1. Na czym polega dziedziczenie?

Instytucja dziedziczenia stanowi postać rzymskiej sukcesji uniwersalnej i polega na tym, że w ogół praw i obo­wiązków majątkowych zmarłego, na podstawie jednego zdarze­nia prawnego (śmierci osoby fizycznej) wstępuje ktoś inny. dziedziczenie to przejście ogółu praw i obo­wiązków cywilnoprawnych zmarłego na jedną lub kilka osób.

Wskutek dziedziczenia, w razie śmierci jednej osoby jej majątek, w postaci spadku, przechodzi jako całość na inne oso­by. W przypadku dziedziczenia ustawowego spadkobiercami są wyznaczone przepisami prawa osoby bliskie spadkodawcy (małżonek i krewni), zaś w razie dziedziczenia testamentowego spadkobierców swobodnie wskazuje spadkodawca.

Dziedziczenie prowadzi do nabycia ogółu (całości) praw i obo­wiązków majątkowych zmarłego spadkodawcy. Jeżeli spadkobier­ców jest kilku, to także nabywają oni spadek jako całość; sytuację prawną współspadkobierców określa instytucja udziału w spad­ku. Udział w spadku oznacza udział zarówno w całości spadku, jak i w poszczególnych przedmiotach majątkowych wcho­dzących w jego skład. Poszczególni spadkobiercy, jeśli nawet w różnych częściach, to na podstawie dziedziczenia jako postaci sukcesji uniwersalnej nabywają spadek w całości, a nie każdy z nich poszczególne, określone przedmioty majątkowe ze spadku.

Spadkobierca na­bywa spadek z mocy samego prawa, a zatem bez konieczności wyrażenia woli nabycia, a nawet bez konieczności posiadania wiedzy o podstawie nabycia (śmierci spadkodawcy). W uzupełnieniu dodać należy, że mimo takiej konstrukcji dziedzi­czenia, spadkobierca ma prawo spadek odrzucić. Spadkobierca nabywa także (dziedziczy) różnego rodzaju sytuacje prawne i faktyczne. Przykładowo rozpoczęte za życia spadkodawcy i biegnące przeciwko niemu lub na jego korzyść terminy, takie jak terminy przedawnienia, terminy zawite lub terminy zasiedzenia - dzięki dziedziczeniu biegną nadal w sto­sunku do spadkobiercy.

2. Omów pojęcie, skład i sposoby nabycia spadku.

I: Spadkiem są majątkowe prawa (aktywa spadku) i obowiązki (pasywa spadku) zmarłej osoby fizycznej, mające cywilnoprawny charakter. Majątkowe prawa i obowiązki przysługujące do chwili śmierci danej osobie fizycznej, z chwilą jej śmierci stają się spadkiem i prze- chodzą na osoby będące testamentowymi lub ustawowymi spad­kobiercami.

Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spad­kodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwy­czajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek ora/ obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obo­wiązki przewidziano w przepisach prawa spadkowego.

a) Cywilnoprawny charakter spadku: spadkiem są prawa i obowiązki zmarłego mające cywilnoprawny charakter. Tym samym nie należą do spadku prawa i obowiązki wynikające ze stosunków regulowanych prawem publicznych, w szczególności nie należą do spadku prawa i obowiązki regulowane przez prawo karne, admini­stracyjne, podatkowe, finansowe itp.

b) Majątkowy charakter spadku: spadkiem są należące do zmarłego prawa i obowiązki o charakterze majątkowym (prawa majątkowe zwykle są zbywalne i dzie­dziczne, to prawa osobiste są niezbywalne i wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego podmiotu)

II: Skład spadku:

1. Prawa i obowiązki spadkodawcy:

W skład spadku wchodzą różnego rodzaju prawa i obowiązki spadkodawcy, jeżeli tylko są to prawa podmiotowe i obowiązki o cywilnoprawnym i majątkowym charakterze, a ustawa nie prze­widuje wyjątku co do ich dziedziczności. W szczególności do spadku wchodzą:

1. prawa i obowiązki wyni­kające z ogólnych przepisów prawa cywilnego (prawa i obowiązki wynikające z złożonej przez spadkodawcę oferty),

2. prawa i obowiązki wynikające z prawa rzeczowego (np. prawa i obowiązki wynikające z własności),

3. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zo­bowiązaniowych (np. roszczenie odszkodowawcze),

4. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków ro­dzinnych i opieki (np. prawa i obowiązki wynikające z małżeń­skiej wspólności majątkowej),

5. prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni,

6. prawa i obowiązki wspólnika spółki prawa handlowego,

7. prawa i obowiązki wynikające z weksli i czeków,

8. niektóre prawa i obowiązki wynikające ze sto­sunku pracy, prawa na dobrach niematerialnych (np. autorskie prawa majątkowe)

9. tzw. dodatkowe długi spadkowe.

2. Różnego rodzaju sytuacje prawne

Prócz majątkowych praw i obowiązków spadkodawcy w skład spadku wchodzą także różnego rodzaju sytuacje prawne. W szcze­gólności są to sytuacje prawne wynikające z instytucji należących do dawności. Przykładowo sytuacje związane z biegiem przedaw­nienia, zasiedzenia i terminów zawitych (biegnących na korzyść albo przeciwko spadkodawcy) wchodzą do spadku w tym sensie, że jeśli bieg wspomnianych terminów rozpoczął się za życia spad­kodawcy, to nadal biegną one po jego śmierci i odnoszą skutek na korzyść albo przeciwko spadkobiercy.

3. Posiadanie

Dziedziczenie posiadania rzeczy polega na przejściu na spad­kobierców - z mocy prawa, z chwilą otwarcia spadku - wszyst­kich skutków prawnych, jakie wynikały z jej posiadania przez spadkodawcę, nie zależy natomiast od tego, czy spadkobiercy oh jęli w taktyczne władztwo rzecz znajdującą się dotychczas w posia­daniu spadkodawcy

4. Dodatkowe długi spadkowe: do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

5. Gospodarstwo rolne.

III: Powołanie spadku (sposoby nabycia spadku):

Powołanie do spadku wynika z usta­wy albo z testamentu. Gdy tytuł powołania danego spadkobiercy wynika z ustawy - mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawo­wym, gdy zaś tytuł taki wynika z testamentu - wówczas mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym. Powołanie do spadku jest tym samym nie­zbędną przesłanką dziedziczenia. Pierwszeństwo ma wola spadkodawcy wyrażona w testamencie i dziedziczenie testamentowe.

Prawo spadkobierców do dziedziczenia jednego spadku może wywodzić się częściowo z ustawy a częściowo z testamentu. Z za­strzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do lej części spadkobiercy, albo gdy którakolwiek z kil­ku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą

3. Kto ma zdolność do dziedziczenia?

Przez zdolność do dziedziczenia rozumieć należy zdolność nabywania praw i obowiązków w drodze dziedziczenia. Przy czym zdolność do dziedziczenia jest bliska pojęciu i instytucji zdolności prawnej, a tym samym jest to zdolność do bycia spadkobierca. Wstępnie można stwier­dzić, że ten, kto ma zdolność prawna, z reguły ma również zdolność do dziedziczenia, o ile oczywiście posiada określony tytuł do dziedziczenia (testamento­wy lub ustawowy).

Zdolność do dziedziczenia maje osoby fizyczne i osoby prawne; w myśl bowiem przepisów polskiego prawa spadkowego spadko­bierca może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Zdol­ność osób fizycznych do dziedziczenia jest nieograniczona, tak jak nieograniczona jest ich zdolność prawna, z kolei zdolność osób prawnych do dziedziczenia jest ograniczona zakresem ich zdolno­ści prawnej.

