Podstawy Ekonomi

( mikro i makro - ekonomia )

Dr. K. Nagle

Dr. B. Sroka

Książki:

1. Zofia Dach „Wprowadzenie do ekonomi”

2. Zofia Dach „ Mikroekonomia”

3. R. Milewski „ Podstawy ekonomii”

Temat: Wprowadzenie do ekonomiki - zdefiniowanie.

Powstanie nazwy i nauki ekonomia.

Oikonomikos - nazwa wprowadzona w IV w. p. n. e. Arystoteles i Ksenofon. Zasady zarządzania gospodarstwa domowego ( wielkość gospodarstwa ), nauka o gospodarstwie

Ekonomia polityczna - społeczna

Ekonomia - w 2 poł. XVIII w. - brak metod badawczych we wcześniejszych definicjach ekonomii.

Przedmiot zainteresowań ekonomią jako nauki.

Ekonomia: jest nauką badającą w jaki sposób ludzie indywidualnie lub zespołowo wykorzystują ograniczone zasoby do zaspokojenia różnych potrzeb.

Potrzeby: jest to stan niedoboru lub braku czegoś co człowiekowi jest niezbędne do życia i rozwoju.

Człowiek jest traktowany jako:

1. biosystem - organizm żywy, utrzymujący się przy życiu w środowisku naturalnym. Wymusza na nas zaspokojenie potrzeb.

2. socjosystem - jest członkiem określonych organizacji, w obrębie których współżyje i współdziała z innymi ludźmi. Czują potrzebę życia w grupie.

3. psychosystem - jest istotą względnie autonomiczną. Swój umysł i świadomość wykorzystuje do wyznaczania celów i kierunków działania.

Piramida Maslowa

• Potrzeby samorealizacji - życie zgodne z tym do czego człowiek czuje się powołany zgodnie z własną naturą.

• Potrzeby szacunku i uznania - poznanie i uświadomienie sobie własnej wartości, ugruntowanie w wysokiej samoocenie, pragnienie otrzymania prestiżu, uznania ale również niezależności.

• Potrzeby przynależności i miłości - świadomość być kochanym, akceptowanym, bycia kimś ważnym dla rodziny i otoczenia, możliwość życia w grupie.

• Potrzeby bezpieczeństwa - poczucie pewności, bezpieczeństwa, porządku.

• Potrzeby fizjologiczne -

Trzy dodatkowe potrzeby:

• Potrzeby transcendencji - (potrzeba kontaktu z bogiem )

• Potrzeby wiedzy i rozumienia - ( edukacja )

• Potrzeby estetyczne -

Charakterystyka piramidy:

• im wyższa potrzeba, tym mniejsze znaczenie dla biologicznego przetrwania

• zaspokojenie potrzeb wyższych następuje po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu

• zaspokojenie potrzeb wyższych prowadzi do większego zadowolenia

• potrzeby wyższe są odczuwane tylko przez człowieka i są bardziej zindywidualizowane

Cechy potrzeb:

• nieograniczone w swojej wielkości ( zmniejszają się )

• ograniczone w swojej pojemności

• bywają w stosunku do siebie konkurencyjne i substytucyjne

• bywają często komplementarne

• w miarę zaspokojenia zmniejszają swoją intensywność, czasem się powtarzają

Rodzaje potrzeb:

1. fizyczne i duchowe

2. jednostkowe i zbiorowe

3. podstawowe i wyższego rzędu, niezbędne i luksusowe

4. jednorazowe i odnawiające się

5. teraźniejsze i przyszłe

6. substytucyjne i inwestycyjne

Dobra jako środki zaspokojenia potrzeb.

DOBRA

w szerokim znaczeniu

rzeczy usługi stany

( warunki )

DOBRA

w szerokim znaczeniu

Dobra ekonomiczne Dobra wolne

( gospodarcze )

Dobra ekonomiczne - występują w ilościach ograniczonych do dóbr rzadkich, są wytwarzane

przez człowieka. ( eksploatacja węgla,

Dobra wolne - wytwarzane przez naturę, ich ilość jest nieograniczona do potrzeb ( człowiek

jest w stanie się bardziej zaspokoić ), (woda mórz, oceanów, słońce, siła wiatru)

Dobra produkcyjne - służą do wytwarzania innych dóbr i ich konsumpcje.

Dobra prywatne - są przeznaczone wyłącznie na potrzeby własne, przypisane konkretnej

osobie.

Dobra publiczne - dobra, których nie można nikogo wykluczyć ( piesi, parki ).

Dobra finalne - są to te dobra, które są nabywane przez ostatniego użytkownika

( gospodarstwa domowe - dobra konsumpcyjne, dobra inwestycyjne

nabywane przez przedsiębiorstwo ).

Dobra pośrednie - stanowią nakład w jakimś procesie produkcyjnym, uczestniczy w procesie

powstawania innych dóbr.

Zasoby ( czynniki produkcji ) to te elementy, które wykorzystujemy w procesie wytwarzania

dóbr i usług.

Zasoby

Praca Ziemia Kapitał

człowiek, jego umiejętności, zasoby naturalne, kapitał rzeczowy

wykształcenie złoża mineralne wykorzystywany

rolnictwo w przemyśle

Technologia Przedsiębiorczość Informacja

1. technologia - inaczej sposób produkcji, który pokazuje jakie i ile czynników produkcji należy połączyć aby powstał produkt końcowy.

2. przedsiębiorczość - to cecha przedsiębiorcy

-) przedsiębiorca - to osoba, która ma własny koszt i ryzyko

podejmuje działalność gospodarczą, której celem jest chęć

osiągnięcia celu. ( cały czas być na bieżąco, lub lepszym )

3. informacja - są to komunikaty lub ich kombinacje, które zmniejszają stan niewiedzy o otoczeniu, badanych zjawisk.

mądrość ludzi

wiedza

informacja maszyny, ludzie

Dane komunikaty

Czynniki produkcji

Rzeczowe osobowe

środki pracy przedmioty pracy siła robocza

- narzędzia pracy - surowce, materiały - praca

- materialne warunki - półfabrykaty, energia

do produkcji

środki produkcji

Środki pracy są to te wszystkie elementy, którymi człowiek w procesie produkcji oddziaływuje

na przedmioty pracy. ( inaczej kapitał trwały )

amortyzacja - częściowe lub stopniowe zużycie części, podzespołów.

zużycie moralne - ( nie ekonomiczna ) przestarzały sprzęt

inwestycja - zakup, odnowienie środków pracy

inwestycje odtworzeniowe - odnowienie zużytego kapitału trwałego

inwestycje rozwojowe - zwiększenie zdolności produkcji

Przedmioty pracy - np. półfabrykaty, materiały są przetwarzane w procesie produkcji

w produkt końcowy.

Zużycie całkowite - w jednym cyklu produkcyjnym

Zasoby:

1. naturalne - odtwarzalne i nieodtwarzalne

2. ludzkie - ludzie wraz z umiejętnościami i doświadczeniami ( rozwijać wiedze czł. )

3. kapitałowe - kapitał rzeczowy i finansowy

Praca - świadoma i celowa działalność za pomocą, której przeobraża się zasoby przyrody do

zaspokojenia swoich potrzeb.

Rzadkość w ujęciu ekonomicznym.

Zapotrzebowanie potencjalne Zdolności produkcyjne

( potrzeby )

ilość dóbr, którą ludzie chcieli ilość dóbr, które ludzie są w stanie

by posiadać w danym czasie wytworzyć przy wykorzystaniu

ograniczonych zasobów

Zasób rzadki, dobro cechuje się tym, że przy cenie zerowej popyt nań przewyższa dostępną podaż. Każde dobro gospodarcze wytworzone przez człowieka będzie dobrem rzadkim. Bo nie jesteśmy w stanie jako gospodarka wytworzyć takiej ilości dóbr aby zaspokoić potrzeby wszystkich.

Koszt alternatywny - koszt, z którego musi zrezygnować dana osoba na rzecz innego kosztu, suma utraconych korzyści, najbardziej preferowane lecz nie wybrane alternatywa.

Środki rzadkości w ujęciu ekonomi.

-) konieczność dokonywania wyborów ekonomicznych

Gospodarowanie - polega na ciągłym dokonywaniu wyborów: co?, jak?, albo?, polega na alokacji zasobów pomiędzy różnorakie zastosowania w celu możliwie najpełniejszego zaspokojenia nieograniczonych potrzeb człowieka w warunkach ograniczonych zasobów.

Cele: zaspokojenie potrzeb konsumpcja

Środki: dobra wymiana

podział

Narzędzia: czynniki produkcyjne produkcja

Wybory racjonalne.

Formy działalności ludzi i wynikające z nich sposoby podejmowania decyzji.

Działalność zwyczajowa: (tradycyjna ) okres epoki pierwotnej polega na osiąganiu ustalonych przez tradycję celów za pomocą ustalonych przez tradycję środków. np. ( rolnictwo )

Działalność nakazowa: opiera się na podziale społeczeństwa na dwie grupy: podejmujących

i wykonujących decyzje wobec groźby przymusu lub przemocy. Centralne planowanie, socjalizm.

Działalność w gospodarce rynkowej: jest przeciwieństwem zarówno działalności zwyczajowej i naukowej. Opiera się na zachowaniu podmiotów gospodarczych, które:

1. są wolne pod względem ekonomicznym i mogącym podejmować samodzielne decyzje w odniesieniu do swoich celów i do przedmiotów swej działalności.

2. dążą do osiągnięcia indywidualnych korzyści.

3. ponoszą odpowiedzialność za skutki swojego działania.

4. dokonują racjonalnych wyborów.

Skutki działań: tak zachowujące się podmioty gospodarcze określa się mianem homo oeconomicus.

Racjonalne działanie, pojęcia i narzędzia.

Racjonalne działanie polega na zbieraniu, analizowaniu i przekazywaniu informacji przy pomocy rozumu i podejmowanie na tej podstawie określonych działań, które mają przynieść zyski, korzyści.

Warianty, zasady racjonalnego gospodarowania:

1. Zasada racjonalnego działania ( gospodarowania ). Zasada największego efektu (największej maksymalizacji efektów). Przy pomocy danych ( constans) nakładów należy dążyć do osiągnięcia jak największych efektów. np. ( zakład krawiecki )

2. Zasada minimalizacji nakładów ( największa oszczędność, najmniejsze koszta). Założony efekt produkcji ( constans). Zamierzamy osiągnąć przy jak najmniejszych nakładach czynników produkcji.

( albo / albo człowiek nie jest w stanie połączyć max efektów i min kosztów )

Ograniczoność zasobów albo (rzadkość zasobów): odnosi się do luki między tym zapotrzebowaniem zgłaszanym przez społeczeństwo aby zaspokoić wszystkie potrzeby.

Każdemu wyborowi towarzyszy korzyść ale kosztu również towarzyszy alternatywa.

Granica możliwości produkcyjnych ( krzywa transformacji produktu, krzywa możliwości produkcyjnych).

1. wskazuje alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w ciągu danego okresu, czasu wykorzystując do tego w całości

i w najlepszy sposób posiadane zasoby i technologie.

2. Wskazuje przy każdej wielkości produkcji jednego dobra maksymalną możliwość produkcję drugiego dobra.

Granica możliwości produkcji:

produkcja chleba

( tyś. ton)

A		I - nie osiągalna
	B
		C	osiągalne i max efektywne D
osiągalne H , nieefektywne				E

0 10 20 30 40 produkcja maszyn (tyś. szt)

Procesy wymiany w ujęciu historycznym.

Gospodarka naturalna - jest to taki typ gospodarki gdzie producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb. Nie występuje wymiana ani rynek, gdyż producent jest równocześnie konsumentem wytworzonych przez siebie produktów. Występowała w okresie wspólnoty pierwotnej i dominowała w niewolnictwie i feudalizmie. np. gosp. rolne, zakłady rzemieślnicze ( z jednoczesnym przeznaczeniem na sprzedaż).

Gospodarka towarowa - pojawiła się u schyłku okresu wspólnoty pierwotnej, początki sięgają 6-8 tyś. lat p.n.e. To taki typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, sprzedaży.

Gospodarka towarowa wyłoniła się z gospodarki naturalnej wtedy gdy, zostały spełnione dwie przesłanki:

1. społeczny podział pracy

2. ekonomiczne wyodrębnienie się producentów na bazie prywatnej własności środków produkcji

Przełomowe znaczenie dla rozwoju gospodarki towarowej miały trzy wielkie społeczne podziały pracy, które legły u podstaw:

1. miał miejsce pod koniec wspólnoty pierwotnej, polegał na wyodrębnieniu się rolnictwa z pasterstwa

2. dokonał się w okresie niewolnictwa i polegał na wyodrębnieniu się rzemiosła z rolnictwa

3. pod koniec niewolnictwa, wyodrębnienie się klasy kupców pośredniczących w wymianie między różnymi producentami oraz dokonywało się oddzielenia miast od wsi.

Zasada specjalizacji pracy wykorzystywana jest na wszystkich poziomach działalności gospodarczej i możemy wymienić następujące ich rodzaje:

1. specjalizacja gałęzi przemysłu w poszczególnym produkcie lub procesie, np.

w produkcji paliw, wyrobów ceramicznych.

