1.Typy użyttkowe i konstytucyjne

MLECZNY (typ konstytucyjny oddechowy) - charakteryzuje się szlachetną j i delikatną budową, klinowatym kształtem ciała, wydłuż.delikatną głową, długą cienką szyją, klatką piersiową długą, głęboką, płaską, rozszerzającą się ku tyłowi, skośnym ustawieniem żeber1 w stosunku do kręgosłupa, dużymi odstępami między zebrami, słabym umięśnieniem, kształtnym, pojemnym wy­mieniem o przewadze tkanki gruczołowej, skórą cienką, elastyczną, pofałdowaną na szyi. Przemiana materii jest intensywna;Jersey,Angler,Holsztyńsko-fryzyjskie,Ayrshire

MĘSNY( konstytucyjny trawienny) - kształt tułowia w przekroju podłużnym zbliżony jest do prostokąta .głowa jest krótka, szeroka, szyja krótka, dobrze umięśniona, klatka piersiowa głęboka mocno wysklepiona, jednakowej szerokości na całej długości, zebra ustawione prostopadle w stosunku do kręgosłupa, skóra gruba, wymię małe. dobre umięśnienie (zwłaszcza grzbietu i zadu), profil zadu wypukły:Shorthorn,Hereford, Aberden-angus, Charollaise, Limousine, Chianina, Piemontesse

KOMBINOWANY- cechy budowy obydwóch z przewagą jednego lub drugiego- simmentalskie, Zachodniofryzyjskie, Czarno-białe(niem, duńskie, szwedzkie), Czerw-białe (holender, niem.)

ROBOCZY-przechodzi do historii zootechniki:Siwa stepowa węgierska, Siwa stepowa,Romagnola

Pokrój- Jest to zespół zewn.cech budowy ciała zwierzęcia określających proporcje między nimi czyli harmonijność budowy ciała.Na pdst.pokroju wnioskować można o:przydatności danego zwierzęcia do określ.kierunku użytkowania,o budowie i funkcjionowaniu narz.wewn.

Konstytucja-zespół dziedzicz. i nabytych cech morfolog. i fizjolog.warunkujących wielkość produkcji oraz reakcje zwierzęcia na wpływy otoczenia.Konst.zwierz.określa budowa szkieletu,mięśni,tkanek

Metody oceny pokroju: 1.wzrokowa(opis parti ciała) 2.opis na prostokącie 3.fotograficzna i pantograficzna 4.punktowa

Metody określania masy: najdokładniejsze jest ważenie, wzory Truchanowskiego i Presslera

Pomiary zoometryczne za pomocą laski i cyrkla zoometr. oraz taśmy służą do śledzenia tempa wzrostu, porównaniu ras, proporcje budowy,

Ocena wieku: dokumentacja hodowlana,jeśli zginie to na pdst.wyglądu ogólnego, pępowiny,racic, na pdst.pierścieni na rogach (do liczby pierścieni dodajemy 1,5-2 lata), na pdst.uzębienia(20 mlecznych i 32 stałe-w wieku 5 lat wszystkie są wykształc.i zaczyna się proc.ścierania)

Indeksy pokrojowe:służą do liczbowego wyrażenia proporcji w budowie ciała zwierzęcia.To stosunek liczbowy wartości otrzymanych z dwu lub więcej różnych pomiarów zoometrycznych w %.Infor.o stop.rozwoju org., proporc.budowy i jego typie użyt.

Indeks masywności=obwód kl.piers/wys.w kłębie*100%

Służy do określenia kalibru zwierz.

i.wysokonożności=głębokość kl.pier/wys.w kłębie*100%

Charak.typ budowy i ocenia stopień rozwoju w obręb.rasy

i.wydłużenia tułowia=skoś.dł.tułowia/wys.w kłębie*100% zwiększa się z wiekiem, wyższa jest u bydła mięsnego

i.szerokościowy=szer.kl.p.za łopat./szer.w guzach biodrow. Ocenia rozwój kl.pier.,większa wart.u mięsn.z wiekiem male

i.kl.pier=szer.kl.pier/głęb.kl.pier*100% dla mięs74%mle62%

i.zwięzłości=obwód kl.pier./skoś.dł.tułowia *100% dobry wskaźnik rozwoju zwierz. najniższa wart.u ras prymityw.

i.przebudowania zadu=wys.w krzyżu/wys.w kłębie*100% opisuje względny rozwój zadu do przodu zwierzęcia,wskaź.prawdłowości rozwoju org.w życiu płodowym i pozapł.

i.kościstości=obwód nadpęcia/wys.w kłębie*100% o typie budowy,niski wskaz.na delikat.budowę,za wysoki na ordynar

i.szerokości miednicy=szer.w guzach biodrow./szer.w krętarzach*100% na rozwój zadu i d.znacz.przy oc.rozpłod.