Zdolność osób fizycznych do dziedziczenia: spadkobiercą może być osoba fizyczna, która żyje w chwili otwarcia spadku, w myśl bowiem art. 8 § 1 KC, każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Tym samym, łącząc obie wymienione przesłanki, zdolność do dzie­dziczenia ma osoba fizyczna, która przeżyła spadkodawcę (nie zmarła wcześniej lub jednocześnie ze spadkodawcą).

Zdolność nasciturusa do dziedziczenia: dziecko w chwili otwarcia spadku już po­częte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

Zdolność osób prawnych do dziedziczenia: spadkobiercą może być osoba prawna, która istnieje w chwili otwarcia spadku. Z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru (KRS), chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Spadkobiercą może być również jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która istnieje w chwili otwarcia spadku.

Wyjątkowo, fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia te­stamentu.

Osoby prawne zasadniczo mają zdolność do dziedziczenia wyłącznie na podstawie testamentu. Wyjątkowo, z mocy ustawy, w braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawo­wemu. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce za mieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu

4. Omów podstawowe zasady dziedziczenia ustawowego

1. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce dopiero w wypadku, gdy spadkodawca nie powołał spadkobier­cy, albo gdy osoby powołane przez niego do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (np. gdy powołany testamentem spadkobierca zrzekł się dziedziczenia lub odrzucił spadek albo gdy osoba powołana nie istniała w chwili otwarcia spadku, albo została uznana za niegodną dziedziczenia). Dziedziczenie ustawowe co do części spadku na­stępuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadko­biercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. O losach majątku wchodzącego w skład masy spadkowej decydować powinna w pierwszym rzędzie wola spadkodawcy, a nie ustalone przez ustawodawcę reguły dzie­dziczenia. Dziedziczenie ustawowe ma znaczenie subsydiarne.

2. Spadkobiercy ustawowi: krąg spadkobierców tworzą osoby fizyczne, których następstwo prawne po zmarłym jest uzasadnione bliskością stosunku łączącego te osoby ze spad­kodawcą. Wspomniany stosunek bliskości (związek ze spadko­dawcą) wynika z małżeństwa bądź oparty jest na pokrewieństwie albo przysposobieniu, które zastępuje więź wynikającą z pokre­wieństwa. Kryterium zali­czenia do kręgu spadkobierców ustawowych jest pokrewieństwo.

Uprawnienie krewnych spadkodawcy (zwłasz­cza zstępnych) do objęcia po nim spadku ma taką samą moc nieza­leżnie od tego, czy pokrewieństwo ze spadkodawcą opiera się na pochodzeniu z małżeństwa, czy też wynika z uznania lub sądo­wego ustalenia ojcostwa. Dziedziczenie ustawowe następuje między przysposobionym a przysposabiającym. Małżonek dziedziczy spadek tylko wtedy, gdy formalnie pozo­stawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci. Z tym że prawomocne orzeczenie se­paracji pociąga za sobą skutek w postaci wyłączenia małżonka od dziedziczenia ustawowego.

3. Kolejność powołania do dziedziczenia i udziały spadkowe: sama przynależność określonej osoby do kręgu spadkobierców ustawowych nie gwarantuje jeszcze tego, że osoba ta dojdzie w da­nej sytuacji do dziedziczenia. Ustawodawca porządkuje bowiem krąg spadkobierców i ustala określoną kolejność powołania do dziedziczenia ustawowego. Jeśli do dziedziczenia dochodzi kilka osób, to stają się oni współspadkobiercami i jako tacy nabywają udziały w spadku.

a) Pierwsza grupa spadkobierców ustawowych: do tej grupy spadkobierców należą małżonek i zstępni spadkodawcy. W myśl w pierwszej kolej­ności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Małżonek i dzieci spadkodawcy dziedziczą w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeśli wyłącznie dzieci dochodzą do dziedziczenia, to ich udziały w spadku są równe.

