OPRACOWANE ZAGADNIENIA Z HISTORII DOKTRYN POLIT.-PR.

I METODOLOGIA PRZEDMIOTU

DEFINICJE-można wyróżnić 3 szkoły:

1. Głoszące idealizm w interpretacji doktryn Polit.- interpretuje historię doktryn Pol. Z punktu widzenia roli i określonej idei

• Założenia metodolog. Odnoszą się do przekonania, iż doktr. Polit. (czysto teoretyczna) jest oderwana od realistycznego życia społ.-ekonom.

• Przywiązanie do indywidualności twórcy doktryny lub do roli idei obiektywnych (istniejących niezależnie od społeczeństwa)

• Sposób przedstawienia dok.polit. sprowadza się do problemu poznania warunków kształtowania się osobowości przedstawiciela myśli Polit., eksponując cechy indywidualności

• Inne ujęcia idealistyczne doszukują źródła poznania w katalogu obiektywnie istniejących idei jako podstawowego kryterium i czynnika kształtującego świat w konkretnych warunkach życia Polit. (najlepiej przedstawia to szkoła heglowska i idealizm obiektywny wywierający wpływ na doktr.polit. i pr.)

• Katalog obiektywnych idei (jak wolność, sprawiedliwość, dobro, szczęście człowieka) jako fundament myślenia filozoficznego, polegający na przetwarzaniu idei i formowania systemu zaleceń będącego treścią określonej doktr.polit.

• Podstawowym kryterium jest katalog idealistycznie pojętych zasad, istniejących niezależnie od form organizacji państwa i prawa- jest to szkoła idealizmu obiektywnego, zakładająca obiektywne istnienie idei, niezależnych od przemian społ., ewentualnie mogą one stanowić podstawę w ocenie stosunków międzyludzkich

• Podstawowym założeniem szkoły idealistycznej jest rola doktryn Polit. W kształtowaniu życia społ.

• Szkoła ta zakłada tzw. Dualizm myślenia traktujący oddzielnie stronę materialną życia społ. i problemy jego rozwoju Polit.-doktrynalnego

2. Szkoła socjologiczna- interpretuje doktr.polit. jako zjawisko życia społ. i podstawowa rola w procesie formowania dotr.pol.

• Do przedstawicieli XIXw. Zalicza się Ludwika Gumplowicza i Herberta Spencera, którzy dowiedli, że teorie Polit. Są odbiciem „walki o byt” pomiędzy jednostkami i grupami ludzkimi

• Socjologiczna interpretacja doktryn Polit. Zakłada dowolność wyboru zjawiska lub zjawisk społ. jako podstawowych procesów, na których opiera się rozwój myśli ludzkiej w zakresie problemów państwa i prawa

• Ujęcia socjologiczne charakteryzują się wysoką sferą dowolności w ustalaniu kryteriów oceny życia Polit. Oraz wskazywaniu perspektyw rozwoju społ.

• Rodzajem podejścia socjologicznego jest również szkoła badająca relacje między doktrynami a instytucjami Pol. I dowodzi ona, iż doktr. Polit. Stanowią reakcję teoretyczną, która przybiera różnorodną postać, względem aktualnych form ustroju Polit.

3. Szkoła materializmu dialektycznego- jej cel to przełamanie tradycyjnego dualizmu poprzez materialistyczne metody zmierzające do jednolitego traktowania faktów życia społ. i stosunków gosp. Ma to stanowić podstawową płaszczyznę przesądzającą o konfiguracji instytucji Polit.-pr. Oraz kształtowania się doktr,Polit.

• Jeśli chodzi o klasy społ. uwzględnia walkę przeciwieństw powstałą w wyniku ścierania się interesów klasowych. Metoda ta opiera się na materialistyczno-dialektycznym pojmowaniu i interpretacji postępu społ. zaś jego przeniesienie w sferę rozwoju Polit. Oraz doktrynalnego pozwoliło ujawnić treści głównych czynników określających kształt myśli Polit. W danej epoce

FUNKCJE DOKTRYN POLIT.

• Funkcja tłumaczeni zjawisk życia państwowego- poszukiwanie genezy i wyjaśnienie dróg powstania i funkcjonowania państwa i prawa, doktr,Polit. Interpretują powstanie i działalność państwa na różne sposoby (np. szkoły tłumaczące powstanie państwa dzięki czynnikom nadprzyrodzonym, które ustanawiać miały również władzę lub panujący ród, teoria umowy społ. popularna w XIXw.- organizacja Polit. Powstaje na drodze kontraktu społ., teoria podboju z XIXw. -gdzie silniejsze plemiona o wyższej cywilizacji podbijają plemiona słabsze tworząc jedno państwo, teoria klasowej organizacji państwa-rezultat panowania klasowego)

• F. krytyki państwa i podejmowanych decyzji Polit. (f. opozycyjna)-najbardziej zaostrzoną krytykę głosili anarchiści-uważali, że org. Państwowa powinna zostać całkowicie zlikwidowana, wtedy społ. uwolni się od zła podstawowego (państwa)

• F. wskazywania perspektyw rozwoju państwa i społ. (f. prognostyczna)- wiąże się z poprzednią, przedstawiciele różnych szkół doktrynalnych, w rezultacie przeprowadzonej krytyki, dochodzą do wizji dalszych kierunków rozwoju państwa i prawa

• F. integracji postaw społ.- jednoczenie znaczącej Polit. Siły społ. wokół programu określonej szkoły teoretycznej (przekłada się to na programy partii Polit.), wokół treści danej doktr. Integrują się grupy osób wspólnie popierające jej treści

DEFINICJA DOKTRYN:

Doktr. Polit. I pr. To historycznie uwarunkowane poglądy, wyjaśniające zasady powstawania państwa, organizacji, funkcjonowania oraz wskazujące cele stojące przed państwem i prawem

PODZIAŁ DOKTRYN:

1. Ze wzgl. Na kryterium rewolucji:

• D. rewolucyjne-konieczność zwycięstwa rewol. Społ. i w tym przypadku rewol. Jest uzasadniona racjonalnie i odgrywa ważną rolę w rozwoju formacji społ.-polit. (np. leninizm)

• D. konserwatywne- idea postępu jako czynnika doskonalącego stosunki społ. na zasadzie stopniowych przemian (np. Monteskiusz), kierunki: reformizm i rewizjonizm- pochodzące od marksistowskiej teorii rewol.społ.

