PSYCHOLOGIA

1) Od jakiego słowa wywodzi się „psychologia”?

jest nauką o zachowaniu człowieka (psychicznym i zewnętrznym), zajmuje się wpływem sytuacji społecznych na jednostkę, tym co porusza ludzi, jak zachowuje się ich psychika i co różni ludzi od innych stworzeń. Psychologowie odwołują się do starożytnych filozofów m.in. Platona, który głosił, że człowiek różni się od innych stworzeń, bo ma materialne ciało i niematerialną duszę: z greckiego psyche - dusza; logos - wiedza, nauka (psychologia - nauka o duszy). Według Platona dusza składa się z 3 pierwiastków:

1. racjonalny, czyli rozum -zbiór norm moralnych

2. irracjonalne- pożądliwość (mieszka w sercu)

3. popędliwość.

Pożądliwość i popędliwość - energia życiowa - podporządkowane są rozumowi; gdy rozum śpi, pozostałe pierwiastki czuwają. Platon kojarzył psychikę ludzką z duszą.

2) Z czego według Freuda składa się osobowość?

Z. Freud - lekarz psychiatra zajmował się szczegółową analizą osobowości, stosował metodę hipnozy i stwierdził, że przyczyny zachowań tkwią w człowieku (jego osobowości) a nie w bodźcach, w głębi ludzkiej duszy a nie psychiki. Tę nową dziedzinę nazwał psychologią głębi. Stosował techniki: analizę treści snów ludzkich, zapomnienia, pomyłki, przejęzyczenia. Stworzył tezę, że osobowość ma złożoną strukturę składającą się z kilku warstw:

1) ID - to podstawowe mechanizmy zachowań, pierwotne poglądy, instynkty, popędy, potrzeby, to biologiczna natura, z którą przychodzimy na świat (najważniejsze mechanizmy ludzkie to: instynkt życia - popęd seksualny, instynkt śmierci - popęd agresji),

2) EGO - to te normy ludzkie, które zostały narzucone w wyniku oddziaływań wychowawczych - systemu norm: narzuconych zakazów i nakazów. W procesie internalizacji (uwewnętrznienia) zostają uznane za swoje własne i stają się naszymi normami.

3) SUPER EGO - to nasze normy, wypracowane przez nas samych. SUPER EGO to wewnętrzny regulator sumienia - własne zgodne z sumieniem postępowanie.

Zwykle jest konflikt między Id a Super Ego - ale nasze zachowania przez całe życie są złożone. Nasza osobowość jest terenem ciągłych konfliktów, a stopień naszej osobowości jest uwarunkowany od rozwoju tych trzech struktur.

OSOBOWOŚĆ

to, co charakteryzuje daną jednostkę, ogólna suma tych sposobów reagowania na innych ludzi i wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki. Jest systemem względnie stałych nastawień i oczekiwań warunkujących ich zachowanie. Osobowość jako system względnie stałych oczekiwań, posiada dwie struktury poznawcze:

1. obraz świata - nasza wiedza o świecie (świadomość),

2. obraz własnej osoby - siebie samego (samoświadomość).

3. Rozwój osobowości wg Freuda - plusy i minusy

W osobowości rozwija się najpierw wiedza o świecie, pierwsze informacje o charakterze emocjonalnym zapisywane są w układzie nerwowym jeszcze w okresie płodowym. Przy porodzie wszystkie informacje z życia płodowego zepchnięte zostają do podświadomości dziecka.

Etapy kształtowania się wiedzy (od uroczenia):

1. świadomość człowieka powstaje w drugim miesiącu życia (uśmiecha się, płacze) - zdobywanie orientacji o świecie (dziecko nie spostrzega samego siebie),

2. pod koniec 2 r.ż. dziecko zaczyna używać zaimka „ja”, uczy się następnie patrzeć na siebie oczyma innych, spostrzega i poznaje siebie. Ważną rolę w okresie dzieciństwa odgrywa kontakt z rodzicami - oni kształtują postawę dziecka w stosunku do innych osób,

3. metodą kar i nagród, zakazów i nakazów dziecko uczy się postrzegać siebie, uczy się norm i zachowań: „Ja chwilowe” - czas przedszkola, „ja teraźniejsze” - 7-8 r.ż. - tu kształtuje się pierwsza trwała struktura poznawcza,

4. ciekawość genealogiczna - skąd się wziąłem, tworzą się fundamenty osobowości,

5. intensywne zainteresowanie przyszłością (wizja własnej przyszłości - życia rodzinnego, pracy).

Tworzy się „oś życia” - historia życia (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość).

Freud stworzył teorię rozwoju psychofizycznego. Wyróżnił pewne fazy, które na różnych etapach życia różnie się zaspokaja:

• faza oralna - np. wkładanie różnych przedmiotów do ust przez dziecko. Usta są bardzo ważne dla dziecka - mają zmysł smaku i dotyku (koniec języka i usta), receptory węchowe w obrębie jamy nosowej - nie ma to nic wspólnego z seksem tak jak myślał Freud,

• faza falliczna - dzieci się onanizują i masturbują w wieku przedszkolnym,

• faza latencji (uśpionego rozwoju seksualnego) - ekshibicjonizm dziecięcy,

• faza genitalna - zaczyna się od początku okresu dorastania - dochodzi do współżycia,

Freud jest twórcą pojęcia kompleksów na tle seksualnym, które powstają wówczas gdy nie można ich zaspokoić: kompleks Edype - dotyczy matki jako partnerki seksualnej, poczucie winy narastające z tego tytułu, kompleks Elektry - dotyczy dziewcząt, których ojcowie są partnerami seksualnymi.

Zarzuty stawiane teorii Freuda: zarzucano mu skrajny biologizm, przesadne eksponowanie popędowych składników natury ludzkiej (wyolbrzymianie roli popędu seksualnego i niedoceniane czynników społecznych w kształtowaniu się osobowości człowieka)

Zasługą Freuda jest: ukształtowanie nowego spojrzenia na psychikę człowieka,

• był pierwszym, który wskazał, że nieświadome i irracjonalne procesy mogą odgrywać istotną rolę w motywowaniu zachowania człowieka,

• pierwszy zajął się problemem rozwoju osobowości i dowiódł, że doświadczenia wczesnego dzieciństwa mogą mieć decydujący wpływ na właściwości psychiczne dorosłego człowieka,

• stworzył podstawy współczesnej psychologii teorii motywacji, wprowadzając pojęcia: frustracja, fiksacja, regresja,

• był twórcą nowoczesnej psychoterapii, wiele jego obserwacji (np.. dot. mechanizmów obronnych osobowości) zyskało potwierdzenie we współczesnych badaniach psychologicznych.

4. „Ja” przyszłe, przeszłe, teraźniejsze

Obraz własnej osoby:

Ja przyszłe (11-12 r. ż.) ja teraźniejsze (7-8 r.ż.) ja przeszłe (9-10 r.ż.)

Jako pierwsze powstaje „ja” teraźniejsze, później „ja” przeszłe, na końcu „ja” przyszłe. Człowiek jest więźniem przeszłości, to co działo się kiedyś może mieć whhhpływ na teraźniejszość i przyszłość.

„JA” realne - wiedza opisowa, która uświadamia nam i odpowiada na pytanie jaki jestem? To ocena siebie wg tego jak patrzą na mnie inni, porównywanie siebie do innych, ocena na podstawie wzlotów i upadków. „Ja” realne zmierza do „ja” idealnego przez całe życie.

„JA” prywatne (intymne) - wiedza o sobie nie wyjawiana nikomu, zachowujemy ją dla siebie.

„JA” publiczne - to takie, które pokazujemy innym, ogrywamy różne role.

„JA” REALNE i „JA” IDEALNE - efektem ich porównywania jest samoocena. Jeśli występuje między nimi duża różnica - człowiek czuje się źle, jeśli różnica jest mała - człowiek czuje się lepszy od innych (jest to zła sytuacja).

5) Mechanizm obrony - sposoby rozwiązywania konfliktów

Mechanizm samoobrony stanowi metodę radzenia sobie z konfliktami. Obrona ta obywa się poza ich świadomością. Mechanizmy te obniżają poziom lęku, który powstaje w sytuacji konfliktowej, chronią poczucie godności, pozwalają utrzymać wysoką samoocenę, ułatwiają znalezienie swojego miejsca w otoczeniu. Mechanizmy te nie rozwiązują konfliktów - jedynie łagodzą ich objawy. Są to:

- mechanizm projekcji - polega na przypisywaniu innym ludziom negatywnych cech, bądź motywów postępowania. To takie osoby, które wokół siebie widzą złych ludzi i na to mają dowody,

- mechanizm racjonalizacji czyli samousprawiedliwiania się - pojawia się gdy człowiek zrobi coś złego, zachowa się niezgodnie z własną postawą i mogłoby go męczyć poczucie winy - to tendencja do tworzenia samowytłumaczenia, przypisywania winy innym,

-mechanizm represji albo stłumienia - polega na szybkim zapomnieniu przez człowieka o własnym złym zachowaniu, wyparcie ze świadomości negatywnych wydarzeń.

6) Temperament - typy

Hipokrates jako pierwszy wymyślił pojęcie i typy temperamentu (ludzie mają podobną naturę, zachowania). Temperament - zdolności przystosowawcze człowieka, wydalność organizmu na stres. Są 4 rodzaje temperamentu:

1. SANGWINIK - człowiek żywy, energiczny, silny, dobrze zorganizowany, odporny na zmęczenie, łatwo przystosowujący się do warunków życia, szybko regeneruje siły po zmęczeniu. Jego temperament uzależniony jest od tego jakie płyny są w jego organizmie. U sangwinika dominuje krew - sagnwini (z łaciny),

2. CHOLERYK - człowiek, który ma w sobie bardzo dużo żółci (to jest ten wpływ)

3. FLEGMATYK - silny, lecz mało ruchliwy, nigdzie się nie spieszy (płyny - flegma)

4. MELANCHOLIK - słaby typ, nieodporny, szybko się męczy, ceni sobie ciszę, spokój, lubi pospać, nie lubi zmian (płyn - czarna żółć)

Iwan Pawłow udowodnił, że cechy układu nerwowego i hormonów decydują o ludzkim temperamencie. Cechy te są dziedziczne.

