywają narzędzia taryfowe i pozataryfowe. Są to środki, bariery, ograniczenia. Używa się też restrykcji importowych. UNCTAD określa je jako wszystkie rodzaje regulacji, działań, procedur i środków, które mogą wywierać ograniczający wpływ na handel mnd. Klasyfikacja narzędzi dotyczy podziału na taryfowe i pozataryfowe. Wg Puśleckiego dzielimy na cła, środki parotaryfowe tzn. takie, które oddziałują na ceny, ale nie mają charakteru ceł oraz środki pozataryfowe tzn. bariery administracyjne. Do parotaryfowych zalicza opłaty wyrównawcze i podatki wewnętrzne typu akcyza. Pozataryfowe to m.in kwoty ilościowe, VERy, embargo, opłaty antydumpingowe, bezpośrednie subsydia, standardy jakościowe, klasyfikacje celne. Wg Rymarczyka dzielimy na taryfowe, parotaryfowe (podatki importowe, opłaty wyrównawcze, subwencje, depozyty) oraz pozataryfowe (ograniczenia, kontyngenty, embargo, koncesje, ograniczenia dewizowe, bariery techniczne).
Cło jest opłatą pobieraną przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu w momencie przekraczania granicy celnej. Zmniejsza przez to konkurencyjność. Spełnia ono rolę fiskalną, ochronną i ochrony bilansu płatniczego. W krajach rozwiniętych ok. 10% dochodów. Ochronna polega na uczynieniu produkcji krajowej bardziej konkurencyjną. Różnicuje też kurs walutowy. Kryteria kierunku przepływu to importowe, eksportowe, tranzytowe. Podstawa wymiaru to ad valorem, ad spetiem, mieszane, alternatywne. Z uwagi na znaczenie gospodarcze widzimy prohibicyjne (niedopuszczenie odpowiedniego towaru), preferencyjne, ochronne, bojowe, retorsyjne, fiskalne, antydumpingowe (wyrównawcze). Według charakteru polityki handlowej są to autonomiczne i umowne oraz według KNU są to minimalne i maksymalne.
Parataryfowe. Opłaty wyrównawcze rodzaj obciążenia importu. Podnoszą koszty importu do pewnej ceny minimalnej, jej wielkość to różnica między ceną krajową a ceną importera. Określona najniższa cena, po której towar może wejść na rynek tzw. cena progowa. Charakterystyczna cecha zmienności. Opłaty fiskalne i specjalne to opłaty za usługi administracyjne np. stemple, statystyczne, weterynaryjne. Dotyczą głównie towarów luksusowych o niskiej elastyczności. Podatki wewnętrzne to dodatkowe opłaty na towary importowane. Podatek graniczny obejmuje wszystkie towary graniczne, w Polsce swego czasu 6% Podatek konsumpcyjny, akcyza obejmuje towary przy sprzedaży. Początkowo głównie używki. Subwencje to wszelkiego rodzaju wsparcie udzielane przez rząd krajowym podmiotom gospodarczym sprzedającym produkty za granicą. W istocie zwrot różnicy między wyższą ceną krajową, a niższą za granicą. Mają formę różnego rodzaju dopłat, ulg podatkowych, kredytów preferencyjnych, badań nad nowymi produktami. Mogą być bezpośrednie lub pośrednie. Bezpośrednie dotyczą zwroty różnicy kosztów, kosztów reklamy. Pośrednie nie wiążą się z premią w formie pieniężnej. Rozróżnienie na produkcji krajowej oraz eksportowe. Procedury antydumpingowe są wobec sprzedaży poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, a nawet kraju eksportującego. Za wartość normalną określa się cenę, po której zagraniczny dostawca sprzedaje identyczne towary we własnym kraju, lub porównanie z ceną podobnego produktu eksportowanego do kraju trzeciego. W celu wejścia na rynek. Może być sporadyczny (gdy nadwyżka), łupieżczy (eliminuje konkurentów) oraz stały (dyskryminacja). Cło antydumpingowe ma wysokość marży dumpingu, czyli różnicy między wartością normalną, a ceną dumpingową. Trzeba go udowodnić i wykazać szkodę. Depozyty importowe to obciążenie obowiązkiem wpłaty kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Pozbawienie dochodu z depozytów. Arbitralne podwyższenie wartości celnej do ceny wewnętrznej towaru. Kontyngenty taryfowe określają maksymalną wielkość importu bezcłowego lub obniżonymi stawkami.
Pozataryfowe. Ograniczenia ilościowe to wyznaczenie ilości lub wartości określonych dóbr. Może występować procedura ubiegania o indywidualne pozwolenia. Może wystąpić też embargo, czyli całkowity zakaz importu. Koncesje i licencje to pozwolenia na przywóz lub wywóz z kraju. Licencje towarzyszą kontyngentom ilościowym. Dobrowolne ograniczenia, tzw. VER są nową formą. Zawierają zobowiązuje, że eksport nie przekroczy określonej wielkości. Pod presją importera. Od 1995 r. zakazana forma. Ograniczenia dewizowe to grupa środków wewnętrznej polityki odnosząca się do niewymienialności waluty. Normy techniczne i sanitarne zyskują na znaczeniu jako środek polityki handlowej w okresie redukowania ceł. Tak, aby producenci krajowi łatwo je spełniali, a zagraniczni nie. Zakupy rządowe dokonywane w stosunku do produktów krajowych nawet, jeśli są droższe lub gorsze. Np. europejski Airbus. Mechanizm kursów walutowych oraz wymóg składnika krajowego, jak i reguły pochodzenia.
