1. Omów krótko, na czym polega koncepcja naturalna samorządu

„Wedle tej koncepcji potrzeba samorządności terytorialnej wynika z samej istoty życia społecznego.” Odwołują się do tego też komunitarianie (wspólnotowe źródła cywilizowanego życia społecznego -> rolą władzy publicznej jest ochrona tych naturalnych więzi społecznych-> kultywowanie wspólnot lokalnych i regionalnych możliwe tylko w warunkach daleko idącej decentralizacji). Podstawą legitymizacji są relacje między władzą lokalną a mieszkańcami.

2. Dlaczego istnienie samorządu może się przyczyniać do wyższej efektywności w wykonywaniu zadań publicznych?

Większa efektywność związana z:

- bliskością podejmujących decyzję z jej skutkami - łatwiejsza ocena skutków (i większa odpowiedzialność)

- lepsza zgodność z preferencjami i warunkami lokalnymi - można przyjmować różne rozwiązania w zależności od miejscowych warunków; a skoro rozwiązania odpowiadają społeczności lokalnej to będą oni też bardziej zadowoleni z usług publicznych

- decentralizacja prawadzi do zróżnicowania rozwiązań, co sprzyja innowacjom i ich rozprzestrzenianiu (uczenie sie na przykładzie innych)

3. Zasada subsydiarności

Założenia:

- grupy większe (o szerszych celach) nie powinny przejmować zadań grup mniejszych (o bardziej szczegółowych celach)

- grupy większe powinny zajmować się tylko tymi zadaniami, z którymi nie radzą sobie grupy mniejsze

- grupy większe powinny pomagać mniejszym w osiąganiu ich celów

Zasada pomocniczości umacnia uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Zasada pomocniczości przywołana jest w preambule konstytucji RP i w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego.

4. Krytyka samorządu ze strony teorii wyboru publicznego

- paradygmat przeciętnego wyborcy sprawia, że programy są niespójne

- system kontroli oparty na komisjach rady, szczególnie podatny na działanie branżowych grup nacisku

- skłonności do nadmiernej podaży usług publicznych, a bliskość grup nacisku wzmacnia te tendencje

Zapobiegać temu mogą: mechanizmy demokracji bezpośredniej, małe jednostki przestrzenne i odpłatność za usługi (likwiduje iluzję podatkową).

5. Najważniejsze elementy koncepcji państwa podwójnego (Dual state)

(wymaga dopracowania)

Twórcami są Cawson i Sanders.

- samorząd jest instytucją związaną z potrzebami społeczeństwa lokalnego

- s. jest na pozycji słabszego i przegrywa z centrum - zysk wygrywa nad potrzebą

- konflikty między priorytetami ekonomicznymi (centrum) a autonomią liaklną (samorząd)

- konflikty między regionalnością ekonomiczną (centrum) a demokratyczną odpowiedzialnością (samorząd)

6. Zachowania wyborcze według teorii racjonalnego wyboru

(może ktoś opisze o co chodzi w drugim punkcie)

- ocena korzyści i kosztów wynikających z wyborów

- klasyczny „median rotertharem” Downsa

- analogia producent klient

- wyborca musi oszczędzać koszty dostępu do informacji - będzie się więc wycofywał do schmatu

- rządy kontynuują wzrost wydatków tak długo aż zysk krańcowy w postaci głosów wyborców jest równy krańcowym kosztom (z tego wynika też odwrotność, że jeśli więcej osób jest niezadowolonych z podniesionych podatków niż zadowolonych z nowych świadczeń to trzeba obniżyć podatki)

- pojawia się też przywiązanie do marki (ale w dzisiejszych czasach coraz mniej ludzi zachowuje się stabilnie)

7. Przykłady zależności zachowań wyborczych od zmiennych socjologicznych w modelu strukturalnym

8. Najważniejsze różnice w zachowaniach wyborczych w wyborach lokalnych i ogólnokrajowych

- niższa frekwencja w wyborach lokalnych

- inny układ zróżnicowań frekwencji wyborczej (tu odwrotnie - im mniejsza miejscowość tym większa frekwencja wyborcza)

- inna rola partii politycznych

9. Pojęcie stylu i typu przywództwa w samorządzie lokalnym

typ przywództwa - relacja lidera wobec rządu, pozycja w strukturze władzy samorządowej

styl przywództwa - osobista charakterystyka lidera i jego współpracy ze społecznością lokalną