2. specjalizacja firm - często specjalizują się w wykonywaniu jednego z procesów produkcyjnych lub wytwarzaniu jednej części produktu końcowego, np. przemysł włókienniczy - przędzenie, farbowanie, tkanie, drukowanie.

3. specjalizacja regionów - terytorialny podział pracy. Znaczną rolę odgrywają czynniki geograficzne: położenie, surowce, warunki naturalne. Ważną rolę odgrywają również tradycje wytwórcze ludzi. np. mleczarski, chemiczny.

4. specjalizacja międzynarodowa - polega na wytwarzaniu określonych towarów w pewnych krajach. Wynika z faktu występowania: korzystnych warunków klimatycznych, glebowych, z istnienia złóż wartościowych minerałów lub rozwijania szczególnych umiejętności przez pracowników w danym kraju, np. Brazylia - kawa, Afryka Południowa - złoto.

Niezbędnym warunkiem istnienia gospodarki towarowej jest również odosobnienie producentów - przyjmowało postać samodzielnych ekonomicznie przedsiębiorstw, stanowiących własność społeczną. Jest nim każdy, kto może dysponować wytworzonym przez siebie produktem.

Prostą gospodarkę towarową charakteryzują następujące cechy:

-) prywatna własność środków produkcji

-) produkcja na rynek

-) właściciel środków produkcji jest jednocześnie producentem ( rodzina )

-) mała skala produkcji i świadczonych usług

Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Źródłem wartości użytkowej jest przyroda i praca; przyroda dostarcza produkt mający określone właściwości, które człowiek w procesie pracy w celowy sposób przeobraża. Jest kategorią obiektywną.

Wartość wymienna - jest to stosunek ilościowy (proporcja), w jakiej jeden towar jest wymieniany na inny towar.

X towaru A = Y towaru B

lub przy użyciu pieniądza

X towaru A = Y jednostek pieniężnych

Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru.

W koncepcji marksowskiej - produkcyjną podstawą kształtowania ceny jest wartość towaru, którą stanowią społecznie niezbędne nakłady pracy, potrzebne do jego wytworzenia. Praca według tej koncepcji jest jedynym czynnikiem produkcji, który tworzy wartość towaru.

W koncepcji neoklasycznej - zakłada, że wszystkie czynniki produkcji, tzw. praca, kapitał i ziemia są wartościotwórcze. Każdy z nich tworzy część wartości towaru i suma opłat za ich usługi tworzy koszt produkcji. Producent będzie wytwarzał tylko wówczas, gdy ze sprzedaży wytworzonych przez siebie towarów uzyska cenę przewyższającą koszty produkcji.

Barter - bezpieniężna, bezpośrednia wymiana towarów. ( towar za towar T - T )

Banknoty - pieniądz papierowy

Bilon - znakomicie uzupełnił jego potrzebę ilościową, występuje w postaci monet. Wartość metalu, z którego są wybite jest znacznie mniejsza od ich wartości nominalnej.

System waluty złotnej - banknoty były wymieniane na złoto i był wygodnym sposobem zastąpienia go w obiegu. Ta sytuacja trwała do wybuchu I wojny światowej.

System waluty pozłacanej - wycofanie z obiegu złotych monet.

System sztabowo-złotny -banknoty wymieniano nie na złote monety lecz wyłącznie na sztaby złota o określonej wadze i próbie.

System waluty dewizowo-zlotnej - wymiana banknotów na dewizy państw o mocnej walucie, które z kolei można było zamienić na złoto.

Pieniądz symboliczny - pieniądz papierowy - jego faktyczna wartość równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wydrukowany.

Siła nabywcza - możność nabycia określonej ilości dóbr i usług zależy od poziomu cen towarów i usług..

Pieniądz bezgotówkowy - ma postać wkładów bankowych.

Czek bankowy - jest to dokument, w którym wystawca zleca swojemu bankowi wypłatę określonej sumy pieniężnej okazicielowi lub osobie, której nazwisko widnieje na czeku.

Przelewy bankowe, pieniądz elektroniczny, karta magnetyczna.

Pieniądz w gospodarce towarowo - pieniężnej spełnia następujące funkcje:

Pieniądz - to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dokstarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań.

Funkcje pieniądza:

• miernik wartości -{ funkcja wewnętrzna} służy do wyrażania wartości wszystkich towarów i usług.

• Środka cyrkulacji ( pośrednika w wymianie ) { funkcja wewnętrzna }polega ona na pośredniczeniu pieniądza w aktach sprzedaży i kupna, towary krążą na rynku, przechodzą z rąk do rąk.

-) bezpośrednia wymiana ( T - T )

-) pośrednia ( T - P - T )

I = S / O

I - ilość pieniądza w obiegu

S - suma cen towarów i usług będących przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży

O - szybkość obiegu jednoimiennych jednostek pieniężnych

• Środka tezauryzacji ( przechowywania bogactwa ) { funkcja wewnętrzna }odgrywała ważną rolę gdy w obiegu był pieniądz pełnowartościowy, złoto, srebro. Pieniądz papierowy może być przedmiotem gromadzenia bogactwa pod warunkiem, że cieszy się uznaniem społeczeństwa i nie traci zbyt szybko na wartości z powodu inflacji.

• Środka płatniczego ( miernik odroczonych płatności ) { funkcja wewnętrzna} jest on wykorzystany przy regulowaniu różnych zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu lub wynikających z innych przyczyn np. płacenie należności podatków, kar pieniężnych , czynszów etc.

I = S - K + Z / O

I - ilość pieniądza w obiegu

S - suma cen towarów i usług będących przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży

K - wartość dokonanych transakcji kredytowych

Z - łączna wartość zobowiązań, których termin płatności upływa

O - szybkość obiegu jednoimiennych jednostek pieniężnych

Q = C + P - Kr - Ko / S

C - suma cen towarów i usług będących przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży

P - przypadające płatności

S - szybkość obiegu pieniądza

Kr - transakcje kredytowe

Ko - transakcje kompensujące się wzajemnie

Q - ilość pieniądza niezbędna w obiegu

• Pieniądz światowy - { funkcja zewnętrzna }- to pieniądz funkcjonujący w skali globalnej, obsługujący międzynarodową wymianę towarów i usług oraz międzynarodowy ruch kapitału:

a) złoto

b) waluty międzynarodowe - dolar, euro, jen.

aby waluta narodowa pełniła funkcję pieniądza międzynarodowego:

-) pełna wymienialność wewnątrz i na zewnątrz kraju

-) stabilna sytuacja gospodarcza ( minimu inflacji i bezrobocia etc. )

-) aby kraj posiadał znaczny udział w wymianie międzynarodowej

c) specjalne wartości walutowe takie jak SDR ( specjalne prawa ciągnienia ) - jednostka

rozrachunkowa MFW ( międzynarodowy fundusz walutowy )

SDR-y - to rodzaj pieniądza nie mającego postaci materialnej, nadający się trylko do rozrachunków bezgotówkowych. Jest to sztuczna jednostka obrachunkowa w obrotach międzynarodowych.

Weksel - jest to dokument kredytowy zobowiązujący wystawcę( dłużnika ) do zapłacenia wierzycielowi w określonym miejscu i czasie wymienionej na nim sumy pieniędzy.

Weksel prosty - wyraża wzajemny stosunek między dwoma kontrahentami.

Weksel trasowany ( ciągniony ) -dotyczy trzech osób, gdyż wierzyciel A, poleca dłużnikowi B zapłacenie w określonym terminie należnego sobie długu osobie trzeciej C.

Cechy rachunku ekonomicznego:

1. względność - rozwiązanie jest przyjęte optymalnie tylko z punktu widzenia przyjętego celu

2. dualność - ( możliwość wykorzystywania jednej z zasad dobrego gospodarowania )

3. wariantowość -

4. kompleksowość - wszystko to co dotyczy danego celu

Wybór racjonalnego wyboru :

-) jednoznacznie określony cel ( kryterium wyboru )

-) efekty i nakłady muszą być wymierne, dają się wyrazić w określonych jednostkach miary

-) wyróżnianie efektów i nakładów w jednakowych jednostkach pieniężnych

Założenia odnośnie gospodarki rynkowej:

Dominującą formą wartości jest prywatna wartość dóbr i wyprodukowanych towarów.

Rynki dóbr konsumpcyjnych

Gospodarstwo domowe

Przedsiębiorstwo

Rynki czynników produkcyjnych

przepływy na zewnątrz to przepływy rzeczowe.

przepływy wewnątrz to przepływy finansowe.

renta gruntowa - to dochód z ziemi.

Rynek - w ujęciu tradycyjnym to miejsce spotkań nabywców i sprzedawców w celu dokonania transakcji.

Rynek - to proces za pośrednictwem, w którym wzajemne oddziaływanie sprzedawców i nabywców prowadzą do określenia ceny towarów i warunków transakcji ( sposobu, miejsca, czasu ).

Podaż - sprzedający

Popyt - kupujący

Podział rynku według przedziału translokacji:

			Rynek
	towarów konsumpcyjnych			czynniki produkcyjne
dóbr	usług	pracy	kapitałowy	maszyn	surowców	nieruchomości
np. samochodów, mieszkań	np. turystyka, bankowość	pieniężny	kredytowy	walutowy	Papierów wartościowych

Podział rynku ze względu na zasięg terytorialny:

1. rynek lokalny ( sklepy zlokalizowane w obrębie zamieszkania )

2. rynek regionalny ( województwo )

3. rynek krajowy ( to granice wyodrębniające granice kraju )

4. rynek międzynarodowy

5. rynek globalny

Kryterium legalności transakcji rynkowej:

-) rynek legalny ( biały )

-) rynek nielegalny ( czarny, szary - 20 % transakcji )

Rynek jako ogół stosunków:

	nabywcy		sprzedawcy
popyt					podaż
	nabywcy			sprzedawcy

Stosunki wymiany

Stosunki równoległe ( konkurencje )

Stosunki wymiany:

-) ujawnienie przez sprzedawców zamiarów sprzedaży

-) ujawnienie przez nabywców zamiarów zakupu

-) wzajemna konfrontacja

-) mechanizm przetargowy

stosunkom wymiany towarzyszą procesy negocjacji.

Składniki procesu negocjacji:

	przedmioty
	wymiany
	ilość
sprzedawca	cena	nabywca
	jakość
	Organizacyjno - techniczne warunki wymiany

Stosunki równoległe:

-) konfrontacja zamiarów sprzedaży jednych sprzedawców z innymi sprzedawcami

-) konfrontacja zamiaru zakupu jednych nabywców z innymi nabywcami.

Konkurencja - to proces, przy pomocy którego wszyscy uczestnicy rynku tj. zarówno kupujący jak i sprzedający, przedstawiają korzystniejsze od innych oferty w celu realizacji swych interesów.

Charakterystyka:

1. kupujący rywalizują pomiędzy sobą o towar np. o niższej cenie, lepszej jakości, większej trwałości.

2. Producenci konkurują pomiędzy sobą o ograniczone dochody konsumentów

konkurencja
	cenowa		poza cenowa
	Jest siłą koordynującą, która doprowadza do zgodności podaży i popytu		Efektem jej są zmiany parametrów cech jakościowych towarów ( usług )
	Efektem jej są zmiany ilości towarów ( usług ) na rynku		Obejmuje takie elementy jak:
					jakość produktu
				warunki gwarancji
				zapewnienie usług serwisowych
				reklama
				warunki finansowe zakupu

Rynkowy mechanizm kształtowania cen w gospodarce.

1. rynkowy mechanizm kształtowania cen - ceny są kształtowane pod wpływem wzajemnego oddziaływania wielkości popytu i podaży na określony towar na rynku.

2. administracyjny mechanizm kształtowania cen - ceny kształtują dominujące podmioty np. przedsiębiorca lub państwo ( monopolista ).

Popyt, pojęcie i rodzaje:

Popyt - ilość dobra, którą chcą kupić konsumenci w określonym czasie przy danym poziomie ceny, przy założeniu ceteris paribus ( inne czynniki wpływające na popyt są stałe i niezmienne , constans ).

Zależności:

Potrzeby > Popyt > Zakupy

Rodzaje popytu:

a) kryterium przedmiotu:

-) na dobra

-) na usługi ( na czas świadczenia konkretnej usługi )

-) na pieniądze itp.

b) kryterium podmiotu

-) konsumpcyjny

-) produkcyjny ( materiały, półprodukty )

-) inwestycyjny ( maszyny , urządzenia )

c) kryterium zmienności w czasie

-) stały ( insulina - zapotrzebowanie )

-) zmienny ( rosnący i malejący )

d) kryterium wzajemnych powiązań popytu na poszczególne produkty

-) komplementarny

-) substytucyjny

e) kryterium skali

-) indywidualny

-) rynkowy

-) globalny

Zależności pomiędzy ceną i wielkością popytu:

Tabela popytu zawiera zestawienie ilości danego dobra nabytego w danym czasie po określonej cenie.

cena dobra ( p )	ilość zakupiona ( popyt ) Qd	ilość oferowana do sprzedaży ( podaż ) Qs
6 zł	2 kg	12 kg
5 zł	3 kg	10 kg
4 zł	4 kg	8 kg
3 zł	6 kg	6 kg
2 zł	9 kg	4 kg
1 zł	12 kg	2 kg

cena ( p )
	6
	5
	4
	3
	2				spadek	popytu
	1							D
		2	3	4	6	9	12	wielkość popytu Qd

Prawa ekonomiczne:

Prawo ekonomiczne przedstawia trwałe, konieczne, istotne i powtarzające się związki pomiędzy kategoriami ekonomicznymi.