7) Konformizm

Zjawisko konformizmu to dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia jednostki do zachowania się i sposobu myślenia grupy. Konformizm rozumiany jest jako uleganie przez jednostkę naciskowi grupy, ma on pozytywne jak i negatywne znaczenie dla jednostki; pozytywne - bo konformizm to podstawowy mechanizm cywilizujący człowieka w życiu społecznym, zapewnia funkcjonowanie norm społecznych, grup społecznych zarówno dobrych, ale też złych, negatywne - gdy człowiek rezygnuje z osobistych wartości przyporządkowując się zdaniu wyrażonemu przez grupę. Konformizm można utożsamiać z pojęciem uniformizacji zachowań, to zachowanie się ludzi zgodne z ustalonymi normami. Bywają ludzie odporni na konformizm umiejący zachować swoje normy mimo naciskom grupy, ale też bezrefleksyjnie ulegli naciskom grupy. Jest to niezależne, warunkują to trojakiego rodzaju czynniki:

1) cechy osobowości jednostki ulegającej lub nie ulegającej konformizmowi,

2) specyfika grupy, cechy grupy wywierającej nacisk,

3) specyfika sytuacji, czy cechy zadania, którego nacisk dotyczy.

Cechy osobowościowe - motywacje i potrzeby jakie dominują u człowieka:

• potrzeba afiliacji - dążenia jednostki do przebywania wśród innych ludzi w stanach lęku, obecność grupy zmniejsza lęk;

• potrzeba osiągnięć - w zależności od nasilenia tej potrzeby i stopnia osiągnięć występuje większa podatność;

• potrzeba dominacji - jeżeli jest bardziej nasilona, tym większa podatność na nacisk grupy, ale do czasu osiągnięcia celu,

• potrzeba niezależności - im większe nasilenie potrzeby tym większa odporność na nacisk grupowy.

Jacy ludzie ulegają konformizmowi?

1) o negatywnie ukształtowanej samoocenie,

2) o negatywnym obrazie własnej osoby - o niskiej lub zaniżonej samoocenie,

3) o niskim poczuciu własnej wartości,

4) o niskim poziomie wykształcenia,

5) o niskim i średnim statucie oraz osoby nowe w grupie,

6) o niezaspokojonych potrzebach psychicznych, szczególnie potrzebie akceptacji, przynależności, 7) o niezaspokojonej potrzebie osiągnięć, osoby będące w stanie frustracji,

8) łatwiej ulegają naciskowi kobiety niż mężczyźni.

Najogólniej można stwierdzić, że łatwiej ulegają osoby o niskiej odporności psychicznej.

8) Przy jakich zadaniach ulegamy konformizmowi?

Kompetencje poszczególnych członków w grupie powodują, iż grupa wywiera większy nacisk. Im zadanie jest mniej jasne, skomplikowane - tym konformizm jest większy, jak ktoś nie wie jak się zachować to zachowa się tak jak grupa tego sobie życzy. Jeśli zadanie jest jasne, oczywiste - ludzie wykazują zdecydowanie mniejsze uleganie konformizmowi.

9) Cel grupowy

Grupa społeczna - o grupie mówimy gdy są 2-3 osoby i między tymi osobami istnieją interakcje, mają wspólny cel (tzw. cel grupowy), istnieją normy grupowe, jest określona struktura, są osoby ważniejsze i mniej ważne. O grupie mówimy wówczas, gdy są spełnione te 4 kryteria.

Interakcje - bezpośrednie formy oddziaływania ludzi na siebie. Funkcją interakcji jest tworzenie się celów grupowych. W wyniku interakcji tworzą się normy grupowe i struktura grupy.

Cel grupowy - to wspólna wartość akceptowana przez wszystkich członków grupy. Jest to hipotetyczny (przypuszczalny) punkt w przestrzeni, którego osiągnięcie zależne jest od aktywności wszystkich członków grupy. Ma ogromną wartość dla istnienia grupy, istnieje ona dopóki istnieje cel. Funkcją celu grupowego jest zapewnienie ciągłości grupy.

Normy grupowe - przepisy zachowań się obowiązujące członków grupy. Nieprzestrzeganie norm prowadzi do rozpadu grupy.

Struktura grupy- czyli zróżnicowanie pozycji w grupie, to zjawisko nazywane jest nieformalną strukturą grupy społecznej - miejsce ważności poszczególnych osób w grupie. To miejsce zależne jest od: interakcji, aktywności poszczególnych osób, realizacji celu grupowego, od stopnia akceptacji, przestrzegania norm grupowych.

10) Samoocena, podział samooceny - charakterystyka

Samoocena to zespół sądów, przekonań i opinii jakie jednostka ma o sobie samym - jest to bardzo subiektywny element osobowości. Każdy z nas ma inną samoocenę. Są pewne rodzaje samooceny: - stabilna i niestabilna. Stabilna: względnie stała, niezależna od okoliczności (zazwyczaj u ludzi dorosłych) - nie ulega przypadkowym zmianom. Niestabilna: zmienna, niestała, zależna od okoliczności (typowa dla dzieci od początku wczesnoszkolnego).

Samoocena stabilna dzieli się na: adekwatną i nieadekwatną

l) stabilna adekwatna - trafna, rzeczywista, prawdziwa - jest wtedy gdy człowiek prawidłowo ocenia siebie, swoje zdolności i możliwości. Adekwatna może mieć:

a) wysoką samoocenę - kiedy wierzy że stać go na dużo, zna swoją wartość;

b) niską samoocenę - wtedy gdy nisko ocena swoje możliwości, wie że na wielkie oceny go nic stać,

c) umiarkowaną samoocenę - człowiek wie, że na wiele go nie stać ale będzie działał.

2) stabilna nieadekwatna - nierealna, nieprawdziwa, może być :

a) zawyżona - człowiek przecenia swoje możliwości, zabiera się za rzeczy trudne, z którymi sobie nie poradzi,

b) zaniżona - kiedy człowiek nie docenia siebie; za małe poczucie własnych możliwości.

Nieadekwatna niska i zaniżona - w zachowaniach przejawia się podobnie, występuje gdy osoby mają na niskie poczucie własnej wartości i tendencję do nadmiernej samoanalizy, są introwertykami (ukierunkowani na własne wnętrze), są skłoni do rozpamiętywania własnych niepowodzeń, pesymiści, charakteryzują się niską motywacją w podejmowaniu działań, dość często przeżywają stany lękowe i stany niepewności.

Nieadekwatna zawyżona - to ludzie którzy przeceniają własne zdolności, podejmują się zbyt trudnych zadań - a więc często przegrywają i przeżywają stany frustracji, reagują agresją na otoczenie przy niepowodzeniach, obwiniają innych za niepowodzenia, mają tendencję do zachowań ryzykownych, głównie biorą się za trudne działania, nie są lubiani przez innych i nie wzbudzają sympatii, nie dowierzamy im, nie zajmują wysokich pozycji.

Adekwatna wysoka - ci ludzie wysoko oceniają swoje możliwości i rzeczywiście stać ich na to, są zrównoważeni (racjonalne zachowanie), podejmują się trudnych rzeczy i z nimi sobie radzą; lubiani, akceptowani, w ich otoczeniu inni czują się bezpiecznie; w grupie społecznej są to liderzy lub kandydaci na liderów, przywódcy, są przewidywalni, wykazują dużą efektywność społeczną.

11) Czynniki wpływające na samoocenę

- sądy i opinie osób znaczących - od wczesnego dzieciństwa ważne jest co dziecko mówi o sobie, patrzy na świat oczyma innych ludzi. Pojawia się tu „zjawisko zwierciadła społecznego” polegające na tym, że dziecko zasięga opinii od innych o samym sobie. Opinie negatywne powodują niską samoocenę u dzieci. Osobą znaczącą jest osoba, z którą dziecko jest emocjonalnie związane (rodzice, przyjaciele) oraz osoba dysponująca karami i nagrodami (przełożeni),

-czas przebywania -im dłuższy kontakt tym większy ich wpływ na samoocenę (rodzice),

- powodzenie i niepowodzenie - powodzenie podwyższa samoocenę, niepowodzenie - obniża. Dla niektórych ważne są sukcesy w pracy, zwłaszcza mężczyzn. W ich przypadku znane jest zjawisko gilotyny emerytalnej - po przejściu na emeryturę nagle wzrasta zapadalność na różnego rodzaju choroby, spada odporność, życie traci dla nich sens. Nie występuje to u kobiet - praca dla nich nie jest najważniejsza.

- pozycja jednostki w grupie - to jakie miejsce zajmujemy w grupie ma istotne znaczenie dla samooceny. Osoby o niskiej samoocenie znacznie łatwiej ulegają naciskowi grupy niż osoby o wysokiej samoocenie. Pozycja w grupie jest bardzo ważna. Pozycja rodziny w środowisku lokalnym wpływa na postrzeganie nas w społeczeństwie,

- wygląd zewnętrzny i stan posiadania - mają szczególne znaczenie we wczesnym dzieciństwie, kiedy zaczyna mieć wpływ na Ja osobiste. W uprzywilejowanej sytuacji są osoby o atrakcyjniejszym wyglądzie, które mają szansę uzyskać lepszą ocenę (efekt aureoli). Wygląd ma wpływ na samoocenę, bo z tym się wiąże stosunek innych ludzi - etykietowanie. U dorosłych stan posiadania, marka samochodu, ubiór, ma wpływ na to jak są postrzegani w grupie.

12) Postawa, proces kształtowania postaw

względnie stała i zgodna organizacja poznawcza, uczuciowa, motywacyjna i behawioralna podmiotu, związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów. Postawa składa się z komponentów: poznawczego, uczuciowo- motywacyjnego, behawioralnego. Jako całość, postawa składa się z wiedzy, uczuć i zachowania. Proces kształtowania postaw:

- komponent poznawczy - są to informacje o przedmiocie (wiedza, przekonanie, sądy, opinie). Powstaje on w dwojaki sposób:

- w wyniku bezpośredniego kontaktu podmiotu z przedmiotem (to co widzi na własne oczy),

- w wyniku kontaktu pośredniego - docierających do nas z różnych źródeł informacji. Ma to ogromne znaczenie w życiu społ., np. w wyniku plotek, kształtuje się nasza postawa względem przedmiotu sprawy.