Budnikowski r. IX
Zadania w sferze wymiany handlowej za pomocą instrumentów to prowadzenie polityki handlowej. Najczęściej ma na celu zapewnienie ochrony krajowej produkcji i zatrudnienia oraz bilansu. Do instrumentów zaliczamy cła, środki parotaryfowe, działające podobnie jak cła np. opłaty importowe, minimalne ceny importu, subsydia eksportowe, depozyty importowe. Są również środki pozataryfowe jak np. zakaz importu, kwoty wartościujące, licencje, VERy, normy techniczne. Cła, postępowania antydumpingowe i antysubwencyjne mają przywrócić uczciwą konkurencję.
Cło to opłata pobierana od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem granicy celnej. Efektywne narzędzie. Możemy je dzielić na wartościowe, specyficzne i kombinowane. Pobierane od importu, eksportu i tranzytu.
Subsydia eksportowe to pomoc państwa w zwiększeniu sprzedaży. Dopłata różnicy między wyższą ceną wyrobu krajowego a niższą ceną na rynku światowym. Jest to pobudzanie produkcji, są to również metody pozbywania nadwyżek artykułów rolnych. Mogą być bezpośrednie lub pośrednie. Są one stosowane w ukrytych formach, a w odniesieniu do polityki rolnej mogą być bezpośrednie.
Dumping oznacza sprzedaż za granicę po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym. Jest stosowany przez przedsiębiorstwa. Stosowane np. w celu wejścia na rynek. Istotą sprzedawanie takich samych produktów po różnych cenach. Kosztowny dla dotkniętych i wewnętrznie i zewnętrznie. Cło antydumpingowe może być nałożone w wysokości marży antydumpingowe.
Opłaty wyrównawcze stanowią różnicę między zmienną ceną rynku światowego, a stałą gwarantowaną ceną wewnętrzną. Istotą niedopuszczenie taniego importu w celu ochrony własnej produkcji. Opłaty wyrównawcze były elementem subsydium.
Ograniczenia ilościowe, czyli kontyngenty wprowadzają ściśle określony limit. Może on być zerowy, czyli embargo. Pociąga to konieczność licencjonowania importu. Powstają z tego tytułu koszty społeczne w postaci wzrostu cen nieefektywnego wykorzystania. Licencje mogą być również sprzedawane.
Dobrowolne ograniczenia VER odnoszą się do sytuacji, w której importer naciska na eksportera by ograniczył swój wywóz. Była to metoda utrzymania dobrej opinii przy uzyskaniu efektu ograniczenia importu. Jednak deformuje to strumienie wymiany. Godzono się na VERs w obawie przed ostrzejszymi posunięciami.
Wymagania sanitarne i techniczne są gwarantem odpowiedniej jakości i zdrowotności. Sam fakt istnienia różnic w przepisach stanowi utrudnienie. Instytucje dążą do standaryzacji i unifikacji norm. Występują też procedury testowania i uzyskiwania certyfikatów.
Puślecki r. III, VI i VII
r.III Środki taryfowe
Taryfy celne są najstarszymi środkami ochrony. W ramach WE zostały zniesione, ale wobec trzecich wspólna taryfa. Między zakaz ceł i wszelkich podobnych opłat. Początek likwidacji 1959, koniec w 1968. Jest to forma regionalnego protekcjonizmu handlowego, również wobec US. Cło to opłata pobierana w momencie wywozu, przywozu i przewozu w momencie przekroczenia granicy celnej. Reguluje obroty z zagranicą, tworzy bariery wartościowe. Cło ochrania również ceny i zyski producentów. W latach trzydziestych wzrost protekcjonizmu. Wzrost efektywności może powstać przez selektywne obniżanie ceł. Podstawę taryf celnych stanowi prawo o taryfach celnych, w końcu lat 60 wiele posunięć w tym kierunku.
W UE wysokość ustala się ad walorem oraz cłem specyficznym (od ciężaru, objętości, sztuki). Istnieje też cło kombinowane oraz alternatywne. Różnice między cłami to minimalne, maksymalne i preferencyjne. Maksymalne dla wszystkich, minimalne dla KNU, preferencyjne dla tych, z którymi preferencje handlowe np. towary przemysłowe z krajów rozwijających się. Możemy podzielić na autonomiczne i umowne. Oprócz stawek celnych istnieje możliwość wysokich ceł antydumpingowych i kompensacyjnych. CCCN czyli Brukselska nomenklatura powstaje w 1950 r. Rozpowszechniła się szeroko, jest podstawą w UE. Oprócz taryfy ważne jest określenie wartości celnej towaru. Ceny fob i cif (wymieniony port przeznaczenia). W GATT faktyczna wartość, czyli określona prawami rynku importera. CCCV określa tą cenę jako normalną cenę cif, w którym przekracza granicę celną. Później zgodnie z GATT określono ją jako ogólny poziom cen takich samych towarów. Ważna rola kraju pochodzenia.
W pogorszeniu koniunktury stawki ulegają zwiększeniu i na odwrót. W 20 lat stawki celne obniżyły się średnio o ok. 17-20 punktów procentowych. Wspólna zewnętrzna taryfa celna to średnia arytmetyczna stawek celnych z 1957 r. Wynosiła ona 7,85%. Przyrównanie do stóp dyskontowych banków by ocenić efektywność.
Efektywność zależy również od cła na importowane części składowe i materiały służące do wykonania. Odkryto całkiem niedawno, z reguły efektywne są lekko wyższe od nominalnych. Zmniejszając cła na półprodukty można zwiększyć protekcjonizm.