• D. reakcyjne-odwołanie do formacji przedrewolucyjnej, jako wzorów kształtowania stosunków społ.polit. i gosp. (np. szkoły myślenia kontrrewolucyjnego)

2. Ze wzgl. Na programy Polit. - przygotowywane np. przez partie Polit,. Dotyczące problematyki państwa i prawa, traktowane jako praktyczne propozycje, które w najbliższym czasie powinny być urzeczywistniane

3. Ze wzgl. Na interpretację doktryn Polit.:

• Stanowisko dogmatyczne- konsekwentne przyjmowanie wzorców zalecanych w doktrynie, nie dopuszcza do modyfikacji doktr.

• Myślenie rewizjonistyczne-dopuszcza możliwość odejścia od podstawowych założeń doktr. Modyfikując ją tak że niewiele przypomina założenia początkowe

4. Ze wzgl. Na metody poznania i badania

• Chronologiczne badanie doktr. Polit.i pr. -kryterium porządkującym są chronologiczne epoki

• Badania problemowe- koncentrują się głównie na kwestiach teoretycznych

II ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE DOKTR. PLATONA

• Wyróżnia 2 światy:

1. Idei -rzeczywisty, godny poznania, mają do niego dostęp wyłącznie filozofowie, uczeni, jest pierwowzorem dla wszystkiego

2. Materialny- niewierne odbicie świata idei, ma do niego dostęp każdy

• Osobowość człowieka jako niezależność duszy od ciała (jak świat idei i świat materialny, P. nie zakładał konieczności połączenia ciała i duszy)

• W duszy P. rozróżnia 3 główne składniki: rozum, energię (uczucie), pożądanie- utrzymywanie w jedności przez harmonię

• Cnoty: 1. Męstwo, 2. Roztropność, 3. Sprawiedliwość (odpowiadająca harmonii, oznacza umiarkowanie, panowanie rozsądku nad postępowaniem człowieka)

• Świat stworzono na zasadzie wielkiej harmonii nadanej przez Boga-Demiurga (budowniczego), początkowo świat takim był, lecz stopniowo ulegał degeneracji

• Dążył do poznania absolutu i utworzenia państwa idealnego odpornego na degenerację, odpowiadającego poznawczym wartościom Dobra, Prawdy, Sprawiedliwości i Piękna

III KLASYFIKACJA USTROJÓW POLIT. WG PLATONA

• P. ujmuje problem w postaci „idealnej polis” jako wizji skrajnie racjonalnych rządów oraz w różnych formach Polit. Ulegających stopniowej degeneracji

• TIMOKRACJA- postać najlepsza, wzorowana na ówczesnej Sparcie, przewaga wojskowych rygorów życia, skromności, powściągliwości, dążenia do zdobycia zaszczytów (zwłaszcza na polu walki), przewaga wojowników nad filozofami, co nie gwarantuje rządów rozumu, pasja zdobywania zaszczytów prowadzi do oligarchii

• OLIGARCHIA- powstała, gdy w postawie wojowników przeważała chęć wzbogacania się, dawny cel walki o zaszczyty zszedł na drugi plan, powstaje podział na grupę zamożnych oligarchów i masę biedoty, walka o równość i dostęp do władzy doprowadza do rozpadu oligarchii, początkując demokrację

• DEMOKRACJA- lud ogarnięty „szałem wolności”, nisko ceniona forma przez P., który dostrzegał niekompetencję i przypadkowość osób rządzących, doprowadza to do obniżenia dyscypliny społ., zaniku tradycyjnych cnót obyw., bałaganu i niepewności, zamożni knują spiski przeciw ludowi, a lud podejrzewa arystokrację o zmiany ukrócenia wolności, brak zaufania

• TYRANIA- reakcja na „szał wolności” w demo kr., końcowe stadium degeneracji ustrojowej, brak jakichkolwiek cnót, panuje strach, podejrzliwość, egoizm panującego, obłuda

IV MODEL PAŃSTWA IDEALNEGO

Platon dążył do Absolutu i stworzenia modelu p. idealnego, odpornego na degenerację. Powinien się opierać na ponadczasowych wartościach Dobra, Prawdy, Sprawiedliwości i Piękna. P.idealne posiada walory trwałości i niezmienności, gdzie całość liczy się bardziej niż część- życie jednostki w państwie nie odgrywa znaczącej roli, liczy się państwo jako całość (antyindywidualizm- życie jednostki całkowicie podporządkowane państwu). Platon porównywał także państwo do „zdrowego człowieka”, u którego wyznacznikiem zdrowia psychicznego miało być wspólne, spójne funkcjonowanie wspólnych części duszy- d. rozumna, d. odpowiadająca z emocje, d. pożądliwa

V STOSUNEK PLATONA DO DEMOKRACJI

Platon krytykuje demokrację wymieniając wady:

• Walka pomiędzy ludem a bogatymi, gdyż wzrost bogactwa u jednych oznacza większą biedę u drugich, biedni nie mają za co żyć a bogaci tracą umiar i rozsądek, prowokując tym samym biednych do zamachó

• Demokr. Jako ustrój ustanowiony drogą zamachu biedoty na bogatych, niesłuszne użycie siły, nie będące argumentem w słusznej sprawie

• Umożliwia ludowi popadnięcie w „szał wolności” każdy może robić co chce, czego skutkiem jest zanik poczucia odpowiedzialności, demoralizacja obyw., a co za tym idzie destabilizacja, stwarza to groźbę popadnięcia w anarchię

• Prowadzi do degradacji osobowości człowieka, odrzucenie tradycyjnych wartości, brak jakichkolwiek ograniczeń

• Niemożność zagwarantowania stabilności, wyzwalanie skrajności w korzystaniu z wolności

VI ZAŁOŻ. METOD. ARYSTOTELESA

• Organizacja i funkcjonowanie polis powinny być poddane wnikliwej obserwacji, prowadzącej do ustalenia prawidłowości odpowiadających z rzeczywistością

• Odrzuca idealistyczne założ. P.