2.Czynniki wpływające na użytkowość:

-mleczną:na ilość i jakość mleka wpływają uwarunkowania genet., stadium laktacji, pora roku, wiek i stan zdrowia krowy, higiena pozyskiwania mleka oraz żywienie, które wywołuje szybkie zmiany w składzie i wydajności(najw.wydajność o najw.zawart.tłuszczu i białka uzyskuje się dokładnym zbilansowaniu dawki pokarm. z zapotrzeb.)

-mięsną:obok żywienia które jest czynnikiem decydującym, na wuniki opasu wpływa również masa zwierząt, ich pokrój, płeć, zdrowie i syst.utrzymania. Zwierzęta kierowane na opas powinny się charakteryz.szybkim tempem wzrostu,póżnym dojrzewaniem oraz dobrym wykorzyst.paszy,gdyż te cechy wpływają na wydajność rzeźną.

-rozpłodu:zakłócenia płodności uwarunkowane są przede wszystkim(90%)czyn.środowiskow. Obok właściwego rozpoznania faz cyklu rujowego oraz prawidłowego chowu i utrzymania największy wpływ na reprodukcję wywiera żywienie.Niezakłócony przebieg ciąży i porodu oraz szybkie wyrównanie bilansu energet.w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji to pdst.war.do sukcesu.

3.Wzrost i rozwój embrinalny i pozapłodowy.

W fazie początkowej po zapłodnieniu jaja wzrost następuje dzięki pomnażaniu ilości komórek embrinu. Rozwój natomiast polega na zmianach jakościowych w składzie chem.,strukturze wewnętrznej i proporcjach ciała. Obydwa te procesy zachodzą równolegle,w ścisłym ze sobą powiązaniu.Okres życia płodowego charakteryzuje najbardziej intensywny wzrost i rozwój. Zarodek mający w 20 dniu życia 6mm, w 3mieś.osiąga 16cm i 150g, a w 8-mieś już 80cm i 27kg.Temu wzrostowi towarzyszą równie intensywne procesy różnicowania się tkanek,narządów i układów w org.płodu. Przebieg wzrostu i rozwój płodu jest uzależniony od wielu czynników natury genetycznej i środowiskowych. W życiu pozapłodowym rozróżnia się okres intensyw.wzrosu i rozwoju trrwający do pełnego usamnodzielnienia się cielęcia(przejścia na pasze objętościowe) i okres dojrzewania płciowego(od ok.0,5roku do osiągnięci pełnej dojrzałości 4-5roku), który charakt.malej.tempo wzrostu.Okres pozapłodowy-przewaga tempa wzrostu części osiowej szkieletu nad obwodową(zmiana proporcji ciała).

4.Użytkowanie buhajów i krów do rozpłodu.

Dojrzałość płciową buhaj osiaga w wieku 6-12mieś,a użytkowanie rozpłodowe powinno się rozpocząć miedzy 12-18mieś życia u ras wcześnie dojrzew.a 18-24mieś u późno dojrzew. Intensywne żywienie buhajów przed upływem 1roku życia przyspiesza dojrzewanie płciowe ale pogarsza się jakość nasienia i funkcji płciowych. Od młodych samców 1 raz pobiera się nasienie w celu określenia przydatności do rozpłodu.Okres użytkowania może trwać do kilkunastu lat:należy zapewnić ruch(przeciwdziała zapasieniu i pozwala na utrzymanie w dobrym stanie kończyn),utrzymanie w kojcach z indywid.wybiegiem sprzyja nabieraniu siły,dobremu utrzymaniu zdrowia i zdolności do rozpłodu.Uwaga na pielęgnacje racic i skóry. Równomierne użytkowanie rozpłodowe buhaja pozwala na właściwe jego wykorzystanie(zaczęste skoki-niedojrzałe i mało żywotne plemniki, zbyt żadko też źle). Buhaje pow.3lat co trzeci dzień pobier.2 ejakulaty co ok.15min.Młode buhaje eksploat.sąco 5-7dni