TARIC w UE działa na zasadzie CN, czyli nomenklatury scalonej oraz nomenklatury zharmonizowanego systemu HS. Gdy AGR to opłaty wyrównawcze, MOB zmienny składnik.
r.VI Środki antydumpingowe
Chętnie ucieka się UE do postępowania antydumpingowego. Mogą wystąpić cła antydumpingowe albo zobowiązania cenowe. Określenie dumpingu w artykule VI GATT. Wprowadzenie po cenie niższej od wartości normalnej, jeśli jest niższa od ceny porównywalnej w normalnym obrocie za podobny produkt w kraju eksportującym. Jeśli to nie zadziała to porównanie do jakiegokolwiek kraju trzeciego. Musi być niższa cena i wystąpienie szkody. Dumping może być okresowy lub stały, stosowany w celu zdobycia rynku, eliminacji konkurencji, obniżenia ceny światowej. Celem środków antydumpingowych winna być jego eliminacja. Kodeks antydumpingowy zmieniony w 1979 r. w rundzie tokijskiej.
Przepisy w UE. Zajmuje się nim KE, RUE i Komitet Doradczy. RUE stosuje się do zaleceń Komisji. Skargę mogą wnosić producenci lub ich zrzeszenia. W trakcie procedury może złożyć zobowiązanie cenowe, czyli obietnicę podniesienia ceny do wyznaczonego minimum. Obowiązuje ono przez 5 lat i może być na kolejne 5 przedłużone.
Wobec Europy Wschodniej o centralnie planowanej gospodarce 141/348 w latach 1980-88, czyli najwięcej. Dumping z Eur. Wsch. powodowany niedoszacowaniem cen i brakiem wymienialności walut. Postanowienia te również zawarte w rundzie tokijskiej w 1979 r. Aby uruchomić procedurę konieczne porównanie z produktem w kraju rynkowym oraz censtructed value. W przypadku Polski wszystkie kończyły się zobowiązaniem cenowym. Cła na sodę kalcynowaną i silniki 3 fazowe oraz zobowiązania na siarczan miedzi, korund i metanominę. W miejsce postępowania stosowano np. pomoc techniczną albo VERy. Cło antydumpingowe trafia do kasy UE. Po stowarzyszeniu mogliśmy sprzedawać po cenach nie niższych od krajowych po uwzględnieniu kosztów eksportu.
r. VII Środki finansowe kontroli handlowej
Środki finansowe to subsydia i ulgi finansowe. Ułatwia to wychodzenia na rynek zewnętrzny i ochrania przed konkurentami z zagranicy. Subsydia państwowe i ulgi pokrywają część kosztów produkcji. Taryfa celna powiększa cenę towaru pochodzenia zagranicznego, subsydium podnosi konkurencyjność towaru krajowego. Bariery stosowane za pomocą tych środków są poza działaniem umów mnd. Mogą to być wypłaty bezpośrednie lub subsydia pośrednie np. zaniżone ceny, kredyty, zakupy rządowe itp. Przykłady stoczni, górnictwie. Pośrednio są to niskie opłaty za energię, pomoc w przebudowie gospodarki, tanie kredyty. W UE ważna rola rolnictwa. Kompensuje się wydatki farmerom, bezpłatne prace przy poprawie jakości ziemi, budowa dróg oraz zwrot różnic między cenami minimalnymi. Z opłat wyrównawczych subsydiuje się rekompensaty dla rolników. Niestety na dłuższą metę są one nieefektywne, bo odciągają siłę roboczą od produktywnych gałęzi.
Depozyty importowe to swoista kaucja, którą trzeba wnieść do banku. Jest to lokata bezprocentowa. Narzędzia zmniejszania importu. Przykłady we Włoszech i UK. Odpowiadał cłu ok. 3, 4%
Licencje automatyczne to złożenie podania na licencję. Nawet taka kontrola prowadzi do ograniczania.
Kursy walutowe. Dewaluacja tworzy dodatkową barierę importową tworząc pewne subsydium. Rewaluacja z kolei obniża ceny na towary z importu. Płynne kursy od 1971 r. W UE najsilniejszą pozycję miała marka, ze względu na nadwyżki eksportowe.
Ekonomia polityczna i polityka handlowa
argumenty na rzecz wolnego handlu
Wolny handel a efektywność
Dodatkowe korzyści z wolnego handlu
Polityczne argumenty przemawiające za wolnym handlem
Argumenty przemawiające za stosowaniem protekcjonizmu (poprawa terms of trade, ochrona młodych przemysłów, ochrona bilansu płatności bieżących, ochrona płac i zatrudnienia, względny bezpieczeństwa narodowego i nadmierna zależność gospodarki od importu, nadmierna otwartość wobec handlu międzynarodowego a makroekonomiczna stabilność gospodarki, presje organizacji pozarządowych)
Puślecki r. I
Współczesny protekcjonizm to neoprotekcjonizm. Jest to ogólny zespół działań, interwencyjnych, który ma na celu ochronę produkcji krajowej przed konkurencyjną oraz popieranie własnego eksportu. Liberalizm przy wzroście, protekcjonizm przy stagnacji. Protekcjonizm krajów wysoko i słabo uprzemysłowionych. Teoretyczne argumenty wobec mankamentów wolnego handlu. Po raz pierwszy protekcja za merkantylistów. Teoria korzyści komparatywnych uważa handel za element najbardziej wykorzystujący zasoby sił produkcyjnych. Specjalizacja w wytwórczości, w której ma stosunkową przewagę. Teoria ta dąży do optymalizacji dobrobytu, ale utrwalenia istniejących struktur. Teoria H-O mówi o opieraniu się na własnych potrzebach. Też ma charakter statyczny.
Poprawa terms of trade. Nałożenie ceł może poprawić terms of trade i wzrost dobrobytu. Optymalna taryfa celna i dowód Scitovskiego. Ma to miejsce, gdy popyt na eksport jest nieelastyczny i nie ma kroków odwetowych. Kwestia incydencji ceł, gdy cło wprowadzane przez znacznego odbiorcę. Przy taryfach celnych wzrost zatrudnienia w przemysłach konkurujących z importem.