• Ceni teorię powiązaną z doświadczalnie poznawaną rzeczywistością

• Odrzucał wizję aprioryczną w istnieniu prawdy idealnej i obiektywnej-poznanie prawdy, państwa i prawa, winno być wynikiem obserwacji i praktyki, wyciąganie prawidłowości czy uogólnień z ustalonych faktów

• Metoda indukcji i dedukcji- poznanie jak największej liczby faktów w różnych okolicznościach

• Zasada „złotego środka”- wybieranie między skrajnościami stanowiska umiarkowanego

VII ARYSTOTELESOWSKA ZASADA „ZŁOTEGO ŚRODKA”

• Wybieranie między skrajnościami i formułowanie stanowiska umiarkowanego. Miało to ważne znaczenie podczas poszukiwań ustroju pozwalającego rozwiązać podstawowe konflikty. Złotym środkiem wg A. miała być społeczna klasa średnia, gdyż gwarantowała ona umiarkowanie i racjonalne rządy

VIII ARYSTOTELESOWSKA TEORIA SPOŁECZEŃSTWA

• Obrona systemu niewolnictwa, ludzie z natury są skazani na niewolnictwo i poddani rozkazom

• Ludzie wolni: 1. Znakomici- posiadający największe przywileje, bogactwa, zaszczyty, 2. Lud- zazdroszczący znakomitym dóbr i zamożności 3. Stan średni- posiada najwięcej cnót obywatelskich, poczucie obowiązku i zdrowie moralne

• Człowiek to z natury istota państwowa dążąca do życia w społeczeństwie

• Podstawową organizacją społeczną rodzina

• 3 rodzaje związków: pan-niewolnik, mąż-żona, ojciec-dzieci, wyróżnia się też czwarty-gospodarstwo

• Ojciec jako głowa rodziny pierwowzorem władcy sprawującego władzę w państwie

IX GENEZA I CELE PAŃSTWA WG ARYSTOTELESA

Państwo powstaje w sposób naturalny, człowiek jest z natury istotą państwową, dążącą do życia w grupie. Znajduje w niej warunki rozwoju indywidualnego oraz zbiorowego. Państwo stanowi najwyższą formę zorganizowania się ludzi w zbiorowość, w której wolny człowiek otrzymuje status obywatela.

Cel państwa:

• Zorganizowanie ludziom poczucia bezpieczeństwa, dostatku, warunków rozwoju duchowego,

• Państwo winno sprzyjać dorobku moralnemu, kulturowemu, majątkowemu obywatela i zbiorowości

• Scala jednostki, rodziny, grupy społ.

Państwo może być samowystarczalne zarówno materialnie jak i duchowo (w przeciwieństwie do jednostki). Najwyższą wartością w państwie sprawiedliwość. Arystoteles wprowadził zarys teorii podziału władz (3 czynniki): obradujący, rządzący, sądzący.

X KLASYFIKACJA USTROJÓW POLIT. WG ARYSTOTELESA

• Kryteria: kto rządzi (jednostka czy grupa), jak rządzi

• Ustroje dobre (cel: pomyślność powszechna)

MONARCHIA- dobre rządy jednostki, monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godności obywateli, rozsądnie kierować państwem

ARYSTOKRACJA- rządy wybitnych obywateli wyróżniających się majątkiem, urodzeniem oraz wykształceniem, ogólną gotowością służenia polis, forma rządów odpowiadająca rozsądkowi i naturze, trudna do osiągnięcia w praktyce, gdyż występują w niej domieszki oligarchii

POLITEA- najbardziej właściwa z form, dominacja klasy średniej, równoważącej znakomitych i lud, przewaga cnót obyw., gwarantuje stabilizację rządów, dobro całej polis, rozwój każdego obywatela, najwyższy stopień poszanowania prawa, godności ludzkiej i sprawiedliwości

• Ustroje zdegenerowane (złe, zmierzają do zapewnienia korzyści wyłącznie rządzącym)

TYRANIA- powstała z degeneracji i nadużycia wł. Królewskiej lub przejęcie jej przez byłych wojskowych, umiejących wpływać na lud, nie odpowiada naturze człowieka, gdyż stwarza możliwość łamania praw, są to rządy dalekie od umiarkowania i rozsądku, ustrój najgorszy

OLIGARCHIA- forma zdegenerowana przez nienawiść rządów, brak rozsądku i umiaru

DEMOKRACJA- władza należy do ludu, lecz nie zawsze mu służy, ogół kieruje się chęcią uzyskania nawet drobnych korzyści

XI ARYSTOTELESOWSKA ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI

• Sprawiedliwość to zasada fundamentalna , do niej powinny zmierzać prawidłowo zorganizowane ustroje, zarówno w stosunkach międzyludzkich jak i między ludem a władcą

• Wyróżniał: spr. Ogólną- zagwarantowana i przewidziana w normach prawnych oraz spr. Szczegółową (materialną)- słuszny podział praw i obowiązków dla każdego obyw. i dzieli ją na: 1. Spr. Wyrównującą- przyznaje każdemu prawa i obowiązki na równym poziomie, bez względu na zasługi 2. Spr. Wymierzającą (proporcjonalną)- bierze pod uwagę wartości indywidualne jednostki