- komponent uczuciowo-motywacyjny - kształtuje się przez mechanizm warunkowania emocji. Warunkowanie jest procesem uczenia się nowego bodźca. Emocje wzbudzane przez jakiś podmiot o wartości emocjonalnej są przenoszone na przedmiot pierwotnie obojętny, ale współwystępujący z przedmiotem o wartości emocjonalnej. (cały mechanizm reklamy oparty jest na tym mechanizmie).

- komponent behawioralny czyli zachowanie, kształtuje się poprzez:

-mechanizm naśladownictwa - to typowy mechanizm uczenia się np. dla dzieci. Jest to szczególnie skuteczne w sytuacji, gdy między naśladującym a naśladowanym jest silna więź emocjonalna,

- m. identyfikacji czyli zgeneralizowanie naśladownictwa - to ogół zachowań. Zachodzi tu daleko idące upodobanie się do osób, które naśladujemy: np. adopcja dziecka gdy wiąże rodziców adopcyjnych i dziecko silne uczucie - to dziecko nabywa te cech, mimika, gesty.

- m. modelowania - w końcu lat 60 - pocz. 70 powstał pogląd, że zachowanie innych ludzi jest zaraźliwe. Modelowaniem jest jakakolwiek zmiana w zachowaniu jednostki pod wpływem obserwowania modela. Istotą modelowania jest zmiana w zachowaniu po przejęciu przez jednostkę motywacji modela.

- mechanizm warunkowego modelowania (uczenie się):

• warunkowanie klasyczne - uczenie się nowych bodźców,

• warunkowanie instrumentalne - wykonanie reakcji musi być spowodowane jakimś instrumentem,

- etap integracji postawy - ostatni etap kształtowania postawy - to zgodność pomiędzy tym co człowiek wie, robi i czuje (wywieranie silnego wpływu na procesy poznawcze, powoduje określone zachowanie, wykazuje tendencje do samoutrwalania, samoutwierdzania się i opór na zmianę).

13) Jak postawa może wpłynąć na spostrzeganie?

Spostrzeganie jest procesem poznawczym polegającym na odzwierciedlaniu świadomości człowieka, przedmiotu i zjawisk otaczającego nas świata. Sprawność tego procesu - to jak spostrzegamy zależy od sprawności analizatorów zmysłów, zależy od naszej wiedzy i doświadczeń, zależy od stanu psychofizycznego człowieka. Spostrzeganie zależy od naszych postaw, które mają duży wpływ na przebieg procesu spostrzeżeniowego. Postawy powodują, że nasze spostrzeganie jest selektywne, wybiórcze. Człowiek spostrzega, to co jest zgodne z postawami, z trudem natomiast docierają do naszej świadomości fakty i zdarzenia sprzeczne z postawami.

Pozytywne postawy powodują, ze występuje u nas tendencja do przeceniania ilości, wielkości, rozmiarów i innych wartości, zjawisk, wobec których mamy pozytywne postawy i niedoceniania tych wartości, wobec których mamy negatywne postawy. Postawy powodują zaburzenia procesu spostrzeżeniowego, powodują też powstanie u człowieka swoistej bariery spostrzeżeniowej. Wpływ jest tym silniejszy, im bardziej człowiek jest zaangażowany uczuciowo.

14) Wpływ postawy pozytywnej i negatywnej na zachowanie się

Przy postawach pozytywnych najłagodniejszym przejawem wpływu na zachowanie się jest konformizm, czyli dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania się i sposobu myślenia grupy. Silniejszym przejawem jest zaangażowanie, zaś najsilniejszym - poświęcanie się (tzw. „kamikadze”).

Wpływ postawy negatywnej na zachowanie się:

• unikanie przedmiotu postawy (unikanie nie lubianej osoby),

• bunt - jawne sprzeciwianie (chęć zmiany sytuacji na lepszą, czasem z korzyścią dla wszystkich),

• agresja - zachowanie, którego celem jest zniszczenie podmiotu negatywnej postawy, postępowanie skrajne.

Zachowanie jest przejawem postawy (jest zgodne z postawą), negatywnym zachowaniem jest zachowanie się ludzi wobec polityków.

Bywa, że zachowanie jest sprzeczne z postawą, ma to miejsce gdy nastąpi:

- konflikt pomiędzy postawami i potrzebami (w skrajnych przypadkach np. kradzież jest zachowaniem niezgodnym z postawą, narkoman dla zdobycia „działki” jest gotów na wszystko),

- konflikt w obrębie postaw, gdy działają 2 sprzeczne postawy (złodziej modlący się o udany skok),

- kiedy człowiek ulega naciskowi (wagary - negatywna postawa w stosunku do szkoły, nauczycieli, podporządkowanie się naciskowi inicjatorów),

- obserwując czyjeś zachowania wyprowadzamy niewłaściwe wnioski (np. obserwując tłum idący do kościoła oceniamy go pozytywnie, ale myślimy, że niektórzy idą by pokazać się w nowym ubraniu).

15) Jaka informacja może zmienić naszą postawę?

Odróżnia się dwie metody zmiany:

1) metoda pierwsza - polegająca na zmianie komponenta poznawczego, mówiąca o przekazywaniu informacji jako komponenta zmieniającego postawę. Zależy to od:

a) treści informacji - postawy zmieniają tylko sprzeczne treści. Nie zaczyna się od informacji sprzecznych (od ataku), gdyż następuje dysonans - informacje są odrzucane. Atakowana postawa ulega wzmocnieniu - zjawisko bumerangowe (np. negatywne oceny „chłopaka” córki mogą doprowadzić do ucieczki z domu - wzmacnia to postawę), Trzeba najpierw podawać inform. zgodne, potem zgłaszać wątpliwości, inform. obojętne, a później sprzeczne, ale w łagodnej formie.

b) wiarygodności źródła informacji - im bardziej wiarygodne źródło, tym większa możliwość zmiany postawy, najistotniejsze jest kto to mówi.

c) czy przekazywane informacje wzbudzają lęk (od siły lęku) - celowo podaje się inform. wywołujące lęk, by zmienić postawę (np. reklama o zagrożeniu chorobami pokazana palaczowi). Największe zmiany następują przy wzbudzaniu niewielkiego lęku. Silny lęk prowadzi do fiksacji, co powoduje utrwalenie postawy.

d) formy w jakiej są podawane - ważny jest sam język, bardziej wiarygodne są informacje z użyciem zwrotów jakich odbiorca używa (argumentacja na jego poziomie).

e) osobowości odbiorcy- im lepiej znamy odbiorcę tym łatwiej do niego dotrzemy. Łatwo zmieniają się postawy ludzi o niskim poziomie wykształcenia oraz o niskiej samoocenie.

Mężczyźni łatwiej zmieniają postawy kobiet, chyba że kobiety zajmują wysokie pozycje i poziom kompetencji, z łatwością wpływają na zmiany postaw innych kobiet oraz mężczyzn. Ogromną zaletą tej metody jest możliwość zmiany postawy dużej grupy ludzi (występ w TV może zmienić postawę milionów). Wadą jest to, że występuje nierówność stron - przewaga przekazującego informację oraz to, że są też postawy

2) metoda druga - organizacja zachowań albo stworzenie sytuacji do zmiany postaw (skłanianie do zmiany postaw). Stwarza się określoną sytuację aby zmienić życie (np. narkomanom w ośrodkach tak organizuje się czas, by nie myśleli o narkotykach, nie tłumaczy się o szkodliwości narkotyków).

odporne na tę metodę (np. alkoholicy, narkomani).

16) Jak postawa może wpłynąć na pamięć?

Pamięć jest własnością układu nerwowego pozwalającą na przechowywanie w świadomości człowieka śladów przeżytych doświadczeń. Łatwiej i lepiej zapamiętujemy treści będące w sferze zainteresowań, treści wiążące się z doświadczeniami dotychczasowymi. Najlepszym sposobem zapamiętywania jest pobudzanie do wzbudzenia zainteresowania np. osobą, przedmiotem.

17) Jak postawa może wpłynąć na myślenie?

Myślenie jest procesem poznawczym polegającym na odzwierciedleniu świadomości człowieka, relacji jakie zachodzą pomiędzy przedmiotami czy zjawiskami otaczającego nas świata. Jest procesem odzwierciedlającym związki przyczynowo-skutkowe występujące w naszym otoczeniu. To proces polegający na przyswajaniu i przetwarzaniu informacji. Jego efektywność zależy od: poziomu rozwoju umysłowego człowieka, wiedzy i doświadczeń, stanu psychofizycznego jednostki oraz od tego, jaką człowiek ma postawę w stosunku do tego o czym myśli.

Wpływ postaw na myślenie ma dwojaki charakter:

- wpływ ilościowy - polega na tym, że występuje u nas tendencja do wyprowadzania wniosków z różnych przesłanek zgodnych z postawą, a niezgodnych lub wbrew logice,

- wpływ jakościowy - przejawia się w kilku zjawiskach:

1) eksploracji - tendencyjnego poszukiwania źródeł informacji zgodnych z naszymi postawami,

2) interpolacji, polegającej na myślowym uzupełnieniu luk w niepełnym schemacie poznawczym,

3) ekstrapolacji - tworzenie brakującego zakończenia w schemacie, przewidywanie dalszego ciągu,

4) amplifikacji - polegającej na przecenianiu prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń pożądanych lub oczekiwanych, a niedocenianiu prawdopodobieństwa zdarzeń niepożądanych czy niepomyślnych,

5)interpretacji - tendencyjne naginanie faktów; istotą jest, by fakty przedstawić zgodnie z własną potrzebą.

Wpływ postaw na myślenie zależy z jednej strony od poziomu rozwoju umysłowego, z drugiej zaś od siły i sztywności postaw. Najsilniej zaburzają myślenie postawy autorytarne i dogmatyczne (najlepiej widać to u fanatyków).

18) Czy postawy ulegają zmianom i dlaczego?