Ochrona młodych przemysłów. Wolny handel korzystny dla krajów, które mają przewagę. List postuluję ideę ceł wychowawczych. Potrzebne by ułatwić pierwsze kroki nowym gałęziom. Jest to protekcjonizm przejściowy w najważniejszych gałęziach. Postulowali to również Mill, Marshall. Samuelson zauważa, że winno mieć to miejsce w krajach, które nie przeszły do epoki industrialnej i rozszerza zakres przedmiotowy na młode gospodarki. Istnieje też protekcjonizm nowych dziedzin wytwórczości. Według Robertson czynniki produkcji się przemieszczają, i mogą być udoskonalane zwiększając wydajność. W praktyce jednak ciężko jest wybrać określoną gałąź rokującą powodzenie.
Ochrona bilansu płatności w warunkach trudności płatniczych. Ważna rola łatwości uzyskania określonej waluty. Szczególnie wzrosło znaczenie po załamaniu Breton Woods i stagflacji z tego tytułu wynikającej.
Ochrona płac i zatrudnienia wprowadzona przez Kaynes'a. Twierdził, że specjalizacja ma dopiero wartość po osiągnięciu stanu pełnego zatrudnienia. Robertson i Keynes stwierdzili zmniejszające się różnice w wydajności i wprowadzili tezę o zmniejszającej się roli handlu mnd. Ochrona płac jest wiodącym argumentem, utrzymującym stabilność społeczną. Ograniczenie importu utrzymuje podaż krajową, przez co niezmniejszanie płac. Kwestia korzyści komparatywnych utrzymuje się wraz ze wzrostem wydajności. Zmniejszaniu zatrudnienia oponują związki zawodowe. Przy stałej protekcji wystąpiłyby zjawiska negatywne, czyli brak odzwierciedlenia w sposób prawidłowy różnic w efektywności poszczególnych gałęzi. Aby skrócić protekcję konieczne dokształcanie zatrudnionych, wytwarzanie produktów innowacyjnych, fragmentaryzacja firm. Corden określa funkcję konserwatywnego dobrobytu społecznego przez utrzymywanie protekcjonizmu handlowego w dziedzinach mało efektownych bez wyraźnego uzasadnienia. Protekcjonizm przerzuca bezrobocie do drugiego kraju.
Względu bezpieczeństwa w przypadku silnego przemysłu obronnego. Przypadek wykorzystania przez OPEC zależności od importu. Podwyższono stawki by szukać krajowych zasobów. Rozwinęło to doktrynę bezpieczeństwa ekonomicznego. Łatwiej jest wprowadzić embargo na artykuły przemysłowe niż surowce.
Nadmierna otwartość wobec handlu mnd., a stabilność makroekonomiczna. Szybki wzrost udziału handlu zwiększa podatność na zakłócenia zewnętrze i utrudnia utrzymanie stabilności. Recesje są mniej ostre, gdy gospodarki są w różnych stadiach cyklu koniunkturalnego. Pobudka ta stała się popularna po kryzysach z lat 70. Zakłócenia mogą być również w skutek przepływów kapitałów krótkoterminowych.
Presje NGO. Związki zawodowe. Kwestia systemów autorytarnych i demokracji. Modele Grosmanna i Helpmanna uregulowanego sektora przetwórczego oraz wiejskiego nieuregulowanego sektora rolniczego. Na dobrą sprawę społeczeństwa bogate łatwiej wybierają demokrację niż biedne. Poziom edukacji odgrywa istotną rolę, systemy autorytarne wykazują tendencje do szerszego protekcjonizmu.
Polityka handlowa po II wojnie światowej
od GATT do WTO: geneza GATT,
zasady GATT obowiązujące w handlu międzynarodowym
rundy negocjacyjne w ramach GATT: pierwsze rokowania handlowe
Runda Tokijska,
Runda Urugwajska - główne problemy negocjacyjne i jej efekty
powstanie Światowej Organizacji Handlu (WTO) - jej cele, zadania i struktura organizacyjna
Funkcjonowanie WTO: podejmowanie decyzji, akcesja, procedury rozstrzygania sporów, mechanizm negocjacji,
fiasko Rundy Milenijnej - protesty antyglobalistów
Runda Katarska i współczesne problemy handlu międzynarodowego
udział państw rozwijających się w pracach GATT/WTO: specjalne i zróżnicowane traktowanie
Rymarczyk r. X
WTO to kontynuatorka GATT (Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu). Przez ponad 50 lat GATT głównym forum liberalizacji. Zasady KNU, wzajemności, klauzuli narodowej oraz wyłączności ceł. KNU to zakaz dyskryminacji między partnerami, nakazano rozciągnięcie wszelkich korzyści i ulg na pozostałych członków GATT. Zasada wzajemności to, że żaden członek nie był zobowiązany do udzielania koncesji bez wzajemności. Klauzula narodowa nakazywała traktowanie towarów importowanych nie mniej korzystnie niż podobnych towarów pochodzenia krajowego. Jedynym instrumentem chroniącym rynek mogły być cła. Z KNU wyłączone SWH oraz unie celne. Zasada wzajemności nie obowiązywała krajów rozwijających się.