• Spr. Instytucjonalną A. wzbogacił o spr. Polityczną opierającą Się na rządach prawa gdzie wszyscy na równi są prawu podporządkowani a człowiek stoi na straży jego poszanowania, dzieli się ona na: 1. Spr.przyrodzoną- odpowiada pojęciu pr. Naturalnego 2. Spr. Stanowioną- opiera się na decyzjach ustawodawcy

• Pojęcie spr. A. oparł na obserwacji zachowań ludzkich

• Upadek spr. Jednocześnie oznacza upadek człowieka, życia codziennego a także przejścia polis w ustrój zdegenerowany

XII METODOLOGIA DWÓCH PAŃSTW ŚW. AUGUSTYNA

• Państwo Boże (civitas Dei)- symbol dobroci, przebaczenia, miłości, rozwija się pod przywództwem Chrystusa, istnieje ona w każdym społ., we wspólnocie wiernych, to niewidzialna wspólnota czyniących dobro, noszących chrześcijańską miłość, trwa nie od przyjścia Chrystusa na świat ale od chwili pojawienia się człowieka i będzie trwało do końca; poczucie wspólnoty z tym państwem prowadzi do wiecznej szczęśliwości i doskonałości

• Państwo ziemskie (civitas terrena)- zwane „państwem szatana”, siedlisko grzechu, zła, nienawiści, należy do szatana, znajduje siedlisko w każdej wspólnocie ludzkiej, trwa od początku istnienia człowieka i trwać będzie aż do końca

• Historia opiera się na ciągłej wojnie między tymi państwami, ostatecznie zwycięża państwo Chrystusa (triumf dobra nad złem)

XIII TEORIA PAŃSTWA ŚW. AUGUSTYNA

• Dotyczy funkcjonowania systemów politycznych

• Oddział funkcji cesarskich od kościelnych

• Państwo ma na celu zapewnienie wewnętrznego spokoju, porządku, poczucia bezpieczeństwa (opierające się na miłości i sprawiedliwości)

• Jeśli prawo nie jest sprzeczne z pr.Bożym to każdy musi je przestrzegać, a państwo ma prawo do użycia siły w celu podporządkowania sobie podwładnych

• Polis to: 1. Zespół obywateli stanowiących org. Polit. 2. Organizacja samej Wspólnoty ustanowionej na podstawie uznanych zasad 3. Partycypacja na wspólnocie społ.-polit. (posiadanie obywatelstwa danego państwa)

• Państwo wg św. A. to zespół ludzi uznających wspólne prawa, korzystających ze wspólnego pożytku krytykowania

• Sens państwu nadają ogólne zasady respektowania sprawiedliwości (spraw. I roztropność rządzących gwarancją harmonijnego funkcjonowania całości)

• Państwo ma prawo do niesprawiedliwych rządów, które Chrześcijanin powinien przyjmować z wyrozumiałością

• Uprawnienia państwa odnośnie jednostki: 1. Opieka- przebiega w granicach rozsądku i pr. Nat. 2. Tyrania (despotia)- budzi sprzeciw, gdy narusza pr. Boskie

XIV WIZJA STOSUNKÓW MIĘDZY PAŃSTWEM I KOŚCIOŁEM WG ŚW. AUGUSTYNA

• Św. A. rozdziela państwo od Kościoła, twierdząc, że zadaniem państwa jest zapewnienie porządku i spokoju, natomiast do kościoła należy zadanie urzeczywistniania celów wyższych (prowadzenie człowieka do Boga)

• Porównywał p. i K. do człowieka, na którego składa się ciało i dusza (państwo odnoszące się do spraw materialnych, kościół-duchowych, państwo reprezentuje siłę militarną i fizyczną, kościół-wartości niematerialne, państwo interesuje się człowiekiem z zewnątrz, jego postępowaniem, kościół-jego sumieniem, kościół jest powszechny, zmierza do objęcia ciałej ludzkości, istnieje tam, gdzie jest człowiek ze swoją wiarą, państwo jest ograniczone granicą terytorialną i obywatelską)

• Kościół może wspierać państwo w głoszeniu pokoju, sprawiedliwości, lojalności, miłości społ, wspomagać przy formowaniu postaw moralnych, wartości etycznych, gdyż jak dowodzi św.A. kościół obejmuje tak poddanych jak i rządzących

XV TEORIA ŹRÓDEŁ PRAWA ŚW. AUGUSTYNA

• Opiera się na tym, że państwo powinno posiadać odpowiednie instrumenty, dzięki którym będzie mogło realizować zadania

• Pr. Pisane- ustanowione przez państwo, stoi za nim władza państwowa, mająca prawo zastosowania przymusu do stosowania zaleceń prawnych, jak i stosowania kar wobec przeciwników danego pr., sprawiedliwość w tym wypadku to jedność, pokój i harmonia rozwoju jednostki i zbiorowości, do źr. Tego pr. Św. A. zalicza:

1. Prawo boskie- rola fundamentalna w hierarchii źr.pr., jest ponadczasowe, oznacza doskonałość, posiada wiedzę najlepszą i powszechną, która obowiązuje na całym świecie, jest stosowana dobrowolnie

2. Pr. Naturalne- zajmuje 2.m-ce w hierarchii źr.pr., jest niezbędne do rozumnego życia i rozwoju, jest wspólne dla wszystkich narodów, nawiązuje do moralnych nakazów ST, jego wzorcem jest rzymskie „ius gentium”, stosowane dobrowolnie

3. Pr. Doczesne- nawiązuje do rzymskiego „ius civilis”, brak w nim zasad sprawiedliwości, często zmienne, stoi za nim przymus państwowy, służy do zewn. Oceniania postępowania ludzi (ujawniającego jego niedoskonałość), właśnie te pr. Należy stosować wg św. A. gdyż gwarantuje spokój, bezpieczeństwo

XVI METODOLOGIA I NAUKI SPOŁ. ŚW. TOMASZA Z AKWINU

METODOLOGIA:

• Opierała się na hierarchii i harmonii świata zjednoczonego z e sferami duchowymi i Bogiem jako wewnętrzna harmonia osobowości człowieka

• Wszechświat to wielka piramida

Człowiek(stanowi stan pośredni między światem materialnym-tkwiąc ciałem na ziemi a światem boskim-przez duszę)

Świat roślin i zwierząt

Materia (woda, ziemia, powietrze, ogień)

• Dusza i ciało człowieka muszą powstawać w jedności dla dobra jego rozwoju

• Materia jest bierna i powstaje pod wpływem formy lub idei

• Na byt składa się: 1. Istota (essentia)- idealna zasada jedności zjawisk 2. Istnienie (existentia)- materialny, dostrzegalny czynnik bytu

• 5 dowodów istnienia Boga związanych z: 1. Ruchem 2. Niesamodzielnością świata 3. Przypadkowością świata 4. Stopniami doskonałości 5. Celowością przyrody

• Odróżniał wiedzę od wiary- twierdził że są to 2 różne płaszczyzny poznania: 1. Akt wiedzy- dzieło rozumu, daleko mu od idealnego i zupełnego poznania 2. Akt wiary- sprawa emocji psychicznej, wyraża określoną dyspozycję osobowości

NAUKI SPOŁ.:

• Oparte na naturalnym uczestnictwie człowieka w społ., które jest zjednoczeniem ludzi dla wspólnego, rozumnego działania

• Ważne jest by zupełnie oddać się wybranym celom i dążyć do ich realizacji

• Życie społ. jest tworem aktywnej postawy jednostki

• Proces uspołeczniania św.T. posiada 2 cechy: 1.celowość- rozumną wolność, celem wewn.jest dobro każdego człowieka, celem zewn.dobro całej ludzkości 2.porządek-organizacja

• Społ. wywodzi się z jednostki i jej podstawowych związków: rodzina-wieś-miasto-społ.państwowa

• Idea ładu społ. związana jest z istnieniem władzy

XVII GRUPY SPOŁ. WG ŚW. TOMASZA Z AKWINU

Św. T. zrezygnował z podziału społ. na duchowieństwo, szlachtę i chłopów i zaproponował podział na:

1. Optymatów-świeccy i duchowni feudałowie, czerpią największe korzyści

2. Ludzi honoru- posiadają mniejsze fortuny niż opt., pracują w swoich warsztatach

3. Ludzi biednych- nie posiadają majątku, pracują dla opt. Lub l.hon.

XVIII TEORIA PAŃSTWA ŚW. TOMASZA Z AKWINU

• Oparta na zasadzie i idei władzy nadanej z woli Boga

• Władza jako podporządkowanie jednych względem drugich

• Rządzący powinni rządzić mądrze i umiarkowanie, wtedy będą przychylnie odbierani przez obywateli

• Ustrój ustanawia lud, który musi opierać się na ładzie, mądrości i sprawiedliwości

• Organizację państwa tworzą 3 idee: 1. Porządku (ordo) 2. Pokoju (Pax) 3. Sprawiedliwości (iustitia)

• Św.T. popiera monarchię przeciwstawiając ją tyranii

• Monarcha jako osoba zapewniająca porządek, ład, spraw.państwową, tożsamość narodową i historyczną, jego obowiązkiem jest mądre kierowanie losem społ

XIX WIZJA STOSUNKÓW POMIĘDZY PAŃSTWEM I KOŚCIOŁEM WG ŚW. TOMASZA

• Kościół powinien oceniać politykę rządzących

• Moralność papieska jako najwyższy autorytet przeważa w sprawach kościelnych oraz Polit.

• Rozdział kościoła od państwa jest pozorny, formalnie przyjmuje się odrębność i równość Tych instytucji, jednak patrząc na płaszczyznę perspektywistyczną widać moralną i doktrynalną przewagę kościoła nad państwem

XX TEORIA ŹR.PR. WG ŚW. TOMASZA

• Oparta na hierarchiczności norm moralnych i filozoficznych

• P. boskie- najwyższe, niezmienne, doskonały zapis sprawiedliwości, ciągle rozpoznawane przez człowieka, pochodzi z prawd wiary, różnie interpretowane w zależności od epoki

• P. naturalne- odbicie pr. Bożego, powinno wskazywać bezpośredni sposób stosowania p.państwowego i p.kanonicznego, jego poznanie ma charakter czysto subiektywny, a instytucją, która pomaga je poznać jest kościół

• P. ustanowione przez ludzi w stosunkach społ.-państw.- „ius gentium”, wspólne dla wszystkich, różni się niekiedy tradycją, zwyczajami

• P. państwowe- „ius civile”- p.cywilne, ustanawia konkretne normy, ma charakter ogólny, jest to zarządzenie dla ogółu, ogłasza je rządzący, powinno być stanowione przez lud lub jego przedstawicieli, jego źródłem może być pr.pisane lub zwyczajowe

XXI RÓŻNICE MIĘDZY TEORIAMI ŹRÓDEŁ PR.ŚW. AUGUSTYNA A ŚW.TOMASZA

Pytania 15 i 20

XXII IDEA SUWERENNOŚCI LUDU MARSYLIUSZA Z PADWY

• Człowiek posiada społ. naturę, popychającą go do życia w zbiorowości, dzięki czemu może zabezpieczyć swoje prawa

• Egoizm może doprowadzić do ogólnego chaosu i anarchii

• Władza oparta na woli suwerennego ludu

• Suwerenny lud oznacza udział wszystkich obywateli w powoływaniu organizacji państwowych i stanowieniu praw, gwarantuje wszystkim wolność

• Wg idei suw.ludu to lud wybiera hierarchię kościelną i papieża, członków soborów powszechnych a także nadaje ich uchwałom moc wiążącą

• Lud decyduje o organizacji państwowej- może kontrolować wszystkie jej formy

• Zgodnie z ideą suw.ludu nikt nie ma przewagi nad drugim (nawet władca, rząd jest podporządkowany ludowi)

