Psychologia kliniczna

DEPRESJA

Psychologiczne mechanizmy

Lęk-przerażenie Rezygnacja - zaprzestanie (giving up complex)

Jaki jest zewnętrzny wyraz tego co nazywamy depresją? Najprościej można by to tak opisać: lęk - przerażenie. Dlaczego? Depresja jest z reguły wtórna, a pierwotnym z reguły jest lęk. Lęk jest jakby wstępem do rozwoju innych zaburzeń życia psychicznego. Można go opisać w kategoriach zarówno emocjonalnych, jak i w kategoriach somatycznych czy zachowania (behawioralnych). Lęk - przerażenie: ręce sięgają do klatki piersiowej (serce odzywa się najczęściej jako sygnał somatyczna). Tendencja w zachowaniu to ucieczka (skryć się, schować). Jeżeli taki stan trwa długo to powoduje to zmiany nastroju, najczęściej w formie przygnębienia . Krańcową formą stanu przygnębienia, obniżenia nastroju jest rezygnacja- -zaprzestanie. Człowiek przestaje walczyć o swoje zdrowie, rezygnuje. Mechanizm giving up complex (mechanizm zaprzestania - rezygnacji) jest początkiem tragedii człowieka. A gdzieś po drodze jest cały proces depresyjny w różnej postaci.

Depresja

Zmiana nastroju polegająca na pogrążeniu się w smutku, wygaszeniu zainteresowań oraz utrata zdolność do odczuwania przyjemności. Nic człowiekowi nie sprawia przyjemności. Nie ma rzeczy, która by zainteresowała, nie ma zjawisk, które wprawiało by człowieka w stan zainteresowania.

Zespół depresyjny - obszary zaburzonego funkcjonowania

- zaburzenia psychiczne w różnej postaci - zaburzenia emocjonalne, społeczne, poznawcze - zaburzenia motoryczne - człowiek nie ma ochoty wstać, albo siedzi, leży, nie wie w jakim kierunku zmierza, idzie po coś i wraca, ma trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową - zaburzenia somatyczne - wikłają proces depresyjny w ten sposób, że człowiek bardziej szuka odpowiedzi w sferze somatycznej niż psychicznej, wskazując lekarzowi, że boli go serce albo ma kłopoty z przewodem pokarmowym, itd.

Czas trwania: co najmniej 2 tygodnie - wtedy możemy mówić o depresji.

Tradycyjny podział depresji w zależności od przyczyn 1. Przyczyna somatogenna Choroby somatyczne były tym, co powodowało rozwój zjawiska depresji. Jeżeli ktoś cierpi psychicznie i rzeczywiście dolegliwości są dokuczliwe i człowiek nie daje sobie z nimi rady, a pomoc medyczna nie jest w pełni skuteczna to możemy z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że rozwinie się zespół depresyjny jako odpowiedź na chorobę. 2. Przyczyna psychogenna Najczęściej powodem jest nerwica. Nerwica jest zjawiskiem przykrym, bardzo dokuczliwym. Nerwicowcy cierpią bardzo. Wydaje się, że nie mają powodu narzekać na życie, mają wszystko, co do życia potrzebne, (inni ludzie nie mają nawet połowy tego), a jednak wyrażają cierpienia i to cierpienia, które subiektywnie są dla nich bardzo trudne do zniesienia. Jeżeli ktoś tak subiektywnie przez długi okres czasu zmaga się z sobą to konsekwencją może być depresja. I wtedy mówimy o psychogennym podłożu. 3. Przyczyna endogenna Choroby psychiczne mogą być dziedziczone. Jest to jedna z koncepcji psychologicznych. Depresja powstać może, gdy człowiek rodzi się z pewnymi tendencjami, W wyposażeniu genetycznym dostaje coś takiego, jak skłonność do zaburzeń depresyjnych.