Właściwa pora zacielenia jałówek zależy od stopnia rozwoju, a nie od wieku.Normalnie jałowice cielą się po raz pierwszy między 2 a 3 rokiem życia.Pierwiastki cielące się w starszym wieku dają w pierwszej laktacji dają więcej mleka niż te,które ocieliły się wcześniej. U zbyt wcześnie pokrytej jałówki opóźnia się ogólny rozwój org.,gdyż wszystkie siły skierowane są na rozwój macicy, wymienia oraz płodu.Krycie wcześniejsze jałówek skraca okres ich utrzymania(mniej zużytej paszy i oszczędność na robociźnie).Zbyt późno krytemają skłonność do zapasania,z czego zazwyczaj wynikają trudności w ich zacieleniu.Wiek pierwszej rui nie ma znaczenia na cechy produkcyjne.Decydujący wpływ ma odpowiednie żywienie.

5.Ocena buhajów typu mlecznego.

Po dokonaniu oceny 10 cech liniowych dla buhajów przeprowadza się ogólną ocenę typu i budowy w skali 100pkt:1-wygląd ogólny(20pkt),2-kaliber(20),3-typ(20),4-nogi i racice(20) i 5-zad(20).Wyniki oceny cech liniowych i wyniki indywidualne wykorzystuje się do obliczenia wart.hodowlanej w oparciu o metodę BLUP-MODEL. Ocenę przeprowadza specjalista bezposrednio w gospodarstwie.Jeśli chodzi o pokrój to program hodowli bydła zakłada:wychodowanie krowy o mocno rozwiniętych cechach mlecznych,o tułowiu w kształci trójkąta,wys.w krzyżu 140-150cm, o wymieniu skrzynkowym gruczołowym o dużej powierzchni przylegania,o nogach prawidłowo skątowanych i bdb.ustawionych,z mocnymi racicami i o masie 650kg.

7.Cykle produkcyjne i reprodukcyjne.

Są ze sobą ściśle związane w czasie i przebiegaja w okresie od jednego wycielenia krowy do następnego.Laktacja 300-305dni, zasuszenie 60-65dni, okres międzyciążowy 85dni, ciąża 280dni, okres miedzywycieleniowy 365dni. Gdy długość wszystkich okresów w cyklach produkcyjnym i reprodukcyjnym jest optymalna to okres międzywycieleniowy trwa 365dni. W cyklu produkcyjnym czas trwania poszczególnych okresów może się zmieniać w stosunkowo dużym zakresie.Skrócenie o.zasuszenia spowoduje wydłużenie laktacji, ale konsekwencje tego(zmniejszenie wydajności mklecznej) poniesiemy w nastęnej laktacji. W cyklu reproduk.okresem o stałej długości jest okres ciąży, a zmieniać się może czas trwania okresu międzyciążowego. Długość okresu międzyćiążowego w cyklu reprodukcyjnym wpływa bezpośrednio na długość cyklu produkcyjnego.

8.Metody hodowlane

Praca hodowlana polega na stosowaniu zabiegów,które poprzez zmianę frekwencji genów i genotypów prowadzą do udoskonalenia populacji zwierząt pod wzgl.ich wart.hodowlanej i użytkowej oraz do przekazywania tych cech potomstwu.Efektywność prac zależy od dokładnego oszacowania wart.hodowlanej zwierz. W pracy hodowlanej dąży się do uzyskania jak największego postępu genetycznego{największe znaczenie w przypadku bydła ma ścieżka ojciec-syn(50%) i matka-syn(30%).},który zależy od intensywności selekcji zależnej od %-tu wybranych zwierząt na rodziców następnych pokoleń Jeśli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra Jeśli np. 20% to najniższa ma na celu zachowanie intensywność selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierząt wybranych na rodziców. Celem hodowli jest.- przyst.produkcji do istniejących potrzeb rynkowych. -warunków gosp. i ekolog. W sposób ekologiczny, -ustalenie celu hodowli ogranicza się do określenia odpowiednich parametrów umięśnienia i przyrostów. Konieczne jest określenie bardzo wielu parametrów i korelacji fenotypowych, genetycznych i zbadać ich wzajemne oddziaływanie

Kojarzenia bywają dwojakie-krewniacze i niekrewniacze.