• Lud może posiadać swą delegację w rządzie

XXIII TEORIA RZĄDU MARSYLIUSZA Z PADWY

• Nie popierał podziału władzy-rząd powinien sprawować władzę wspólnie

• Nie jest ważna forma rządów- jest to obojętne z wyjątkiem tyranii, która opiera się na łamaniu praw

• Rząd powinien przestrzegać prawa, gwarantować sprawiedliwość

• Możliwa jest również delegacja, zazwyczaj tymczasowa, prawo ludu na rzecz rządzących

XXIV TEORIA PRAWA MARSYLIUSZA Z PADWY

• Oparta na pozytywizmie

• Sprawiedliwość Boża, prawo Boże i naturalne stanowią teorię nakazów i zakazów, która nie ma mocy wiążącej

• Prawo musi mieć postać pisaną, ustanowioną przez ustawodawcę i posiadać sankcję przymusu państwowego

• Sankcja narzucona przez państwo (przymus) i wola ustawodawcy są dowodem istnienia prawa

• Sprawiedliwość to treść uznana przez ustawodawcę za sprawiedliwą, spraw.boża ma zastosowanie po śmierci (sąd ostateczny) lub w świecie duchowym, w wyniku tego M.zrywa z dualizmem prawa ludzkiego i idealistycznie pojmowanymi źr.pr., uznaje natomiast jednolitość i powszechność prawa ustanowionego przez prawodawcę

XXV PORÓWNAJ TEORIĘ ŹRÓDEŁ PRAWA MARSYLIUSZA Z PADWY I ŚW. AUGUSTYNA

Pytania 15 i 24

XXVI RÓŻNICE MIĘDZY TEORIAMI PRAWA MARSYLIUSZA Z PADWY I ŚW. AUGUSTYNA

Pytania 15 i 24

XXVII PORÓWNAJ WIZJĘ STOSUNKÓW MIĘDZY PAŃSTWEM A KOŚCIOŁEM MARSYLIUSZA I AUGUSTYNA

MARSYLIUSZ Z PADWY:

• Rząd musi przeważać nad organizacją kościelną, gdyż kościół jest częścią zależną od państwa

• To rząd i suweren decydują o organizacji kościoła

• Wierni mają prawo wyboru wyznania, nikt nie może zmusić do określonych praktyk religijnych

• Pr. Kościelne nie mają mocy wiążącej w stosunkach państwowych

• Kościół może formułować zalecenia, jednak to od wiernych zależy czy je przyjmą czy nie

AUGUSTYN: pytanie 14

XXVIII ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE WILHELMA OCKHAMA

• Oparte na nominalizmie uznającym istnienie bytów tylko indywidualnych

• Odrzucenie pojęć ogólnych

• Celem badań jest zmierzanie do poznania konkretnego bytu indywidualnego, unikając tworzenia zbędnych pojęć, które komplikują te badania, jest to tzw. „brzytwa Ockhama”

• Odróżnienie aktu wiedzy (poznania) od aktu wiary- uznaje je jako 2 odmienne, nie mające ze sobą nic wspólnego

• Doznania ludzkie: 1. Wiedza- dostępna dla każdego, konkretna, sprawdzalna 2. Wiara- nieempiryczna, niekonkretna

• Odwołanie do zasad logiki

• Z nominalizmu wyłania się indywidualizm Polit., który dąży do praw dla jednostki (wolność, równość, poczucie własności i suwerenności obyw.)

• W.O. sprzeciwia się teorii papalistycznej, twierdzi że pełnia władzy papieskiej jest sprzeczna z doktr. Chrześcijańskimi, papież winien nawoływać do ubóstwa na wzór Chrystusa i nie podejmować się funkcji publicznych

XXIX TEORIA PAŃSTWA W.OCKHAMA

• Oparta na tym, że władza nie pochodzi od Boga, lecz władza ustanowiona przez ludzi, od Boga ludzie otrzymali prawo powoływania władców

• Suwerenność ludu nie ma takiego znaczenia, bo rola ludzi kończy się na wyborze władcy, od którego będą należały dalsze losy org.państwowej

• Dobra org.państwowa w państwie łączy się z zabezpieczeniem interesu ogółu i jednostki

• Najwyższą wagę w nowym porządku Polit. Przyznaje się wolności człowieka, którą W.O. przedstawia w 2 znaczeniach: 1. Filozoficznym- możliwość dowolnego postępowania, nawet wbrew nakazom Boga, wolność absolutna, towarzyszy jej odpowiedzialność człowieka za swe czyny 2. Politycznym- konieczność ustalenia katalogu uprawnień jednostki zagwarantowanego prawem

• Państwo suwerenne to najwłaściwsza forma, gdzie ostoją i najwyższym reprezentantem jest władca

• Konieczność prowadzenia sprawiedliwych i rozsądnych rządów władcy

XXX TEORIA PRAWA W.OCKHAMA

• Zakłada wszechmoc i absolut Boga w ustanawianiu praw i prawd objawionych człowiekowi

• Bóg może dowolnie ustanawiać obowiązki

• Podział praw:

1. Prawo boże- suma nakazów i zakazów ujętych w Piśmie Św., p.objawione, przekazane ludziom

2. P. natury- suma wyobrażeń odpowiadających „naturalnemu rozumowi”, który wskazuje człowiekowi rozsądny sposób zachowania się w różnych sytuacjach

3. P. ludzkie- powinny być zgodne z boskimi i naturalnymi, gwarancja władcy co do wolności, poszanowania godności i własności jednostki- tzw. Teoria indywidualistyczna jako konieczność zagwarantowania każdej jednostce praw niezbywalnych