10. Przykład kraju z typem silnego przywództwa

Włochy, Grecja, Hiszpania, cz. USA

11. Przykład kraju z modelem kolektywnym przywództwa w samorządzie

Belgia, Holandia, Polska do 2002

12. Style przywództwa w samorządzie wg Johna

zachowawczy - przywódca słaby politycznie, który nie jest w stanie zarządzać skomplikowaną siecią powiązań; niechętnie patrzy na zmiany; otwarty na głos społeczeństwa; nie ma kwalifikacji na lidera

koncylacyjny - ma dużo większ możliwości adaptacji, umiejętność działania w skomplikowanej sieci/koalicji powiązań, ale rzuca obowiązki na innych

bossowski - silny, zdeterminowany; nie jest innowacyjny; nie współpracuje z innymi podmiotami; nieprzychylny koalicjom, skupiony na realizacji swojej wizji

wizjonerski - ma wizję i ją realizuje; umie współpracować z innymi aktorami

13. Potencjalne zagrożenia wynikające ze stosowania mechanizmów demokracji partycypacyjnej

partycypacja stanowi zagrożenie dla praw obywateli

- R. Dahl - wzrost partycypacji przyczynia sę do efektywności ale kosztem demokratycznej reprezentacji

- Schmitter - rozwiązywanie problemów w sposób tradycyjny, styl koalicyjny wtedy gdy metody tradycyjne zawodzą

14. Pojęcie legitymizacji celów, rezultatów, procedur

- legitymizacja celów wiąże się z wartością partycypacji, przyzwolenie jest kryterium, zjawiskiem kryzysowym natomiast spadek frekwencji wyborczej

- legitymizacja procedur - przejrzystość podejmowania decyzji(jawność, jasność), odpowiedzialność wobec wyborców, zagrożenia to niejasne procesy decyzyjne, patologia władzy-korupcja

- legitymizacja rezultatów - efektywność, jaka jest ocena skutków podejmowanych decyzji, kryteria to zdolność rozwiązywania problemów, zjawiska kryzysowe to niepowodzenia prowadzonej polityki

15. Różnice między interpretacjami polityki lokalnej u Huntera i Dahla

- podejście elityczne (Hunter) - badanie metodą reputacyjną, kto jest najbardziej wpływowy w mieście po ankiecie wyszło, że biznesmeni, formułowanie polityki odbywa się poza ratuszem, demokracja przedstawicielska pozostaje przykrywą w rzeczywiści decydenci pozostają w ukryciu.

- teoria pluralistyczna (Dohl) - badanie metodą analizy procesu decyzyjnego; pojęcie zasobów politycznych: pieniądze, nieruchomości vs. Miejsca pracy, umiejętności, informacje, środki masowego przekazu, czas, charyzma, popularność, znajomości, energia, pozycja prawna, legitymizacja wyborcza, prawo głosu w wyborach

Różne grupy decydują w różnych obszarach polityka ma charakter pluralistyczny, różnorodność grup wpływów gwarancją demokracji, bo niewielu aktorów posiada duży bezpośredni wpływ większość obywateli ma jakieś zasoby, rozproszenie pozytywne dla demokracji. Siła polityczna jest podzielona.

16. Najważniejsze elementy koncepcji “miasta jako maszyny wzrostu”

- autorzy Logan i Moloch

- różnorodność wartości użytkowej i wartości wymiany nieruchomości

- dążenie do podnoszenia wartości wymiany wymaga zawierania koalicji

- koszty rozwoju ponoszą w dużym stopniu grupy uboższe i drobni przedsiębiorcy, a główne zyski czerpią biznesmeni (elity)

- koalicje wzrostu dominują w polityce miejskiej bo władze samorządowe przykładają dużą wagę o wzrostu

- ruchy przeciwko wzrostowi w bogatych miastach i dzielnicach

- intensyfikujemy użytkowanie przestrzeni miejskiej wzrasta wartość nieruchomości (Podkowa)

- przyciąganie kapitału i jak najlepszej siły roboczej wyznacznikiem polityki miejskiej - zachęty ze strony miast

- 3 typy polityki miasta: rozwojowe (podnoszenie konkurencyjności), redystrybucyjne (opieka społ. Mieszkania), lokacyjne (bezpieczeństwo)

17. Pojęcie wartość wymiany i wartości użytkowej. Z którą koncepcją teoretyczną się łączy?

- łączy się z teoria miasto jako maszyna wzrostu

18. Najważniejsze elementy teorii reżimów miejskich

- autorem jest Stone

- wyzwania rozwoju (przyciągania kapitału) narzucanie konieczności współpracy sektora prywatnego i publicznego

- podobnie jak w podejściu elitycznym decydujące znaczenie w polityce ma biznes ale również proces polityczny ma istotne znaczenie

- mnogość aktorów wywierających wpływ na decyzje tj. w teorii pluralistycznej

- główne zadanie samorządu to zapewnienie współpracy różnych aktorów

- reżim to nieformalna ale stabilna grupa posiadająca dostęp do zasobów co umożliwia trwały wpływ na decyzje; sieciowy charakter współpracy brak formalnej hierarchii ale jest to grupa stabilna!