1Krewniacze- prowadzą do wzrostu homozygotyczności potomstwa,przy czym stopień utraty heterozygotyczności zależy od wart.wspł.spokrewnienia kojarzonych ze sobą zwierząt. Hodowanie zinbredowanych reproduktorów w chowie krewniaczym jest najwyższą formą pracy hodowlanej. Są dwie metody koj.krewniacz.:

a)hodowla w grupach w obrębie rasy-tworzenie pewnych zamkniętych grup zwierząt,pomiędzy którymi nie następuje wzajemna wymiana rozpłodników.Kojarzenie w zamkniętym stadzie,stos.przez kilka pokoleń prowadzi do pewnego zróżnicowania genet. tak utworzonych stad.Tak wyodrębnione stado(poprzez wybieranie z niego rozpłodników)oddziałowuje następnie na chów masowy w syst.rotacyjnym(wymiana rozpłodników po sezonie między róż.stadami).

b)hodowla na linię-gdy stado ma szczególnie cennego rozpłodnika. Jeśli mówi się o pochodzeniu buhaja,określa się z jakiej linii pochodzi(imię protoplasty).Utrwala ona pewne cechy ,nie pozwalając na rozproszenie założeń dziedzicz.całej populacji.

2Niekrewniacze-kojarzone krowy i buhaje,których pokrewieństwo nie jest większe niż sztuk losowo wybranych z populacji.

a)WOLNE-kojarzenie w obrębie tej samej rasy,najczęściej stosowane w chowie masowym.Krowy są pokrywane buhajami tej samej rasy w syst.rotacyjnym. Efektem jest wzrost heterozygotyczności,a zwierz.z takiego koj.mają często większą wart. fenotypową cech użytkowych niż inbredy. Odmianą wolnego jest kojarzenie SZCZYTOWE(topcrossing)-łączenie zinbredowanych buhajów z niespokrewnionymi z nimi krowami heterozygotycznymi.

Jeżeli kojarzymy zwierzęta różnych ras to jest to KRZYŻOWANIE.Rezultatem jest powst.mieszańców o nowym układzie genów i innej ich kombinacji ,powod.wzrost genet.zmienności.W określonych przypadkach występuje zjawisko heterozji(fenotypowe wartości cech mieszańców przewyższają analogiczne wart.cech u rodziców.Wyróżniamy:

a)TWÓRCZE-wytworzenie nowej rasy.Krzyż.temu towarzyszyć musi b.ostra selekcja wśród mieszańców kojarzonych ze sobą w bliskim pokrewieństwie w celu utrwalenia pożądanych cech.

b)POLEPSZAJĄCE(uszlachetniające)-w celu poprawienia fenotypowej wart.cech użytkowych u ras prymityw.przez krzyżow.ich z rasami szlachetnymi.

c)TOWAROWE-uzyskanie mieszańców o wybujałych cechach użytkowych,przeznaczonych wyłącznie do produkcji,a nigdy do reprodukcji.Zjawiska heterozji można oczekiwać u mieszańców wtedy,gdy użyte do krzyż.dwie rasy reprezentują ten sam typ użytkowy,a partnerzy wykazują duży stopień homozygotycznościw obrębie cech będących gł.celem produkcji.Największe zastos.w produkc.bydła rzeź.

d)PRZEMIENNE-charakter krzyż.towarowego,ale uzyskane mieszańce są ciągle używ.do reprodukcji przez kojarzenie ich przedstawicielem jednej z ras wyjściowych.Celem jest uzysk.heterozji

e) WYPIERAJĄCE-stopniowe zmniejszanie w populacji udziału genotypu rasy wypieranej na korzyść rasy wypierającej.Uzyskuje się je przez krzyż.krów rasy wypieranej i kolejnych pokoleń mieszańców z buhajami rasy wypierającej.

9.Heterozja

Czyli wybujałość mieszańców-wyst.u potomstwa rodziców niespokrewnionych.Oznacza to zwiększenie żywotności potomstwa,szybsze tempo wzrostu,większą płodność. W badaniach nad mieszańcami bydła hereford,aberdeen,angus i charollaise w porównaniu do ras użytych stwierdzono,że efekt heterozji zaznaczył się silniej u buhajków niż u cieliczek.Występowanie heterozji było uzależnione od kombinacji jakie krzyżowano.