Choroby somatyczne

somatogenna

psychogenna endogenna

Nerwice Czynniki konstytucjonalne

Nowa klasyfikacja depresji ICD-10

postacie główne		postacie pochodne
epizod depresyjny (nie jest to depresja sensu stricte); taki epizod może przeżyć każdy		epizod depresyjny: - łagodny - umiarkowany - ciężki
nawracające zaburzenia depresyjne		obecnie:

(kiedyś nazywano to cyklofrenią, manią depresyjną; zespołem maniakalnym)- raz nastrój entuzjazmu, euforii, później depresja - człowiek cichnie, nie ma go -	epizod depresyjny: - łagodny - umiarkowany - ciężki
uporczywe zaburzenia nastroju (dystymia)

Objawy depresji wg. ICD-10

1. Objawy podstawowe:

- obniżenie nastroju (nastrój zawsze określamy w kategoriach od wzmożonego, euforycznego przez wyrównany, do obniżonego, a konsekwencją tego jest depresja - utrata zainteresowań i/lub radości (nic człowieka nie interesuje, nie cieszy) - zaburzenia napędu psychoruchowego Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie co najmniej dwóch lub wszystkich objawów, a czas trwania tych objawów - min. 2 tygodnie) 2. Inne częste objawy: - pogorszenie koncentracji (zaburzenie procesów w sferze poznawczej - uwagi, koncentracji, pamięci, procesów myślowych) - utrata poczucia własnej wartości (nie nadaję się , nie potrafię, nie dam sobie rady) - poczucie winy (silnie związane z depresją; osoby depresyjne oskarżają siebie o wszystko) - zahamowanie lub niepokój (zahamowanie czyli wycofywanie się z relacji międzyludzkich, rezygnacja z wielu obszarów przyjemności; niepokój psychoruchowy - człowiek nie może usiedzieć we miejscu) - próby samobójcze (krańcowa postać depresji; ale mogą to być też myśli, tendencje, wypowiedzi o takim charakterze - wtedy należy starać się o zabezpieczenie opieki szpitalnej) - zaburzenia snu - utrata łaknienia (ale też duże przybieranie na wadze) Do rozpoznania niezbędne jest rozpoznanie 2-4 objawów.

Zespól tzw. objawów somatycznych w depresji

1. utrata zainteresowań przyjemnością i obniżenie zdolności do jej przeżywania (człowiek nie ma przyjemności zjedzenia, mycia - z tych przyjemności, których dostarcza mu ciało) 2. zobojętnienie (jest to typowo psychiczny symptom, ale wyraża się on w somatyce) 3. przedwczesne budzenie się rano (kładziemy się spać również z powodów somatycznych -błogość, ciepło, miękkość) 4.nasilenie depresji w godzinach porannych (rano powinniśmy czuć się rześko, sen ma dawać poczucie energii; jeżeli tego nie odczuwamy, mamy dyskomfort) 5. zahamowanie lub pobudzenie psychoruchowe (objaw stwierdzany najczęściej przedmiotowo) 6. utrata łaknienia (objaw jednocześnie psychiczny i somatyczny) 7. spadek wagi ciała (5% w stosunku do wagi z poprzedniego miesiąca; ale niekoniecznie -może to być również wahanie wagi) 8. obniżenie popędu płciowego (brak zainteresowania płcią) Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie przynajmniej 4 objawów.

Postacie depresji - depresja j ednobiegunowa (występuje najczęściej) - depresja w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych - depresja w zaburzeniach adaptacyjnych -dystymia - psychoza schizoafektywna

Objawy somatyczne 1. upośledzenie witalności (utrata sił i poczucie rześkości) 2. zaburzenia wegetatywne (bardzo wikłają rozpoznanie depresji): - zaburzenia snu - dolegliwości fizyczne (bóle, uczucie napięcia)

Najczęstsze dolegliwości fizyczne (objawy wegetatywne) zgłaszane przez chorych na depresje - bóle głowy - bóle pleców - duszności - dolegliwości ze strony układu krążenia - dolegliwości ze strony układu pokarmowego - zaburzenia miesiączkowe

Zaburzenia psychiczne - nastrój depresyjny - utrata radości - obniżenie napędu (człowiek czuje się mniej sprawny, mniej energiczny) - pustka emocjonalna (człowiek nie odczuwa ani złości ,ani gniewu - żadnego uczucia) -lęk - wewnętrzna pustka (nie ma przeżyć, które tak by angażowały człowieka, że byłby w stanie na nich się zatrzymać) - utrata nadziei (ja nie dam sobie rady ,nie będę się tym zajmował) - tendencje samobójcze - depresyjne treści myśli - trudności w podejmowaniu decyzji - zahamowanie myślenia - ruminacje

Objawy motoryczne 1. Objawy motoryczne: zubożenie ruchowe, osłupienie, hipomimia, amimia, ograniczenie komunikowania się (wąski zakres ruchów, mała dynamika ruchów, otępienie, spowolnienie ruchowe 2. Pobudzenie psychoruchowe: niepokój psychiczny i motoryczny, wzmożenie napędu, raptus, dezorganizacja czynności złożonych, gwałtowna gestykulacja, gwałtowne podejmowanie decyzji, niespodziewane odrywanie się od rzeczy.