- rozróżnienie władzy nad od władzy ku (zdolność do osiągania określonych celów)

- nie ma jednej grupy dominującej, niewielki wpływ wyborców

- zalecane prawo Stone'a - skuteczne koalicje musza mobilizować zasoby współmierne do formułowanych celów politycznych

19. Różnica pomiędzy power over i power to (władzą nad i władzą ku)

- power over - przywództwo przy użyciu zasobów wewnętrznych (brak otwarcia na koalicje, polegane na własnych zasobach; mogę wydawać polecenia

- power to - przy użyciu zasobów zewnętrznych (mobilizacja samorządów zewnętrznych); jest wydatków stanie osiągać postawione cele raczej oparte o dobrowolność

20. Zróżnicowanie wydatków na cele redystrybucyjne wg Petersona

- city limits Peterson 1981 - miasta konkurują o kapitał tj. firmy

-polityka redystrybucyjna miasta obejmuje opiekę społeczną, mieszkania komunalne, państwo opiekuńcze na taka politykę stać tylko miasta bogate; ironia redystrybucji pojawia się tam gdzie jest najmniej potrzebna.

21. Specyfika reżimów miejskich w warunkach polskich

- podobnie jak w Europie zach. Przedsiębiorcy mniej zainteresowani koalicjami miejskimi bo władze samorządowe słabsze niż w USA

- reżim miast socjalistycznych odpowiadał wielu pkt definicji Stone'a, ale różnice w kluczowych zasobach i relacjach między aktorami

- dominacja przedsiębiorców i „maszyn wzrostu”

- szczególna rola kapitału zagranicznego

- słaba pozycja samorządu wynikająca z słabości finansowej

- silna pozycja drobnych przedsiębiorców i firma budowlanych zabiegających o kontrakty

22. Partie polityczne w samorządach - argumenty za i przeciw

Argumenty za:

- w świetle teorii demokracji reprezentują interesy grupowe, są emanacją pluralistycznego społeczeństwa

- silne i konkurujące ze sobą partie zwiększają prawdopodobieństwo pluralistycznego mandatu i reprezentacji w samorządzie, pluralistycznego modelu polityki lokalnej

Argumenty przeciw:

- samorządy zajmują się sprawą życia codziennego a nie polityką

- kryzys zaufania do partii politycznych szczególnie w Europie Środ-Wsch.

- partie nie są tylko pasem transmisyjnym opinii grupowych mają swoje cele co stanowi podstawę kwestionowania dawniej oczywistej roli partii

- obecność partii generuje konflikty nawet tam gdzie możliwy jest konsensus

- może powodować nadmierną nacjonalizację wyborów lokalnych a także może sprzyjać rządom oligarchów partyjnych

23. Wpływ kształtu rozwiązań instytucjonalnych (np. podział terytorialny, ordynacja wyborcza, pozycja burmistrza ) na rolę partii politycznych w samorządzie

- rola partii politycznych jest większa w Europie Południowej gdzie dominuje lokalizm polityczny w odróżnieniu od bardziej technokratycznego podejścia na północy

- rolę partii wzmacnia ordynacja większościowa

- pozycja burmistrza - wybierani bezpośrednio burmistrzowie są bardziej niezależni, czyli mniejszy wpływ partii w tym przypadku

- organizacja terytorialna i wielkość gminy - rola partii większa w dużych miastach, a więc w krajach o większej konsolidacji terytorialnej większa rola partii.

24. Zróżnicowanie natężenia kontaktów międzynarodowych samorządów - czynniki popytowe i podażowe

Czynniki popytowe (push factors) - kontakty międzynarodowe jako źródło innowacji w rozwiązywaniu problemów. Im większe problemy tym większe zapotrzebowanie na innowację. Wskaźniki: niskie dochody budżetowe, wolny rozwój, wysokie bezrobocie

Czynniki potażowe (pull factors) - mają więcej okazji na kontakty, w ślad za teorią dyfuzji innowacji: wielkość miasta, centralność położenia, bliskość źródła innowacji (zagranicy), członkostwo w związkach samorządowych

Czynniki ułatwiające - region (lokalna kultura polityczna), zmienne dotyczące lidera - wiek, płeć, wykształcenie