b) Druga grupa spadkobierców ustawowych: do drugiej grupy spadkobierców ustawowych należą: małżonek, rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa spadko­dawcy. Wymienione osoby dochodzą do dziedziczenia ustawowego w braku zstępnych spadkodawcy. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu bądź z rodzicami, bądź z rodzeństwem, bądź z rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, wynosi zawsze połowę spadku. Z kolei udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa.

c) Trzecia grupa Gmina i Skarb Państwa: w ostatniej kolejności, w przypadku braku spadkobierców usta­wowych z pierwszej i z drugiej grupy, do dziedziczenia z mocy ustawy powołana jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodaw­cy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Prawo pol­skie nie przewiduje tzw. spadków bezdziedzicznych. Skarb Państwa i właściwa gmina - są ustawowymi spadkobiercami koniecznymi, gdyż nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Z drugiej strony, zgodnie z art. 1023 § 2 KC, Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

5. Omów pojęcie i rodzaje testamentów.

1. Testament to szczególna czynność prawna prawa spadkowego, ale testament to także do­kument zawierający oświadczenie woli spadkodawcy. Tylko na podstawie testamentu przekazuje się majątek

2. Cechy Testamentu:

a) czynność prawna dokonywana na wypadek śmierci, tzn. że wywołuje skutki prawne dopiero od chwili śmierci te­statora;

b) tesla mon t jest czynnością prawną o charakterze osobistym, tzn. taką, której nie można dokonać przez przedstawiciela;

c) jest to czynność prawna odwołalna, którą to cechę widzieć nale­ży w powiązaniu z cechą wymienioną jako pierwszą;

d) jest czynnością prawną sformalizowaną, tzn. dokonywaną w szczególnej formie a nie w dowolnej;

e) jest to czynność prawna jednostronna, która nie jest składana innej osobie (nie ma adresata).

f) Zakaz testamentów wspólnych: testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy, tym samym wprowa­dza zakaz testamentów wspólnych.

3. Zdolność i wola testowania jako przesłanki ważności testamentu

1. Samodzielnie, przez własne oświadczenie woli, ważnie i sku­tecznie może dokonać czynności prawnej ten, kto ma zdolność do czynności prawnych, w szczególności pełną zdolność do czynności prawnych.

a) Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba fizyczna wyposażona w zdolność testowania ma prawo sporządzić każdy testament.

b) Te­stament sporządzony przez osobę nie mającą zdolności testowania (małoletnią, ubezwłasnowolnioną) jest nieważny. Osoba taka nie może sporządzić testamentu prze przedstawiciela. (testament ustny mogą sporządzić również osoby głuche i nieme oraz głuchonieme, jeżeli tylko mają pełną zdolność do czynności prawnych).

c) Zdolność testowania spadkodawca musi mieć w chwili sporządzania testamentu.

2. Wola testowania: testament będzie ważny, jeśli inicjatywa jego sporządzenia pochodzi wyłącznie od spadkodawcy. Wola testowania to kwestia woli i świadomości dokonywania czynności prawnej na wypadek śmierci, a nie uży­cia w testamencie określonych wyrażeń, np. „testament. O woli testo­wania może świadczyć zarówno sama treść oświadczenia woli i użyte do jej wyrażenia sformułowania, jak również okoliczno­ści złożenia tego oświadczenia.

4. Rodzaje testamentów:

a) Testamenty zwykłe - własnoręczny/holograficzny: Omawiany testament spadkodawca może sporządzić w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą Tym samym ustawa określa trzy przesłanki ważności testamentu własnoręcz­nego: własnoręczne spisanie treści testamentu, podpisanie przez spadkodawcę i opatrzenie datą. *Testament holograficzny musi być (a)bezwzględnie napisany przez spadkodawcę pismem odręcznym i (b)przez niego podpisany. Nie może być taki testament sporządzony pismem innym niż ręczne (np. za pomocą komputera), a także nie może być sporządzony, na­wet ręcznie i pod dyktando spadkodawcy, ale przez inną niż on osobę. W obu wypadkach testament jest nieważny. Podpis spadkodawcy musi być za­mieszczony pod tekstem testamentu (oświadczenia woli spadko­dawcy) i składać się musi z co najmniej nazwiska testatora.

