ĆWICZENIA DOSKONALĄCE ANALIZĘ I SYNTEZĘ WZROKOWĄ ORAZ ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ	Terminy realizacji
Ćwiczenia na materiale bezliterowym Rozpoznawanie obrazków i ich elementów Pary jednakowych obrazków Zadaniem dziecka jest wyszukanie z kompletu obrazków do pary. Mogą to być dwa identyczne obrazki, podobne lub różniące się pod jakimś względem, różne odmiany tego samego przedmiotu, lub jeden obrazek kolorowy, a drugi jako czarna sylwetka czy kontur. Dobieranka - gra Obrazki dzielimy na dwa komplety. Jeden rozdajemy dzieciom, drugi rozkładamy tak, aby nie widać było obrazków. Pierwsze dziecko bierze ze stosu obrazków jeden i sprawdza czy ma w swoich obrazkach taki, który stworzy parę. Jeśli nie, zatrzymuje go dla siebie. Wygra to dziecko, które nie ma obrazków lub ma najmniej. Dopasowywanie przedmiotów Dziecko otrzymuje planszę, na której po lewej stronie wyrysowane są przedmioty znane dziecku. Luźne kartoniki z odpowiednimi obrazkami dopasowuje do przedmiotów na planszy (np. plansza: farby, wazonik, szczoteczka do zębów; kartoniki: pędzel, kwiaty, pasta do zębów). Domino obrazkowe Dziecko otrzymuje kartoniki z przyklejonymi obrazkami (po dwa różne). Zasady jak w grze domino. W zabawie może brać udział jeno lub kilkoro dzieci. Dobieranie części do całego obrazka Dziecko otrzymuje obrazek i oddzielnie fragment tegoż obrazka. Zadaniem dziecka jest dobranie wycinka do obrazka i nałożenie go we właściwym miejscu. Składanie obrazków z części Układanki obrazkowe Jeden z obrazków jest pocięty na 3 lub 4 części, natomiast drugi (cały) o tej samej treści jako wzór. Dziecko przyglądając się obrazkowi odszukuje odpowiednie części i nakłada je w odpowiednich miejscach. W ten sposób z kawałków pociętego obrazka powstaje cały obrazek nałożony na wzór. W dalszych etapach ćwiczeń dziecko składa obrazek, ale już bez wzoru. Stosuje się różne sposoby przecinania obrazków, od prostych do coraz bardziej skomplikowanych i nieregularnych kształtów. Do pocięcia można wykorzystać pocztówki, namalowane obrazki, lub korzystać z gotowych układanek obrazkowych. Klocki obrazkowe Odpoznawanie braków na obrazków Zadaniem dziecka jest dokładne obejrzenie obrazka, wyszukanie brakujących elementów. Stopień trudności zależny jest od roli, jaką pełni brakująca część w strukturze przedmiotu i od wyrazistości danego szczegółu. Wyodrębnianie różnic między obrazkami pozornie identycznymi Czym różnią się obrazki? Dziecko otrzymuje dwa obrazki podobne, różniące się jednak kilkoma szczegółami. Zadaniem dziecka jest odszukanie i wskazanie tych różnic. Które obrazki są jednakowe? Dziecko otrzymuje serię obrazków różniących się kilkoma szczegółami. W serii znajdują się dwa obrazki jednakowe. Zadaniem dziecka jest ich odnalezienie. Które obrazki „nie pasują” do pozostałych? Zadaniem dziecka jest wyodrębnienie tych obrazków; ten rodzaj ćwiczenia wymaga myślenia i kształci umiejętność klasyfikacji. Różnicowanie przedmiotów i figur (różniących się położeniem przestrzennym, wielkością, kolorem itp.) Do tego typu ćwiczeń nadają się duże i małe figury geometryczne wykonane z tektury lub drewna albo „klocki logicznego myślenia” Dienesa. Zestaw tych klocków składa się z 32 figur geometrycznych, które zawierają trzy podstawowe wielkości: - kształt - kolisty, prostokątny, trójkątny, - kolor - niebieski, czerwony, zielony, żółty, - wielkość - duża, mała. Ćwiczenia z rozpoznawaniem kształtów i kolorów Prowadzący