25. Wpływ UE na samorząd

- wzrost zaangażowania samorządów wraz z przyspieszeniem integracji europejskiej

- wzrost roli samorządów wiąże się z coraz większymi środkami na programy regionalne

- Rada Europy - 1985 r.- powstanie Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, 1988 r. wejście w życie karty, ratyfikowana przez większość krajów europejskich po Azerbejdżan na wschodzie

- Wpływ UE na działalność samorządu:

- poziom bezpośredni - uwarunkowania prawne, np. zamówienia publiczne, procedury ubiegania się o fundusze UE

- poziom pośredni - harmonizacja polityk krajów członkowskich - ochrona środowiska, ochrona konsumentów, prawo pracy

- poziom „trzeci” - (third order impact) - zmiana ogólnych warunków działania w związku z integracją i globalizacją np. zmiany warunków konkurencji

26. Przykłady funduszy (programów) UE z których korzystają samorządy

- od 1992 r. „Europa Regionów” w centrum zainteresowania UE, obawy że różnice międzyregionalne mogą być przeszkodą w liberalizacji handlu

- Inicjatywy Wspólnoty:

- INTERREG - współpraca przygraniczna, międzynarodowa i międzyregionalna

- URBAN - wspierający innowacyjne strategie na rzecz terenów miejskich

- LEADER - wsparcie dla międzyregionalnych i międzynarodowych projektów współpracy

- EQUAL - międzynarodowa współpraca w dziedzinie przeciwdziałania wszelkim formom dyskryminacji na rynku pracy

- fundusze strukturalne i spójności odnoszą się do celów na poziomie regionalnym

27. Wymiary relacji centrum-samorząd wg Page'a i Goldsmitha

3 wymiary relacji:

- funkcje - jakie funkcje przekazywane są jednostką samorządu terytorialnego

- swoboda - w podejmowaniu decyzji

- dostęp - wpływ na polityki formułowane w skali całego kraju

Swoboda: ograniczona normami prawnymi, standardami usług, dotacjami i ograniczonym władztwem podatkowym

Dostęp: poprzez negocjacje (związki samorządowe, siła polityczna przez lobbing), model klientelistyczny - poprzez indywidualne decyzje, poszczególni politycy lokalni mają swoje dojścia i swoje wpływy

28. Koncepcja przejścia od tradycyjnego samorządu do zarządzania lokalnego (od local government do local governance)

- Hambleton: przejście od perspektywy, w której samorząd jest postrzegany jako narzędzie wytwarzania i dostarczania wielu usług publicznych do perspektywy, w której najważniejsze jest przywództwo potrzebne dla rozwoju społeczności lokalnej

- P. John: zarządzanie lokalne (local governance) to elastyczny model podejmowania decyzji oparty na luźnych powiązaniach poziomych pomiędzy aktorami

- J. Stoper: system zarządzania, w którym granice między organizacjami publicznymi i sektorem prywatnym zacierają się, istotą są interaktywne relacje pomiędzy instytucjami rządowymi i pozarządowymi

- Wspólne cechy governance:

- pluralizm w procesie rządzenia (brak jednego dominującego ośrodka)

- działanie poprzez sieci

- instytucje rządowe (samorządowe) mogą być, ale nie muszą być elementem tych sieci

- w opisie koncentracja oparta na procesie rządzenia, nie na formalnych strukturach

- relacje między aktorami zawierają element niepewności i ryzyka

29. Najważniejsze elementy New Public Management (Nowego zarządzania w sektorze publicznym)

- urynkowienie, sektor prywatny punktem odniesienia

- przejmowanie metod charakterystycznych dla sektora prywatnego, miasto jako firma, planowanie strategiczne, techniki planowania finansowego, management by objectives (zarządzanie przez cel)

- ścisłe oddzielenie odpowiedzialności od ich bezpośredniego wykonania

- contracting out

- zwiększenie możliwości wyboru przez konsumenta np. bony (vouchery) możliwość zmiany wyboru operatora

- zmiana kultury organizacyjnej zamierzająca w kierunku traktowania mieszkańców w sposób analogiczny do traktowania klienta przez firmę prywatną

- ubieganie się o formalne certyfikaty jakości w zarządzaniu ISO

- zmiana organizacji spłaszczania struktur hierarchicznych, przystawanie do działania w sieciach

- współpraca z organizacjami pozarządowymi w wykonywaniu wielu zadań (pomoc społeczna, edukacja)

- PPP

- decentralizacja wewnątrz j.s.t (delegowanie zadań do jednostek pomocniczych tak w miastach jak i na obszarach wiejskich)