*Rygor konstrukcji: osoba sporządzająca testament własnoręczny, która w jego treści wymienia swoje imię i nazwisko przed rozrządzeniem majątkiem, nie dopełnia tym samym obowiązku podpisania testamentu

|-> brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wza­jemnego stosunku kilku testamentów.

b) Testament notarialny: nadanie testamentowi formy aktu notarialnego ma zagwaran­tować spadkodawcy bezpieczeństwo prawne, gdyż notariusz sporządzający akt notarialny dokonuje weryfikacji oświadczenia woli testatora pod kątem zgodności z wolą rzeczywistą i oho wiązującym prawem. Po drugie, sporządzenie aktu notarialnego ma zapobiec sfałszowaniu lub zniszczeniu testamentu, gdyż jego oryginał jest przechowywany w kancelarii notarialnej.

c) Testament allograficzny: Testament ten sporządzić można oświad­czając ustnie swą wolę - przy świadkach i w obecności osób urzę­dowych. Należy także dopełnić innych wymogów formalnych. Osoby głuche lub nieme nie mogą go sporządzić.

|-> Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że (1)w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (itd.), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. (2)Następnie oświadczenie spadko­dawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządze­nia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. (3)Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez oso­bę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków, leżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zazna­czyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

***Nie może być świadkiem przy sporządzaniu tego testamentu:

1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

2) niewidomy, głuchy lub niemy;

3) kto nie może czytać i pisać;

4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza te­stament;

5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe ze­znania.

d) Testamenty szczególne - testament ustny: oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności (1)co najmniej trzech świadków. Przy czym testament ustny może być sporządzony wyłącznie wówczas, gdy istnieje (2)obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo, (c)jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrud­nione.

|-> świadkami testamentu ustnego nie mogą być: te same co przy testamencie alograficznym.

Warunkiem skuteczności testamentu ustanego jest stwierdzenie jego treści. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświad­czenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. (jeżeli nie została w ten sposób stwierdzona można ją w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem).

e) Testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym: podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed do­wódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecno­ści dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecno­ści świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastęp­ca.

f) Testament wojskowy: może zostać sporządzony tylko przez żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową i niektórych cy­wilnych pracowników sil zbrojnych i tylko w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli (zob. § 1 i 2 rozporządzenia).

5.Ograniczona czasowo moc testamentów szczególnych: testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania oko­liczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego ter­minu.

6. Komu przysługuje ZACHOWEK?
Zachowek - polega na tym, że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy(ale jednak zostali pominięci w testamencie), należy się określona część udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym. Uprawnionemu z tytuły zachowku przysługuje roszczenie wobec spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej(stanowiącej część udziału spadkowego). Jest to roszczenie majątkowe. Dochodzi się go na drodze procesu sądowego. Uprawnieni do zachowku nie są spadkobiercami, są jednak wierzycielami spadkobiercy testamentowego. Jeżeli uprawniony nie otrzymał zachowku(w postaci darowizny od spadkobiercy, powołania do spadku, zapisu) ma prawo do złożenia powództwa w tej sprawie.

ZACHOWEK przysługuje (art.991 § 1 KC):

a) zstępnym; b) małżonkowi; c) rodzicom.

Krąg podmiotów uprawnionych do zachowku jest węższy od kręgu spadkobierców ustawowych. Nie mają bowiem prawa do zachowku rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy. W myśl art.991 § 1 KC prawa do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy pod warunkiem, ze w danej sytuacji byliby powołani z ustawy o spadku po danym spadkodawcy. Prawa do zachowku nie otrzymują dalszy zstępni(wnuk) i rodzice, gdy spadkodawca pozostawił małżonka i dzieci(liczy się kolejność dziedziczenia ustawowego). Prawa do zachowku nie mają najbliżsi krewni wydziedziczeni. Gdy za niegodnego został uznany zstępny spadkodawcy to do dziedziczenia(prawa do zachowku) dochodzą dalsi zstępni.