pokazuje duży klocek, a zadaniem dziecka jest określenie jego cech (słowami) oraz wyszukanie takiego samego w zestawie klocków mniejszych. Dziecko otrzymuje karton z rysunkiem. Zadaniem dziecka jest podać ile i jakie figury występują w danym rysunku. Prowadzący określa słowami dowolny klocek (np. weź do ręki klocek mały, trójkątny, zielony). Dziecko w zestawie klocków wyszukuje właściwy oraz pokazuje ten sam kształt i kolor na planszy z figurami geometrycznymi. Ćwiczenia w układaniu dowolnych kompozycji Dzieci wykorzystując wszystkie otrzymane proste figury geometryczne układają dowolne kompozycje. Mogą to być układy abstrakcyjne, wzory pasowe lub oznaczające jakieś przedmioty. Układanie figur według podanego wzoru Dziecko otrzymuje rysunek mozaiki oraz osobno figury geometryczne, klocki z zestawu. Dienesa lub narysowane na kartonikach. Zadaniem dziecka jest wyszukanie odpowiednich figur i ułożenie z nich podanego modelu. Odnajdywanie schowanego klocka Na stole leżą rozsypane klocki; prowadzący lub jedno z dzieci chowa dowolny klocek, a pozostali uczestnicy gry mają określić, którego klocka brakuje oraz pokazać, w którym miejscu leżał. Trudniejszą odmianą tej gry jest chowanie większej liczby klocków. Ćwiczenie doskonali pamięć wzrokową. Odgadywanie schowanego klocka Prowadzący ćwiczenia chowa klocek za siebie, a dzieci odgadują zadając pytania, np. czy jest duży? czy jest okrągły? czy jest zielony? Wygrywa dziecko, które odgadnie zadając najmniej pytań. Zabawy w „domino” - dokładanie do siebie klocków różniących się jedną cechą (np. kształtem), - dokładanie do siebie klocków różniących się dwiema cechami (np. kształtem i wielkością) itp. Zabawy te można stosować jako „gry stolikowe” oraz w ruchu. Dziecko staje z dużym klockiem, np. koło duże, czerwone, grube (to jest wizytówka), a za nim staje dziecko z klockiem różniącym go o jedną cechę, itp. Określanie położenia przestrzennego przedmiotów - wprowadzenie i utrwalenie pojęć kierunkowych: na lewo, naprawo, na przód, do tyłu, w górę, w dół, - kształtowanie pojęć wielkościowych: mniej, więcej, równo, mniejszy, większy. Określanie położenia przedmiotów względem siebie Prowadzący ćwiczenie pyta, np.: Jaki klocek jest pod (nad) dużym, zielonym, okrągłym? Jakie klocki są obok małego, czerwonego trójkąta? Nazwij klocek leżący po prawej (lewej) stronie dużego, czerwonego prostokąta itp. Porównywanie przedmiotów i obrazków różnej wielkości (porządkowanie rosnąco lub malejąco). Zabawy w zapamiętywanie obrazków lub przedmiotów przez określony czas Gra rysunkowa „wyżej - niżej” Na papierze kratkowym dzieci robią punkt i dalej rysują według poleceń, np. dwie kratki w dół, trzy kratki w prawo, dwie kratki w dół, jedna kratka w lewo, itp. Zabawa w chowanego Chowamy różne przedmioty. Dzieci lub prowadzący podpowiadają szukającemu, gdzie jest ukryty przedmiot: Idź - do tyłu, w bok, prosto, do przodu, na lewo, na prawo Zobacz: - pod szafę. - za firankę (tablicę), - przed kwiatkiem, - na stole, itd. Werbalizacja relacji przestrzennej Prowadzący dzieli stolik liniami poziomymi i pionowymi, a następnie układa na nim przedmioty. Dziecko określa położenie przedmiotu: po prawej, pod linią, nad linią, wyżej, niżej. Odwzorowywanie układów wzrokowo-przestrzennych Odwzorowywanie manipulacyjne figur z gotowych elementów Układanie z zapałek na kartonie figur według wzoru. Odtwarzanie różnych konstrukcji z plasteliny, zapałek, słomy. Układanie, a później