Jak stwierdzić u dziecka ADHD - propozycja Arkusza Diagnostycznego

Dziecko z zespołem ADHD w dzisiejszej szkole ciągle jeszcze pozostawione jest samo sobie. Nauczyciele najczęściej nie mają świadomości istnienia takiej jednostki chorobowej, nie potrafią przeprowadzić diagnozy oraz wypracować skutecznej procedury postępowania wobec ucznia. Obwiniają siebie o brak kompetencji, oskarżają rodziców, krytykują i karzą dziecko.

• Lilianna Malendowicz

• Wioletta Wojciechowska

Codziennie słyszę w klasie, w domu, iż moje zachowanie jest okropne. Ciągle wiercę się na krześle, przed telewizorem, w ławce, przeszkadzam w prowadzeniu lekcji… Nie pozwalam mamie spokojnie porozmawiać, nad najprostszym zadaniem siedzę godzinami. Gdy tak dobrze się zastanowić, to chyba nie ma osoby, której moje towarzystwo sprawiałoby przyjemność…”

Charakterystyka zjawiska

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest znany na świcie od 143 lat. Nie zawsze był tak samo nazywany. W Polsce w ciągu ostatnich kilkunastu lat używano różnych terminów, między innymi zespół nadruchliwości psychoruchowej, zespół nadruchliwości psychoruchowej z deficytami uwagi czy zespół hiperkinetyczny wieku dziecięcego. Obecnie w literaturze światowej używa się dwóch terminów: Attention Deficit Hyperacttivity Disorder (ADHD), czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi oraz Hiperkinetic Disorder, czyli Zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne.

Zespół ten objawia się trwałymi sposobami zachowania, układającymi się
w charakterystyczną triadę objawów:

• problemy z utrzymaniem uwagi,

• problemy z kontrolą impulsywności

• nadmierna ruchliwość.

Zaburzenia koncentracji uwagi

Zaburzenia uwagi przejawiają się krótkim czasem skupienia uwagi, trudności w koncentracji, brakiem umiejętności wybrania tego, na czym w danym momencie należy się skupić, np. na wypowiedzi nauczyciela w klasie oraz częstym rozproszeniem się pod wpływem zewnętrznych bodźców, np. przejeżdżającego samochodu, czy wejścia kogoś do klasy. Dzieci nadpobudliwe koncentrują się
w bardziej spokojnym otoczeniu, kiedy są izolowane od tego, co może je rozproszyć. Pochodną zaburzeń uwagi jest stałe gubienie przedmiotów
i zapominanie o różnych rzeczach, gdyż, aby coś zapamiętać trzeba najpierw na to zwrócić uwagę.

Impulsywność

Problemy z impulsywnością i kontrolą zachowań oznaczają wykonywanie przez dziecko czynności bez przewidywania, jakie mogą być ich następstwa. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej zwykle rozpoczynają wykonywanie zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. Często nie wysłuchają jej do końca. Mają kłopoty z wykonywaniem długoterminowych i złożonych prac. Są bardziej gadatliwe, przerywają innym, nie czekając na swoją kolej w grupowych sytuacjach. To często staje się powodem irytacji u innych dzieci oraz prowokacja do wyrażania negatywnych opinii na temat dziecka dotkniętego zespołem ADHD. Osoby cierpiące na zespół nadpobudliwości psychoruchowej mają krótszy czas odwlekania działania. Cóż to oznacza? Otóż dziecko powziętą w głowie myśl musi wykonać natychmiast, nie potrafi czekać - nawet na nagrodę lub pochwałę. W klasie szkolnej oznacza to wtrącanie się do wypowiedzi nauczyciela lub innych dzieci oraz nieustanne domaganie się pytania.

Nadruchliwość

Nadruchliwość jest to nadmierna ruchliwość dziecka, nie połączona
z wykonywaniem zadania. Dziecko nadpobudliwe z trudnością pozostaje w jednym miejscu, często biega, wspina się na meble, u starszych dzieci i nastolatków może to ograniczyć się do kręcenia się na krześle, rysowania, obgryzania długopisu lub poczucia wewnętrznego niepokoju. U dziecka z objawami ADHD nadruchliwość ustępuje najszybciej (np. dziecko, które w I klasie biegało po pomieszczeniu, w III już tylko się wierci), przechodzi ona w nieuwagę i niewytrwałość.

Arkusz diagnozy w kierunku ADHD

Aby ułatwić nauczycielom i terapeutom dokonanie trafnej i rzetelnej diagnozy, pracujący w czasie warsztatów organizowanych przez CDiE Zespół Nauczycieli, pod kierunkiem p. Marioli Piekacz, opracował zamieszczoną poniżej propozycję Arkusza diagnostycznego w kierunku ADHD (załącznik nr 1). Arkusz ... oparty jest na Międzynarodowej Klasyfikacji DSM - IV, określającej objawy i częstotliwość ich występowania oraz inne warunki konieczne do stwierdzenia ADHD u badanej osoby.