W czasie życia postawy tworzą się, kształtują, ale też zmieniają się. Łatwiej jest ukształtować nową postawę niż zmienić istniejącą, gdyż ludzie niechętnie zmieniają postawy. Zmiana postaw wiąże się u człowieka ze zjawiskiem dysonansu poznawczego - to stan charakteryzujący się niepokojem, lękiem, wyrzutami sumienia, poczuciem winy. Sytuacja taka nie powinna trwać długo, to stan silnych emocji, przed którymi człowiek broni się podświadomie. Przyczyny takiej sytuacji to:

- docieranie informacji niezgodnych z postawą (np. informacja o zdradzie bliskiej osoby), nie można akceptować tej informacji i dotychczasowej postawy,

- człowiek spostrzega rozbieżność pomiędzy swoją postawą i swoim zachowaniem (uczciwy człowiek zrobi coś złego drugiemu - nie może tego zaakceptować, ma wyrzuty sumienia).

Postawa może zmieniać się gwałtownie, jednorazowo, ale zwykle zmiany zaczynają się od jednego komponenta poznawczego lub uczuciowo-motywacyjnego lub komponenta behawioralnego.

Odróżnia się dwie metody zmiany postawy:

1) polegająca na zmianie k. poznawczego, mówiąca o przekazywaniu informacji jako komponenta zmieniającego postawę. Zależy to od: treści informacji, wiarygodności ich źródła, od tego czy informacje wzbudzają lęk, od formy w jakiej są one podawane, od osobowości odbiorcy.

Mężczyźni łatwiej zmieniają postawy kobiet, chyba że kobiety zajmują wysokie pozycje i poziom kompetencji - z łatwością wpływa to na zmiany postaw innych kobiet oraz mężczyzn. Ogromną zaletą tej metody jest możliwość zmiany postawy dużej grupy ludzi (występ w telewizji może zmienić postawę milionów). Wadą jest to, że występuje nierówność stron, przewaga przekazującego informację oraz to, że są postawy odporne na tę metodę (np. osoby uzależnione, palacze, narkomani).

2) polegająca na organizacji zachowań albo stwarzaniu sytuacji do zmiany postaw - skłanianiu do zmiany postaw (np. narkomanom w ośrodkach tak organizuje się czas, by nie mieli czasu myśleć o narkotykach, nie tłumaczy się o szkodliwości narkotyków na organizm).

19. Pozytywne i negatywne postawy rodzicielskie

Trzy definicje: I - to specyficzny rodzaj postaw, to występująca u rodziców tendencja do odrzucania dziecka, myślenia o nim i zachowania się werbalnego lub niewerbalnego w pewien określony sposób wobec niego; II - wg prof. Rembowskiego to stan gotowości oraz organizacji względnie trwałego systemu pozytywnych lub negatywnych ocen, emocjonalnych odczuć i tendencji działania rodzica wobec dziecka; III - to wiedza jaką rodzic ma wobec dziecka, jego stosunek uczuciowy i jego zachowanie wobec dziecka. Żadne inne czynniki nie mają takiego wpływu na los dziecka jak rodzice- wpływają oni na: rozwój funkcji poznawczych, stan jego równowagi uczuciowej i dojrzałości społecznej, kształtowanie się u dziecka obrazu samego siebie i samooceny, stosunek dziecka do jego grupy rówieśniczej i pozycję w grupie, wywiązywanie się w dorosłym życiu z ról społecznych (np. rodzinna, zawodowa) i z innych ról jakie będzie pełniło w życiu dorosłym. Wpływ ten odbywa się dwojako w postaci: celowych i świadomych oddziaływań wychowawczych na dziecko oraz nieświadomych oddziaływań rodziców.

Postawy pozytywne:

1) postawa akceptacji - polega na przyjmowaniu dziecka takim jakie jest z jego wadami i zaletami, przejawianiu wobec niego pozytywnych uczuć i ich okazywaniu bez względu na zachowanie się dziecka - ono wie, że jest kochane. Efekty: kształtowanie się u dzieci pozytywnego obrazu własnej osoby i samoakceptacji. Korzystnie wpływa to na relacje dziecka w kontaktach z rówieśnikami. Dzieci te są tzw. introwertykami, okazują uczucia swoje wobec innych ludzi; kształtuje się u nich wysoka potrzeba osiągnięć.

2) postawa rozumnej swobody - polega na akceptacji dziecka uwzględniając fakt, że w miarę dorastania coraz bardziej oddala się fizycznie, ta swoboda nie polega na zupełnym liberalizmie, ale dziecko musi zrozumieć że będzie ona stopniowana w zależności od wieku. Efekty: samoakceptacja, szybka dojrzałość społeczna i odpowiedzialność za własne zachowanie.

3) postawa szanowania praw dziecka - polega na akceptacji dziecka, uwzględniając upływ czasu - w miarę upływu lat zakres praw i swobód oraz obowiązków dziecka rośnie. Zabiegi dyscyplinujące to: sugestie, tłumaczenie i dialog. Efekty: samoakceptacja dziecka, szybka dojrzałość społeczna, brak konfliktów rodzice-dziecko.

4) postawa współdziałania - polega na akceptacji dziecka i współuczestniczeniu rodziców w życiu dziecka (zabawa, pomoc w nauce), obserwowanie dziecka, wrażliwość na jego potrzeby. Taka postawa uczy współdziałania w przyszłości, umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi.

Negatywne postawy to takie, które prowadzą do zaburzeń i złego rozwoju dziecka:

1)postawa nadmiernie ochraniająca i nadopiekuńcza - nadmiar miłości rodzica, nadmierna troska i wścibstwo, przerost kontroli, hamowanie aktywności dziecka, rozwiązywanie za niego problemów powodują zaburzenia u dziecka. Efekt: opóźnienie osiągnięcie dojrzałości społ., nadpobudliwość emocjonalna, konflikty dziecka z kolegami. Najważniejsza konsekwencja: dziecko przejmuje tę postawę wobec siebie - staje się egocentrykiem, jest bardzo roszczeniowe.

2) postawa nadmiernie wymagająca i wymuszająca, korygująca, tzw. postawa perfekcjonistyczna - rodzice stawiają dziecku b. wysokie wymagania i ciągle je mobilizują - dzieci są zamknięte w sobie, mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktów - te dzieci osiągają dużo jeśli są bardzo zdolne, ale mają małą radość z tego co osiągnęli. Dorosłe dzieci najczęściej są introwertykami (mają kłopoty z uzyskaniem akceptacji u rówieśników).

3) postawa unikająca - rodzice z jakiegoś powodu nie akceptują dziecka, powodują dystans, zaspokajają jego potrzeby, ale nie mają dla dziecka czasu, zapewniają go o miłości - co u dzieci powoduje poczucie winy, że one są na tym świecie (prowadzi to do prób samobójczych). Efekt: brak samoakceptacji, niska samoocena, uległość wobec innych grup rówieśniczych.

4) postawa odrzucająca - rodzice nie kochają dziecka, ale nie zapewniają go o tej miłości, a dziecko jest tego świadome. Czasem dyscyplinują je przez surowe nakazy, zakazy lub kary i nie dostrzegają pozytywnych oznak zachowania dziecka. Efekt: brak samoakceptacji dziecka, poczucie odrzucenia, reakcje agresywne wobec innych, samoagresja, tendencje do wycofywania się z rodziny i trafiania do innych grup społecznych zwykle do nieformalnych : skini, grupy przestępcze - w dorosłym życiu, poczucie frustracji i reakcje agresywne na zewnątrz, zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym i zaburzenia osobowości.

20) Dysonans poznawczy

Zmiana postaw wiąże się u człowieka ze zjawiskiem dysonansu poznawczego. To stan psychiczny jednostki charakteryzujący się niepokojem, lękiem, bardzo silnymi emocjami, poczuciem winy, wyrzutami sumienia, z którymi człowiek nie może sobie poradzić. Jest to sytuacja silnie karząca. Często zachowania człowieka bywają niepoczytalne. Sytuacja taka nie powinna trwać długo, jest to stan silnych emocji, przed którymi człowiek broni się podświadomie.

Przyczyną takiej sytuacji mogą być:

- docieranie informacji niezgodnych z postawą (np. informacja o zdradzie bliskiej osoby), nie można akceptować tej informacji i dotychczasowej postawy,

- człowiek spostrzega rozbieżność pomiędzy swoją postawą i swoim zachowaniem (uczciwy człowiek zrobi coś złego drugiemu - nie może tego zaakceptować, ma wyrzuty sumienia, w skrajnych przypadkach może dojść nawet do samobójstwa).

Ludzie unikają możliwości zmiany postawy, aby nie dochodziło do dysonansu. Postawa może zmieniać się gwałtownie, jednorazowo, ale zwykle zmiany zaczynają się od jednego komponenta poznawczego lub uczuciowo-motywacyjnego bądź komponenta behawioralnego.

21) Omów komponent behawioralny

Komponent behawioralny, czyli zachowanie jednostki kształtuje się następującymi warunkami:

- w wyniku naśladowania—jedna z najprostszych form uczenia się zwłaszcza u dzieci. Powtarzanie przez jednostkę czyichś pojedynczych aktów zachowań. Jest to szczególnie skuteczne kiedy między naśladującym a naśladowanym jest silna więź emocjonalna,

- w wyniku identyfikacji - swoiste utożsamianie się jednostki z druga osobą, przejmowanie wszelkich form zachowań innej osoby (cechy, mimika, gesty). Identyfikacja - kopia drugiej osoby. Warunkiem tego procesu jest silna więź emocjonalna

- w wyniku modelowania - schematem modelowania są 3 elementy: podmiot (jednostka, która to zachowanie nabywa); przedmiot (czynność, którą wykonuje model); model (wzór zachowań dla danej jednostki).

Modelowanie to jakakolwiek zmiana w zachowaniu jednostki pod wpływem obserwowania modela. Istotą modelowania jest zmiana w zachowaniu po przejęciu przez jednostkę motywacji modela.

Proces efektywności modelowania zależy od:

- podmiotu - od poziomu rozwoju jednostki,

- od stopnia skomplikowania tej czynności,

- od modela - od cech modela.