7. Omów skutki prawne PRZYJĘCIA I ODRZUCENIA SPADKU.

Skutki prawne PRZYJĘCIA I ODRZUCENIA SPADKU:

a) PRZYJĘCIE PROSTE (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkodawcy)- art. 1030 i 1031 § 1 KC;

b) PRZYJĘCIE Z DOBRODZIEJSTWEM INWENTAŻA (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkodawcy)- spadkobierca odpowiada wówczas za pasywa spadku (długi) tylko do wysokości aktywów spadku (zysków)- art.1031 § 2 KC.

c) ODRZUCENIE SPADKU (art.1020 KC)- spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku:

- odrzucenie spadku przez spadkobiercę ustawowego, należącego do pierwszej grupy dziedziców (art.931 KC), będący np. dzieckiem spadkodawcy, to zwolnioną cześć spadku dziedziczą dzieci tego spadkobiercy, czyli wnuki spadkodawcy (art. 931 § 2 w zw. z art. 1020 KC);

- odrzucenie spadku przez spadkobiercę testamentowego- zwolniona przez takiego spadkobiercę część spadku stanowi bądź przyrost na rzecz pozostałych spadkobierców bądź jest przedmiotem dziedziczenia ustawowego.

8. W jakim trybie następuje STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU?

Tryb STWIERDZENIA NABYCIA SPADKU- sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę (art. 1025 § 1 KC). Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje tzw. sad spadku, czyli zazwyczaj sąd (rejonowy) właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (art. 628 KPC). Postępowanie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku ma charakter POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO; jest one uruchamiane NA WNIOSEK (rodzaj pisma procesowego), osoby biorące w nim udział mają status WNIOSKODWACÓW i UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA, a kończy się ono orzeczeniem sądu w formie POSTANOWIENIA.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć spadkobierca lub inna osoba mająca w tym INTERES PRAWNY, tzn. osoba zainteresowana wywołaniem skutków prawnych, jakie pociąga za sobą prawomocne orzeczenie stwierdzające nabycie spadku (np. zapisobierca, wierzyciel spadkobiercy, osoby mające prawo do zachowku). Jak stanowi art.1026 KC, stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, chyba, że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Sąd spadku w postanowieniu stwierdzającym o nabycie spadku wymienia spadkodawcę, wszystkich spadkobierców, którzy nabyli z mocy prawa spadek, oraz określa wysokość przypadłych im udziałów spadkowych. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może zostać UCHYLONE, a takim wypadku, co do zasady, sąd wydaje NOWE ORZECZENIE, w którym stwierdza nabycie spadku. Podstawą uchylenia omawianego postanowienia może być wniesienie kasacji, uchylenie postanowienia o uznaniu za zmarłego, z tego powodu, że uznany za zmarłego żyje, skuteczne uchylenie się od skutków oświadczenia o przyjęciu lun odrzuceniu spadku przez spadkodawcę, którego oświadczenie dotknięte było wadą oświadczenia woli, fakt, że osoba, na rzecz której stwierdzono nabycie spadku nie jest spadkobiercą lub, że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzono.

9. W jaki sposób dokonuje się działu spadku?

Dział spadku - zdarzenie prawne, które prowadzi do ustania wspólności majątku spadkowego. Jest to wyjście ze wspólności majątku spadkowego i przyznanie poszczególnym spadkobiercom oznaczonych praw majątkowych, które dotąd wspomnianą wspólnością były objęte. Dział spadku uporządkowuje stosunki majątkowe między współspadkobiercami

Przedmiot działu spadku - jest nim wspólność majątku spadkowego. Istotne jest ustalenie składu i wartości spadku. Stan spadku ustala się według chwili otwarcia spadku(śmierci spadkobiercy), a jego wartość wg cen z chwili dokonania działu. Przedmiotem wspólności spadku są wyłącznie aktywa spadku, więc przedmiotem działu spadku nie mogą być długi(pasywa spadku), skoro przedmiot działu to wspólność. Dział spadku może objąć cały spadek lub jego część(umowny dział spadku), a w przypadku działu sądowego powinien on objąć cały spadek(jedynie z ważnych powodów może być ograniczony do części).