Wszystko toczyło się w rokowaniach, było osiem rund. Pierwsza 1947 w Genewie redukowała cła o ok. 20%, miał powstać ITO. Druga runda w 1949 w Annency zniosła 1-2% globalnego obciążenia taryfowego. Trzecia runda 1950-51, nie przyniosła żadnych wyników Czwarta runda 1955-56 ogólne obciążenie zredukowane o 2-3%. Piąta runda Dillona 1961-62, przyjmowała taryfę unii celnej EWG, która udzieliła wielu koncesji i globalne obciążenie spadło o 1%. Szósta runda Kennedy'iego 1963-67 redukuje cła przemysłowe o 35%, artykuły żywnościowe o 8% EWG. Przyjęto kodeks antydumpingowy i preferencyjne traktowanie krajów rozwijających się. Siódma runda w Tokio 1973-79 redukuje cła na przetworzone o 34%. Przyjęto sześć kodeksów. Ostatnia runda 1986-1994 w Punta del Este redukuje cła przemysłowe o 39%, liberalizuje produkty rolne, bariery pozataryfowe, obejmuje regułami GATT tekstylia, modyfikuje kodeksy, przyjęto GATS oraz utworzono WTO. W ciągu 8 rund zredukowano cła o blisko 90%, mocno zliberalizowano.
Akt końcowy 15.04.1994 r. w Marakeszu przyjęło WTO. Początkowo 81, w 2004 r. 147 państw. 4 załączniki. Załącznik 1A - GATT 1994 to reinterpretacja GATT 1947. Porozumienia w sprawie rolnictwa, środków sanitarnych, tekstyliów i odzieży MFA, w sprawie środków dot. inwestycji związanych z handlem TRIM, kodeks antydumpingowy, inspekcji przedwysyłkowej, reguł pochodzenia, licencjonowania importu, subsydiów i środków wyrównawczych. Załącznik 1B - GATS ustanawia prawa i obowiązki po przyznaniu KNU, dostęp do rynku i traktowanie narodowe, powołanie Rady ds. Handlu Usługami. Załącznik 1C - TRIPS zawiera porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej. Załącznik 2 to zasady i procedury regulujące spory. Zgodnie z nimi pierwotnie konsultacje, później panel, tenże powołuje Organ Rozstrzygania Sporów, 6 miesięcy. Można się odwołać do Organu Odwoławczego. Załącznik 3 to mechanizm przeglądu polityki handlowej. Załącznik 4 to fakultatywne porozumienia handlowe.
Cele działania WTO to wdrażanie obowiązujących postanowień, służy pomocą, przegląda politykę handlową, współpracuje z MFW i BŚ. Najważniejszy organ to konferencja ministerialna. Występuje też Rada Generalna. Przez Konferencję Ministerialną są powoływane Komitety. Działalność WTO organizuje sekretariat z siedzibą w Genewie. Decyzje jednomyślnie, 3/4, 2/3, konsensus. Polska jest członkiem pierwotnym.
Konferencje ministerialne są najważniejszym organem WTO. Pierwsza w Singapurze 1996 r. Zawarto tam ITA w sprawie technologii informatycznej. Druga była w Genewie 1998, 50 rocznica i postulat nowej rundy negocjacyjnej. Trzecia w Seattle w 1999 fiasko przez protesty i sprzeciw państw rozwijających się. Czwarta w Dauha 2001 miała na celu implementować porozumienia WTO, negocjować liberalizację sektora rolniczego, rozszerzyć dostęp do rynków, prace nad doskonaleniem reguł antydumpingowych, uściślenia TRIPS, postulat handel, a środowisko. Piąta w Cancun w 2003 rozbiła się o zniesienie subsydiów eksportowych, sojusznikiem UE były AKP.
Mroczek r.V
Cło to najpowszechniejsza opłata. Wyróżniamy importowe, eksportowe, tranzytowe. Jako środek polityki handlowej mogą być fiskalne, ochronne (np. wychowawcze), prohibicyjne, odwetowe, antydumpingowe lub wyrównawcze. Jako sposób obliczania ad valorem, specyficzne, mieszane. Sposób podejmowania decyzji to autonomiczne, konwencyjne (w WTO określone jako związane). Stawki celne preferencyjne udzielane jednostronnie lub wielostronnie.
Taryfa celna jest zestawieniem stawek celnych uszeregowanych według klasyfikacji. Taryfy jednokolumnowe, dwukolumnowe i wielokolumnowe (wraz z preferencyjnymi i retorsyjnymi). Klasyfikacje towarowe są to pozycje zestawione w układzie rzeczowym. Prawie wszystkie oparte są na HS, czteropoziomowym. Została przyjęta na mocy Międzynarodowej Konwencji z roku 1988. W UE jest to nomenklatura scalona. Pierwsze cztery poziomy to HS, piąty to uszczegółowienie, łącznie z Nomenklaturą Scaloną CS tworzą TARIC.
W imporcie istnieją również opłaty celne: statystyczne i manipulacyjne, zgodnie z GATT nie mogą być wyższe niż koszty świadczonych usług.
Integralną częścią GATT są tabele koncesji. Zawierają koncesje, którym każda ze stron udzieliła pozostałym członkom. Koncesje ulegały związaniu stawek celnych i ich redukcji. Związanie stawek oznacza, że kraj zobowiązuje się nie podwyższać ceł powyżej poziomu zadeklarowanego. Jeśli chce zwiększyć w porozumieniu musi udzielić rekompensaty. Redukcje stawek celnych prowadzą do wyeliminowania utrudnień w handlu mnd. Redukcja stawek prowadzi do zmniejszenie wpływów budżetowych.
Odstępstwa od zasady niepodwyższania ceł to unia celna, jasno określona w art. XXIV. Czyli obszar złożony z dwóch obszarów ze zniesionymi opłatami celnymi i innymi ograniczeniami. Można również zawiesić cła w przypadku przegłosowania ¾ głosów. Zawieszenie udzielane na rok.