przyklejanie wyciętych uprzednio różnokolorowych figur geometrycznych. Układanie bardziej złożonych konstrukcji z klocków. Odwzorowywanie graficzne szlaków, ornamentów i kompozycji przy użyciu szablonów Dziecko otrzymuje szablon z wyciętymi otworami w kształcie różnych figur geometrycznych. Pod szablon należy podłożyć papier i za pomocą szablonu wykreślić kolejne figury. Analogiczne zadanie dziecko wykonuje przy użyciu odpowiednio przygotowanych szablonów z elementami liter lub literami (kształty liter wycięte w szablonie powinny dokładnie odpowiadać wzorom graficznym przyjętym w nauczaniu początkowym). Różnicowanie elementów graficznych i rysunków Dzieci otrzymują kartonik ze śladami stóp i rąk. Prowadzący zajęcia mówi: „Dzieci zostawiły na piasku plaży ślady swoich stóp i rąk. Znajdź ślady lewych stóp i rąk - zamaluj je kolorem żółtym, a prawych - kolorem zielonym”. Odtwarzanie kształtów złożonych przez łączenie punktów lub zamalowywanie specjalnie oznaczonych pól Uzupełnianie niekompletnych figur lub elementów liter, których dalsza część składa się z kropek lub kresek.	\ X X X X XI X XI XI XI XII XII X XI XI XI XII \ I XI XII X XI XII XI XII I II
Ćwiczenia na materiale literowym Wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie Dziecko dostaje duży kartoniki z napisaną literą oraz kilka małych kartoników z wypisanymi na nich różnymi pojedynczymi literami. Zadanie dziecka polega na znalezieniu takiej samej litery, która jest przedstawiona na dużym kartoniku. Ćwiczenie zaczynami od liter o wyraźnie odmiennych kształtach, kończymy na sierrach o kształtach do siebie zbliżonych. W ćwiczeniach tych dziecko koncentruje się wyłącznie na graficznych kształtach liter, nie na ich odczytywaniu. Dalsza modyfikacja tego ćwiczenia polega na wyszukiwaniu poszczególnych liter podawanych dziecku przez prowadzącego na kartonikach, w różnych tekstach i ewentualne skreślenie ich. Dziecku podajemy pomieszane kartoniki z kilkoma wypisanymi na nich różnymi literami. W zestawie umieszcza się kilka egzemplarzy każdej litery. Zadanie dziecka polega na posegregowaniu kartoników zawierających te same litery do odpowiednich szufladek. Lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu Polecamy dziecku lepić z plasteliny lub z cienkich drucików wskazane litery lub cały alfabet. Wzory liter alfabetu mogą służyć jako pomoce do ćwiczeń. Utrwalenie kształtu i położenia liter Dziecko otrzymuje kartonik z literami „poprzewracanymi”. Za pomocą strzałki umieszcza literę na odpowiedniej półce i wpisuje ją we właściwym położeniu, Ćwiczenie stosuje się do alfabetu drukowanego i pisanego. A B C D Dziecku dajemy kartoniki z literami małymi i dużymi, pisanymi i drukowanymi. Polecamy dobierać litry wielkie do małych, po prawej stronie ławki układamy pisane, po lewej drukowane. Na tablicy lub kartonie wykonujemy za pomocą patyczka ruchy pisania określonej litery i dziecko ma zgadnąć, jaką literę „napisaliśmy”. Następnie polecamy dziecku naśladować ruchy pisania poszczególnych liter. Wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie Dziecku dajemy duży kartonik z napisaną sylabą oraz kilka małych kartoników z wypisanymi różnymi sylabami. Zadanie polega na znalezieniu takiej samej sylaby, która jest przedstawiona na dużym kartoniku. (W ćwiczeniach tych dziecko koncentruje się wyłącznie na graficznych kształtach sylab, a nie na ich odczytywaniu). Dalsza modyfikacja tego ćwiczenia polega na wyszukiwaniu