XXXI KONCEPCJA „VIRTU” I „FORTUNY” N. MACCHIAVELLEGO

• Odnoszą się do interpretacji losów jednostki oraz narodu

• VIRTU- całokształt cech osobowości człowieka, jego sił duchownych i fizycznych; umiejętność rozumowania i interpretowania to nie cnoty, lecz dzielność jednostki w pokonywaniu trudności, umiejętność wykorzystania tego co przydane własne interesom to zdolność przewidywania następstw określonego działania

• FORTUNA- zbieg historycznych wypadków, działa zazwyczaj na niekorzyść jednostki, człowiek powinien z nią walczyć wykorzystując swoje VIRTU by dążyć do osiągnięcia najlepszych rezultatów, to czy się jej przeciwstawi zależy od jego własnych umiejętności i dostosowaniu się do wymogów nieobliczalnej fortuny

XXXII USTRÓJ DLA PAŃSTWA W RAZIE UPADKU

• W fazie tej niezbędna jest jednostka o potężnym VIRTU, nie wahająca się odwoływać się do autorytarnych form rządów jeśli miałyby one doprowadzić do osiągnięcia podstawowych celów Polit.

• Takim wzorcem osobowości staje się Nowy Książę- nie ma nic wspólnego z arystokracją, posiada niezłomne VIRTU, pozwalające dążyć do odrodzenia narodowego i państwowego, jednostka zdolna do pokonania trudności i przeciwności losu, gdy w grę wchodzi pokonanie zła może odwołać się również do dyktatury (siły i przemocy), on decyduje o podjętych środkach, liczy się tylko cel

XXXIII USTRÓJ DLA PAŃSTWA W RAZIE ROZWOJU

• Republika ma moc zagwarantowania stabilności i praworządności sprawowania władzy, wolności, równości, możliwość ciągłego bogacenia się co daje ludowi satysfakcję

• Przeważają tu interesy ludu (rzemieślników, handlarzy, bankierów)

• Wyeliminowanie z rządów arystokracji i szlachty

• Siła i przemoc nie odgrywa tu znaczącej roli

XXXIV STAN NATURY WG T.HOBBESA

• Oparty na analizie składników osobowości ludzkiej

• Poznanie psychiki człowieka to analiza wrażeń zmysłowych (obrazów wywołanych ruchem przedmiotów)

• Wedle natury wszyscy są równi (różnicie fiz. I zdolności nie odgrywają dużej roli) to zachowanie człowieka stwarza różnice poprzez wieczne niezaspokojone pragnienie bogacenia się, zdobywania zaszczytów, władzy, co prowadzi do sporów i walk- ciągły strach przed śmiercią

• Stan natury to postać anarchii, w której panuje ciągła walka pomiędzy ludźmi, charakterystyczne są 3 właściwości: 1. Absolutna wolność 2. Wyłącznie uprawnienia- brak obowiązków 3. Skrajna postać subiektywizmu- każdy jest sędzią własnego postępowania, brak obiektywnych reguł

XXXV KONCEPCJA UMOWY SPOŁ. WG T.HOBBESA

• To rozsądne rozwiązanie życia w pokoju i jedności

• Umowa ta jest zawierana przez ludzi na zasadzie „każdy z każdym”

• Władza powierzona suwerenowi

• To nie umowa dwustronna- władca nie musi przestrzegać reguł, poddani zrzekają się praw do naturalnej wolności

• Wł. Suwerena jest niepodzielna i niezbywalna

XXXVI WIZJA PAŃSTWA WG T.HOBBESA

• Absolutyzm

• Nazwano je lewiatanem („śmiertelnym bogiem”), któremu wszyscy są podporządkowani

• Powstanie państwa identyfikowane z powstaniem społecznym

• Ustanowienie poprzez umowę społ. suwerena początkuje społ. państwa

• Do suwerena należy władza absolutna, obejmująca wszystkie dziedziny życia społ, podlega mu kościół i sprawy religijne

• Poddani podporządkowują się woli lewiatana, w zamian on gwarantuje im pokój, porządek bezpieczeństwo, sprawiedliwość

• Najgorszym złem dla państwa, oznaczającym jego kres jest anarchia (powstała w wyniku chęci osłabienia wł. Suwerena)

XXXVII PORÓWNANIE KONCEPCJI STANU NATURY HOBBESA I LOCKE'A

LOCKE: pytanie 41

HOBBES: pytanie 34

XXXVIII PORÓWNANIE KONCEPCJI UMOWY SPOŁ. WG HOBBESA I LOCKE'A

LOCKE: pytanie 40

HOBBES: pytanie 35

XXXIX RÓŻNICE POMIĘDZY UMOWĄ SPOŁ. WG HOBBESA I LOCKE'A

LOCKE: pytanie 40

HOBBES: pytanie 35

XL KONCEPCJA UMOWY SPOŁ. WG J.LOCKE'A

• Człowiek przystępuje do umowy społecznej w celu ochrony swych praw naturalnych

• Jednostka nie zrzeka się wartości, jakie zostały mu nadane przez naturę na rzecz władcy, władza publiczna gwarantuje ich ochronę

• Na podstawie umowy społ. państwo zyskuje kompetencje karania tych, którzy łamią prawa natury (dlatego ustanawiane są ustawy, instytucje, sądy)

XLI STAN NATURY WG J. LOCKE'A

• Rozsądek pomaga jednostkom i grupom w dogodnym i łagodnym bytowaniu, nakłania ludzi na poszanowanie praw

• Ludzie są w pełni wolni (decydują sami o swoim postępowaniu, dysponowaniu mieniem)- w granicach pr. Natury, nie muszą pytać o pozwolenie

• Wszyscy są równi o nikt nie ogranicza praw innych

• P. natury to rodzaj własności człowieka

XLII MODEL PODZIAŁU WŁADZ WG J. LOCKE'A

• Jako gwarancja poszanowania wolności jednostki i społeczeństwa

• 3 modele sprawowania władzy: 1. Ustawodawstwo (legislatywa)- posiada przewagę nad pozostałymi 2. Wykonanie prawa (egzekutywa) 3. Stosunki międzynarodowe (wł. Federalna)