Ustalenie wartości celnej powinno być neutralne. Ustala się wartość celną na podstawie centy transakcyjnej, czyli ceny faktycznie płaconej za towary skorygowaną o pakowanie, transport, ubezpieczenie, czyli cenę cif. Jeśli nie może tak być ustalona to przyjmuje się wartość towarów identycznych, podobnych albo wartość towaru w kraju importu.
Obniżki w szczególności w rundzie Kennedy'ego o przeciętnie 30-35% do art. Przemysłowych. W rundzie tokijskiej o kolejne 35-38%. Ogólnie poziom ceł zmniejszono z przeszło 40% do 4% po rundzie urugwajskiej. W jej wyniku przemysłowe obniżono o 39% w 5 ratach rocznych. Redukcje najbardziej dotykają wyroby metalurgiczne i maszyny i urządzenia, na wyroby włókiennicze jedynie 22%. Na niektóre produkty cła zostały zniesienie do 0 np. maszyny rolnicze, aparatura medyczna, papier. Związanie ceł zostało na poziomie 99% importu przemysłowego. Polska jest członkiem GATT od 1967 r. Nastąpiła całkowita taryfikacja w rynku rolnym i stopniowa redukcja o 36% ceł.
Materiały dodatkowe (Rola GATT w redukcji stawek celnych)
Głównym instrumentem liberalizacji były negocjacje handlowe zwane rundami. Droga zawierania porozumień. Rokowania miały być od czasu do czasu. Ustępstwa (koncesje) były udzielane jako redukcje, związanie oraz zobowiązanie do niepodnoszenia ponad określony poziom). Żądania liberalizacyjne mogły składać kraje, które były znacznymi dostawcami na rynku partnera. Adresat miał prawo odmówić. Możliwość ma również kraj, którego produkt propozycji liberalizacji stanowi najwyższy udział w eksporcie. Pierwsze rokowania były produkt za produkt. W rundzie Kennedy'ego zaproponowano linearną metodę redukcji. Średnia obniżka ceł ważonych musiała wynieść min. 36% w rundzie urugwajskiej. Redukcje stawek były ujmowane w tabelach koncesyjnych. Do czasu rundy urugwajskiej artykuły rolne były wyłączone z liberalizacji.
W rundzie Kennedy'ego 1964-67 po raz pierwszy podjęto próbę ograniczenia protekcjonizmu pozataryfowego i uzgodniono kodeks antydumpingowy. W Tokio 1973-79 uzgodniono jedynie dziewięć kodeksów, które zajmowały się barierami. Podczas rundy urugwajskiej objęto dziedziny handlu usługami, prawami własności intelektualnej i handlowymi aspektami polityki inwestycyjnej.
Można wyróżnić 4 podokresy: 1947-73 dominacja liberalizacji; 1974-86 wzrost protekcjonizmu; 1986-1994 zobowiązanie do niewprowadzania nowych barier; od 1995 stopniowa liberalizacja. Współzależność zmienna poziomu gospodarczego z polityką handlową. GATT spowodował wiele przemian m.in. zbliżenie procedur, wzrost roli ceł, zakaz środków szarej strefy, wyeliminowanie ograniczeń, zwiększenie przejrzystości i zobowiązanie do wprowadzenia wspólnych reguł działania. Aktualnym warunkiem przystąpienia do WTO jest przyjęcie wszystkich porozumień lub ich odrzucenie. Występuje również mechanizm przeglądu polityki handlowej
Runda urugwajska była 8 z kolei, wysunięta przez USA. Ważniejsza dla innych krajów walka z inflacją i bezrobociem. Przesuwała się przewaga komparatywna. Protekcjonizm nasilił się przez środki szarej strefy. Wyłomem i pobudką w GATT był handel rolny. Ważne było włączenie MFA do GATT, która hamowała rozwój i ograniczała dostęp do państw rozwiniętych.
Puślecki r.X
Na poziom ochrony od początku wywierał wpływ GATT, obecnie WTO. Tenże utworzony w Genewie 30/10/1947 r. Stworzono w ramach przygotowania ITO. Zasadniczym celem jest wspieranie i regulowanie otwartego handlu. Obniża cła i zmniejsza ograniczenia, w przypadku ceł miała obowiązywać KNU, ogłoszono również swobodę tranzytu. Artykuł XXIV określa jak konstruować unię celną. Pierwsze 4 rundy nie przynoszą większych zmian. Nowy etap w rozwoju polityki taryfowej związany z uformowaniem się unii celnej EWG i strefy wolnego handlu EFTA. Wojna kurza wybucha po piątych rokowaniach, czyli rundzie Dillona. Był to bezpośredni atak na bariery WE. Porozumienie sprawiło, że obniżono cło o ok. 20% w WE, a 8% w US. Kolejna runda, Kennedy'ego z 1964-68 zmniejsza cła na towary przemysłowe o 35%.
Runda tokijska 1973-79 w trakcie kryzysu skłania do rokowań. 2/3 członków to kraje rozwijające się. Powołano kilka grup roboczych m.in. towary rolne, problemy taryfowo-celne oraz środki pozataryfowe. Ogólna klauzula, że trzeba zredukować produkty rolne, średnia redukcja o 1/3 ceł, przyjęcie kodeksów. Sformułowano również ideę preferencyjnego traktowania krajów rozwijających się.