- coraz szersza współpraca międzynarodowa a zwłaszcza zainteresowanie integracją europejską

  

Coraz częściej zaczyna się mówić o potrzebie głębokiej transformacji administracji publicznej i wprowadzeniu na szeroką skalę podejścia określonego mianem "Nowego Zarządzania Publicznego" (ang. New Public Management - NPM. Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego. Są to m. in.: konkurencyjność, orientacja na wyniki, kierowanie się interesem klienta, przedsiębiorczość, przewidywanie, decentralizacja oraz prorynkowe nastawienie.
W ramach Nowego Zarządzania Publicznego podejmuje się m. in. działania na rzecz dekoncentracji dostarczania usług publicznych w taki sposób, aby oferowały je możliwie małe agencje, a ich klienci mieli szeroki zakres wyboru między wykonawcami usług, w zamian za możliwość wywierania na nich wpływu jedynie przez skarżenie się. W niektórych przypadkach wprowadza się wręcz mechanizmy konkurencji w zakresie dostarczania usług publicznych między agencjami publicznymi, firmami oraz organizacjami społecznymi. Na szerszą skalę zaczyna się także stosować outsourcing (zlecanie na zewnątrz działalności pomocniczej i uzupełniającej) poprzez zamówienia publiczne, gwarantujące konkurencyjność ofert.
W koncepcji NPM występuje także zmiana paradygmatu odnośnie zarządzania finansami jednostek administracji publicznej - następuje próba maksymalizacji przejrzystości w zakresie księgowości oraz powiązania kosztów z wynikami, a nie nakładami przy określaniu wyników poprzez wskaźniki ilościowe. Urzędnik w tej koncepcji jest menedżerem spraw publicznych wypracowującym jak najlepsze rezultaty jak najskromniejszymi środkami - zorientowanym na obywatela-klienta i jego potrzeby. Wprowadza się także różne mechanizmy kontroli jednostek administracji publicznej, które opierają się na jednoznacznie zdefiniowanych i mierzalnych wskaźnikach działalności.
W przypadku Polski wybrane koncepcje Nowego Zarządzania Publicznego powinny być realizowane przede wszystkim na poziomie jednostek samorządowych. Wynika to z faktu, że sektor samorządowy w najszerszym stopniu „działa na rzecz obywatela i przed nim odpowiada”. W tym ujęciu administracja samorządowa musi dążyć do zwiększenia skuteczności i efektywności swojego działania, świadczenia usług publicznych o coraz wyższym standardzie oraz optymalizacji zarządzania finansami publicznymi na poziomie lokalnym i regionalnym.

30. Koncepcja Nowej Kultury Politycznej

- autorstwa T. N. Clark'a

- liberalizm w polityce społecznej przy konsensusie w polityce finansowej

- bezpośrednie odwoływanie się do wyborców z pominięciem aparatu partyjnego

- poszukiwanie nowych metod zarządzania

- tradycyjne podziały na lewice i prawicę tracą na znaczeniu (pragmatyzm w polityce)

- zagadnienia społeczne oraz fiskalne/gospodarcze rozpatrywane oddzielnie

- zagadnienia społeczne stają się bardziej istotne w polityce w porównaniu z gospodarczymi

- zakwestionowanie tradycyjnego modelu państwa opiekuńczego (welfare state)

- w decyzjach politycznych kierowanie się poglądami na konkretne zagadnienie, a nie ogólnymi schematami ideologicznymi

- szersza partycypacja społeczna w zarządzaniu, odwoływanie się do wyborców ponad strukturami partyjnymi, silni liderzy wielu poza tradycyjnymi układami

- zmniejszanie się znaczenia układów hierarchicznych w polityce miejskiej (na rzecz układów sieciowych)

- NKP jest częstsza wśród młodych, wykształconych i zamożnych społeczeństw

31. Koncepcja miasta jako maszyny rozrywki

- autor Clark

- odrzucenie rozdziału na gospodarkę i kulturę w badaniach nad rozwojem miast

- prymat wyboru miejsca zamieszkania nad wyborem miejsca pracy

- znaczenie konsumpcji, a nie tylko produkcji dla rozwoju

- turystyka jako najważniejsza gałąź gospodarki

- odpowiedź na post-materializm i indywidualizm współczesnych społeczeństw

- mieszkaniec - turystą we własnym mieście

- przewaga znaczenia wartości użytkowej nad tradycyjnym rozumieniem wartości wymiany

- podział „powabów” (amenities) na: naturalne i wytworzone, związane ze zróżnicowaniem i strukturą społeczną, związane z wartościami (otwartość, tolerancja)