10.Selekcja

Polega na wybieraniu ze stada osobnoków najlepszych-pod wzgl.budowy ,użytkowości mlecznej i mięsnej, płodności itp.-na rodziców przyszłego pokolenia.Celem selekcji jest genetyczne doskonalenie zwierząt(podnoszenie śr.wart.interesującej budowę cechy w każdym następ.pokoleniu. W pracy hodowlanej dąży się do uzyskania jak największego postępu genetycznego który zależy od intensywności selekcji zależnej od %-tu wybranych zwierząt na rodziców następnych pokoleń. Jeśli na 100 sztuk selekcja wynosi 40% jest to selekcja ostra.Jeśli np. 20% to najniższa ma na celu zachowanie.Intensywność selekcji maleje wraz ze wzrostem procentu zwierząt wybranych na rodziców.

1)MASOWA -wybór do stada selekcyjnego krów po ukończeniu np.1selekcji.Dobry efekt selekcji masowej uzyskuje się,nawet jeśli ukierunkowana jest ona na cechy o niskim wspł.odziedziczalności.Przykładem jest wpisanie krów do księgi wstępnej,gdzie nie wymagane jest pochodzenie a jedynie wydajność mleczna z całej laktacji.

2)INDYWIDUALNA-zatrzymywane zostają do reprodukcji najlepsze krowy,bez wzgl.n

a wart.ich rodzeństwa i przynależność do tej lub innej rodziny. Bywa szczególnie skuteczna, jeśli ukierunkowana jest na cechy wysoko odziedziczalne.Jest ona najbardziej rozpowszechniona w hodowli bydła.

3)RODZINOWA-może być stos.w odniesieniu do cech o niskiej odziedzicz.Rodzinę stanowi grupa zwierząt wykazująca stosunkowo wys.stop. spokrewnienia.Polega na wyborze do stada selekcyjnego całych grup spokrewnionych zwierząt na pdst.przeciętnej wydajności grupy(rodziny). Selekcja daje efekty wówczas,gdy grupa(rodzina)wykazuje wys.wspł.spokrewnienia

1)stabilizująca-oczekuje się stabilizacji u potomstwa średniej wart.selekcjonowanej cechy,a więc mniejszej zmienności.

2)kierunkowa-prowadzi do tego,że średnia wart.cechy w pokoleniu potomnym zostaje przesunięta w kierunku zgodnym z prowadzoną selekcją,a zmniejszeniu ulega zakres zmienności..

1)następcza-najpierw doskonalona jest jedna cecha,a gdy jej wart.osiągnie odp.poziom,prowadzi się selekcję na cechę następną.Doskonalenia stada bydła postępuje wolno,gdyż cech,kt.powinny być poprawiane jest wiele.Rzadko stosowana.

2)na kilka cech równocześnie-równoczesny a przy tym niezależny wybór kilku cech do poprawienia(dla każdej ustala się odpowiednie minimum,po kt.krowa może być włączona do stada selekcyjnego.

3)wg.łącznej wart.cech-ustalenie umownej pkt.za poszczególne cechy,łączna suma pkt.daje wskaźnik lub indeks selekcyjny.Najbardziej efektywna,a indeksy selek.są pomocne podczas tzw.bonitacji stada

11.Systemy chowu bydła

1)utrzymanie pastwiskowe-najbardziej zbliżone do naturalnego( stos.w miejscach gdzie zwierz. prawie przez cały rok przebywają na pastwisku). 2)pastwiskowo-oborowy-w większości krajów europejskich(zwierzęta więcej w ciągu roku przebywają w oborach). 3)oborowe-przez cały rok w oborze.

Przy utrzymaniu pastwiskowo-oborowym i oborowym potrzebne są obory,które ze wzgl.na syst.chowu dzielimy na:a)Uwięziowe-pozwalają na indywidualne traktowanie każdej krowy(jeden pracownik na 10-30krów) b)bezuwięziowe-wolnostanowiskowe, trzeba zapewnić:boksy,legowiska,miejsca do karmienia i pojenia,hale udojowe,mleczarnie wybiegi. c)wolnowybiegowe-mają zwykle trzy ściany brak ściany od strony płd.umożliwia zwierz. swobodne wchodzenie i wychodzenie z budynku.

12.Postęp hodowlany

Osiąga się na ścieżkach ojciec- syn, ojciec- córka, matka- syn, matka- córka, co w wypadku bydła największe znaczenie ma ścieżka ojciec- syn( 40-50%) i matka- syn ( 25-35%). Wiąże się to ze stosowaniem inseminacji i otrzymywaniem bardzo dużej liczby potomstwa od pierwszego buhaja, a w związku z tym stosowanie ostrej selekcji. Właściwa ocena wartości hodowlanej buhajów jest, więc sprawą zasadnicza w doskonaleniu bydła.