Etapy procesu modelowania (proces dwufalowy):

-przyswojenia czynności - zachodzi u każdego kto jest świadkiem zachowania,

-wykonanie czynności - zachodzi tylko u niektórych osób, które mają pozytywną ku temu motywację i nadarzy się sprzyjająca okoliczność.

22) Jacy ludzie stają się modelami i mają większą możliwość zarażania innych ludzi? Zależy to od:

l) stopnia znaczenia tej osoby dla jednostki;

2) postrzegania podobieństwa miedzy osobą a modelem;

3) postrzegania skutków zachowań modela (np. porwanie dziecka, otrzymanie okupu i nic się nie stało - podanie tego do publicznej wiadomości jest modelowaniem.

Modelem może być osoba o dużym autorytecie, wysokim prestiżu, kompetencjach. Kształtowanie tego elementu postawy zależy od modela, im silniejszym modelem ktoś się staje - tym większym cieszy się autorytetem, ma wyższą pozycję społeczną, z reguły są to osoby znaczące. Dla dzieci modelami są rodzice, nauczyciele. Modelami są elity, władza.

23) Co to jest interpretacja

to tendencyjne naginanie faktów. Istotą jest to, by te fakty przedstawić zgodnie z własną postawą. Zaczynamy domyślać się jakie intencje rzeczywiste i ukryte miał nadawca, jakie kierują nim motywy. Proces ten zależy od kontekstu sytuacyjnego, w jakim nadany został przekaz (publicznie, na osobności) od całokształtu doświadczeń życiowych odbiorcy, czyli jego osobista teoria osobowości.

24. Agresja - co to jest i co ją wzbudza

Agresja to takie zachowanie jednostki, którego celem jest dążenie do zniszczenia lub uszkodzenia przedmiotu agresji, dążenie do zadawania bólu. Freud twierdził, że jest to jeden z podstawowych popędów - popęd śmierci, że agresja jest wrodzona. Konrad Lorenx - „Tak zwane zło” agresja jest nieodłącznym elementem życia, wcale nie jest czymś złym. W psychologii agresja rozpatrywana jest jako przejaw stałej tendencji do określonych zachowań jednostki.

Drugi rodzaj agresji - agresja uwarunkowana sytuacyjnie - jest reakcją jednostki na przeżywaną przez nią frustrację. Można na agresję patrzeć dwojako - albo ludzie z natury są agresywni albo skłoniła ich do tego sytuacja. Badania nad agresywnością przeprowadzili też psychologowie Bandura i Volter w USA, na grupie młodych przestępców - badano ich osobowość od dzieciństwa do danej chwili.

Osoby agresywne to takie, które w dzieciństwie były często karane a rzadko nagradzane (w rodzinie mała więź emocjonalna, stosowanie kar fizycznych). Osoba karząca jest dla dziecka modelem zachowań agresywnych, które staną się jego stałą cechą osobowości. Agresja jest efektem procesu psychologicznego uczenia się sytuacji społecznej, wywieranym na dziecko w dzieciństwie. Dystans uczuciowy - brak dobrych relacji i dyscyplinowanie poprzez kary fizyczne doprowadził do ukształtowania się dziecka jako agresora. Drugi rodzaj agresji - agresja uwarunkowana sytuacyjnie - w latach 40. grupa psychologów z USA opracowała teorię zwaną teorią frustracji - agresja.

Frustracja - to przeszkoda w realizacji jakiegoś celu - to stan psychiczny człowieka, który w trakcie realizacji celu napotkał jakąś przeszkodę, bądź doznał niepowodzenia. Naturalną reakcją na frustrację jest agresja. Później zmodyfikowano ta teorię i twierdzi się dzisiaj, że ludzie inaczej reagują. Typową reakcją na frustrację jest regresja.

Regresja to zachowanie, polegające na tym, że człowiek zachowuje się w sposób typowy tyle, że nieodpowiedni do wieku, np. typowy dla wczesnego dzieciństwa.

Fiksacja - to zachowanie polegające na tym, że w sytuacji frustracji człowiek wielokrotnie powtarza tę samą czynność, która nie przynosi efektu. Rezygnacja - wycofanie się - ucieczka w chorobę.

Na frustrację mogą być różne reakcje, ale najbardziej typowa to agresja. Sytuacja, która prowadzi do stanu frustracji jest uwarunkowana społecznie - polega to na tym, że sytuacje społeczne powodują stany frustracji u ludzi, a to w konsekwencji prowadzi do zachowań agresywnych.

RODZAJE AGRESJI:

1. EKSTRAPUNITYWNE - reakcje typowe do 10,11 roku życia - to reakcja agresywna ukierunkowana na zewnątrz; dziecko obarcza innych swoimi niepowodzeniami,

2. INTROPUNITYWNE - reakcje zachodzące z początkiem okresu dorastania, zachodzą gdy człowiek ma tendencję do samoagresji albo obarczania siebie odpowiedzialnością za niepowodzenia,

3. IMPUNITYWNE - reakcje zachodzą w okresie dorastania - to nieagresywne formy zachowań polegające na tym, że człowiek stara się znaleźć obiektywne przyczyny swojego niepowodzenia - im bardziej dojrzała osobowość człowieka, tym bardziej człowiek tak reaguje.

25. Stres, fazy zachowania się człowieka w stresie

Stres - prof. Lewicki - to wywołany przez zewnętrzne lub wewnętrzne elementy sytuacji wzrost napięcia emocjonalnego czyli poziomu aktywizacji kory mózgowej albo układu nerwowego od spokojnej czujności do stanu podniecenia. Sytuacjami stresowymi można nazwać wszystkie rodzaje sytuacji trudnych (deprywacji, zagrożenia, przeciążenia, utrudnienia, konflikt). Fazy zachowania się człowieka w stresie:

1. faza alarmowa - uzmysłowienie sobie działającego stresora, rozpoczyna się wzrost napięcia emocjonalnego odczuwany przez jednostkę, w wyniku czego następuje aktywizacja organizmu w celu poradzenia sobie w danej sytuacji,

2. faza mobilizacji - polega na silnej aktywizacji całego organizmu, wzmożonej aktywności, wzmożonych procesów poznawczych, jeśli to nie daje efektu - to następuje faza 3.

3. faza hipermobilizacji

4. faza wyczerpania - rezygnacja, wycofanie się lub ucieczka albo najlepiej ucieczka w chorobę.

Czynnikiem decydującym o zachowaniu w tych fazach są wszystkie elementy osobowości. Najistotniejszym z nich jest pozytywny obraz własnej osobowości, wysoka, adekwatna samoocena. Zachowanie zależy od odporności psychicznej jednostki. Odporność może przejawiać się dwojako:

1. są osoby, które mimo działania jakiegoś stresora, nie wchodzą w stan nadmiernego napięcia emocjonalnego - są to osoby odporne.

2. są osoby, które przy działających stresorach wchodzą w stan napięcia emocjonalnego, ale potrafią sobie z tym poradzić, gdyż mają dobrze rozwinięty tzw. mechanizm samokontroli.

Mały wzrost napięcia emocjonalnego jest korzystny, gdyż następuje mobilizacja organizmu.

26) Proces indywidualizacji potrzeb (prof. Obuchowski). Proces ten dzieli się na 3 fazy:

- faza konkretyzacji potrzeby - organizm uczy się takich podstawowych zachowań, które zmierzają do przywrócenia stanu zachwianej równowagi w organizmie, np. potrzeba pokarmowa. Niezaspokojona potrzeba powoduje napięcie organizmu i chęć przywrócenia w nim równowagi,

- faza mentalizacji - polega na wprowadzeniu do świadomości treści potrzeby i uświadomieniu sobie, co trzeba robić by stan zachwianej równowagi przywrócić. Ta potrzeba staje się przedmiotem naszych procesów poznawczych,

- faza socjalizacji - polega na nauczeniu się takich sposobów zaspokajania potrzeb, które są zgodne z normami społecznymi (społecznym utożsamieniem i oczekiwaniami). Muszą być to sposoby dostosowane do środowiska, w jakim żyjemy.

Te 3 etapy prowadzą do ukształtowania się indywidualnego stylu, czy sposobu zaspokajania potrzeb.

Sytuacje społeczne mają wpływ na cały procesu indywidualizacji potrzeb. Uwarunkowania społeczne modyfikują rodzaje potrzeb, np. żywność.

Potrzeba osiągnięć przejawia się tym, że jeżeli człowiek podejmując działania oczekuje jakiegoś wyniku - z góry przewiduje ten wynik. Osoby, które mają wysoką potrzebę osiągnięć to takie osoby, które w dzieciństwie były nagradzane, rzadko karane, łączy je duża więź z rodzicami, najczęściej były nagradzane za zadania spontaniczne, niezależne.

Potrzeba afiliacji - u człowieka występuje tendencja do przebywania wśród ludzi w sytuacjach lękotwórczych (wzrostu poczucia zagrożenia). Obecność innych ludzi zmniejsza albo redukuje występujący u innej jednostki lęk. Jako ludzie jesteśmy pod tym względem zróżnicowani - jedni muszą się do kogoś przytulić i to im pomaga, a inni w tej sytuacji pójdą się upić.

27) Co to jest potrzeba afiliacji i kto ją posiada

Jedną z potrzeb psychicznych jest potrzeba afiliacji - jest dążenie jednostki do przebywania z innymi ludźmi w sytuacjach lękotwórczych. U osoby, która przeżywa stany lękowe w obecności innych ludzi - stany te łagodnieją, obecność innych zaspokaja potrzebę bezpieczeństwa. Ludzie różnią się pod względem natężenia tej potrzeby. Potrzeba afiliacji charakteryzuje osoby, które w rodzinach były wychowywane jako pierworodne lub jedyne. Jeżeli dziecko przeżywa stany lękowe, to sama obecność mamy obniża ten lęk.

28) Jakich znasz frajerów

to zjawisko występujące w więzieniu, zjawisko „drugiego życia” - jego elementem jest kodeks zachowań więziennych: zjawisko hierarchii więziennej (nieformalna struktura grupy) i zjawisko grypsery (swoistego języka i tatuaży - podkultura więzienna). Przejawia się to podziałem na „my” i „oni” oraz podziałem więźniów na ludzi i frajerów.