Skutki działu spadku:

a) skutki prawne - likwidacja stosunku wspólności majątku spadkowego i przyznanie poszczególnym spadkobiercom spadkowych praw majątkowych na wyłączność. Majątek spadkowy traci status masy spadkowej, a podzielone prawa wchodzą do majątków osobistych spadkobierców.

- zmiana sposobu odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe(do chwili działu spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi. Od chwili działu spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi w stosunku do wielkości udziałów(w aktywach).

b) skutki faktyczne - dezorganizacja całości gospodarczej.

Sposoby działu spadku:

a) podział fizyczny spadku - jest to podstawowy sposób zniesienia współwłasności, który jest preferowany przez ustawodawcę. Jest on najbardziej sprawiedliwy i pożądany. Jest to wydzielenie każdemu ze spadkobierców określonych przedmiotów z majątku spadkowego(praw majątkowych, aktyw spadku). Realizuje on zasadę równości spadkobierców. Wartość otrzymanych przedmiotów przypada wielkości przypadających poszczególnym spadkobiercom, z mocy testamentu lub z mocy ustawy, udziałów spadkowych. Każdy dostaje taką korzyść do jakiej został powołany. Podział taki stosuje się zarówno przed sądem jak i w umowie. Jeżeli działu nie da się w pełni przeprowadzić, wtedy różnicę pomiędzy wartością przedmiotów spadkowych przyznanych w ramach działu a wartością należnego udziału spadkowego należy wyrównać w drodze dopłat pieniężnych.

b) przejęcie spadku - kiedy spadku nie daje się podzielić może on być przyznany stosownie do okoliczności jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych. Ten kto spadek przejął spłaca tych którzy mieli udział w spadku a nie otrzymali nic.

c) podział cywilny spadku - polega na sprzedaży majątku spadkowego osobie trzeciej i podziale kwoty pieniężnej uzyskanej z tytułu ceny sprzedaży między spadkobierców, stosownie do należnych im udziałów spadkowych. Stosuje się gdy spadek nie może być podzielony fizycznie. Dokonuje się sprzedaży w trybie licytacji publicznej, której koszty pokrywają się z ceny uzyskanej za sprzedaż majątku spadkowego.

Tryby działu spadku:

a) umowny dział spadku - zniesienie wspólności majątkowej na mocy umowy zawartej pomiędzy wszystkimi spadkobiercami. Warunkiem jest zgodna wola wszystkich spadkobierców. Porozumienie między nimi obejmuje zarówno tryb(czyli wybór umowy), jak i konkretny sposób działu spadku. Ustala się w drodze umowy też ewentualne dopłaty lub spłaty. Gdy spadkobierca swój udział spadkowy zbył stroną umowy staje się nabywca udziału spadkowego. W toku postępowania sądowego o dział spadku spadkobiercy mogą również zdecydować o zmianie trybu na umowny. Spadkobiercy w umowie określają wszystkie kwestie odnoszące się działu spadku - darowizny również. Spadkobiercy w umowie nie mogą, inaczej niż to ustalił spadkodawca w testamencie lub inaczej niż to wynika z ustawy, określać należytych udziałów w spadku. Oświadczenia woli stron umowy mogą być składane w dowolnej formie(poza sytuacją gdy do spadku należy nieruchomość - wtedy jest wymagana forma aktu notarialnego).

b) sądowy dział spadku - gdy nie przeprowadzono działu umownego, dochodzi na żądanie uprawnionej osoby. Żądanie to przybiera formalnoprawną formę wniosku. Żądanie to nie ulega przedawnieniu. Przedmiotem sądowego działu spadku jest żądanie podziału majątku spadkowego. Orzeczenie sądu ma wtedy konstytutywny charakter, gdyż wywołuje skutek prawny w postaci ukształtowania sytuacji prawno-majątkowej między współspadkobiercami.