Prawo popytu - przedstawia trwałe, istotne, konieczne i powtarzające się związki pomiędzy ceną a popytem. Prawo popytu w miarę wzrostu ceny - popyt ( zakupiona ilość dobra ) w określonym czasie zmniejsza się i odwrotnie, w miarę spadku ceny zwiększa się popyt na dane dobro, przy założeniu ceteris paribus.

Zmianę ceny wywołuje:

-) efekt substytucyjny - w wyniku zmiany ceny nabywanych dóbr, konsumenci zwiększają zakup dóbr relatywnie tańszych i ograniczają popyt na dobra relatywnie droższe.

-) efekt dochodowy - w wyniku zmiany cen następuje zmiana dochodów realnych nabywców, czyli ich możliwości nabywczych.

Determinanty popytu ( poza cenowe czynniki wpływające na popyt ):

a) dochód konsumentów zmiany dochodu a popyt

b) ceny innych dóbr ( komplementarnych i substytucyjnych

c) gusty i preferencje konsumentów

d) liczba ludności i jej struktura

e) pozostałe czynniki np. ( przewidywanie co do cen, dochodu w przyszłości, itp. )

Ad ( a )

popyt na szynkę popyt na kaszankę

D1

D

P

D

P

D1

Po

Po

Qo

Q1

Q

Q1

Qo

Q

dochód

Y1

Y1

Yo

Yo

Qo

Q1

Q

Q1

Qo

Q

Wzrost dochodu w przypadku dóbr normalnych ( szynka ) podniesie wzrost popytu na nie.

Wzrost dochodu w przypadku dóbr niższego rzędu spowoduje spadek popytu na nie.

Ilustracją oddziaływania determinant jest przesunięcie krzywej popytu:

-) w prawo w górę - gdy popyt rośnie przy danej cenie D₂

-) w lewo w dół - gdy popyt maleje przy danej cenie D₁

P Cena dobra
P1			D1	D2 D

Q₁ q Q wielkość popytu

I Nietypowe zależności pomiędzy ceną a popytem.

-) występowanie jednokierunkowych zależności pomiędzy ceną a popytem ( giełda )

Paradoks spekulacyjny

Konsument nabywa towary w większej ilości, jeżeli ich cena wzrasta, przewidując jej jeszcze większy wzrost. Jeżeli zaś cena dobra spada, konsument powstrzymuje się od zakupów. Zjawisko takie jest podstawą funkcjonowania giełdy papierów wartościowych, obserwowane jest również w warunkach nasilającej się inflacji.

Efekt Veblena ( paradoks veblena )

Zwanym inaczej efektem prestiżowym, niektóre gospodarstwa domowe nabywają tym większe ilości danego dobra im jest ono droższe. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na demonstracji swoich możliwości finansowych.

Paradoks Giffena

Dotyczy dóbr podrzędnych, wzrost ceny tych dóbr powoduje wzrost popytu na nie. Przy spadku dochodów realnych dobra te są relatywnie tańsze niż pozostałe.

P				D
P2
P1

Q₁ Q₂ Q D

Nietypowe zależności pomiędzy ceną a popytem mogą odzwierciedlać:

-) występowanie jednokierunkowych zależności pomiędzy ceną a popytem

-) wzmocnienie lub osłabienie klasycznych zależności pomiędzy zmianami cen i popytu

Efekt snobizmu

Niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią dobra, które kupują inni. Zatem nabywają ich mniej lub całkiem eliminują je ze swoich zakupów.

negatywne funkcje popytu.

P
				D1
			D2	D

Q

Podaż - ilość dobra zaoferowanego do sprzedaży po określonej cenie przy określonym miejscu

i czasie przy założeniu, że inne czynniki wpływające na podaż są stałe, niezmienne ( ceteris paribus ).

cena dobra ( p )	ilość zakupiona ( popyt ) Qd	ilość oferowana do sprzedaży ( podaż ) Qs
6	2	12
5	3	10
4	4	8
3	6	6
2	9	4
1	12	2

funkcja podaży

P
							S
6
5
4
3
2
1

2 4 6 8 10 12 Q_S

Prawo podaży - w miarę wzrostu ceny ilość dobra oferowana do sprzedaży rośnie i odwrotnie w miarę spadku ceny oferta sprzedaży zmniejsza się , przy założeniu ceteris paribus.

Relacje pomiędzy wielkością produkcji, podażą i sprzedażą.

PRODUKCJA

>

PODAŻ

>

SPRZEDAŻ

Determinanty podaży:

1. koszt produkcji

2. technologia produkcji

3. ilość przedsiębiorstw

4. polityka państwa ( podatki, subsyolia, przepisy prawne dotyczące środowiska )

5. warunki pogodowe

6. inne czynniki ( przewidywania )

Ilustracją oddziaływania determinant jest przesunięcie krzywej podaży:

P Cena dobra			S2	S S1
P1

Q₁ Q Q₂ wielkość popytu

Nietypowe zależności pomiędzy ceną a podażą.

Efekt oczekiwania ( spekulacyjny )

Sprzedawcy nie reagują na zjawiska, które wystąpiły w przeszłości ( np. spadek cen ) oczekując na zdarzenia, które zgodnie z ich oczekiwaniami mogą wystąpić w przyszłości.

Efekt zadłużenia

Konieczność spłaty tego zadłużenia powoduje, że sprzedawcy muszą zwiększyć dochody poprzez wzrost wielkości podaży ( sprzedaży ) nawet gdy ceny maleją.

nietypowa funkcja podaży

P
P1
P0				S

Q Q₁ Q_S

Równowaga rynkowa i przejawy jej braku.

Równowaga rynkowa

Jest to taki stan w gospodarce przy, którym wielkość popytu równoważy się wielkości podaży.

Wszyscy nabywcy, którzy chcą nabyć towar po cenie równowagi mogą go kupić i wszyscy producenci, którzy chcą sprzedać towar po tej cenie, będą mogli to zrobić.

Cena dobra ( p )		S
	P1				nadwyżka
	P3					E
								D
	P2			niedobór
			Q1				Q2	wielkość popytu i podaży Q

Równowaga w ujęciu dynamicznym przedstawiona jest przy pomocy „ modelu pajęczyny”.

Procesy dostosowawcze w warunkach nierównowagi rynkowej.

	CENA	POPYT	PODAŻ
niedobór towaru	tendencja rosnąca	spadek wielkości popytu	wzrost wielkości podaży
nadwyżka towaru	tendencja malejąca	wzrost wielkości popytu	spadek wielkości podaży

Przykład 1.

Równowaga na rynku chleba została zmieniona jednocześnie poprzez oddziaływanie dwóch czynników:

• wzrost cen mąki

• spadek cen bułek

Opisz ich wpływ na sytuację rynkową.

S₁ - przesunięcie

Pch Cena chleba		E1	1	S
PE2 PE	E2		E
			2

Q_E2 Q_E ilość chleba Q_Dch, Q_Sch

bułki i chleb - dobra substytucyjne mąka - czynnik produkcyjny Rynek chleba zostanie ponownie zrównoważony przy tym samym poziomie ceny PE = PE2 i znacznie mniejszej ilości produktu na rynku. QE2 < QE

1 - ( przesunięcie funkcji podaży z S do S1, wzrost ceny mąki powoduje wzrost kosztów produkcji i ograniczenie podaży chleba. 2 - spadek cen bułek to determinanta popytu, która spowoduje spadek popytu na chleb (przesunięcie funkcji popytu z D do D1 ).

Przykład 2.

Równowaga na rynku magnetofonów została naruszona jednocześnie przez dwa czynniki:

• spadek cen kaset magnetofonowych

• spadek cen magnetofonów

Opisz ich wpływ na sytuację rynkową.

cena magnetofonów

Pm	1			S E1
PE1			E
PE				D1
Po		- S		D niedobór towaru + D	Q2

Q₀ Q_E Q_E1 ilość magnetofonów Q_Sm, Q_Dm

magnetofony, kasety - dobra komplementarne

1 - wzrost kaset magnetofonowych powoduje wzrost cen magnetofonów

(przesunięcie funkcji podaży z E do E₁ )

• 
  S - spadek podaży

+ D - wzrost popytu

podaż Q₀ nadwyżka popytu nad podażą, występuje niedobór towaru.

popyt Q₂ Q₂ > Q₀

Spadek cen magnetofonów spowoduje spadek podaży magnetofonów ( ruch wzdłuż funkcji podaży - S ), a wzrost popytu na magnetofony ( ruch wzdłuż funkcji popytu + D ).

Po zadziałaniu tych dwóch czynników na rynku pojawi się niedobór towarów Q₂ > Q₀.

Mechanizm rynkowy - ogół wzajemnych zależności pomiędzy popytem, podażą oraz procesów dostosowawczych pomiędzy nimi.

Mechanizm rynkowy odpowiada na podstawowe pytania:

• co produkować?

• jak produkować?

• dla kogo produkować?

Mechanizm rynkowy:

• jest instrumentem alokacji czynników wytwórczych pomiędzy różne alternatywne sposoby wykorzystania.

• jest instrumentem alokacji środków konsumpcji pomiędzy członków społeczeństwa.

Elastyczność popytu i podaży.

Elastyczność popytu - mierzy siłę reakcji popytu na zmianę takich czynników jak cena dobra, ceny innych dóbr i dochody konsumentów.

Rodzaje elastyczności popytu:

-) elastyczność cenowa

-) elastyczność mieszana

-) elastyczność dochodowa

Elastyczność cenowa popytu - sposoby obliczania i wykorzystania.

Elastyczność cenowa popytu:

-) wyraża relatywną ( procentową ) zmianę popytu w stosunku do relatywnej ( procentowej ) zmiany ceny danego dobra.

-) przyjmuje wartości ujemne w przedziale ( - nieskończoności , 0 )

E pd = Elast. cenowa popytu	% zmiana popytu
		% zmiana ceny

Wartość bezwzgl.

Q P

E_pd = Q₁ P₁

E _pd - elastyczność cenowa popytu

Q = Q₂ - Q₁

Q₁ - popyt początkowy przy cenie P₁

Q₂ - popyt końcowy przy cenie P₂

= P₂ - P₁

P₁ - cena początkowa , przed zmianą

P₂ - cena końcowa , po zmianie

Przykład 1

Cena książki wzrosła z 15 zł do 16 zł co powoduje spadek wielkości popytu z 410 szt tygodniowo do 350 szt. Obliczyć elastyczność cenową popytu oraz jak zmieniają się dochody przedsiębiorstwa?

Dane:

P₁ = 15 zł

P₂ = 16 zł

Q₁ = 410 szt

Q₂ = 350 szt

EpD =	350 - 410		16 -15		- 60		1	=	- 60	* 15 =	- 90
		410	:	15	=	410	:		15			410		41

E_pD > 1

Popyt elastyczny

E pd =	% zmiana popytu
		% zmiana ceny

D₁ = P₁ * Q₁ = 6150 zł

D₂ = P₂ * Q₂ = 5600 zł

Odp. Popyt na książkę jest popytem elastycznym ( E_pD ~ - 2,2 ), wraz ze wzrostem ceny dochód uzyskany przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży tego produktu zmniejszył się z 6150 do 5600.

Charakterystyka popytu

Popyt elastyczny - E_pD > 1

Popyt jest elastyczny to znaczy % zmiana popytu jest większa od % zmiany ceny danego dobra.

Jeżeli cena wzrośnie ( spadnie ) o 1% to popyt spadnie ( wzrośnie ) aż o 2%.

nachylenie krzywej popytu

cena P
				D

wielkość popytu Q

przykład 2

Cena książki wzrosła z 15 zł do 16 zł co powoduje spadek popytu z 410 szt do 390 szt tygodniowo. Oblicz elast. cenową popytu i dochody przedsiębiorstwa.

Dane:

P₁ = 15 zł

P₂ = 16 zł

Q₁ = 410 szt

Q₂ = 390 szt

EpD =	390 - 410		16 -15		- 20		1	=	- 20	* 15 =	- 45
		410	:	15	=	410	:		15			410		41

E_pD < 1 popyt niedostateczny

E pd =	% popytu	< 1
			% ceny

% zmiana popytu jest mniejsza niż % zmiana ceny danego dobra

wzrost ceny o 1% powoduje spadek popytu tylko o 0,5%

nachylenie krzywej popytu

cena P
			D

wielkość popytu Q

D₁ = P₁ * Q₁ = 6150 zł

D₂ = P₂ * Q₂ = 6240 zł

Odp. Popyt na książkę jest popytem nie elastycznym, a wzrost ceny przyczynił się do wzrostu dochodów przedsiębiorstwa.