W wyniku stagnacji gospodarczej i eskalacji protekcjonizmu członkowie postanowili wprowadzić redukcje ograniczeń. Wymiana handlowa stanowiła ponad 15% GNP światowego. W 1986 r. doszło do zaostrzenia konfliktu między US, a WE. Punktem zapalnym przyjęcie Hiszpanii i Portugalii, US żąda rekompensaty. Pod koniec 1986 ponownie na skraju wojny celnej między WE, a US. Z reguły strona europejska musiała godzić się na większe ustępstwa. W rundzie urugwajskiej postanowiono zwrócić uwagę na środki pozataryfowe i handlu usługami. Przemysł był włókienniczy z uwagi na wysoką pracochłonność procesu i przewagi komparatywnej państw rozwijających się. MFA weszło w życie w 1974 r. i coroczne 6% wzrost eksportu. Dotychczas nie udało się doprowadzić do znacznej liberalizacji artykułami rolnymi, w krajach WE były opłaty wyrównawcze i zakupy interwencyjne. Taki sposób subwencji obniżał cenę na rynku światowym, a ½ budżetu UE kierowana jest na wspólną politykę rolną. W rundzie urugwajskiej ważną rolę pełniła również wymiana technologii oraz patenty, prawa autorskie. Podobna sytuacja w dziedzinie usług.
Kwestie ochrony rolnictwa WE były przyczyną przerwania rozmów w rundzie urugwajskiej. Grupa Cairns chciała wywrzeć na Unii presję. Dążyli do zmniejszenia interwencjonizmu. Wznowienie rokowań przyszło w ostatniej chwili, bo kończył się mandat rozmówców amerykańskich. Obniżka ceł była drugorzędna i wynosiła przeciętnie 34% do wysokości 4,7%. Redukcja środków pozataryfowych występowały we wszystkich grupach rokowań, postanowiono o inspekcji przed wysyłką, problem związany z regułami pochodzenia i preferencyjnym traktowaniem krajów trzeciego świata. Kluczem rozmów był jednak problem artykułów rolnych. Groźbę zerwania obrad oddaliła Szwecja z propozycją obniżenia ochrony rolnictwa o 30% w 5 lat. Wybucha, więc wojna tłuszczowa, gdyż UE zaczęło dopłacać bezpośrednio do farmerów do areału gospodarstw. Było to powodowane przesunięciem roślin oleistych z przetwórstwa do produkcji rolnej. Skarga US, ale UE zwraca uwagę, że ma niską samowystarczalność. Częściowo wybucha wojna na subsydia, ale w 1992 r. UE wprowadza zmiany w polityce rolnej, a w głównej mierze redukcja o 1/3 cen gwarantowanych dla producentów zbóż. W 1992 r. wybucha również wojna stalowa, wszczęcie procedury antydumpingowe wobec UE. W 1993 jako sekretarz odchodzi A. Dunkel, a przychodzi P. Sutherland. Kanadyjscy analitycy obliczyli wariant optymalny i wariant kompromisowy korzyści po pomyślnej rundzie urugwajskiej, US miało w perspektywie NAFTA. Po zmianie władzy w US groźba kolejnej wojny celnej, wprowadzenie ceł na wina i inne artykuły luksusowe z UE. Mimo wszystko zwycięża pragmatyzm, podpisanie układu przyniosło 200 mld zysku i mogło wyprowadzić gospodarkę z recesji, a nie podzielić się na trzy konkurencyjne bloki gospodarcze. Wojna olejowa oficjalnie zakończona w 1992 r. w Waszyngtonie przez rolników Blair House. WE gwarantowała ograniczenia w 6 lat 36% dotacji do eksportu i obszar uprawy roślin oleistych.
W efekcie rokowań znaczące sukcesy osiągnięto w kwestiach związanych z handlem artykułami rolnymi i usługami. Redukcja regulacji miała być zastąpiona cłami. Trzy nowe dziedziny GATS, TRIPS i TRIAS. Pewną słabością GATT był ograniczony mandat, nie obejmowała np. handlu surowcami.
Puślecki r. XI
Runda milenijna w Seattle została przerwana przez protesty organizacji pozarządowych, a także lewackich. Nie doszło do rokowań handlowych nazwanych rundą milenijną. Wymiana handlowa łączy się z procesami globalizacji. Lewica zdefiniowała nowego wroga - imperializm. Między regionalizacją, a globalizacją występują wzajemne powiązania. Trzy rodzaje: hegemonialna, trójbiegunowa i multilateralna. Pierwszy typ utożsamiany z amerykanizacją. Regionalizacja jest swoistą odpowiedzią na globalizację. W modelu trójbiegunowym odpowiada korporacjom transnarodowym. Podstawą są US, UE i Japonia. W aspekcie multilateralnym regionalizacja jest przeciwwagą lub siłą równoważącą.
Paradoks Puśleckiego polega na pierwotnym włączeniu się krajów stowarzyszonych do struktur europejskich, przez co być aktorem globalnym. Globalizacja i regionalizacja są zjawiskami komplementarnymi.
Postulaty nowego ładu ekonomicznego łączą się z zarzutami o nowy kolonializm.
Teoria i praktyka międzynarodowej integracji gospodarczej
Pojęcie i istota międzynarodowej integracji gospodarczej (definicja MIG, cele integracji, warunki integracji i jej modele)
stopnie integracji gospodarczej: od strefy wolnego handlu do unii politycznej
statyczne i dynamiczne efekty stref wolnego handlu i unii celnych
Integracja regionalna
motywacje do regionalnej integracji ekonomicznej
Artykuł XXIV GATT: preferencyjne umowy handlowe
Artykuł V GATS: Integracja gospodarcza
Bloki handlowe a system handlu
Materiały dodatkowe
W WTO podstawową zasadą brak dyskryminacji, to jest pozwolenie preferencyjne między podzbiorami członków. Nałożone są warunki na integrację regionalną. Od 1948 zgłoszono ponad 200 regionalnych porozumień, wśród nich UE. UE sama zgłosiła wiele porozumień z innymi podmiotami. Poza tym NAFTA, Mercosur, czy ANZUS. Cechą wspólną jest obniżenie barier w handlu między członkami. Strefa wolnego handlu nie ma restrykcji handlowych dla uczestników, unia celna to SWH ze wspólną zewnętrzną polityką handlową, wspólny rynek to UC ze swobodnym przepływem czynników produkcji, a unia gospodarcza to WR z harmonizacją polityk gospodarczych.