- przyrost liczby ludności w miastach amerykańskich (1980-2000) największy tam gdzie największy przyrost „amenities”

- ludność z wyższym wykształceniem podąża tam gdzie „powaby wytworzone”, zamożni emeryci - powaby naturalne

32. Najważniejsze konkluzje z badań Putnama na temat sprawności administracji we Włoszech

• Tradycje obywatelskie są silnym czynnikiem prognozującym współczesną wspólnotę obywatelską

• Uprzemysłowienie, poziom rozwoju gospodarczego, opieka zdrowotna nie mają znaczenia dla współczesnego społeczeństwa obywatelskiego

• Tradycje obywatelskie są prognostykiem współczesnego rozwoju gospodarczego

• Dawny rozwój gospodarczy prognozuje współczesny rozwój

• Zaangażowanie obywatelskie bardziej niż rozwój gospodarczy wpływa na instytucje

Przykłady wskaźników, które mogą być stosowane do pomiaru kapitału społecznego

• Trudność z pomiarem ilościowym, sondażowym (bo kapitał społeczny nie jest atrybutem jednostki lecz grupy)

• Często stosowane miary:

• Poziom zaufania

• Skłonność do stowarzyszania

• Frekwencja wyborcza

• W warunkach post-komunistycznych sugestia do uwzględniania więzi nieformalnych a nie tylko zinstytucjonalizowanych wartości społecznych (często b. wysoki kapitał społeczny ale nieformalny)

• Typy kapitału społecznego - wiążący (wykluczający, bonding) i pomostowy (łączący, bridging)

- wiążący (wykluczający, bonding): więzi w obronie interesów zamkniętej grupy

- pomostowy (łączący, briding): zdolność do tworzenia gęstej, otwartej sieci powiązań, sieci wymiany społecznej

- linking - odnoszący się do instytucji publicznych, zaufanie do instytucji, kontakty z instytucjami w celu rozwiązywania problemów

35. Relacje między sprawnością administracji i poziomem kapitału społecznego - alternatywne interpretacje

Coffe i Geys:

• Mierzyli: gęstość organizacji społecznych (sprzyja wartościom współpracy, zaufania), frekwencje wyborczą (zainteresowanie sprawami publicznymi), przestępczość, sprawność samorządu mierzoną wielkością nadwyżki operacyjnej budżetu jako % dochodu

• Dodatkowo kontrolowane przez czynnik historyczny, wielkość dochodów na głowę, wielkość bezrobocia, fragmentację polityczną w radzie, ideologia partii rządzącej

• Rezultaty (wpływ kapitału społecznego na skuteczność samorządu):

Wzrost kapitału społecznego o jedno odchylenie standardu poprawia wielkość nadwyżki budżetowej o 2,25%

Zmienne kontrolujące: istotne - historyczne, bezrobocie; słabe: fragmentacja polityczna; brak wpływu: dochód per capita, czynnik ideologiczny

Trutkowski - Mendes (kapitał społeczny w małych miastach)

• Odwrotna zależność przyczynowo skutkowa - sprawna administracja podnosi kapitał społeczny

• Ale bezpieczniej jest mówić o współwystępowaniu zjawisk

• Wyzwania związane z zarządzaniem obszarami metropolitalnymi, sytuacja w Polsce, alternatywne potencjalne rozwiązania

Wyzwania:

• Brak form instytucjonalnych dla samorządu metropolitarnego

• Dysfunkcjonalna rola powiatu grodzkiego

• Słabe struktury dobrowolnej koordynacji (np. Stowarzyszenie Metropolia Warszawy bez Warszawy)

• Zróżnicowanie społeczne: Bogate centrum miasta biedne przedmieścia

Polska koncepcja powiatu metropolitarnego wg UMP

• Wymaga kategoryzacji powiatów, inne zadania niż „zwykły powiat”

• Transport publiczny, drogi, gospodarka odpadami, strategia rozwoju

• Marszałek metropolii i rada metropolii wybierana w bezpośrednich wyborach

• Wybory rady w okręgach jedno mandatowych (małe rady 13-19 członków)

• Granice obszarów metropolitarnych wyznaczane przez województwo (najlepiej jednostka NUTS 3)

37. Nowy regionalizm w zarządzaniu metropoliami - warunki powodzenia w zastosowaniu tego rozwiązania

• kultura organizacyjna sprzyjająca współpracy i unikająca konfliktów

• silne przywództwo, akceptowanie w skali obszaru metropolitalnego

• istnienie zachęt do współpracy (np. fundusze UE, dotacje rządowe)