• Możliwość łączenia się władzy wykonawczej i federacyjnej, jednak odrzuca łączenie wł. Wykon. Z ustaw., gdyż byłoby to bezpośrednie zagrożenie wolności człowieka

• Brak równowagi pomiędzy władzami

XLIII WIZJA PAŃSTWA WG LOCKE'A

• Państwo powstaje w wyniku umowy społ. (nie jest dziełem Boga ani natury), jest to wynik rozsądnego działania ludzi

• Rządowi zostają powierzone pełnomocnictwa na zasadzie powiernictwa

• Polityka jest stabilna gdy działania rządu są zgodne z warunkami zawartymi w umowie społ., jeśli zaś rząd nie stosuje się do tych postanowień- lud ma prawo odebrania mu władzy lub w sytuacjach skrajnych rozpocząć rewolucję

• Na podstawie umowy społecznej państwo ma prawo do karania ludzi naruszających pr.natury

XLIV IDEA TOLERANCJI WG J. LOCKE'A

• Sformułowana w „Liście o tolerancji”

• Oddzielenie kościoła od państwa

• Niezależność i autonomia wszystkich wyznań, co umożliwia swobodę w uprawianiu kultów religijnych

• Błędem jest wtrącanie się państwa w sferę wyznaniową, gdyż ujednolicenie religii mogłoby oznaczać zmuszenie obywateli do uprawiania narzuconego kultu

• Idea tolerancji nie dotyczy jednak ludzi niewierzących oraz wyznań nakazujących posłuszeństwo obcemu władcy

• Tolerancja gwarantuje też poszanowanie nietykalności i własności pryw.

XLV PORÓWNANIE WIZJI PAŃSTWA WG LOCKE'A I HOBBESA

Pytania: 43 i 36

XLVI PORÓWNANIE MODELU PODZIAŁU WŁADZ LOCKE'A I MONTESKIUSZA

LOCKE: pytanie 42

MONTESKIUSZ:

• Wł. Ustawodawcza- należy do dwuizbowego parlamentu

• Wł. Wykonawcza- do monarchy

• Wł. Sądownicza- do niezawisłych sądów

• Taki podział władzy miał zagwarantować wolność jednostce, ale nie wiązał się z całkowitą separacją władz (muszą się one kontrolować, uzupełniać i hamować, by żadna nie miała przewagi)

• M. nie dopuszczał połączenia choćby 2 władz, prowadziłoby to do tyranii

• 2 rodzaje hamowania się władz: wewnętrzne i zewnętrzne

1. Wł. Ustawodawcza- dwuizbowość parlamentu, izba niższa wybierana przez ogół, izba wyższa była dziedziczna wśród ludzi dobrze urodzonych, majętnych, obdarzonych zaszczytami

2. Wł. Wykonawcza- monarcha był odsunięty od prawoznawstwa bez inicjatywy ustawodawczej, posiadał jedynie pr. Veta, zwoływania i odraczania posiedzeń parlamentu

3. Odpowiedzialność parlamentarna ministrów, uwolniony był od niej monarcha

4. Sądy hamowane przez władzę ustawod. I rotację urzędów sędziowskich, co czyniło je niezawisłymi

• Egzekucja wyroków należała do wł. Wykon.

XLVII RÓŻNICE MIĘDZY MODELAMI PODZIAŁU WŁADZ LOCKE'A I MONTESKIUSZA

Pytania 42 i 46

XLVIII MODEL PODZIAŁU WŁADZ MONTESKIUSZA

Pytanie 46

XLIX KONCEPCJA DUCHA PRAW MONTESKIUSZA

• Duch prawa i polityka prawa opierają się na racjonalizmie i relatywizmie

• Duch praw- pojęcie współzależności między prawem a środowiskiem geogr., religią, obyczajami czy zamożnością narodu, wszystkie te czynniki łącząc się tworzą warunki, które wywierają wpływ na instytucje prawne

• Zadaniem prawa jest zapewnienie wolności Polit. Obywateli, czyli czynienie wszystkiego na co pozwalają ustawy

• Poszanowanie prawa oznacza gwarancję wolności i bezpieczeństwo jednostki

• Podczas tworzenia ustaw, prawodawca powinien szczególnie sugerować się warunkami gosp. I społ.

• Polityka prawa- program ustawodawcy, który zmierza do racjonalnych zmian stosunków społ., powinno go cechować umiarkowanie, winno odwoływać się do zwyczajów czy przekonań co zwiększa ufność obywateli

• Polityka sankcji polega na zaufaniu obywateli do rozsądku ustawodawcy

L SYSTEMATYKA USTROJÓW PAŃSTWOWYCH MONTESKIUSZA

• Oparta jest na naturze rządów (strukturze org. Państwa) oraz zasadach rządu (tryb działania rządu), pomiędzy którymi zachodzi różnica: natura stworzyła rząd, a zasada zmusiła go do działania

• 3 rodzaje rządów: republikański, monarchiczny i despotyczny

• W republice wł. Należy do narodu (demokracja) lub części narodu (arystokracja)

• Monarchia to władza jednostki na podstawie stałych i wiadomych praw, jest to ustrój najlepszy, są to rządy zgodne z prawem, a jej zasadą jest honor

• Despotia to wł.jednego człowieka, opierająca się na jego woli, zachciankach, braku zobowiązań i odwołań prawnych, zasadą jest strach i podejrzliwość poddanych

• Demokracja opiera się na cnocie, skromności, poczuciu równości, jest to forma nierealna z powodu braku przewagi tych cech

• Arystokracja oparta jest na umiarkowaniu, lecz jej zastosowanie jest możliwe wyłącznie w małych państwach

• Gwarancję i umiarkowanie w monarchii ma gwarantować parlament, monarchia to najbardziej praktyczny ustrój, w którym można by w pełni zastosować trójpodział władz

---