Na depresję najczęściej chorują kobiety, natomiast częściej umieram mężczyźni.

Etiologia depresji Skąd ona się bierze? Co jest powodem ,że rodzi się rozwija depresja?

Etiologia depresji oparta na psychologii głębi, teoriach psychodynamicznych

niedostatek bodźców we wczesnym dzieciństwie

deficyt oralny deficyt narcystyczny

globalne poczucie

egzystencjalnej nicości

pustka emocjonalna niska samoocena

kompensacja

Deficyty - oralny i narcystyczny wpływają na tzw. poczucie egzystencjalnej nicości, albo niesprawności, bezwartościowości, niemożności. To ma wpływ na to, co nazywamy pustką emocjonalną i niską samooceną. Jeżeli człowiek ocenia się nisko, jako osobę, która ma mniejszą wartość, mniej potrafi, nie jest w stanie to ma problemy z podejmowaniem decyzji i łatwiej rozwija w sobie symptomy, które mają charakter depresyjny. Oczywiście człowiek w jakiś sposób kompensuje sobie te braki. Ten model etiologii depresji niekoniecznie musi być modelem tłumaczącym każdy rodzaj depresji, ale w niektórych przypadkach ten model da się on zastosować. Dla osób, które mają tendencje o uprawiania terapii modelu psychodynamicznego takie rozumowanie jest przydatne, gdyż widzą przyczynowo-skutkową zależność pomiędzy początkami depresji, a ich przejawami i możliwością oddziaływania na nie.

Etiologia depresji wg. teorii uczenia się

- deprywacja (niedobór bodźców wzmacniających) - uczymy się poprzez wzmacnianie naśladowanie, warunkowanie - straty (utrata bodźców wzmacniających) - zobojętnienie i niezdolność przeżywania przyjemności - depresja jest konsekwencją tego ,źe człowiek nie doświadcza takich sympatycznych przeżyć jak przyjemność (somatyczna, emocjonalna, społeczna, itp.) - bezradność w sytuacji przewlekłego stresu - niekompensacja w kontaktach społecznych - światopogląd depresyjny (dysfunkcja poznawcza - cały świat to banda łobuzów, wszystko co się dzieje się przeciwko człowiekowi; wartość ma jedynie to, co człowiek sam potrafi wytworzyć) - niezdolność do tworzenia związków z innymi ludźmi

Leczenie depresji

Leczenie schorzeń depresja objawowa somatycznych

leczenie środkami depresja endogenna przeciwdepresyjnymi jednobiegunowa

psychoterapia depresja psychogenna

Cele oddziaływania psychologicznego

1. wyjaśnienie choroby (psychoedukacja to zawsze początek procesu terapii; osoba ma prawo wiedzieć co terapeuta spostrzega, widzi i rozumowanie własne ma stać się częścią rozumowania pacjenta) 2. informacja o sposobach i przebiegu leczenia (pacjent ma prawo wiedzieć na czym będzie polegała terapia, leczenie) 3. zapewnienie oparcia i poczucia bezpieczeństwa (choroba ustępuje łatwiej kiedy osoba nabiera poczucia bezpieczeństwa w danym środowisku terapeutycznym) 4. współudział chorego w procesie leczenia (obowiązkiem psychologa jest uświadomić choremu, że j ego praca jest tutaj zasadnicza) 5. zapobieganie próbom samobójczym

Cele oddziaływania psychologicznego (2) 1. pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych 2. wspomaganie członków rodziny w udzielaniu choremu oparcia (edukacja rodziny jest nieodzownym elementem procesu terapeutycznego; istnieje zawsze pewne ryzyko, że środowisko ,otoczenie w trosce o pacjenta zrobi z niego inwalida) 3. pomoc w przezwyciężaniu trudności życiowych sprzyjających depresji

O depresji - prawd kilka

1. 50% pacjentów leczonych z powodu depresji jest leczonych przez lekarzy opieki podstawowej (dane z 1996r.) 2. ścisłe przestrzegania zaleceń farmakologicznych jest absolutnie niezbędnym warunkiem skutecznej terapii (dane z 1995r. 3. ponad 70% pacjentów doświadczających w trakcie terapii zdarzeń ocenianych jako pozytywne lub neutralne dobrze odpowiedziało na leczenie przeciwdepresyjne 4.zmienne zidentyfikowane jako czynniki predestynujące do chronicznego przebiegu choroby to: zaburzenia osobowości, wcześniejsze epizody depresyjne, niski poziom wsparcia społecznego.