Popyt sztywny - ( doskonale nie elastyczny ) E_pD = 0

Popyt ma charakter sztywny, gdy wielkość popytu nie reaguje na zmiany ceny. Dla każdej ceny popyt przyjmuje stałą wartość.

nachylenie krzywej popytu

cena P
			D	Popyt doskonale elastyczny
			D Popyt sztywny

wielkość popytu Q

Popyt doskonale elastyczny E_pD = nieskończoność

Przy danej cenie wielkość popytu przybiera dowolne rozmiary.

cena P
			D

wielkość popytu Q

Wykorzystanie elastyczności cenowej popytu.

Przy określeniu zmian dochodów, ( przychodów ze sprzedaży ) w przedsiębiorstwach, które są wynikiem zmian cen wytwarzanych towarów.

			Dochody przedsiębiorstwa
popyt rośnie			spadek	wzrost
popyt spada			wzrost dochodów	spadek
	EpD		> 1 popyt elastyczny	< 1 popyt nieelastyczny

P EpD =
	EpD >1
		EpD =1
			D EpD <1
				D = 0

Q_D

Elastyczność cenowa popytu = 0

P
A P1	EpD >1 - elastyczność > 1
P2		spadek ceny B
			D

0 Q₁ Q₂ Q_D

0, Q₁, A, P₁ = D₁ - dochód - cena * ilość

Q, Q₂, A, P₂ = D₂

D₂ > D₁

Spadek ceny doprowadza do wzrostu dochodów uzyskanych przez przedsiębiorstwo.

Wykorzystanie elastyczności cenowej popytu.

-) przy obliczeniach, o ile należy zmienić cenę aby zlikwidować niedobór lub nadwyżkę towaru.

Przykład.

W sklepie obuwniczym zgromadzono nadwyżkę butów zimowych, która jest szacowana na 20%. Cena tych butów wynosi 200 zł. Elastyczność cenowa popytu na buty wynosi 0,5%. O ile należy zmienić cenę, żeby zlikwidować nadwyżkę towarów?

E_pD = 0,5

buty

cena butów P = 200 zł

nadwyżka butów = 20% => zwiększenie popytu ( % zwiększenie )

E pd =	% zmiana popytu
		% zmiana ceny

E pd = 0,5 =	20 %
		% zmiana ceny

% zmiana ceny = 20 % 0,5 = 200 5 = 40 %

Cena butów powinna zostać obniżona o 40 % czyli do poziomu 120 zł co pozwoli całkowicie zlikwidować nadwyżkę tego produktu w sklepie.

Analiza mikroekonomiczna zajmuje się badaniem:

-) racjonalnych zachowań ( reakcji ) indywidualnych podmiotów gospodarczych ( np. indywidualny konsument i producent )

-) analizą poszczególnych ( rynków określonych produktów np. rynku zboża, jabłek itp. jak również rynków czynników produkcji np. rynek pracy, ziemi czy kapitału ).

Makroekonomia zajmuje się badaniem wzajemnych związków zachodzących w gospodarce jako całość za pomocą agregatowych wielkości ekonomicznych.

Agregacja ( sumowanie, łączenie ) -polega na łączeniu danych dotyczących szczebla mikroekonomicznego, co pozwala uzyskać informację o kształtowaniu się zjawisk na szczeblu makroekonomicznym.

Ekonomia pozytywna - zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk i procesów gospodarczych w sposób obiektywny. Próbuje wykryć prawidłowości rządzące społecznym procesem gospodarowania.

Ekonomia normatywna - ocenia rzeczywistość gospodarczą według wartości i norm etycznych. Próbuje ustalić jak być powinno i formułuje warunki konieczne do uzyskania danego stanu.

zad.

S₁ -

P - grejfrut PE1		E1 1	1	S
	PE					E	D1
				D - krzywa popytu

Q_E Q cena

Przypuśćmy, że niedawno stwierdzono, że konsumpcja grejpfrutów powstrzymuje proces starzenia. Co się stanie z ceną i ilością równowagi na tym rynku. Przedstaw graficznie.

Elastyczność mieszana popytu - wyraża relatywną zmianę popytu na dobro A w stosunku do relatywnej zmiany ceny dobra B.

E_mD - elastyczność mieszana popytu.

E mD =	% zmiana popytu na dobro A
		% zmiana ceny dobra B

E mD =	Q A		P B
			Q 1 A		P 1 B

Wartość elastyczności zależy od stosunku w jakim dobra pozostają względem siebie:

- dobra substytucyjne - wartości dodatnie

- dobra komplementarne - wartości ujemne

- dobra niezależne = 0

Elastyczność dochodowa popytu mierzy siłę reakcji popytu na zmianę dochodów konsumenta.

E_Id - elastyczność dochodowa popytu.

I - zmiana dochodu

I - dochód

E Id =	% zmiana popytu
		% zmiana dochodów

E Id =	D		I
			D		I

Dobra podstawowe, luksusowe

żywność kino, książki

Prawo Engla - zmiana dochodów konsumenta wpływa na zmianę struktury konsumpcji. Zmniejsza się % udział wydatków na dobra podstawowe i zwiększa się % udział wydatków na dobra luksusowe ( wyższego rzędu )

Dochód 1000		Dochód 2000
Wydatki na dobra		Wydatki na dobra
podstawowe	luksusowe	podstawowe	Luksusowe
500	500	800	1200
50 %	50 %	40 %	60 %

zad. Obliczyć elastyczność dochodu popytu dla :

Dla podstawowych Q1 = 500 zł Q2 = 800 zł Y1 = 1000 zł Y2 = 2000zł E Id = ^3/5 Dla dóbr podstawowych E Id przyjmuje wartość mniejszą niż 1		Dla luksusowych Q1 = 500 zł Q2 = 800 zł Y1 = 1000 zł Y2 = 2000zł E Id = 1 ^2/5 Dla dóbr luksusowych E Id przyjmuje wartość większą niż 1

Dla dóbr podrzędnych elastyczność dochodowa popytu przyjmuje wartości ujemne.

Elastyczność dochodowa popytu:

1. prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i zamożności społecznej.

2. prognozowanie rozwoju poszczególnych gałęzi, branż gospodarki.

3. podejmowanie decyzji inwestycyjnych w przedsiębiorstwach.

4. planowanie przez państwo wpływów budżetowych.

wzrost ceny owoców - ograniczenie zakupu

popyt elastyczny - więcej czasu

zakupy

popyt nieelastyczny - mniej czasu

Determinanty mające wpływ na ………?elastyczności popytu:

Występowanie i dostępność substytutów	wiele substytutów brak substytutów	popyt elastyczny popyt nieelastyczny
Znaczenie dóbr w strukturze konsumpcji	duży udział w budżecie konsumenta małe znaczenie w budżecie konsumenta	popyt elastyczny popyt nieelastyczny
Wysokość ceny	wysoka cena niska cena	popyt elastyczny popyt nieelastyczny
Czas potrzebny na przystosowanie się konsumenta do nowej sytuacji	długi okres czasu krótki okres czasu	popyt elastyczny popyt nieelastyczny
Charakter dobra	dobra luksusowe dobra podstawowe	popyt elastyczny popyt nieelastyczny

Pojęcie konsumenta i gospodarstwa domowego.

Konsument - to każdy kto w celu zaspokojenia potrzeb zużywa określone dobra.

Gospodarstwo domowe - grupa osób wspólnie zamieszkujących i podejmujących wspólne decyzje ekonomiczne.

Funkcja gospodarstwa domowego:

1. ekonomiczne - wynikające z powiązania gospodarstwa domowego z otoczeniem

1. produkcyjna - gospodarstwo domowe dostarcza czynniki wytwórcze, które wykorzystują przedsiębiorstwa w procesie produkcji, uzyskując w zamian dochody.

2. konsumpcyjna - gospodarstwo domowe jest odbiorcą dóbr i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo. Zużywając dobra może zaspokoić swoje potrzeby.

2. społeczne - funkcje prokreacyjne i wynikające z nich zadania w zakresie wychowania młodego pokolenia

Użyteczność - jest to zadowolenie jakie osiąga konsument z konsumpcji bądź posiadania dóbr.

1. użyteczność subiektywna - każdy konsument inaczej ocenia zadowolenie z konsumpcji różnych dóbr.

2. użyteczność abstrakcyjna - taka kategoria nie ma jednostki miary, którą można zmierzyć.

3. użyteczność porządkowa - odzwierciedla uporządkowany system preferencji konsumenta.

Rodzaje:

1. całkowita ( Uc ) - suma zadowolenia jakie uzyskuje konsument z konsumpcji określonej ilości jednostek danego dobra.

n

	q i , = i = 0 , ….n

Uc =

i = 0

2. krańcowa ( marginalna ), ( UM ) - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia

( zmniejszenia ) konsumpcji danego dobra o kolejną jednostkę.

Uc

UM = q₁

UC UC3 UC2 UC1
1		2	3	4	5		Ilość dobra

Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra UC rośnie. ( wykres pierwszy )

UM
1		2	3	4	5		Ilość dobra

Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra UM maleje. ( wykres drugi )

I prawo Gossena

Prawo malejącej użyteczności marginalnej - zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest zawsze większe niż z kolejnych a za tym przyrosty zadowolenia mierzone jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

II prawo Gossena

Próbuje wyjaśnić zasady zachowania się konsumenta przy wyborze większej ilości dobra. Konsument tak rozdysponuje swój dochód aby użyteczność krańcowa nabytych dóbr zrównały się i były proporcjonalne do ceny tych dóbr.

UMx	=	UMy	=	………..	=	UMz
Px						Py				Pz

UMx	=	Px
UMy			Py

Konsument znajduje się w równowadze jeśli spełnione jest II prawo Gossena to znaczy maksymalizuje on zadowolenie z konsumpcji przy istniejących ograniczeniach budżetowych.

Założenie teorii wyboru konsumenta		Wybory konsumenta zgodne są z jego własnym interesem
		Wybory dokonywane są w oparciu o pełną i prawdziwą informację
		Substytucyjność między dobrami w procesach wyboru konsumenta

Teoria ta do wyróżnienia równowagi konsumenta wykorzystuje:

-) krzywą obojętności

-) linię budżetową

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje, które są dla konsumenta obojętne ( tzn. każda z tych kombinacji dostarcza mu taki sam poziom zadowolenia ).

Cech krzywej obojętności:

1. krzywa obojętności ma nachylenie obojętne, zwiększając konsumpcję jednego dobra musimy ograniczyć drugie dobro zachowując ten sam poziom użyteczności całkowitej.

Marginalna stopa substytucji: wskazuje z jakiej ilości dobra B należy zrezygnować aby zwiększyć konsumpcję dobra A o kolejną jednostkę, przy założeniu, że pozostajemy na tej samej krzywej obojętności. Ma tendencje malejące.

2. krzywych obojętności może być nieskończenie wiele, konsument chciałby się znaleźć na jak najwyższej krzywej obojętności.

3. nie mogą się przecinać

4. są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych.

Linia budżetowa - przedstawia w ekonomi ograniczenia wyboru konsumenta.

-) dochody konsumenta

-) ceny rynkowe nabywanych dóbr

Dochody konsumenta
Dochody z pracy ( os. samodzielnie prowadzące firmę ) -) zyski -) świadczenia socjalne -) wynagrodzenie za pracę	Dochody z poza pracy ( pozostałe czynniki wytwórcze ) -) odsetki, dywidenda -) renta gruntowa, czynsze najmu -) wygrane losowe -) dochody nielegalne -) spadek

Linia budżetowa - to zbiór wszystkich kombinacji dwóch dóbr, które są osiągalne dla konsumenta przy danym dochodzie i cenach rynkowych nabywanych dóbr.

QA
DP	A
PA		B		H
			C
	F			D
		G			E

DP Q_B

P_B

DP - dochód pieniężny konsumenta

P_A, P_B - ceny dóbr

A, B, C, D, E - kombinacje osiągalne dla konsumenta przy całkowitym wykorzystaniu dochodu

F, G - kombinacje osiągalne, przy niepełnym wykorzystaniu dochodu.

H - kombinacje nie osiągalne przy danych dochodach

Nachylenie linii budżetowej zależy od stosunku cen nabywanych dóbr.

Przyczyny przesuwania się linii budżetowej.

a) zmiana dochodu konsumenta

QA DP3
PA DP1
PA
			wzrost
			spadek

DP₁ DP₂ DP₃ Q_B

P_B P_B P_B

b) zmiana ceny a ograniczenia budżetowe konsumenta

QA DP
PA
				wzrost	spadek

DP₁ DP₂ DP₃ Q_B

P_B1 P_B2 P_B3

Zmienia się cena dobra B i nie ulegają zmianie dochody nominalne konsumenta oraz cena dobra A.

W przypadku gdy spadają dochody konsumenta nie zawsze będzie on skłonny ograniczyć dotychczasowe konsumpcje za tym może pojawić się efekt „rygla”.