• konieczność rozwiązywania problemów legitymizacji

• Argumenty za fragmentacją terytorialną

• Bliższe kontakty z radnymi przyczyniają się do większego poczucia odpowiedzialności wobec władzy obywateli

• Możliwość głosowania nogami (np. zmiana miejsca zamieszkania)

• Większa jedność społeczności umożliwia dopasowanie polityk do lokalnych preferencji

• Większa zachęta do partycypacji, bo 1 głos ma większą wagę

• Małe jednostki to mniej biurokracji

• Argument ekonomii skali jest nieistotny, bo można rozdzielić odpowiedzialność za usługę od jej wykonywania (można zapewnić daną usługę a nie być jej dostarczycielem, czyli daną usługę świadczy np. sąsiedni samorząd lub firma obsługująca kilka samorządów tak ja to rozumiem)

• Małe jednostki wzmacniają konkurencję o inwestycje

• Małe jednostki to więcej okazji do innowacji i eksperymentów

• Argumenty za konsolidacją terytorialną

• Ekonomia skali (taniej wychodzi świadczenie usługi dla większej jednostki)

• Małe samorządy to wielu „pasażerów na gapę” (korzystają z usług świadczonych przez daną gminę a nie płacą w niej podatków, np. pracownicy mieszkający w sąsiedniej gminie)

• Można alokować więcej funkcji, co wzmocni zainteresowanie i partycypację

• Większe możliwości działania grup nacisku reprezentujących pluralizm społeczności

• Większe możliwości rozwoju gospodarczego

• Argumenty przeciwników oparte na idealistycznych założeniach „społeczności lokalnej”

• Najważniejsze różnice między modelem samorządu w Europie północnej i południowej

1. Liczba szczebli podziału terytorialnego: nie jest to regułą ale generalnie Europa Północna mniejsza liczba szczebli (1 - Finlandia, część Anglii 2- Norwegia, Szwecja, Dania Anglia) Europa Południowa większa (3 - Francja, Włochy, Hiszpania)

2. Typologia relacji centrum - samorząd wg. Page'a i Goldsmitha (funkcje, swoboda, dostęp)

• Swoboda podejmowania decyzji większa w Europie Południowej. Ograniczana indywidualnymi decyzjami administracyjnymi a w Północnej przez systemy prawne.

• Swoboda podatkowa większa w Europie Północnej bo większa rola dochodów własnych. W Południowej mniejsza swoboda bo większa rola dotacji.

• Dostęp: Trudno powiedzieć gdzie większy dostęp (wpływ na polityki formułowane w skali całego kraju) ale: W Północnej dostęp poprzez negocjacje (związki samorządowe, siła polityczna poprzez lobbing). W Południowej model klientelistyczny - poprzez indywidualne decyzje, poszczególni politycy lokalni mają swoje dojścia i swoje wpływy

• Funkcje: Szerszy zakres funkcji w Europie Północnej mniejszy w Południowej. Wynika to z wielkości gminy (dla porównania we Francji było 36 tys. jednostek terytorialnych w Wielkiej Brytanii 300)

Europa północna	Europa Południowa
Mniejsza zależność od dotacji Dużo większa swoboda podatkowa (większa rola dochodów własnych) Negocjacje Szerszy zakres funkcji Dominują duże gminy Koncepcja funkcjonalna	Większa zależność od dotacji Dużo mniejsza swoboda podatkowa (większa rola dotacji) Bezpośrednie dojścia i kontakty Mniejszy zakres funkcji Dominują małe gminy Koncepcja naturalna

41. Wspólne cechy charakterystyczne systemów samorządowych w Europie Środkowo- Wschodniej

1. Brak lub słabość szczebla pośredniego między centrum a gminą (wyjątek to Węgry, w Polsce szczebel ponadgminny dopiero od 1999 r.)

2. Stopień decentralizacji funkcjonalnej zazwyczaj mniejszy niż w Europie Zachodniej, zwłaszcza w porównaniu z Europą Północną

3. Duże znaczenie administracyjnego modelu kontroli, klijentelizm w relacjach centrum - samorząd

4. Wysoka fragmentacja polityczna w radach czyli dużo partii politycznych

UWAGA: nie ma modelu samorządu Europy Środkowo-Wschodniej

42. Szanse i zagrożenia dla demokracji lokalnej wynikającej z zastosowania internetu

Szanse:

• większa przejrzystość polityki prowadzonej przez samorząd,

• możliwość monitorowania działań administracji i polityk samorządowych przez mieszkańców,