Ludzie - to skazani o dłuższym stażu przestępczym, przestrzegający norm kodeksu więziennego, zostali awansowani i uznani za „człowieka” przez społeczność więzienną - temu służy tatuaż. Jest to grupa uprzywilejowana - grupa przywódców drugiego życia. Zwykle są odpowiednie rangi za określone zasługi.

Frajerzy czyli „nieludzie” dzielą się na grupy:

1) nowo przybyli więźniowie zwani amerykanami - mają okres nauczenia się, poddawani są sprawdzianom i próbom, czy pójdą poskarżyć, czy można na nich liczyć. Jeżeli przez to przejdą, awansują na człowieka.

2) kapusie - skazani, którzy współpracują ze służbami więziennymi, policją i są na to dowody. Nie mają szans na awans.

3) cwele - to najgorsze określenia dla więźnia - to osoba, która sama zgodziła się na współżycie pełniąc rolę partnerki albo została zgwałcona. Cwel nigdy nie będzie człowiekiem.

29) Dolegliwości izolacji więziennej

Izolacja więzienna różnie wpływa na ludzi, u wielu występują głębokie zaburzenia osobowościowe. Są dwie teorie: 1) do zakładów nie trafiają ludzie normalni, warunki więzienne pogłębiają ich zaburzenia i 2) że złe warunki więzienne, są tak nienormalne, że prowadzą do zaburzeń osobowościowych. Dolegliwości więzienne:

- pozbawienie wolności osoby- wiąże się z tym poczucie mniejszej wartości, odrzucenie przez świat,

- pozbawienie udogodnień materialnych i usługowych,

- pozbawienie autonomii - życie więźnia jest regulowane przez regulamin i służbę więzienną; po latach pozbawiony jest własnej woli, ma problemy z załatwieniem jakiejkolwiek sprawy,

-pozbawienie kontaktów heteroseksualnych - powoduje wyrażanie zainteresowania homoseksualnego

- pozbawienie poczucia bezpieczeństwa, permanentny stan zagrożenia - nikt nie jest pewien swojej pozycji, niebezpieczeństwo pobicia, bycia zgwałconym, zmuszanie do współżycia homoseksualnego. Te dolegliwości prowadzą do ukształtowania się pewnego kodeksu więziennego, realizującego dwie zasady:

1) zasada wzajemnej współpracy więźniów - powstaje podział na „my i oni” (służba więzienna),

2) zasada odmowy jakiejkolwiek współpracy ze służbą więzienną - jeżeli więzień chce mieć pozytywne relacje z więźniami, nie może współpracować ze służbą więzienną.

30) Sytuacje społeczne i ich wpływ na wykonywanie zadań

to sytuacja, w której występują inni ludzie, zachowując się inaczej niż w sytuacjach niespołecznych. Wpływ ten dotyczy procesów poznawczych:

- spostrzegania - w sytuacjach społecznych człowiek ma tendencję spostrzegania zjawisk tak jak widzą to inni, człowiek przestaje dowierzać własnym zmysłom,

- pamięci -wpływ sytuacji społecznych polega na tym, że kształtują się u człowieka odpowiednie postawy, które pod wpływem innych ludzi mają z kolei wpływ na przebieg procesów pamięciowych. Wpływ ten polega na tym, że występuje tendencja do zapamiętywania tych treści, zdarzeń, czy faktów, które potwierdzają nasze postawy.

Sytuacje społeczne mają wpływ na efekty wykonywanych zadań, wpływ ten można rozważać na podstawie dwóch zjawisk:

- efektu audytorium - gdy człowiek wykonuje jakieś zadanie i jest obserwowany przez innych;

- efektu facylitacji (ułatwienia) - sytuacja, gdy człowiek wykonuje jakieś zadanie w obecności innych ludzi, którzy także wykonują jakieś zadanie.

Zajonc interpretuje ten fakt odwołując się do ogólnej teorii motywacji. Wg Yerkes-Dodsona zależność efektu określają zależności wykonywanych działań od stopnia trudności wykonywanych zadań i natężenia motywacji człowieka. REGUŁA: optymalny poziom motywacji maleje w miarę wzrostu stopnia trudności zadań wykonywanych przez jednostkę. Przy trudnych zadaniach należy starać się motywacje obniżać, zaś przy łatwych wzrost motywacji polepsza wyniki, im bardziej nam zależy tym lepsze wyniki osiągamy.

31) Wpływ sytuacji społecznych na procesy motywacyjne

Motyw - czynnik wewnętrzny, który dynamizuje i ukierunkowuje nasze zachowania (zamiar, chęć, pobudka). Zachowania kierowane kilkoma motywami - wówczas mówimy o procesie motywacyjnym. Źródłem ludzkiej motywacji są potrzeby (biologiczne, społeczne, psychologiczne).

Wg Zajonca prawidłowością jest, że zadanie trudne i nowe wymaga silniejszej motywacji. Druga prawidłowość, że obecność innych ludzi zawsze podwyższa motywację działania. Jeżeli czynność jest opanowana - polepsza wyniki, jeżeli czynność jest trudna, nowa - wzmaga motywację. Zadanie wykonywane dodatkowo w obecności innych ludzi powoduje, że motywacja jest za duża i przeszkadza w wykonaniu zadania.

Prawo motywacji Yerkes - Dodson - przy prostych czy łatwych zadaniach do wykonania korzystny jest wysoki poziom motywacji, natomiast zadania trudne lepiej są wykonywane przy niskim natężeniu motywacji. Optymalny (najlepszy) poziom motywacji jednostki maleje w miarę wzrostu stopnia trudności zadania.

Sytuacje społeczne mają wpływ na przebieg procesów poznawczych i efekty wykonywanych przez nas działań, na procesy motywacyjne oraz na agresywność i zachowanie agresywne.

32) Sytuacja trudna - rodzaje sytuacji trudnych

Sytuacja trudna to taki układ zadań, warunków i możliwości działającej jednostki, gdzie naruszona została równowaga pomiędzy tymi elementami. Wywołuje to wzrost napięcia emocjonalnego prowadzącego do dezorganizacji zachowania jednostki. Gdzie brak równowagi pomiędzy elementami powstają negatywne emocje.

Rodzaje sytuacji trudnych:

1) sytuacja zagrożenia - to sytuacja, gdzie istnieje realne niebezpieczeństwo utraty przez jednostkę cenionej wartości, np. utraty życia, zdrowia,

2) s. deprywacji - to sytuacja, gdzie jednostce brak czegoś, bez czego nie da się żyć. To stan niezaspokojenia jakiś ważnych potrzeb, np. snu, pokarmu, miłości,

3) s. przeciążenia - to sytuacja, gdzie człowiek wykonywać ma jakieś zadania na granicach swoich możliwości przez dłuższy czas,

4) s. utrudnienia - to sytuacja, gdzie w trakcie wykonywania normalnej czynności zachodzą nieoczekiwane okoliczności, które dezorganizują nam to zachowanie,

5) konflikt - jako sytuacja trudna - zachodzi sprzeczność interesów zaangażowanych stron.

Cechą tych sytuacji (każdej) jest nadmierny wzrost emocji ujemnych - z nimi człowiek nie może sobie poradzić.

Jak ludzie zachowują się w takich sytuacjach? - najczęstszym zachowaniem jest agresja, wywołana nadmiernym napięciem emocjonalnym. Występuje też frustracja - przeszkoda w realizacji jakiegoś celu, zablokowanie jakiegoś dążenia.

33. Odporność psychiczna na sytuacje trudne

Odporność psychiczna to zespół cech lub właściwości osobowości jednostki zapewniająca jej sprawne funkcjonowanie mimo działającego stresora lub stresorów. W skład zespołu cech osobowościowych wchodzi: wysoka pozytywna i adekwatna samoocena, pozytywny obraz własnej osobowości, ukształtowane u jednostki nawyki reagowania w sytuacjach trudnych, np. każdorazowa analiza sytuacji trudnych, nastawienie na przeszkodę. Człowiek ukierunkowuje się na cel a nie na obronę. Bardzo pomocny jest w takich sytuacjach nawyk mowy wewnętrznej. Ważnym nawykiem jest każdorazowa analiza naszego zachowania już po zakończeniu danej sytuacji zarówno w wygranej jak i przegranej, wyciągnięcie wniosków na przyszłość.

Pozytywne elementy osobowości zapewniające odporność na sytuacje trudne: wysoki poziom aspiracji i celów życiowych, poczucie więzi z innymi, poczucie akceptacji przez innych, na sytuację trudną uodparnia człowieka światopogląd i obraz świata, przekonania i normy moralne z którymi człowiek żyje, a także cały proces socjalizacji (wychowania) człowieka.

34) Portret kliniczny człowieka (Kozielecki)

Portret quasi - kliniczny występuje w koncepcji psychodynamicznej. Człowiek jest istotą niedoskonałą i słabą, posiada działające w sobie ogromne siły wewnętrzne, których w zasadzie nie kontroluje. Powstają konflikty motywacyjne, ale człowiek nie zdaje sobie z tego sprawy. Wywołuje to lęk, z którym człowiek nie umie sobie poradzić i nie umie się przed nim obronić. Taki człowiek potrzebuje opieki i pomocy. Genezę tej koncepcji stworzyli lekarze psychiatrzy, psychologowie kliniczni. W wielu okolicznościach ludzie broniąc się przed konfliktami, lekiem, nerwicą, stosują mechanizmy obronne, np. racjonalizacja, projekcja. Stosują obronę własnego JA, lecz nie jest to do końca skuteczne - wywołuje często konsekwencje, bo po pierwotnym lęku, następuje doznanie lęku wtórnego. Można powiedzieć, że teoria mechanizmów obronnych jest zgodna z klinicznym spojrzeniem człowieka.