poszczególnych sylab, podawaniu dziecku przez prowadzącego ćwiczenia na kartonikach, w różnych tekstach. Dziecku podajemy pomieszane kartoniki z kilkoma wypisanymi na nich różnymi sylabami. W zestawie umieszcza się kilka egzemplarzy każdej sylaby. Zadanie dziecka polega na posegregowaniu kartoników zawierających te same sylaby do odpowiednich szufladek. Dziecko otrzymuje tekst. Polecamy mu podkreślać odpowiednim kolorem sylaby zawierające podaną literkę, którą uprzednio napisaliśmy kolorową kredą lub do zeszytu, w którym ma wyrysowane sylaby mające tę samą literę, np., jeśli piszemy na tablicy kolorem czerwonym literę l, żółtym t, a niebieskim ł, dziecko będzie samymi kolorami podkreślało sylaby z tymi literami, a następnie wpisze je do rubryk o analogicznych kolorach. l (czerwona) t (żółta) ł niebieska) lec la le mat tek ta ła nał sło W dalszym etapie tego ćwiczenia polecamy, aby dziecko postarało się z wypisanych sylab tworzyć wyrazy. Krzyżówka sylabowa, loteryjka wyrazowa Podobieństwo między wyrazami oraz segregowanie wyrazów ĆWICZENIA DOSKONALĄCE SPRAWNOŚĆ MANUALNĄ 1. Ćwiczenia ruchliwości palców i sprawności czubków palców: -lepienie z gliny, plasteliny kształtów walcowatych (rogaliki, kiełbaski, węże); 2. Gra na instrumentach, szycie), wycinanki, wydzieranki, nawlekanie korali; 3. Malowanie palcami na dużym formacie; 4. Przewlekanie wełny podczas tworzenia „kasztanowych pajączków” 5. Ugniatanie kul jedną ręką (z gazety, bibuły); 6. Układanie ze wstążek, nici, sznurówek różnych kształtów; 7. Wykonywanie ornamentów piaskiem, grysikiem, ryżem; 8. Malowanie palcami kropli deszczu na dużych arkuszach papieru 9. Kalkowanie wzorów: dużych, drobnych, o kształcie geometrycznym, literopodobnym; 108. Przygotowywanie ozdób na pocztówki bożonarodzeniowe: wycinanie, przyklejanie 11. Swobodne projektowanie przez dzieci ozdobnych szlaczków, malowanych grubym pędzlem na dużej powierzchni; 12. Wykonywanie labiryntów własnego pomysłu; 13. Lepienie konturów, np. figur geometrycznych z plasteliny; 14. Wypełnianie książeczek do kolorowania oraz wzorów wykonanych stemplami; 15. Wypełnianie różnych wzorów, wcześniej namalowanych (bez wcześniejszego rysowania); 16. Przygotowywanie pocztówek wielkanocnych 17. Zwijanie kłębków wełny 18. Wydzieranie, np. postaci ludzkiej z papieru kolorowego, naklejanie na kartkę z bloku, dorysowanie innych rekwizytów; 19. Rysowanie dużych kół na tablicy, najpierw jedną ręką, potem obiema rękami; 20.Zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub plasteliną 21. Zagniatanie ciasta kruchego na ciasteczka 22. Taniec z chustkami do muzyki, kreślenie w powietrzu różnych wzorów 23. Kreślenie wzorów literopodobnych, liter na tackach z grysikiem, tabliczkach itd. 24. Udział w warsztatach ceramicznych ĆWICZENIA DOSKONALĄCE PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ Ćwiczenia doskonalące analizę i syntezę słuchową 1. Ćwiczenia słuchowe Rozpoznawanie dźwięków i szmerów Są to ćwiczenia przygotowawcze, w których zadaniem dzieci jest rozpoznawanie zasłyszanych dźwięków. Rozpoczynamy od ćwiczenia „Co słyszę?”. Dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i chwytają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa i z ulicy. Jest to tzw. wsłuchiwanie się w ciszę, bo żadnych dźwięków celowo nie wytwarzamy. Dzieci siedzą przed parawanem, za którym nauczyciel wykonuje różnorodne manipulacje, takie jak:: − uderzanie lub pocieranie o siebie różnych materiałów twardych; − przesypywanie różnych materiałów sypkich; − przelewanie cieczy z naczynia do naczynia; − zgniatanie różnych gatunków papieru; − eksponowanie dźwięków charakterystycznych dla różnych pojazdów mechanicznych (odtwarzanych z taśmy magnetofonowej); − eksponowanie głosów zwierząt (nagrane na taśmie magnetofonowej); − rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów: bęben, pianino, skrzypce, cymbałki, gitara; − rozpoznawanie tonów: cichych, głośnych, wysokich, niskich; − zabawa w nasłuchiwanie: „co się dzieje wokół nas?”, „co przejechało?”, „czym uderzono?”; − zabawa w nasłuchiwanie: „co się dzieje wokół nas?” (kto co usłyszał). Odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu − słuchowa analiza podanego rytmu i ruchowe jego odtworzenie poprzez: wyklaskiwanie, wystukiwanie ołówkiem (pałeczką na bębenku, na cymbałkach, grzechocących klockach), układ kropek (np.: .. … . ) z uwzględnieniem następstwa czasowego; − odgadywanie słyszanego rytmu i wyszukiwanie go w zestawie rytmów; − wystukiwanie rytmu wg podanego układu przestrzennego; − graficzne odtworzenie wysłuchanego rytmu za pomocą kresek i kółek. 2. Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej − układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy; − rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach; − dzielenie wyrazów na sylaby - po opanowaniu przez dziecko analizy sylabowej przechodzimy do syntezy, ćwiczenia na analizę i syntezę sylabową wyrazów przeprowadzamy tak długo, aż dzieci opanują dobrze technikę rozkładania wyrazów na sylaby i składania wyrazów z sylab; − dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab; − liczenie sylab; − porównywanie liczby sylab; − kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych; − tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby; − rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalenie miejsca jej położenia - dziecko ma rozpoznać w wyrazie sylabę i ustalić, czy znajduje się ona na początku, na końcu czy wewnątrz wyrazu; − rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów - w pierwszym okresie ćwiczeń stawiamy dziecku zadanie rozpoznawania i wyodrębniania głosek znajdujących się na początku wyrazów, później na końcu wyrazów, dopiero po osiągnięciu tych umiejętności dziecko ćwiczy rozpoznawanie głosek położonych wewnątrz wyrazu; − dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską; − wymienianie wyrazów rozpoczynających się od podanej głoski; − wybieranie obrazków, których nazwy kończą się określoną głoską; − rozpoznawanie, w którym wyrazie określona głoska znajduje się na początku, a w którym na końcu; − głoski w środku wyrazu, rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych; − rozpoznawanie głosek wewnątrz wyrazu o różnej liczbie sylab; − rozpoznawanie głoski położonej w dowolnym miejscu wyrazu; − różnicowanie głosek; − rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wyrazie; − wykrywanie różnic w wyrazach; − porównywanie wyrazów na podstawie schematów; − różnicowanie dźwięków (samogłoski, spółgłoski). Do nauki czytania i pisania możemy wówczas przejść, gdy dzieci bezbłędnie rozkładają wyrazy na głoski i z głosek składają wyrazy.	III IV IV V V IV V, VI \ X X\ X XI XI XI XI XI XII XII I I Ii II III IV IV V V VI X, XII, I, X, XII, III X -VI X-VI X XI XI XI XI, XII XI, XII, I, II, III, IV, V X \\ X, XI, XII, I, II III, IV, V II, III, IV, V II, III, IV, V II, IV, V \II, III, IV, V

1

---