Efekt „rygla” - osiągnięcie wyższego poziomu konsumpcji jest procesem trudno odwracalnym. Raz nabyte nawyki konsumpcyjne działają przy obniżce dochodów jak rygiel hamujący obniżanie się poziomu konsumpcji.

Pomimo zmniejszeniu się dochodów konsument za wszelką cenę stara się utrzymać dotychczasowy poziom konsumpcji.

Równowaga konsumenta ( optimus konsumente )

Konsument wybiera taki koszyk dobra, który daje mu jak największe zadowolenie ( użyteczność całkowitą ) przy ograniczonych dochodach i danych cenach.

Graficznie jest to punkt styczności linii budżetowej z najwyżej położoną i osiągalną krzywą obojętności.

QA
DP
P1		A
			E
QAE				B

Q_BE DP Q_B

P_B

zad. Przykład na wyznaczenie równowagi konsumenta

-) cena posiłku 10 zł.

-) cena książki 20 zł.

-) dochód konsumenta 260 zł.

wyznacz równowagę konsumenta.

Kolejne jednostki posiłków	Użyteczność całkowita UC	Użyteczność marginalna posiłków UMp	UMp / cene posiłków ( Pp )	Kolejne jednostki książek	Użyteczność całkowita UC	Użyteczność marginalna książek UMp	UMp / cene książki ( Pk )
2	248	248	24,8	2	300	300	15
3	384	136	13,6	3	500	200	10
4	468	84	8,4	4	660	160	8
5	516	48	4,8	5	800	140	7
6	540	24	2,4	6	912	112	5,6
7	556	46	4,6	7	992	80	4
8	568	12	1,2	8	1040	48	2,4
9	578	10	1	9	1064	24	1,2
10	586	8	0,8	10	1080	16	0,8

E => II prawo Gossena

UMx	=	UMy
Px			Py

E - równowaga konsumenta

UM =	UC	UMP =	248 - 0	=	248
			Q			2 - 1		1

UMP =	384 - 248	=	136
			3 - 2		1

I

UMP	=	UMK	= 2,4
PP				PK

Q_P = 6 Q_K = 8

UC = 540 + 1040 = 1580

wydatki - 6 * 10 + 8 * 20 = 220

II

UMP	=	UMK	= 1,2
PP				PK

Q_P = 8 Q_K = 9

UC = 568 + 1064 = 1632

wydatki - 8 * 10 + 9 * 20 = 260

III

UMP	=	UMK	= 0,8
PP				PK

Q_P = 10 Q_K = 10

UC = 586 + 1080 = 1666

wydatki - 10 * 10 + 10 * 20 = 300

Konsument znajduje się w równowadze jeżeli wybierze koszyk dóbr złożony z 8 posiłków

i 9 książek. Ponieważ kombinacja ta dostarcza mu większe zadowolenie niż kombinacja I

i mieści się w jego granicach budżetowych.

Zarzuty wobec założenia o racjonalnym zachowaniu konsumentów:

• ludzie robią wiele rzeczy, które nie zawsze przynoszą im korzyści

• racjonalne postępowanie jest zorientowane bezpośrednio na korzyść jednostki,

a ludzie nie kierują się w życiu tylko egoizmem

• postępowanie ludzi nie podlega tylko bodźcom ekonomicznym ale także wpływom psychologicznym

• ludzie nie zawsze mają wystarczające informacje potrzebne do podjęcia w pełni racjonalnych decyzji

• konsument nie zawsze maksymalizuje swoje zadowolenie ( zadowolenie jest kwestią subiektywnego odczucia )

Rozwój prawno - ekonomiczny form przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwo - wyodrębniona pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym jednostka gospodarcza prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

1. odrębność ekonomiczna:

• wyodrębnienie określonego majątku ( własnego )

• pokrywanie wydatków z własnych dochodów

• posiadanie odrębnego rachunku rozliczeniowego.

• podstawą decyzji jest rachunek ekonomiczny

• odrębność prawna:

• przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną lub zdolność do czynności prawnych

• określona procedura tworzenia

• firma - nazwa przedsiębiorstwa

• odrębność organizacyjna:

• przedsiębiorstwa zorganizowane są według określonej struktury organizacyjnej, która określa stopień podwładności i wyznacza zakres obowiązków oraz odpowiedzialności poszczególnych pracowników



manofaktury - zakład rzemieślniczy - przedsiębiorstwo

podział pracy, suma od początku do końca

kilku osób składa się produkcja przy produktach

na produkt końcowy.

Powstanie przedsiębiorstwa jako podmiotu gospodarczego, przedsiębiorstwo powstaje w wyniku długotrwałej ewolucji.

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela - powstało w II poł. XVIII wieku ( pierwsza rewolucja naukowo - przemysłowa, wynalezienie maszyny parowej ).

Cechy:


przedsiębiorca jest właścicielem kapitału pieniężnego i rzeczowego ulokowanego w środkach produkcji


przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu, produkuje na sprzedaż.


przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą


przedsiębiorca jest jednocześnie kierownikiem produkcji, głównym księgowym i głównym inżynierem.


sam ponosi całe ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej

Dominującą pozycję w gospodarce przedsiębiorcy indywidualnego właściciela zdobywa w XIX wieku.

Gospodarka XIX wieku - to gospodarka wolno-konkurencyjna lub kapitalizm wolno-konkurencyjny.

Koniec XIX wieku - powstają bariery w przedsiębiorstwach indywidualnego właściciela

( wynikają z drugiej rewolucji naukowo - przemysłowej )

cechy ( wynalezienie energii elektrycznej, siarki, kwas solny, produkcja przy taśmie ).

ograniczenia :

Ograniczenie możliwości gromadzenia kapitału. Przedsiębiorstwa nie są w stanie wchłonąć narastający postęp naukowo - techniczny, wynikający z II rewolucji naukowo - przemysłowej. Powiększenie kapitału w przedsiębiorstwach indywidualnego właściciela dokonuje się na drodze koncentracji.

Koncentracja kapitału - przeznaczenie części zysków na rozwój i zwiększenie zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa. Aby wchłonąć nowe rozwiązania techniczne przedsiębiorstwa powinny powiększać kapitał na drodze centralizacji.

Centralizacja kapitału - łączenie niezależnych istniejących już w gospodarce wolnych kapitałów poprzez:

1. emisje akcji czy sprzedaż udziałów w spółkach

2. fuzje przedsiębiorstw

3. łączenie kapitału przemysłowego z kapitałem bankowym, rozwój działalności kredytowej banków

Skutki centralizacji kapitału:

Zmiana formy rozwoju przedsiębiorstwa ( sp. akcyjna )

Narastająca niestabilność warunków gospodarowania główną przyczyną wzrostu niepewności działania przedsiębiorstw były skutkiem:

• przejścia do produkcji masowej

• wydłużenie czasu produkcji

• pojawienie się coraz częściej kryzysów gospodarczych

ryzyko - odnosi się do odchyleń ujemnych ( strat )

niepewność - odchylenia dodatnie lub ujemne od zmiennych efektów

Formy organizacyjno - prawne przedsiębiorstw

Własność prywatna
Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela			Własność grupowa			Własność społeczna, ( publiczna )
	sp. jawna, sp. partnerska, sp. komandytowa, sp. komandytowo - akcyjna		- sp. osobowe - sp. kapitałowe		sp. akcyjna, sp. Z.O.O	- państwowe - komunalne ( municypalne )
	Spółdzielnia pracy niepełnosprawnych		- spółdzielnie pracownicze - spółdzielnie konsumenckie		Społem ( firma Adler )

Rodzaje spółdzielni:

1. wytwórcze zwane również spółdzielniami pracy

2. oszczędnościowo - pożyczkowe

3. przetwórstwa rolnego ( np. mleczarskie )

4. rolnicze

5. działające w sferze zaopatrzenia i zbytu ( spółdzielnie spożywcze )

6. mieszkaniowe ( budownictwa mieszkaniowego )

7. drobnej produkcji i usług ( spółdzielnie inwalidzkie )

Sektor państwowy obejmuje:

• przedsiębiorstwa nie komercyjne - dostarczają dobra lub świadczą usługi za darmo lub po kosztach produkcji ( usługi administracji publicznej i lokalnej, oświatowej i służby zdrowia, pomocy społecznej, komunikacja miejska itd. )

• przedsiębiorstwa komercyjne - kierują się zasadą zysku i rachunkiem ekonomicznym ( usługi TP S.A. , transport )

Przyczyny tworzenia sektora państwowego:


wzrost ekonomicznej roli państwa, które oddziałuje stabilizująco na gospodarkę i przeciwdziała kryzysom gospodarczym


oddziaływanie państwa na rynek pracy ( tworzenie miejsc pracy )

• nacjonalizacja gałęzi w dużym znaczeniu dla gospodarki, względy strategiczne

( górnictwo, hutnictwo, produkcja energii elektrycznej itd. )

Klasyfikacje przedsiębiorstw według różnych kryteriów.

Podział przedsiębiorstwa z punktu widzenia wielkości:


małe - zatrudniające do 50 pracowników


średnie - zatrudniające od 51 do 250 pracowników


duże - zatrudniające powyżej 250 pracowników

Klasyfikacja przedsiębiorstw z punktu widzenia zakresu działalności ( zakres ich internacjonalizacji ).


krajowe - nabywają całość swoich zasobów i sprzedają całość swych produktów na rynku krajowym


międzynarodowe - zlokalizowane są głównie w jednym kraju lecz pozyskują znaczną część zasobów lub dochodów z innych krajów


światowe


globalne ( wielonarodowe )

Zadanie, opracować na zajęcia w październiku następujące tematy:

1. ścieżka ekspansji dochodowej ( krzywa, dochód, konsumpcja ). Konstrukcja graficzna oraz jej wykorzystanie.

2. ścieżka ekspansji cenowej ( krzywa, cena, konsumpcja ). Konstrukcja graficzna oraz jej wykorzystanie.

II SEMESTR

Ścieżka ekspansji dochodowej ( krzywa, dochód, konsumpcja ).

Czynniki wpływające na zmianę równowagi konsumenta.

1. krzywa, dochodu, konsumpcja

- zbiór punktów równowagi konsumenta, odpowiadający różnym poziomom dochodów

konsumenta ( założenie ceteris paribus )

Ścieżka ekspansji dochodowej pokazuje nam relacje konsumenta na zmiany dochodu przy założeniu stałości cen nabywanych dóbr.

W zależności od relacji popytu na dane dobro pod wpływem zmian dochodów możemy dobra podzielić na:

-) normalne ( podstawowe, luksusowe )

-) podrzędne ( wzrost dochodów spowoduje zmniejszenie popytu na dobro x. Dobro x jest zatem dobrem

podrzędnym )

Zmiana dochodów konsumenta

Ilość dobra

QA
			E^'' E
		E^'

X^' X X^'' Q_B - ilość dobra

Można zatem stwierdzić, że gospodarstwo domowe maksymalizuje swoje zadowolenie, czyli użyteczność całkowitą poprzez przesuwanie się wzdłuż linii budżetu do najwyżej możliwej do osiągnięcia krzywej obojętności. Jeśli prześledzimy i połączymy punkty równowagi konsumenta X^' , X , X^'' to otrzymamy tzw. ścieżkę wzrostu dochodów gospodarstwa domowego.

Charakterystyka:

• dobra podstawowe - to takie dobra, na które popyt wzrasta ze wzrostem dochodu, jednak proporcjonalne zmiany dochodów powodują mniej niż proporcjonalne zmiany konsumpcji tego dobra.

• dobra luksusowe - to akie dobra, na które wraz ze wzrostem dochodów wzrasta popyt, jednak proporcjonalne zmiany dochodowe powodują bardziej niż proporcjonalne zmiany konsumpcji dobra

Dobra, na które popyt rośnie wraz ze wzrostem dochodu to dobra normalne, a te, na które popyt spada nazywamy podrzędnymi.

Linie ilustrujące zależności pomiędzy dochodami a popytem nazywamy je krzywymi Engela.

Prawo Engel nie działa w odniesieniu do dwóch grup. Rodzin bardzo biednych - przy bardzo niskim poziomie zaspokajania wszystkich potrzeb, w tym również żywnościowych, wzrost dochodów przeznaczony jest przede wszystkim na lepsze zaspokojenie tych potrzeb. Wydatki na żywność rosną zarówno w ujęciu absolutnym, jak i względnym. Dla rodzin bardzo bogatych wobec wysokiego poziomu zaspokojenia potrzeb żywnościowych wzrost dochodów nie powoduje wzrostu wydatków na żywność w ujęciu absolutnym, natomiast spadek ich udziału

w ogólnych wydatkach jest rezultatem wzrostu wydatków na inne dobra i usługi.

Ścieżka ekspansji cenowej ( krzywa, cena, konsumpcja ).

2. krzywa, cena, konsumpcja

-) zbiór punktów równowagi konsumenta odpowiadający różnym poziomom cen nabytych przez

konsumenta dóbr

Ścieżka ekspansji cenowej pozwala na wyznaczenie krzywej popytu indywidualnego konsumenta. Funkcja popytu rynkowego powstaje poprzez zsumowanie popytu indywidualnego konsumenta.