Stany maniakalne i depresyjne

Stany depresyjne występują często na przemian ze stanami maniakalnymi. Są to głównie zaburzenia nastroju, choć występuj ą tu charakterystyczne rysy zachowania społecznego. Dlaczego ? Dlatego, że osoby o takim usposobieniu funkcjonują społecznie nie najlepiej. Niektórzy pacjenci są maniakalni lub depresyjni w różnych okresach, u niektórych występują ona na przemian, co wskazuje, że stany te są ze sobą blisko związane. Dlaczego ten problem jest społeczny? Dlatego ,że ci ludzie mogą bardzo utrudniać funkcjonowanie innym osobom, zaburzaj ą pewien porządek społeczny - są uciążliwymi partnerami życia społ. Osoby maniakalne są euforyczne, wierzą w siebie i są pełne energii, osoby depresyjne są owładnięte odczuciami cierpienia, winy i nieadekwatności oraz brak im motywacji. Osoby maniakalne ubierają się elegancko, w robiące wrażenie, choć dość krzykliwe ubiory, wyglądają szczególnie dobrze i na bardzo zadowolone z siebie, są uśmiechnięte i żwawe, mają donośny, pewny siebie głos o mocnej wyrazistej barwie. Mówią bezustannie i zmierzają do zmonopolizowania konwersacji opowiadaniem ciekawych dowcipów i skandalizujących opowieści; jednak łatwo się rozpraszają i przeskakują z tematu na temat. Ich podniecenie i wesołość jest zaraźliwa. Dobrze odgrywają rolę duszy towarzystwa. Żywią do siebie zaufanie i maj ą samoocenę, której brak adekwatnych postaw, lecz nie przyjmują krytyki od innych. Są zadowolone przemawiając i pisząc listy do ważnych osób. Z drugiej strony dość dobrze potrafią manipulować ludźmi. To wraz z ich energią i wiarą często prowadzi ich do zrobienia kariery np. polityka. Ich główne słabości, jeżeli chodzi o kompetencję społeczną, to niezdolność do prawidłowego spostrzegania siebie i irytowania innych swoją dominacją i niewłaściwymi zachowaniami. Wynikająca z ich iluzji ważność samych siebie, ich ciągła gadatliwość i tendencja do dziwacznego zachowania mogą prowadzić do tego, że stają się dokuczliwi dla innych.

DOLLARD/MILLER

UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH.

Czy środowisko może być tym, co wpływa na rozwój zaburzeń psychicznych? Wiemy doskonale, że środowisko wpływa nie tylko na rozwój ząb. psychicznych ,ale także na inne zaburzenia (emocjonalne, zdrowia). Kiedy mówimy o chorobach cywilizacyjnych to co mamy na myśli? Konkretne środowisko, w którym znalazł się człowiek i w którym przyszło mu żyć. Kiedy mówimy o wpływie środowiska musimy uwzględniać wszystkie elementy tego środowiska. Psycholog zwraca uwagę na zachowania ludzkie, na to, co w środowisku jest ludzkiego lub nieludzkiego. Inne elementy środowiska pomija. W ujęciu Dollarda i Millera chodzi o to, na ile to jak człowiek kształtuje siebie jest związane ze środowiskiem, jak środowisko na niego oddziałuje (chodzi tu o środowisko ludzkie). Jakie jest ich założenie ? Człowiek przychodzi na świat z pewnymi pierwotnymi potrzebami, które zaspakaja w specyficzny dla siebie sposób. Jakie są te pierwotne potrzeby? Głód, seks, macierzyństwo, sen i eksploracja (zabezpieczenie sobie terenu). Na pewne bodźce i sytuacje człowiek uczy się reagować lękiem. Lek może spełniać takie same funkcje jak potrzeba, np. motywować do zachowań przystosowawczych - nieprzystosowawczych walki - ucieczki. Sytuacje wyzwalają w nas potrzebę albo walki, albo ucieczki, wycofywania się. Redukcja lęku który jest związany z tą tendencją może przekształcać się w agresję. Redukcja lęku stanowi wzmocnienie dla zwykłego zachowania lub zachowania neurotycznego.

---