Pomysł unii celnej już Francja w 1664 r., Austria z sąsiadami później. W latach 30. walczono z kryzysem światowym, a po II WŚ powstają bloki EWWiS, Benelux, EWG. Porozumienia o integracji były protekcjonistyczne. W latach 90. nowa fala FTA, NAFTA 1994 r., FTAA, ASEAN, COMESA. Przesłankami był koniec centralnego planowania, zmiana postawy USA, efekt domina, globalizacja, zwiększenie wiarygodności, polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Wpływ regionalizacja na rynek światowy zależy tylko od typu rozważanego porozumienia i skalę jej dyskryminacji ukrytej. Szkody mogą być tylko, gdy następuje zmiana kierunku handlu.
Artykuł XXIV dopuszcza umowy o integracji regionalnej, jeśli bariery handlowe nie ulegną zmniejszeniu, a wszystkie cła i regulacje zostaną zniesione w rozsądnym czasie i zostanie notyfikowane do Rady WTO. Testy muszą przejść pomyślnie, aktualnie istnieje komitet ds. regionalnych porozumień handlowych. Problem z jednoznacznym przyjęciem i wypełnieniem testów. Odrzucając dane porozumienie GATT wykluczyłby dane kraje z układu na dobrą sprawę. Mają one ułatwiać handel, a nie zwiększać bariery. W razie gdyby wystąpiło pragnienie zwiększenia ceł, to musi dojść do negocjacji rekompensat. Kraje rozwijające mogą powołać się na enabling clause i nie spełniać wszystkich warunków.
Artykuł V GATS przypomina GATT w tym sensie, że zezwala na integrację regionalną na podstawie dyskryminacji pod pewnymi warunkami. Porozumienia takie muszą mieć duże pokrycie sektorowe, brak środków naruszających zasadę równości traktowania i nie mogą mieć wyższych barier handlowych. Zmierza się do wycofania z konkretnych zobowiązań lub zasad równości, istnieją zatem luki i furtki.
Niemożliwe jest prawie dojście do zgody, gdyż potrzeba konsensusu. Sprawa podważenia unii celnej Turcji z UE. Porozumienia nakładają koszty na kraje niebędące uczestnikami, w ramach takich ugrupować poprawiają się wręcz arbitralnie terms of trade. Nie maleje wolumen handlu z państwami trzecimi, wręcz przeciwnie. Poprzez integracje krępuje się grupy nacisku. Typy integracji to unia celna, swh i system scentralizowany. W unii celnej koszty protekcjonizmu ponoszą wszyscy konsumenci w UE. W systemie scentralizowanym negocjowane są osobne porozumienia. Alternatywą do akcesji jest poszukiwanie innej formy stowarzyszenia
Rymarczyk r. X
Tendencje do integracji są charakterystyczne dla naszych czasów. Pierwsze nasilenie zaraz po wojnie, drugie w połowie lat 80. Integracja oznacza odnowę, scalenie, zespolenie.
Stan rzeczy umożliwiający kontakty handlowe między różnymi gospodarkami narodowymi, równie swobodnie jak w aspekcie wewnętrznym. Podział na negatywną, czyli usuwaniu ograniczeń i barier i pozytywną budującą instytucje w celu harmonizacji.
Integracja odbywa się między krajami sąsiadującymi o zbliżonej strukturze i poziomie rozwoju. Różne przyczyny np. wzbudzenie tempa rozwoju albo chęć utrzymania tego tempa.
Cele integracji to zespalanie narodów, ale również unowocześnienie gospodarki, brak ograniczeń, dostęp do rynków zbytu, obniżka postępu technicznego kosztów.
Przesłanki polityczne (ustrój, cele polityki), ekonomiczno-społeczne (większe możliwości zakupu, tempo wzrostu) oraz inne przesłanki. Poza tym warunki położenia geograficznego, komplementarności,infrastruktury i polityki.
Model integracji to całościowy obraz układu wraz z podziałem kompetencji i centralnymi ośrodkami. Jest międzynarodowy, gdy decyzja na poziomie przedsiębiorstw krajowych oraz ponadnarodowy, gdy powołane ośrodki w obrębie ugrupowania. Mechanizm integracji odnosi się do funkcjonowania rynku i jest to wolny rynek oraz rynek regulowany (przy interwencjonizmie).
Etapy to strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek (swoboda kapitału i siły roboczej), unia walutowa, unia ekonomiczna, unia polityczna i pełna integracja gospodarcza.
Efekt kreacji handlu polega na zwiększeniu obrotów w ramach krajów udzielających sobie preferencji, import z tych krajów staje się bardziej konkurencyjny. Efekt produkcyjny zwiększa efektywność, efekt konsumpcyjny polega na spadku cen krajowych. Efekt przesunięcia handlu gdy handel zwiększa się kosztem wymiany z państwem trzecim.
Aby utworzyć unię walutową potrzebna zbieżność cyklów koniunkturalnych oraz sztywnego kursu walutowego, jak i inflacja. Poza tym powiązanie gospodarcze, mobilność czynników produkcji, elastyczne systemy płac, rynki zintegrowane, koszty są niskie przy korzyściach, wzajemna koordynacja polityki.
Ugrupowania integracyjne mogą być formalne (zinstytucjonalizowane) lub nieformalne (powiązane). Wiele przykładów np. EFTA, CEFTA, NAFTA, CARICOM, CACY, COMESA, SPARTECA.
Trzy etapy UGiP w UE oraz kryteria konwergencji wraz z genezą UE.