ścieżka ekspansji cenowej - przy założeniu zmiany dobra ceny Q_B, stałej cenie dobra Q_A

oraz stałym dochodzie.

QA
			E2	E3
			E1



x₁ x₂ x₃ Q_B

Punkty równowagi E₁, E₂, E₃ będą się zmieniać w zależności od punktu styczności linii budżetu z kolejnymi krzywymi obojętności U₁, U₂, U_3. Łącząc ze sobą te punkty równowagi znajdujemy cenową ścieżkę konsumpcji, czyli linie konsumpcji uwzględniając cenę dobra Q_B.

Analogicznie można wykreślić ścieżkę konsumpcji cenowej względem zmiany ceny dobra Q_A.

Ścieżka konsumpcji cenowej pokazuje reakcje konsumenta na zmiany ceny jednego dobra przy stałej cenie dobra drugiego oraz stałym dochodzie.

Reasumując popyt gospodarstwa domowego zależy od jego preferencji wytwórczych w formie , oraz od danych ograniczeń - dochodu i relatywnych cen rynkowych dóbr i usług. ?????

zmiana ceny dobra a

QA
				spadek	wzrost

LB₂ LB LB₁ Q_B - ilość dobra

Gdy cena dobra Q_A nie zmienia się a cena dobra Q_B spada przy nie zmieniających się dochodach wówczas linia budżetu przesuwa się na prawo wzdłuż osi odciętych ( LB₁ ), natomiast wzrost ceny dobra b przesuwa linie budżetu w lewo ( LB₂ ) za każdym razem zmienia się kąt nachylenia linii budżetu. Taka sama sytuacja jest gdy będziemy rozważać zmianę ceny dobra Q_A.

Ponieważ nie tylko zmienia się poziom dochodów konsumenta ale także realne ceny nabywanych dóbr i usług na rynku linii budżetu będą zmieniać swoje położenia.

Efekt substytucyjny jest to zmiana rozmiarów zakupów, która pojawia się jako rezultat zmian stosunku cen( zmiana cen względnych ) przy stałych dochodach realnych.

Efekt dochodowy to zmiana rozmiarów zakupów, która pojawia się jako rezultat zmiany dochodu realnego. Pozwala zwiększyć zakupy nie tylko dobra, którego cena spada, ale także pozostałych dóbr.

Koszty produkcji w ujęciu ekonomicznym.

1. Analiza procesu produkcji w przedsiębiorstwie.

Nakłady	Produkcja	Efekt
- zasoby ( czynniki produkcji ) - kapitał rzeczowy: * środki pracy, przedmioty pracy - kapitał finansowy: * gotówka, papiery wartościowe, ………? - zasoby ludzkie - zasoby naturalne	technologie	dobra finalne, dobra pośrednie, usługi
koszty		utargi

Dobra finalne - dla ostatecznego użytkowania ( nie będące dalej przetwarzane, tzw. dobra inwestycyjne np. maszyny, środki transportu )

Dobra pośrednie - przetwarzane w jednym cyklu produkcyjnym ( deski - tartak, stal - huta )

Usługi - będą miały charakter nie mierzalny, ponieważ kiedy są świadczone mają charakter finalny ( usługi fryzjerskie )

2. Analiza krótkiego i długiego czasu w ekonomi.

Krótki okres czasu	Długi okres czasu
-) występują stałe i zmienne czynniki produkcji -) występują stałe i zmienne koszty produkcji -) technologie produkcji nie ulegają zmianie -) ilość przedsiębiorstw w gałęzi branży nie zmienia się	-) występują zmienne czynniki produkcji -) występują tylko zmienne koszty produkcji -) zmienia się technologia produkcji -) zmienia się liczba przedsiębiorstw w gałęzi branży

Pojecie i rodzaje kosztów produkcji.

Koszty produkcji - określają ogół wydatków pieniężnych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem produkcji określonej wielkości. Wydatki te są praktyce określa się mianem koszty księgowe.

Rodzaje kosztów.

Kryterium rodzajowe:

• koszty osobowe

• koszty materiałowe

• koszty amortyzacji trwałego majątku produkcyjnego

Kryterium powiązania kosztów z produktem:

• koszty bezpośrednie

• koszty pośrednie

Kryterium podmiotu ponoszącego koszty:

• koszty prywatne ( indywidualne )

• koszty społeczne

Kryterium powiązania kosztów z rozmiarami produkcji:

• koszty stałe ( zmniejszenie lub zwiększenie produkcji nie wpływa na zmianę tych kosztów )

• koszty zmienne

Kryterium sposobu obliczania kosztów:

• koszt całkowity

• koszt przeciętny

• koszt marginalny

Koszty produkcji





Koszty stałe	Koszty zmienne
-) płace pracowników, administracji i obsługi -) amortyzacja majątku trwałego -) koszty budynków -) koszty użytkowania, ziemi, najmu lokali Koszty stałe występują również gdy poziom produkcji jest równy zeru.	-) płace pracowników bezpośrednich -) koszt surowców, materiałów i półwyrobów -) koszty energii, wody, gazu Koszty zmienne ulegają zmianie wraz ze zmianą kosztów produkcji

K_C - koszt całkowity

PK_C - przeciętny koszt całkowity

PK_Z - przeciętny koszt zmienny

PK_S - przeciętny koszt stały

Q - wielkość produkcji

Krótki okres czasu	Długi okres czasu
koszt całkowity
KC = KS + KZ	KC = KZ
koszt przeciętny
PKC = KC / Q PKZ = KZ / Q PKS = KS / Q	PKC ( PKZ ) = KC ( KZ ) / Q
jednostkowy koszt koszt marginalny
KM = KC / Q		KM = KC / Q

Koszt marginalny jest to faktyczny koszt wytworzenia każdej kolejnej jednostki produkcji. Obliczany jest jako stosunek zmiany kosztu całkowitego do zmiany wielkości produkcji ( najczęściej o jedną jednostkę lub porcję…?

Całkowity koszt produkcji - ( K_C ) jest to suma kosztów stałych i zmiennych, poniesionych na wytworzenie określonej ilości danego wyrobu.

Całkowite koszty stałe - ( K_S ) równają się iloczynowi liczby jednostek użytych stałych czynników produkcji i jednostkowych cen tych czynników.

Całkowite koszty zmienne - ( K_Z ) równają się iloczynowi liczby jednostek czynników produkcji zmiennych i jednostkowych cen tych czynników. Zwiększają się one wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji w tempie zgodnym z produkcyjnością nakładów.

Przeciętne koszty stałe - spadają, gdy produkcja całkowita rośnie, bo taka sama suma rozkłada się na coraz to większą ilość produktu. Krzywa tych kosztów jest zatem opadająca.

Przeciętne koszty zmienne - zależy zarówno od ceny zmiennych czynników produkcji jak i od produkcyjności przeciętnej tych czynników. Większa produkcyjność oznacza niższe koszty, bo przeciętna mówi, jaka wielkość produkcji przypada na jednostkę nakładu czynnika wytwórczego. Gdy ceny czynników rosną, cała krzywa przeciętna kosztów zmiennych przesuwa się do góry, gdy spadają - schodzi w dół. Przebieg krzywej przeciętnych kosztów zależy od zmienności produkcyjności przeciętnej.

Koszt krańcowy - to jest zamiana kosztów całkowitych spowodowana zwiększeniem rozmiarów produkcji o jednostkę. Są związane tylko z kosztami zmiennymi, bo koszty stałe nie zmieniają się wraz ze wzrostem produkcji.

Niekorzyść skali

koszty przeciętne

i krańcowe

				DKP
				DKK

0 C wielkość produkcji

Gdy zwiększenie rozmiarów produkcji powoduje wzrost długookresowych kosztów przeciętnych, firma napotyka niekorzyści skali, bo dalsze zwiększanie nakładów daje malejące przyrosty produkcji, zgodnie z prawem malejących przychodów. Długookresowa krzywa kosztów krańcowych rośnie wówczas gwałtownie ponad długookresową krzywą kosztów przeciętnych.

zad.

W tabeli 1 przedstawiono dane o kształtowaniu się w ciągu miesiąca poszczególnych pozycji kosztów produkcji parasoli w pewnym przedsiębiorstwie dla różnych rozmiarów czasu.

Tabela 1

Rodzaje kosztów	Wielkość produkcji parasoli w szt.
		0	100	200	300	400	500	600	700
czynsz za wynajem budynku ( KS )	1500	1500	1500	1500	1500	1500	1500	1500
leasing maszyn ( KS )	500	500	500	500	500	500	500	500
materiały ( KZ )	0	400	1150	1700	2450	3200	4650	6300
energia ele. ( KZ )	0	100	150	200	250	300	350	400
płace ( KZ )	0	500	500	500	500	1000	1000	1000
kontrola jakości ( KS )	500	500	500	500	500	500	500	500

Tabela 2

Rodzaje kosztow	0		100		200		300		400		500		600		700
koszty stałe ( KS )	2500		2500		2500		2500		2500		2500		2500		2500
koszty zmienne ( KZ )	0		1000		1800		2400		3200		4500		6000		7700
koszty całkowite ( KC )	2500		3500		4300		4900		5700		7000		8500		10200
koszty marginalne ( KM )		10		8		6		8		13		15		17
przeciętne koszty stałe ( PKS )	0		25		12,50		8,3		6,25		5		4,16		3,57
przeciętne koszty zmienne ( PKZ )	0		10		9		8		8		9		10		11
przeciętne koszty całkowite ( PKC )	-		35		21,50		16,33		14,25		14,02		14,16		14,57

K_Z - materiały, energia ale., płace

K_S - czynsz, leasing, kontrola jakości

K_Z, K_S, K_C

										KC
1100
1000
									KZ
800
600
400											KS
200

100 200 300 400 500 600 700 wielkość produkcji Q



K_M = K_C / Q

K_M = ( 0 - 1 ) = 1000 / 100 = K_M 10

Obliczyć przeciętny koszt zmienny i stały oraz ukazać na wykresie.

Koszty przeciętne i marginalne w krótkim okresie czasu.

koszty

				KM
		T		PKC
PKCT				PKZ

0 Q - wielkość produkcji

T - techniczne optimum produkcji, ważne co go wyznacza

Techniczne optimum produkcji to taka wielkość produkcji przy której przedsiębiorstwo minimalizuje koszty jednostkowe.

Przychody ze sprzedaży inaczej ( utargi )

• Utarg całkowity UC przeciętny dochód ze sprzedaży danej ilości produktów Q po określonej cenie P. UC = Q * P

• Utarg przeciętny ( jednostkowy ) - iloraz utargu całkowitego i ilość sprzedanych produktów. UP = UC / Q

• 
  
  Utarg marginalny ( krańcowy ) zmiana utargu całkowitego spowodowane zmianą sprzedaży o kolejną jednostkę. UM = UC / Q

Koszty w ujęciu ekonomicznym

Koszty ekonomiczne uwzględniają koszty księgowe oraz koszty alternatywne ( stanowią utratę potencjalnych korzyści w odniesieniu do zastosowania kapitału pracy i ziemi. Inaczej mówiąc, koszt alternatywny dotyczy utarty możliwości wykorzystywania różnych zasobów na inne cele.

koszty ekonomiczny	zysk ekonomiczny	utarg całkowity	zysk księgowy
			koszt alternatywny		koszty księgowe
			koszty księgowe

np.

Analiza kosztów w ujęciu księgowym i ekonomicznym.

Utarg całkowity firmy 110 tyś.

Kapitał finansowy…? w firmie 20 tyś.

Stopa oprocentowania 20 %

Możliwość uzyskania wynagrodzenia 2 tyś.

p…? w pierwszej firmie 50 tyś., w drugiej 45 tyś.

Dochód z wynajmu lokalu 10 tyś.

Rachunek zysków i strat w ujęciu księgowym.

1)	utarg całkowity	110 tyś
2)	koszty księgowe	50 tyś.
3)	zysk lub straty księgowe ( 1 - 2 )	60 tyś.

Rachunek zysków i strat w ujęciu ekonomicznym

1	utarg całkowity	110000
2	koszty księgowe	50000
3	koszty alter. zainwest. kapitału finansowego	4000
4	koszty alter. kapitału rzeczowego	10000
5	koszty alter. pracy własnej	5000
6	koszty łączne ( 2+3+4+5 )	114000
7	zysk ( strata ) ekonomiczna ( 110 - 114 )	- 4000

Strata ekonomiczna - 4000 oznacza te alternatywa wykorzystanych czynników produkcji czyli …….?

Dodatni zysk ekonomiczny informuje nas o tym, że nie istnieje lepsze wykorzystywanie….? czynników produkcji.

Ujemny zysk ekonomiczny oznacza, że istnieje lepsze wykorzystanie czynników produkcji, należy zatem zmienić sposób wykorzystywany.

Zysk normalny jako dokładnie koszty alternatywny

Podstawy decyzji ekonomicznych producenta na rynku konkurencji doskonałych.