Podmioty postępowania: Sąd spadku, spadkobiercy

Właściwym sądem w sprawie jest sąd rejonowy właściwy miejscowo jeśli chodzi o ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Jak nie mieszkał w RP - miejsce w którym jest majątek spadkowy.

Dodatkowo podmiotami post. Może być: prokurator, wierzyciel spadkobiercy.

Sąd w czasie postępowania ustala: skład i wartość spadku, dokonuje stwierdzenia nabycia spadku jeżeli nie doszło do niego wcześniej, udział spadkobierców w spadku.

DAROWIZNY - wcześniejsze darowizny udzielone przez spadkodawcę wobec spadkobierców zaliczą się wyłącznie w dziedziczeniu ustawowym. Zalicza się je w toku działu spadku. Gdy wcześniejsza darowizna była większa od udziału w spadku któregoś ze spadkobierców odlicza się ją od udziału i w ten sposób spadkobierca nie dostaje nic (jednak w tym przypadku nie musi on spłacać innych spadkobierców, zwracać nadwyżki). Jeżeli darowizna jest mniejsza, odlicza się ją od udziału spadku. Darowizny zalicza się dla: zstępnych spadkodawcy oraz małżonka spadkodawcy.

10. Scharakteryzuj umowę o zrzeczenie się dziedziczenia.

Jak stanowi art. 1048 KC, spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa może być zawarta pomiędzy przyszłym spadkodawcą a osobą należącą w świetle art. 931 i nast. do kręgu spadkobierców ustawowych. Jedynie Skarb Państwa, będący spadkobiercą ustawowym - tzw. spadkobiercą koniecznym (art. 935 § 3 KC), nie może zrzec się dziedziczenia. Notarialna forma umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia jest formą zastrzeżoną pod rygorem nieważności - ad solemnitatem).

„Przepisy dotyczące spadkobrania nie przewidują możliwości „zrzeczenia się spadku” czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy. Spadkobierca ustawowy może zrzec się diedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (art. 1048 KC)”.

Od zrzeczenia się dziedziczenia należy odróżnić instytucję odrzucenia spadku. Po pierwsze, odrzucenie spadku (art. 1015 KC) jest jednostronną czynnością prawną spadkobiercy a nie umową ze spadkodawcą. Ponadto możliwość złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku pojawia się po śmierci spadkodawcy (po otwarciu spadku), zaś zrzeczenie się dziedziczenia jest umową zawartą za życia przyszłego spadkodawcy (przed otwarciem spadku). Skutki odrzucenia spadku rozciągają się wyłącznie na spadkobiercę, który spadek odrzucił. Umowa nie może być zaskarżona przez wierzyciela zrzekającego się, podczas gdy zgodnie z art. 1024 KC, jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

Umowa wywołuje skutek z chwilą śmierci spadkodawcy i w tym sensie nleży do czynności prawnych skutecznych (mortis causa).

W myśl art. 1049 KC, skutek umownego zrzeczenia się dziedziczenia polega na tym, że zrzekający się zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Tym samym zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia (chodzi o zstępnych, o których mowa w art. 931 §2 i art. 934 KC), w przypadku gdy zrzekający się nie przeżyje spadkodawcy, również są wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Przy czym w doktrynie prawniczej przyjmuje się, że zrzeczenie się dziedziczenia nie pozbawia zrzekającego się zdolności dziedziczenia i obejmuje jedynie dziedziczenie ustawowe. W związku z tym fakt zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia nie wyłącza zrzekającego się spod dziedziczenia testamentowego. Osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych, która zrzekła się dziedziczenia, może nabyć spadek na podstawie testamentu.

Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1050 KC). W tej samej drodze zrzeczenie się może być również zmienione.

6

---