Arkusz ... składa się z trzech części. Część A zawiera wskaźniki związane
z zaburzeniami koncentracji uwagi (9 kategorii). Część B zawiera wskaźniki dotyczące nadruchliwości i impulsywności (także 9 kategorii). W trakcie przeprowadzania diagnozy należy zidentyfikować dany wskaźnik u badanej osoby
i oznaczyć, czy występuje on: zawsze, często, czasami czy nigdy. W części C uomieszczono kilka dodatkowych pytań, a zarazem wskazówek, ułatwiających ostateczne postawienie diagnozy, np. od kiedy występują objawy, jaki jest ogólny stan zdrowia badanego, itp.

Zgodnie z Klasyfikacją DSM - IV u badanej osoby powinno wystąpić co najmniej 12 z 18 objawów (z części A i B), i powinny się one utrzymywać co najmniej 6 miesięcy. Jeżeli po zastosowaniu Arkusza .... stwierdzi się u dziecka taką sytuację, oznacza to, że jest ono dotknięte syndromem ADHD.

________________________________________________________________

Literatura:

1. Duplaga B. dziecko nadpobudliwe w grupie integracyjnej. w: Integracja społeczna. Praktyczne próby wdrożenia. Wydawnictwo Akademickie Żak. Warszaw 2002.

2. Kozłowska A. Zaburzenie emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym. W S i P. 1984.

3. Mozolewska B., Zarzycka D. Zabawy z dziećmi nadpobudliwymi. Wychowanie
   w Przedszkolu nr 3, 2004.

4. Nartowska H. Wychowanie dziecka nadpobudliwego. Nasza Księgarnia. 1986.

5. Pielkowa J. Jak im pomóc? Instytut Związków Zawodowych. 1985.

6. Wlańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. Nadpobudliwość psychoruchowa
   u dzieci. Prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć. Wydawnictwo BiFolium. Lublin 1999.

7. Wlańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., Pisula A. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci. Wychowanie w Przedszkolu nr 3, 2004.

Załącznik nr 1:

Arkusz Diagnostyczny opracowały: mgr V. A. Cheda, mgr M. Kacprzykowska,
mgr E. Krygier, mgr L. Malendowicz mgr J. Marciniak, mgr D. Wasielewska,
mgr W. Wojciechowska

ARKUSZ DIAGNOSTYCZNY W KIERUNKU ADHD

Nazwisko, imię …………………………………………………………………..

Data urodzenia ……………….. Szkoła, klasa…………………………..

Wskaźniki		Nigdy		Czasami		Często		Zawsze
A. ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI		dom	szkoła	dom	szkoła	dom	szkoła	dom	szkoła
1.	Brak koncentracji w czasie zajęć szkolnych
2.	Brak koncentracji w czasie zabaw i gier
3.	Sprawia wrażenie, że nie słucha, co do niego mówią
4.	Nie przestrzega podanych instrukcji
		Nie kończy zadań szkolnych
		Nie wypełnia codziennych obowiązków
5.	Nie umie zorganizować sobie pracy i innych zajęć
6.	Unika zajęć wymagających dużego wysiłku
7.	Gubi rzeczy, przybory szkolne
8.	Łatwo się rozprasza
9.	Zapomina o różnych codziennych sprawach
B. NADRUCHLIWOŚĆ I IMPULSYWNOŚĆ
1.	Nerwowe ruchy rąk lub nóg
2.	Wstaje z miejsca - nie potrafi spokojnie siedzieć
3.	Chodzi po pomieszczeniu, wspina się na meble, np. w szkole, w domu
4.	Nie bawi się spokojnie
	Nie umie odpoczywać
5.	Biega jak „nakręcony”
6.	Nadmiernie gadatliwy
7.	Wyrywa się z odpowiedzią
8.	Nie czeka na swoją kolej wypowiedzi
9.	Przerywa, przeszkadza w rozmowie innym
PODSUMOWANIE: do zdiagnozowania zespołu ADHD wystarczy 6 z 9 w/w objawów

C. DANE Z WYWIADU Z RODZICAMI:

1. Pojawienie się objawów (kiedy, wiek dziecka):

…………………………………………………………………………………………...

2. Jak długo się utrzymują?

…………………………………………………………………………………………...

3. Miejsca występowania objawów:

…………………………………………………………………………………………...

4. Bieżący stan zdrowia (choroby):

…………………………………………………………………………………………...

DIAGNOZA SŁOWNA:

………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………….....

…………………………………...

(data, podpis osoby diagnozującej)

---