Podstawowe cechy rynku różnią się między sobą:

- ilość podmiotów ( konsument - producent )

- rodzaj oferowanego produktu sposobem ustalania cen

- zakres barier ograniczających dostęp do rynku

Formy rynku

Rynek od strony podaży ( sprzedających )			Rynek od strony popytu ( kupujących )
czysta konkurencja konkurencja monopolistyczna oligopol monopol pełny ( wyłączność sprzedawcy )		R Y N E K		czysta konkurencja konkurencja monopsonowa oligopson monopson ( wyłączność nabywcy )

Cechy charakterystyczne rynku konkurencji doskonałej.

Model rynku doskonałego konkurencyjnego wprowadzili do ekonomii niezależnie od siebie

J. Robinson i E. Chamberlain.

Model ten został zbudowany na kilku założeniach upraszczających:

• duża liczba ( il. ) kupujących i sprzedających

• ceny kształtowane są przez mechanizm rynkowy (indywidualny podmiot jest cenobiorcą) (ceny przez mechanizm rynku)

• produkt jednorodny ( o tym samych właściwościach, cechach, wygląd ten sam )

( rynek produktów rolnych; rynek papierów wartościowych, rynek konkurencji doskonałej ).

• doskonała mobilność czynników produkcji ( brak barier, które ograniczają dostęp do rynku ). Prowadzi do wyrównywania poziomu zysków w różnych branżach wolnokonkurencyjnych.

• Doskonała informacja ( transparentność rynku )

Kształtowanie się utargów w warunkach konkurencji.

wielkość sprzedaży

cena P

utarg całkowity UC

utarg przecietny UP

VC

P*Q

utarg marginalny UM

UC

Q

Q

Q

1 2 3 4 5

10 10 10 10 10

10 20 30 40 50

10 10 10 10 10

10 10 10 10 10

W warunkach konkurencji doskonałej.

UP = P = UM


UC na skutek zmiany cen

utargi			UP =UM
P cena

Q - wielkość produkcji

P cena		S1	S2	UC			UC1
P1								UC2	UM1 UM2
P2			D
			Q					Q

P₁ > P₂ UC₁ > UC₂

Ekonomiczne optimum produkcji - równowaga przedsiębiorstwa.

Techniczne optimum produkcji - taka wielkość produkcji, którą wytwarza, zapewnia mu maksymalny zysk, warunki równowagi przedsiębiorstwa.

1. UM = KM, KM jest rosnący lub malejący lecz wolniej niż UM lub……?

2. Różnica pomiędzy UC i KC jest najwieksza

Graficzne wyznaczenie równowagi poprzez pojawienie się utargu marginalnego i kosztu marginalnego.

Rynek, na którym działa przedsiębiorstwo Sytuacja indywidualnego przedsiębiorstwa




P		S		UC			KM - pokrywa koszt ..?	UM = UP
PE		E		P		E
			D
			Q	- wiele firm			QE	Q

Wysokość zysków możliwych do osiągnięcia na rynku konkurencji doskonałej.

Dodatnie zyski ekonomiczne.


PKC, KM, P

			KM
P			PKC E UP =UM
PKC	zysk
				A

0 Q_E Q

Ujemne zyski ekonomiczne.

PKC, KM, P

				KM
P	maleje	A		PKC rośnie UP =UM
PKC	strata

0 Q_E Q

Przyg…? Wykres, który pokazuje zysk = 0 - graficznie

Graficzne wyznaczenie równowagi przedsiębiorstwa poprzez porównanie utargu całkowitego

i kosztu całkowitego.



KC

UC, KC				UC - linie proste

0 Q₁ Q_e Q₂ Q

Wysokość strat firmy wolnokonkurencyjnej.

np.

koszty całkowite ( KC )

20000





Koszty stałe Koszty zmienne

KS = 5000 KZ = 15000

Utargi całkowite ( UC ) - 17000

I wariant:

Firma kontynuuje proces produkcji zysk = UC - KC = 17000 - 20000 = - 3000

Strata firmy wynosi 3000

II wariant:

Firma zaprzestaje produkcje

Strata jest równa kosztom stałym ( KS )= 5000

Dla firmy lepszym rozwiązaniem będzie kontynuowanie procesu produkcji pomimo występujących strat, ponieważ są one niższe niż w przypadku zaprzestania produkcji.

Celem działania firmy na rynku konkurencji doskonałej jest maksymalizacja zysku lub minimalizacja strat krótkookresowych.

Graniczne pkt. Rentowności przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu.

- punkt niwelacji przedsiębiorstwa ( górny punkt opłacalności produkcji )

firma osiąga zerowe zyski ekonomiczne ( zysk księgowy jest dodatni ) KM = UM = PKC

- punkt zamknięcia przedsiębiorstwa ( dolny punkt opłacalności produkcji ) KM = UM = PKZ




PKC, PKZ, KM, UM, P			KM	PKC PKZ
		E1
P1	E2			UM1
P2				UM2

Q_E2 Q_E1 Q

Podaż indywidualnego producenta a podaż rynkowa.

Podaż (indywidualnego ) przedsiębiorstwa jest to zależność pomiędzy ceną rynkową a ilością towarów jaką przedsiębiorca jest w stanie zaoferować do sprzedaży na rynku ( ceteris paribus ).

Krótkookresowa krzywa podaży przedsiębiorstwa działającego na rynku konkurencji doskonałej pokrywa się z rosnącym odcinkiem krzywej kosztu marginalnego znajdującym się powyżej kosztu przeciętnego zmiennego.

W warunkach konkurencji doskonałej krzywa podaży rynkowej wyznacza się poprzez zsumowanie ilości produktów wytwarzanych przez poszczególnych producentów przy danej cenie.

Podaż rynkowa w krótkim okresie czasu.

FIRMA 1 FIRMA 2

P cena

KM

PKZ

KM

P2

PKZ

E

E

P1

10

12

Q

15

18

Q


S

UC, KC P2 P1

0 25 30 Q

Decyzje ekonomiczne producenta w warunkach monopolu pełnego.

Monopol:

Cechy charakterystyczne monopolu pełnego.

• jeden sprzedawca, wielu kupujących

• producent jest cenodawcą ( narzuca rynkowi )

• jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów.

• brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol ( licencja, koncesja, przepisy prawne, kapitał, dostęp do technologii )

Bariery - koszty, które musi ponieś przedsiębiorca chcąc konkurować z monopolistą.

Bariery ograniczające dostęp do rynku monopolu mogą wynikać z:

• ograniczeń prawnych, administracyjnych

• rząd lub władze lokalne precyzują firmie prawo do wyłącznej produkcji danego towaru.

• przedsiębiorstwo posiada patent, prawa autorskie lub do znaków firmowych co uniemożliwi powielanie technologii produktów przez inne firmy

• polityka protekcyjna, celna chroniąca producenta krajowego, przed napływem towarów zagranicznych

• prawa własności do specyficznych , niepowtarzalnych, występujących w niewielkiej ilości zasobów naturalnych potrzebnych do produkcji danego dobra

• korzyści skali ( rosnące )- jeden producent wytwarza daną wielkość produkcji przy niższych kosztach produkcji niż mogłoby to zrobić dwóch, trzech…. kilku producentów

( może wynikać z wysokości kosztów stałych, kosztów transportu, ograniczenia kosztów transakcyjnych, ograniczenie efektów

zewnętrznych )

• konieczność zaangażowania dużego kapitału niezbędnego do podjęcia produkcji.

Koszty skali

Produkcja na dużą skalę umożliwia większą specjalizację, jest bardziej opłacalna od produkcji niewielkich rozmiarów. Jednak w niektórych dziedzinach jest ciągle produkcja niewielkich rozmiarów, która utrzymuje swój stan posiadania w ostrej walce z olbrzymimi koncernami.

Korzyści skali- są to korzyści płynące z produkcji masowej, mogą być:

1. wewnętrzne - obniżenie kosztu przeciętnego, korzyści których źródła tkwią w możliwościach zmian wew. Zakładu. Korzyści skali wewnętrznej, związane ze skalą obiektu lub zakładu.

• zatrudnienie większej ilości pracowników, wzrost specjalizacji robotników, ich wydajność

• lepsze wykorzystanie zarządzaniem personelem

• lepsze wykorzystanie wiedzy technicznej co umożliwi stosowanie nowoczesnych metod produkcji ( technologia opłacalna - przy wzroście skali produkcji)

• oszczędności i korzyści natury technicznej wynikające z integracji ( łączenie zakładów)

• możliwość większego balansu cenowego za swe produkty oraz zakup produktów za niższą cenę. ( małe firmy muszą ze sobą zaciekle konkurować )

• koszt całkowity reklamy w dużej firmie w przeliczeniu na jednostkę sprzedaną jest niższy niż w małej firmie

• dysponowanie większym majątkiem i wieloma źródłami finansowymi swojego rozwoju, co umożliwia mniejsze ryzyko przy kredycie i oprocentowanie, niż w małej firmie

• możliwość rozkładania ryzyka handlowego ( zróżnicowany asortyment wyrobów), większa możliwość sprzedaży za granicą jak i w kraju. Mała firma ogranicza się do rynku lokalnego, krajowego.

2. zewnętrzne - związane są ze skalą gałęzi lub gospodarki jako całość. Powstanie dużych firm w poszczególnych gałęziach powołuje do życia i sprzyja ekspansji wielu satelitarnych przedsiębiorstw. Duża skala produkcji daje znaczne oszczędności.. korzyści skali zew. niejednokrotnie nie są wymierzalne bezpośrednio ( zwłaszcza te, które wynikają z rozwoju jako całość, rozwoju sieci transportowej, energetycznej itp.)

Kosztami skali - produkcji na skalę masową towarzyszą także niekorzyści. Dzielimy je również na zew. i wew.:

• wewnętrzne - ( szybki wzrost kosztów z tytułu kontroli i koordynacji produkcji, transportu wew., wzrost kosztów związanych z mniejszą efektywnością decyzji naczelnego kierownictwa itd.) a więc w wielu przedsiębiorstwach dąży się do tzw. dyfuzji władzy, czyli pewnej decentralizacji decyzji, a nawet autonomii poszczególnych działów w ramach poszukiwania optymalnej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.

• zewnętrzne - ekspansja przedsiębiorstwa w poszczególnych gałęziach na pewnym etapie napotyka trudności w wyniku powstania wąskich gardeł w zakresie surowców, materiałów. Może zaistnieć konieczność podjęcia dodatkowej produkcji w warunkach malejącej produkcyjności krańcowej i przeciętnej czynników produkcji, co w rezultacie może znaleźć odbicie we wzroście kosztu przeciętnego.

Analiza dynamiczna kosztów produkcji z punktu widzenia ich minimalizacji sprowadza się do poszukiwania optymalnych rozmiarów zakładu czy przedsiębiorstwa. Ma duże znaczenie w planowaniu budowy nowych lub rozszerzaniu już istniejących zakładów. Wszystkie pozytywne i negatywne aspekty tego zagadnienia powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o alokacji czynników produkcji zarówno w mikro-, jak i makroskali.

Funkcje produkcji.

Przedstawia zależności pomiędzy wielkościami użytych czynników produkcji a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji.

Zależność ta ma charakter przyczynowo - skutkowy.

Matematycznie funkcje można przedstawić w następujący sposób:

Q = f ( X₁, X₂, X₃, X₄, …….. X_n )

Q - oznacza wielkość produkcji

X - oznacza nakład czynników produkcji

Krótki okres czasu - to taki przedział czasu, w którym rozmiary przedsiębiorstwa są stałe, firma nie ma możliwości swobodnego kształtowania wszystkich czynników produkcji. Nie zrealizuje wszystkich projektów nowych przedsięwzięć inwestycyjnych. Dysponuje nową technologią. ( tylko niektóre czynniki mogą być zmienione )

Długi okres czasu - to okres, w którym firma może zmienić nakład wszystkich czynników produkcji. Zastosować nową technikę oraz inwestować. ( wszystkie czynniki mogą ulec zmianie )

Stałe czynniki produkcji - to czynniki, których ilość wykorzystywana przez przedsiębiorstwo nie zmienia się w krótkim okresie czasu bez względu na wielkość produkcji. ( zużywają się stopniowo, w wielu cyklach produkcji, maszyny urządzenia techniczne, place budowlane itp. )

Zmienne czynniki produkcji - to takie, których ilość zależy od wielkości produkcji. ( zapasy surowców, materiału, które zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i cała ich wartość przenosi się na wytworzony produkt )

Analiza zależności pomiędzy produktem całkowitym, przeciętnym i marginalnym.

Produkt całkowity - ilość produktów wytworzona w danym czasie

Produkt przeciętny - produkt całkowity przypadający na jednostkę czynnika produkcji

Produkt marginalny ( krańcowy ) - zmiana produktu całkowitego wynikające z zwiększenia nakładów produkcji o jednostke ….?

Nakład pracy, liczba pracowników	Produkcja całkowita PC	Produkcja przeciętna PP	Produkcja marginalna PK
0 1 2 3 4 5 6 7 8	0 5 12 21 32 40 42 42 40	- 5 6 7 8 8 7 6 5	- 5 7 9 11 8 2 0 -2

PC - rośnie, PP - rośnie potem maleje, PK - rośnie nagle spada

Zależność pomiędzy PC, PK, PP

PC
					PC

nakład czynnika zmiennego





PP, PK
		PK
					PP

nakład czynnika zmiennego

fazy produkcji I II III

W fazie pierwszej nakład czynnika rośnie do takiego etapu, że produkt maleje.