35) Koncepcja humanistyczna

to nowy, dopiero kształtujący się kierunek badań, zwany psychologią humanistyczną. Jego twórcy Masłow czy Rogers sformułowali wiele hipotez na temat natury ludzkiej, doświadczenia jednostki i jej motywacji. Wg nich siłą napędową działania człowieka jest jego dążenie do samorealizacji i aktualizacji potencjalnych szans. Psychologia humanistyczna jest w zasadzie zbiorem refleksji o człowieku, psychologowie zwracają uwagę na ogromne możliwości człowieka i przyjmują, że jest on z natury dobry, a jego dążenia są pozytywne. Techniki psychoterapii, treningu grupowego czy wychowania humanistycznego mogą ułatwić harmonijny rozwój jednostki. Człowiek, który chce żyć zgodnie z naturą, być autentyczny, niezależny i zadowolony, musi stanowić harmonijną całość, w której „Ja" i „organizm" stworzą system spójny zwany osobą. Siły decydujące o rozwoju człowieka tkwią w nim a nie poza nim. Człowiek, którego rozwój został zablokowany nie jest w pełni zdrowy. Ludzkie zachowanie warunkowane jest przez przeżycia i doświadczenia, przez to co dzieje się „tu i teraz”.

Dwa stanowiska wobec wiedzy psychologicznej

Można wyróżnić dwa stanowiska wobec różnorodnych koncepcji człowieka:

1) ma charakter elektyczny - jego zwolennicy uważają, że każdy kierunek badań psychologicznych wniósł coś nowego i oryginalnego do wiedzy o człowieku i jedynie próby integracji tych osiągnięć pozwolą w przyszłości stworzyć ogólnie akceptowaną teorię psychologiczną.

2) ma charakter klasyczny - klasykami są ci uczeni, nauczyciele, lekarze, którzy uważają, że przedstawione w tej książce koncepcje człowieka są wobec siebie konkurencyjne i tylko jedna z nich pozwala lepiej niż inne opisać i wyjaśnić ludzkie czynności. Badacz musi więc dokonać wyboru.

36. Przedstawiciele psychologii humanistycznej (Kozielski)

Twórcy i główni teoretycy psychologii humanistycznej: A.Masłow, A.Sutich, C.Rogers, R.May, V.Frankl, S.Jourard, T.Szasz sformułowali wiele hipotez na temat natury ludzkiej, doświadczeń jednostki i jej motywacji. Według nich siłą napędową działania człowieka jest jego dążenie do samorealizacji i aktualizacji potencjalnych szans. Dla podkreślenia swojej odrębności i przeciwstawienia się behawioryzmowi i psychoanalizie, wobec których formułowano zarzut niedocenienia właściwych człowiekowi możliwości samookreślenia się, autonomii i twórczości, przedstawiciele p.h. określali siebie jako „trzecią siłę” w psychologii. Rozwój tego podejścia wykraczający poza psychologię przypada na lata 60. i 70. Przyczyniło się ono do zmian w rozumieniu normy i patologii psych., a także zwrócenia uwagi na podmiotowość pacjenta instytucji psychiatrycznych - wyraża to m.in. postulat C.Rogersa posługiwania się określenia „klient” zamiast „pacjent”. Sformułowane przez niego postulaty dot. bezwarunkowej akceptacji, empatycznego rozumienia i autentyczności ze strony osoby wspomagającej rozwój dotyczyły zarówno psychoterapii jak i procesów nauczania i wychowania. Pod wpływem p.h. rozwinęły się formy grupowych spotkań dla osób chcących zwiększyć swoją świadomość dot. własnego funkcjonowania w kontekście z innymi ludźmi i uczynić je bardziej satysfakcjonującym. Rogers to twórca podejścia określanego jako „terapia skoncentrowana na kliencie”.

37) Społeczeństwo kognitariuszy (Kozielecki)

Kognitariusze stanowią rzeszę pracowników, np. badacze, innowatorzy, programiści, pracownicy mass mediów, urzędnicy, menadżerowie, specjaliści od reklamy, pisarze, nauczyciele, itp., którzy zawodowo zajmują się obróbką wiedzy i nadawaniem jej wartości i znaczenia. Kognitariusze charakteryzują się wysokim stopniem indywidualizacji, przejawiają nieufność do hierarchicznego i niewzruszonego systemu wartości, znaczeń i form. Jedną z najważniejszych cech mentalności tej klasy jest otwartość ich umysłów i wzorów zachowań. Ta otwartość umysłu wiąże się z ich bardziej globalnym myśleniem o ludzkości. Na ogół przekraczają oni granice zaścianka i własnego państwa, analizują rzeczywistość społeczną w kategoriach megapaństwowych, uniwersalnych.

38) Koncepcja behawiorystyczna

zgodnie z nią człowiek jest układem reaktywnym, jego zachowaniem w całości steruje środowisko zewnętrzne - to do czego człowiek dąży i czego unika. Procesy psychiczne nie odgrywają roli w sterowaniu ludzkim zachowaniem, a pojęcie silnej woli jest fikcją. Zwolennicy tej koncepcji opracowali system metod i technik zmiany reakcji człowieka, tzw. inżynierię behawiorystyczną. Zgodnie z nią manipulując środowiskiem, głównie za pomocą kar i nagród można dobrowolnie modyfikować ludzkie zachowanie. Ten portret jednostki jest całkowicie sprzeczny z potocznymi wyobrażeniami o działaniach człowieka.

39) Koncepcja psychodynamiczna

według niej zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił zwanych popędami, potrzebami lub dążeniami. Popędy te są z reguły nieświadome, często występują między nimi konflikty, których człowiek nie może samodzielnie rozwiązać. Podstawową metodą zmian zachowania i osobowości jest psychoterapia, która pomaga mu rozwiązanie nieświadomych konfliktów. Dzięki niej może on przystosować się do świata. Portret psychodynamiczny jest w znacznym stopniu klinicznym obrazem człowieka.

40) Koncepcja poznawcza

zgodnie z tą koncepcją człowiek jest układem przetwarzającym informacje. Jego zachowanie zależy nie tylko od bieżących informacji płynących ze świata zewnętrznego, ale również od tzw. struktur poznawczych czyli zakodowanej w pamięci trwałej wiedzy zdobytej w toku uczenia się i myślenia. Wg tej koncepcji człowiek jest układem samodzielnym i twórczym. Podstawową metodą powodowania zmian zachowania i doświadczeń jednostki jest wychowanie czyli systematyczne i celowe kształcenie człowieka.

41) Efekt „niskiej piłki" = przynęta (Cialdini)

Decyzje pociągające za sobą zaangażowanie mają tendencje do samopodtrzymywania, gdyż utrwalają się. Ludzie często dodają sobie nowe powody i uzasadnienia, by usprawiedliwić już podjęte decyzje. W konsekwencji zaangażowanie często trwa pomimo zaniku warunków, które je początkowo wywołały. Prawidłowość ta wyjaśnia skuteczność niektórych oszukańczych technik wywierania wpływu na ludzi takich jak „puszczanie niskiej piłki". Istotą techniki „niskiej piłki” jest nakłanianie człowieka do trzymania się oferty, która w rzeczywistości jest mniej korzystna niż to wyglądało. Działa ona niezależnie od tego, czy pogorszenie polega na zaniknięciu pozytywnej cechy czy pojawieniu się cechy negatywnej. Przykład z energią - badacze dali szereg wskazówek dot. oszczędzania energii i prosząc o ich wykorzystanie. Mieszkańcy zgodzili się, ale zużyli tyle samo energii. Gdy jednak obiecano, że zostaną opublikowane nazwiska osób, które najwięcej zaoszczędziły - energia została zaoszczędzona. Pomimo ponownego zawiadomienia, że nazwiska nie będą opublikowane, ludzie nadal oszczędzali.

42) Jacy ludzie mogą być dla nas autorytetem? (Cialdini)

Badania Milgrama pokazują jak silny jest w naszej kulturze nacisk na posłuszeństwo autorytetom (elektrowstrząsy). Skłonność do ulegania prawomocnym autorytetom ma swe źródło w praktykach socjalizacyjnych wykształcających w nas przekonanie, iż uległość taka jest pożądanym sposobem postępowania. Autorytety zwykle cechuje wiedza, mądrość i władza. Z tych powodów uległość wobec autorytetów pojawiać się może w postaci „drogi na skróty" przy podejmowaniu decyzji. Należałoby sobie zadać pytanie, czy ten autorytet jest rzeczywiście ekspertem i jak dalece można mu zaufać?

43) Reguła wzajemności, odmowa - wycofanie „drzwiami w twarz” (Cialdini)

Reguła ta wymaga, by człowiek za otrzymane dobro odwdzięczył się w podobny sposób. Pozwala ona na ofiarowanie innemu człowiekowi jakiegoś dobra bez ryzyka jego bezpowrotnej utraty oraz pozwala przezwyciężyć oddziaływanie wielu czynników wpływających na nasze decyzje. Zobowiązania do wzajemności wzbudzają nawet nieproszone przysługi. Może inicjować niesprawiedliwą wymianę dóbr w dążeniu do pozbycia się poczucia zobowiązania, człowiek może zgodzić się na oddanie znacznie większej przysługi niż ta, którą sam otrzymał. Jedna z technik wpływu zwana odmowa -wycofanie lub „drzwiami w twarz” mówi, że jeżeli chcę kogoś poprosić do spełnienia jakieś prośby, szansa jej spełnienia wzrośnie, jeśli przedstawię komuś najpierw inną większą prośbę - tak dużą, że wiadomo z góry, że ten ktoś odmówi. Kiedy to zrobi, przedstawiam mu prośbę, o którą właśnie mi chodziło od samego początku. Jeśli zrobię to zręcznie to uda mi się osiągnąć mój cel.

44) „Zapuszczenie własnych korzeni” (Cialdini)

Zaangażowanie prowadzące do wewnętrznych zmian w człowieku polega na „zapuszczeniu własnych korzeni" w te zmiany. Osoba wywierająca wpływ nie musi podejmować starań podtrzymujących jej oddziaływanie. Wystarczy zdać się na siłę ludzkiego dążenia do konsekwencji. Ludzie sami się przekonują do słuszności nowego sposobu postępowania i zauważać zaczynają argumenty, które do tej pory nie docierały do nich. Sami się przekonują o słuszności podjętego kierunku działania. Dokonane raz wybory zapuszczają w nas swoje korzenie.