• większa możliwość partycypacji społecznej poprzez wykorzystanie Internetu jako narzędzia wyrażania opinii (np. fora internetowe na stronach urzędu),

• dostęp do informacji i niektórych usług 24 h/dobę,

• ułatwienie dostępu do usług administracyjnych (ściąganie formularzy, wysyłanie formularzy, podpis elektroniczny etc),

• obniżenie kosztów pracy administracji (np. mniej petentów w kolejkach)

• korzyści dla polityki rozwoju ekonomicznego a zwłaszcza promocji

Zagrożenia:

• Odwrócenie wizji Orwella - kontrola Wielkiego Brata

• Łatwość organizowania sondaży - demokracja sondażowa zamiast deliberującej. Zamiast nowych Aten żądanie chleba i igrzysk

• Nierówne umiejętności posługiwania się Internetem. W efekcie głos niektórych grup społecznych mniej słyszalny - wykluczenie.

• Wprowadzane w życie drogie rozwiązania ze względu na chęć podążania za modą. Realne korzyści wątpliwe a komunikacja ze społ. lokalną trywialna.

43. Omów najważniejsze cechy systemu samorządowego w wybranym kraju Europy Północnej

Samorząd terytorialny w Szwecji posiada kilka charakterystycznych dla siebie cech, które pozwalają wyróżniać go spośród samorządów w innych krajach europejskich. Występuje tu dwuszczeblowy samorząd lokalny - na poziomie gminy, których dziś łączna liczba wynosi 284 oraz na poziomie prowincji, których liczba wynosi 24. Samorząd szwedzki realizuje większość zadań publicznych oraz maj bardzo duży udział w wydatkach publicznych - ok. 80%. Gminy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem co do wielkości i liczebności. Generalnie panuje w Szwecji tendencja do tworzenia gmin dużych w celu możności przekazania im zadań, które w innych krajach należą do

44. Omów najważniejsze cechy systemu samorządowego w wybranym kraju Europy Południowej (np. Włochy)

• 3 szczeble podziału terytorialnego

• udział wydatków samorządowych w wydatkach publicznych - 21% (1987), ok. 9% PKB (w tym 6% regiony + prowincje); Gminy były słabe funkcjonalnie, dysponowały niewielkimi finansami.

• Rządowi prefekci ściśle kontrolujący samorząd - silna centralizacja;

• Częsta współpraca międzygminna, czasem obowiązkowa (np. od 971 w terenach górskich 350 związków z granicami ustalonymi przez regiony, odpowiedzialne za transport, infrastrukturę i rozwój gospodarczy);

• Finanse - głównie transfery. Wysoki deficyt budżetów lokalnych ( w dużym stopniu kredyty z funduszy rządowych na finansowanie wydatków bieżących, w 1977 dług samorządowych to 11% PKB);

• Zadania gmin: (Plany przestrzenne - zatwierdzane przez gminy; Ograniczony zakres usług społecznych; Tylko 12% pracowników publicznych)

• administracja gminna pod kierownictwem sekretarza podporządkowanego MSW - kontrolował legalność decyzji i nie wpływał na wybory polityczne, ale w praktyce miał wielkie znaczenie. Dość często współpraca między gminami jest charakterystyczna dla Włoch. Czasami jest ona (jak też zadania gmin) narzucana.;

• Rada wybierała zarząd wg logiki partyjnej;

• Niestabilność zarządów - przeciętnych okres urzędowania 22 m-ce zamiast nominalnych 60;

• Ale wzrasta frekwencja wyborcza - 80-90%;

• Identyfikacja terytorialna bardziej lokalna niż narodowa (Zjednoczenie Włoch - II połowa XIX wieku - Garibaldi się do tego przyczynił. Nakładało się: silna identyfikacja regionalna i bardzo silny system partyjny. Wpływała na to specyficzna możliwość oddziaływania kanałami partyjnymi samorządów na decyzje centrów.)

• Silny podział na Północ i Południe. (Widoczne to było w latach 90-tych kiedy to pojawiła się silna partia (populistyczna) na płn. Powstała na bazie „czemu mamy dofinansowywać leniwych Włochów Płd.)

• 2 kultury polityczne - „czerwony pas” - Emilia - Romania, Toskania, Umbria - lewicowe północne Włochy; „biały pas” - północno-wschodnie Włochy (Dominowała chrześcijańska demokracja uwikłana w mafii).

• Konflikt centrum - samorząd, opór przed oddawaniem kompetencji samorządom.

• Klientelizm partyjny (Wenecja, itp. - kupowanie poparcia politycznego w zamian za jakieś świadczenia);

• Korupcja, penetracja samorządu przez mafię;

9

---