W fazie drugiej nakład czynnika spada ale jest dodatni PP, PK.

W fazie trzeciej PP spada a PK jest ujemny.

• funkcja produkcyjności krańcowej PK szybciej rośnie i szybciej maleje niż funkcja produkcyjności przeciętnej PP.

• funkcja produkcyjności krańcowej PK wcześniej osiąga swe maksimum niż funkcja produkcyjności przeciętnej PP.

• produkcyjność krańcowa PK osiąga zero, gdy produkcja całkowita osiąga swe maksimum.

Zmienne produktu całkowitego, produktu przeciętnego i produktu krańcowego opierają się na prawidłowościach zwanej prawem malejących przychodów.

Prawo malejących przychodów oznacza zmniejszanie się wielkości produktu marginalnego w wyniku powiększenia nakładu jednego czynnika produkcji przy równocześnie niezmiennych innych czynnikach i technologii. Zależność ta pojawia się po przekroczeniu pewnego poziomu nasycenia stałego wyposażenia firmy w zmienne czynniki produkcji.

Krzywe jednakowego produktu ( izokwanty )

V2 praca
			A2
				B2
		A1		C2
		B1				D2
			C1				P2
			D1				P1

0 V_{1 kapitał}

-) produkcja wymaga tylko dwóch czynników produkcji

-) czynniki produkcji w stosunku do siebie substytucyjne ( mogą być kombinowane w różnych proporcjach )

i komplementarne ( dają pożądany efekt tylko w zastosowaniu łącznym ).

-) czynniki mogą być łączone w różnych proporcjach.

Przedstawia różne kombinacje dwóch czynników produkcji, które umożliwiają takie same osiągnięcie produkcji.

Zbiór izokwant przedstawiających różne potencjalne poziomy produkcji przedsiębiorstwa nazywamy mapą krzywej jednakowego produktu.

Technika wytwarzania to sposób łączenia i wykorzystywania określonych w proporcjach czynników produkcji w celu wytworzenia podrzędnych ilości produktu.

Linie jednakowego kosztu.

V2

0 IC₁ IC₂ IC₃ V₁

Izokoszta - to krzywa jednakowego kosztu, przedstawia zbiór wszystkich kombinacji nakładów dwóch czynników produkcji, których koszt całkowity jest taki sam.

Położenie izokoszty zależy od maksimum kosztu jakie przedsiębiorstwa jest w stanie ponieść, natomiast nachylenie zależy od stosunku cen rozpatrywanych czynników produkcji.

Optymalna kombinacja czynników produkcji to najkorzystniejsze zestawienie nakładów wytwórczych produkcji służące do otrzymania danych wielkości produkcji tz. dające najniższy poziom kosztów.

Kombinacja ta wyznacza punkt styczności danej izokwanty do możliwie najniższej izokoszty.

V2
		C B	P3
	A		P2 P1

0 IC₁ IC₂ IC₃ V₁

Kombinacje najniższych kosztów i zwiększenie produkcji firmy.

zad.

Fabryka cukierków ma do wyboru trzy metody produkcji.

Charakteryzujące się różnymi proporcjami nakładów czynników produkcji.

Załóżmy, że stawka płacy wynosi 200 $, a koszt jednostki kapitału 400 $ tygodniowo.

1. oblicz koszt całkowity dla każdego poziomu i techniki produkcji.

2. dla każdego poziomu dobierz właściwą technikę produkcji stosując kryterium efektywności technicznej.

3. przypuśćmy, że cena pracy wzrosła do 300 $ tygodniowo, zaś cena kapitału nie zmieniła się. Jak wpłynie to na wybór odpowiedniej techniki produkcji.

Produkcja	Technika A		Technika B		Technika C
		nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału
1 2 3 4 5 6 7	9 19 29 41 59 85 120	2 3 4 5 6 7 8	6 10 14 18 24 33 45	4 8 12 16 22 29 38	4 8 12 16 20 24 29	6 10 14 19 25 32 40

Produkcja	Technika A		Technika B		Technika C
		nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału
1 2 3 4 5 6 7	9 * 200 + 2 * 400 19 * 200 + 3 * 400 29 * 200 + 4 * 400 41 * 200 + 5 * 400 59 * 200 + 6 * 400 85 * 200 + 7 * 400 120 * 200 + 8 * 400		6 * 200 + 4 * 400 10 * 200 + 8 * 400 14 * 200 + 12 * 400 18 * 200 + 16 * 400 24 * 200 + 22 * 400 33 * 200 + 29 * 400 45 * 200 + 38 * 400		4 * 200 + 6 * 400 8 * 200 + 10 * 400 12 * 200 + 14 * 400 16 * 200 + 19 * 400 20 * 200 + 25 * 400 24 * 200 + 32 * 400 29 * 200 + 40 * 400

Produkcja	Technika A		Technika B		Technika C
		nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału	nakład pracy	nakład kapitału
1 2 3 4 5 6 7	2600 5000 7400 10200 14200 19800 27200		2800 5200 7600 10000 13600 18200 24200		3200 5600 8000 10800 14000 17600 21800

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstw.

Klasyfikacja przedsiębiorstw z punktu widzenia zakresu działalności ( zakresach internalizacji ).

• Krajowe - nabywają całość swoich zasobów i sprzedawają całość swoich produktów na rynku krajowym.

• Międzynarodowe - zlokalizowane są głównie w jednym kraju gdzie pozyskują znaczną część zasobów lub dochodów z innych krajów

• Światowe

• Globalne ( wielonarodowe )

Cele przedsiębiorstwa:

-) założony rezultat działań

-) punkt do osiągnięcia się zmierza

-)pożądany przyszły stan rzeczy, który przedsiębiorstwo chciałoby osiągnąć.

Rodzaje celi. Cele działalności przedsiębiorstw.

Cele efektywnościowe:

-) wielkość zysku

-) rentowność obrotu

-) stopa zysku

Cele związane z rynkiem:

-) wielkość udziału w rynku

-) dynamika obrotów

-) wejście na nowy rynek i jego opanowanie

Cele finansowe:

-) zdolność kredytowa

-) przepływy pieniężne

-) płynności płatnicze

Cele ( cele społeczne )

Cele socjalne:

-) zadowolenie pracowników z warunków pracy, płacy, stabilności zatrudnienia.

-) integracja pracowników z celami firmy

-) zapewnienie każdemu pracownikowi możliwości rozwoju osobowego

Cele prestiżowe i związane ze środowiskiem:

-) misja społeczna

-) sponsoring

-) prestiż firmy

-) rozwój społeczności lokalnej

-) ochrona środowiska naturalnego

Przedsiębiorstwo realizuje współcześnie określone …? Celów, jednak w gospodarce rynkowej podstawą wyborów producenta a zarazem celem działania jest zysk.

Zysk określa:

-) możliwości inwestycyjne firmy

-) możliwość samofinansowania przedsiębiorstwa

-) wielkość zatrudnienia

-) możliwość rozwoju i ekspansji firmy

Finansowanie - proces pozyskiwania kapitałów, a także dysponuje kapitałem oraz jego wykorzystywanie ( wykorzystywanie kapitału )

Gospodarka finansowa polega na zebraniu kapitałów niezbędnych dla prowadzenia przedsiębiorstwa i ich uzupełnienie w miarę rozwoju.

Źródła finansowania przedsiębiorstwa

Formy finansowania
wewnętrzne	zewnętrzne
-) dochody uzyskane ze sprzedaży towarów -) dochody ze sprzedaży zbędnych składników majątkowych ( niepotrzebne materiały, hale ) -) samofinansowanie z dwóch źródeł 1- fundusz amortyzacyjny pozwala na podnoszenie zużytego kapitału trwałego 2- zysk niepodzielny finansuje przedsięwzięcia inwestycyjne o charakterze rozwojowym	-) kapitał własny: akcje, udziały, wkład założycielski -) kapitał obcy: obligacje, leasing, factoring. Venture capital.

Leasing.

W definicji międzynarodowego standardu rachunkowości umowa leasingu to umowa na mocy, której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do użytkowania określonego dobra w określonym okresie w zamian za określone płatności.

Rodzaje leasingu:

-) bezpośredni

Leasingodawca producent

raty leasingowe umowa leasingowa

Leasingobiorca dzierżawca

-) pośrednia

Leasingodawca producent

raty leasingowe

Leasingobiorca dzierżawca






zakup dobra dostarczenie przedmiotu leasingu

-) finansowy ( kapitałowy )

-) operacyjny

Leasing finansowy

Leasing operacyjny

-) okres trwania leasingu jest zbliżony do okresu ekonomicznej eksploatacji przedmiotu leasingu. -) koszty remontu i napraw objętych ponosi leasingobiorca -) niemożliwe odejście od zawartej umowy leasingu jeżelit o nastąpi to związane jest z ogromnymi szkodami, które musi ponieść leasingobiorca -) po zakończeniu umowy leasingu leasingobiorca może wykupić przedmiot leasingu po tzw. wartości szczątkowej

-) czas trwania umowy leasingu znaczenie krótszy niż okres ekonomicznego użytkowania przedmiotu. Ruchomość może stać się przedmiotem kilku odrębnych umów leasingowych. -) koszty remontu i napraw objętych ponosi leasingodawca -) istnieje możliwość wcześniejszego odstąpienia od warunków umowy.

Faktoring

Pakiet usług związanych z finansową stroną sprzedaży towarów i usług stosowanych gdy odbiorca przyjmuje odroczony termin płatności.

Na podstawie zawartej umowy klienci przenoszą na instytucję factoringowe ( czyli faktury ) swoje wierzytelności otrzymuje od razu do 80 % wartości faktury. Pozostała część przekazywana jest w Momocie otrzymania zapłaty od odbiorcy po potrąceniu prowizji faktury i odsetek.












- zamówienie

- sprawdzenie wypłacalności

- dostawa towaru

- przedstawienie faktury do wykupu

- natychmiastowe zaliczkowanie

- zapłata należności w terminie uzgodnionym w fakturze

Venture capital - forma finansowania długoterminowego „ venture capital” kapitał ryzyka.

Kapitał wnoszony na ograniczony czas przez inwestora zewnętrznego do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem metod produkcji lub usług.

Inwestycja venture capital charakteryzuje się wysokim ryzykiem ale jednocześnie w przypadku sukcesu zapewniają ponadprzeciętne zyski.

Ze względu na cele finansowanie wyróżniamy:

-) finansowanie założycielskie ( emisje akcji, wprowadzenie udziałów )

-) finansowanie rozwojowe

W zależności od potrzeb kapitałowych możemy mówić:

-) finansowaniu przedsiębiorstwa jako całości

-) finansowanie pojedynczych transakcji

Uwzględniając pozycje prawne dawcy kapitału współistnieje finansowanie:

-) obce - finansowanie za pomocą kredytów oraz środków zgromadzonych na długookresowych rezerwach oraz wykorzystanie środków zgromadzonych na funduszach emerytalnych i rentownych

-) własne - z zysków, wkładów i udziałów











53

Ziemia, praca, kapitał

Płatność za czynniki produkcyjne

Dochody przedsiębiorstwa ze sprzedaży konsumpcji

Dobra konsumpcyjne

Dobra konsumpcyjne

Wydatki na konsumpcje

Dochody z tytułu sprzedaży czynników produkcji

Czynniki produkcji ( praca, ziemia, kapitał )

P_B1 > P_B2 > P_B3

DP₁ > DP₂ > DP₃

mieści się w granicach budżetowych

mimo, że dostarcza największą użyteczność całkowitą jest ona nieosiągalna ze względu na ograniczenia budżetowe

UC = P * Q = 0, Q_E, E, P

KC = PKC * Q = 0, Q_E, E, PKC

Zysk = UC - KC = PKC, A, E, P

- pole prostokąta

UC = 0, Q_E, E, P

KC = PKC * Q

KC = 0, Q_E, A, PKC

- pole prostokąta

Produkcja o rozmiarach 0 - Q₁ oraz powyżej Q₂ przynosi straty.

Produkcja Q₁ - Q₂ przynosi zyski ( dodatnie )

Q_e - optymalne rozmiary produkcji, które pozwalają maksymalizować zysk

E₁ - punkt niwelacji

E₁ - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

P₂ - utrata i koszt …? porównania

• Gdy cena wyższa niż P₁ przedsiębiorstwo osiąga dodatnie zyski ekonomiczne.

• Poniżej P₁ a powyżej P₂ przedsiębiorstwo osiąga ujemne zyski ekonomiczne ale kontynuuje działalność.

• Poniżej ceny P₂ przedsiębiorstwo podejmuje decyzje o zaprzestaniu produkcji.

( podaż rynkowa )

ścieżka produkcji

IC₁, IC₂, IC₃ - izokoszty

P₁, P₂, P₃ - izokwanty

A, B, C - kombinacje najniższych kosztów

producent

producent

nabywca

faktor

---