45) Lubienie i sympatia - „efekt aureoli” (Abraham Masłow)

Ludzie wolą mówić „tak", tym osobom, które lubią i znają. Jednym z czynników decydujących o sympatii wobec innej osoby jest jej atrakcyjność. Osoby atrakcyjne mają pewną przewagę w kontaktach społecznych. Piękno człowieka roztacza „aureolę” na jego pozostałe cechy np. talent, inteligencję, czy uprzejmość i decyduje o tym, jak widziany jest on przez innych. Zjawisko aureoli to reakcja na ludzi ładnych. Atrakcyjność fizyczna stanowić może źródło takiej właśnie aureoli. Osoby atrakcyjne silniej potrafią wpłynąć na nasze postępowanie i opinie. Drugim czynnikiem wpływającym na uległość i sympatię jest podobieństwo. Bardziej lubimy ludzi podobnych do nas i chętniej im ulegamy, sympatię do innego człowieka nasilają komplementy kierowane przez niego pod naszym adresem. Częstość kontaktów (o przyjemnym charakterze) z jakimś człowiekiem też nasili naszą sympatię do niego. Innym czynnikiem nasilającym sympatie do człowieka czy przedmiotu jest ich skojarzenie z czymś co już lubimy.

46. Zasada dowodu społecznego (Cialdini)

Zasada dowodu społecznego głosi, że to w co wierzą lub jak zachowują się inni ludzie, często jest podstawą naszej własnej decyzji. Wśród dzieci i dorosłych stwierdzono silne przejawy naśladownictwa przy działaniach tak różnorodnych jak decydowanie o zakupach czy składanie datków dobroczynnych. Zasada ta może być używana do skłaniania ludzi do uległości za pomocą dostarczania im dowodów, że inni (im więcej tym lepiej) już ulegli lub właśnie to robią. Dowody społeczne wywierają największy wpływ w dwóch przypadkach:

1. gdy ludzie są niepewni co czynić i poszukują wskazówek w postępowaniu innych, np. w sytuacjach niejasnych świadkowie wypadku bardziej ulegają bierności innych świadków i sami częściej pozostają bierni niż zdarza się to w sytuacjach wyraźnie jawiących się jako wypadek,

2. gdy pochodzą od ludzi nam podobnych - świadczą o tym statystyki samobójstw.

Obrona przed wpływem innych chcących wymusić naszą uległości polega na wrażliwości na sfałszowane dowody postępowania innych oraz na uświadomieniu sobie, że postępowanie podobnych do nas ludzi nie może stanowić jedynej podstawy naszych własnych decyzji.

47. Zaangażowanie i konsekwencja - podaj przykłady

Dokonanie jakiegoś wyboru pociąga za sobą konieczność zachowania zgodnego z tym, w co się zaangażowaliśmy - jest to tzw. obsesyjne pragnienie bycia konsekwentnym. Źródłami takiego postępowania są:

• wysokie cenie zgodności w naszej kulturze oraz powszechne uważanie niekonsekwencji za negatywną cechę osobowości; człowiek cechujący się brakiem zgodności między przekonaniami, słowami i czynami postrzegany jest jako zagubiony, dwulicowy, a nawet psychicznie chory, konsekwencja zaś kojarzona jest z racjonalnością, stałością i uczciwością,

• osiągane korzyści z postępowania konsekwentnego,

„droga na skróty” - nawykowe popadanie w automatyzm konsekwentnego postępowania, który dostarcza nam łatwej (bezrefleksyjnej) i skutecznej metody radzenia sobie z komplikacjami codziennego życia oraz ochronę przed myśleniem i „niechcianymi” wnioskami.

Motywacja do bycia konsekwentnym stanowi silne narzędzie wpływu społecznego; z jego powodu często postępujemy wbrew własnym interesom - kluczem do sukcesu jest więc nakłonienie nas do podjęcia jakiegoś działania, które uwięzi nas w pułapce dążenia do konsekwencji. Aby uniknąć takiej sytuacji należy wystrzegać się mechanicznej i bezmyślnej tendencji do bycia konsekwentnym w każdej sytuacji.

48. Reguła niedostępności (Cialdini)

Reguła ta mówi, że najbardziej pragniemy tego, czego nie możemy mieć. Podejmując jakieś działanie człowiek kieruje się bardziej potencjalną utratą czegoś niż ew. zyskiem. Reguła ta obowiązuje z dwóch powodów: 1) rzeczy trudne do zdobycia są zwykle cenniejsze od tych dostępnych bez ograniczeń, 2) tracąc jakąś możliwość działania, tracimy wolność i swobodę decyzji.

Najskuteczniejszą obroną przed regułą niedostępności jest zdolność do racjonalnego myślenia i przeciwstawiania się jej presji.

49) 6 reguł wpływu społecznego wg Cialdiniego

Choć techniki wywierania wpływu na innych mogą przyjmować mnóstwo różnych postaci, większość z nich można zakwalifikować do jednej z 6 podstawowych kategorii, które opierają się na regułach psychologicznych sterujących przebiegiem ludzkiego postępowania:

1. wzajemność - ludzie obdarowani czują się zobowiązani do wdzięczności,

2. zaangażowanie i konsekwencja - jeśli ludzie angażują się w jakieś działanie, które uznają za swoje, to dalej postępują konsekwentnie,

3. społeczny dowód słuszności - to, jak zachowują się inni jest często podstawą naszej własnej decyzji,

4. lubienie i sympatia - ludzie mówią „tak” tym osobom, które lubią i znają; sympatie potęgują harmonijny wygląd i wspólne cechy,

5. autorytet - ludzie lubią podążać za autorytetami,

6. niedostępność - tego, czego nie możemy mieć, a pragniemy najbardziej.

50. „Droga na skróty” (Cialdini)

to nawykowe popadanie w automatyzm konsekwentnego postępowania, który dostarcza nam łatwej (bezrefleksyjnej) i skutecznej metody radzenia sobie z komplikacjami codziennego życia oraz ochronę przed myśleniem i „niechcianymi” wnioskami.

51. Technika „stopy w drzwiach” (Cialdini)

Wyrażone przez człowieka początkowe zaangażowanie w coś jest środkiem wykorzystywanym w technice „stopy w drzwiach” zwanej strategią „od rzemyczka do koziczka”. Podejście to, za pomocą spełnienia najpierw małej prośby, skłania do uległości wobec dalszych nacisków. Strategię tę stosuje wielu sprzedawców, który próbują namówić klienta do kupna większego zakupu, nakłaniając go najpierw do kupienia czegoś niewielkiego. Aby technika „stopy w drzwiach” była skuteczna musi wzbudzić zaangażowanie o charakterze:

1. aktywnym - kiedy już ktoś zaangażuje się w jakieś działanie, zostaje poddany podwójnemu naciskowi na zachowanie konsekwencji w dalszym postępowaniu (wewnętrzna konieczność postępowania zgodnego z własnymi przekonaniami i nacisk na dostosowanie własnego postępowania do oczekiwań innych),

2. publicznym - stanowisko podjęte w sposób publiczny skłania do jego podtrzymywania,

3. wymagającym dużego wysiłku - im większe zaangażowanie w daną sprawę tym większy pozytywny stosunek do tej sprawy,

4. niewymuszonym - przekonanie „ofiary”, że postępuje z własnej woli.

1. Od jakiego słowa wywodzi się „psychologia”?

2. Z czego wg Freuda składa się osobowość?

3. Rozwój osobowości wg Freuda - plusy i minusy

4. „Ja” przyszłe, przeszłe, teraźniejsze

5. Sposoby rozwiązywania konfliktów - mechanizmy obronne

6. Temperament - typy

7. Jacy ludzie ulegają konformizmowi?

8. Przy jakich zadaniach ulegamy konformizmowi?

9. Cel grupowy

10. Samoocena, podział samooceny - charakterystyka

11. Czynniki wpływające na samoocenę

12. Postawa, proces kształtowania postaw

13. Jak postawa może wpłynąć na spostrzeganie?

14. Wpływ postawy pozytywnej na zachowanie się

15. Jaka informacja może zmienić naszą postawę?

16. Jak postawa może wpłynąć na pamięć?

17. Jak postawa może wpłynąć na myślenie?

18. Czy postawy ulegają zmianom i dlaczego - wpływ komponentów na zmianę postaw

19. Pozytywne i negatywne postawy rodzicielskie

20. Co to jest dysonans poznawczy?

21. Omów komponent behawioralny

22. Jakie osoby mają szansę stać się modelami?

23. Co to jest interpretacja?

24. Agresja - co to jest i co ją wzbudza

25. Stres psychiczny, fazy zachowania człowieka w stresie

26. Proces indywidualizacji potrzeb (prof. Obuchowski)

27. Co to jest „potrzeba afiliacji” i kto ją posiada?

28. Jakich znasz frajerów - zjawisko „drugiego życia”

29. Dolegliwości izolacji więziennej

30. Sytuacje społeczne i ich wpływ na wykonywanie zadań

31. Wpływ sytuacji społecznych na procesy motywacyjne

32. Sytuacja trudna - rodzaje sytuacji trudnych

33. Odporność psychiczna na sytuacje trudne

34. Portret kliniczny człowieka. W jakiej koncepcji on występuje? (Kozielecki)

35. Omów pokrótce koncepcję humanistyczną - 2 stanowiska wobec wiedzy psychologicznej (Kozielecki)

36. Przedstawiciele psychologii humanistycznej (Kozielecki)

37. Społeczeństwo kognitariuszy (Kozielecki)

38. Omów koncepcję behawiorystyczną (Kozielecki)

39. Omów koncepcję psychodynamiczną (Kozielecki)

40. Omów koncepcję poznawczą (Kozielecki)

41. Efekt „niskiej piłki” (Cialdini)

42. Jacy ludzie mogą być dla nas autorytetem? (Cialdini)

43. Reguła wzajemności -co to jest? Odmowa-wycofanie „drzwiami w twarz” (Cialdini)

44. Zjawisko „zapuszczenia własnych korzeni” (Cialdini)

45. Lubienie i sympatia, zjawisko „aureoli” (Cialdini)

46. Zasada dowodu społecznego (Cialdini)

47. Zaangażowanie i konsekwencja - podaj przykłady (Cialdini)

48. Reguła niedostępności (Cialdini)

49. 6 reguł wpływu społecznego wg Cialdiniego

50. „Chodzenie na skróty” (Cialdini)

51. Technika „Stopy w drzwiach” (Cialdini)

8

2

---