13.Kryteria podziału bydła:

-typy użytkowe:mleczny, mięsny, kombinowany, do pracy

-typy konstytucyjne:oddechowy, trawienny

-rozmieszczenie geogr.:wyspiarskie, stały ląd

-kolor:łaciate(czerwono-białe, czarno-białe) i jednokolorowe (czerwone,białe,czarne) ,-rogate i bezrożne

14.Wskażniki mleczności, mięsności, rozpłodu i płodności

1)mleczności: laktacja, długość trwania laktacji, zasuszenie, przebieg laktacji(okres międzywycieleniowy, sposób żywienia, stan zdrowia, sezon wycielenia), wydajność i skład mleka (%tłuszczu i %białka), przebieg produkcji mleka

2)rozpłodu:cykl produkcyjny i reproduk,faza przedrujowa, rui, porujowa

3)płodności: długość okresu międzywycieleniowego, długość okresu międzyciążowego, wskażnik niepowtarzalności rui, indeks inseminacyjny, wskaźnik ocieleń, punktacja obory wg.Helfricha

4)mięsności:indeks klatki piersiowej,przebudowania zadu, kościstości,szer.miednicy, wydajność rzeźna ciepła i zimna, skład tkankowy tuszy (%tłuszczu i mięsa), udział rozbatela,antrykota,roztbefa,udźcai łopatki w masie całej tuszy,pomiar USG powierzchni oka polędwicy,indeks mięsności(obwód spiralny uda)

15.Żywienie bydła

Są dwa systemy żywienia:system tradycyjny,kt.sprawdza się w 80% i franc.syst.INRA 95%. Tradycyjny syst.żywienia określa zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne,a jednostkami stosowanymi są jednos.owsiana(energia) i BO lub BOS oraz pobranie paszy(suchej masy). Stos.syst.Inra pozwala na max.wykorzystanie pasz objętoś.przy opt.udziale pasz treś.w dawce(takie bilans.energi i białka w dawce,kt.zapewnia pełne ich wykorzystanie)Energia wyrażona w JPN i JPŻ, białko BTJ,BTJN,BTJE, jednos.wypełnień.JWK,JWB.

16.Odchów cieląt

Trwa od urodzenia do 6miesięcy życia. W celu wywołania pełnej odporności cielę powinno zostać z matką co najmniej przez pierwsze 5dni życia.Cielęta mogą wtedy często ssać krowę, pobierając w sumie dużą ilość siary(4-5odpasów na dobę).Pierwsza porcja siary powinna być podana do 3-ciej godziny po porodzie.Skład siary wpierwszym dniu:22-28%sm, 12-18%białka(10-15%albumin i globulin),6-8%tł., 3-3,5%laktozy, 1,2%zw.mineral.)jest lepka,gorzka,szarożółta(funkcje odżywcze,odpornościowe i przeczyszczające p.pokarm, a jej skład zmienia się w kolejnych godz.). Później cielęta utrzymujemy w kojcach indywidual. (2mieś) a póżnej zbiorowo w boksach.Po okresie żywienia siarą stos.różne formy odchowu cieląt:1)na mleku pełnym-tradycyjny,na jedną cieliczkę 300-400L mleka do 10tyg.życia(a od 2-tyg.życia stos.bdb.siano+miesz.treść C).2)Na mleku pełnym i odtłuszcz.(mleko pełne 100-150L, odtł.300-400L)w okr.karm.mlekiem odtł.+dodat.mineral).3)Na preparat.mlekozastęp. 4.Pasze stałe stos.w żyw.:miesz.treść., siano, okopowe, zielonki i pastwisko

17.Wpływ żywienia na opas bydła

Są trzy rodz.opasu.Różnią się sposobem żywienia,zużycia skł.pokarm.na przyrost 1kg masy ciała,wielkością dobowych przyrostów i długością cyklu opasu. 1-opas intensywny-dobowy przyrost powyżej 1000g.Uzyskuje się to przez stos.pasz o wys.kont..skł.pokarm.(białko i enegia).Są to p.treściwe, niektóre kiszonki i p.o większej zawart.węglowod.Prowadzi to do szubkiego osiągnięcia końc.masy ciała(skraca cykl opasu)Bdb.efekyuwność. 2-półintensyw.-mniejsze dob.przyrosty(do 1000g),dłuż.cykl opasu,większe zużycie skł.pokar.,lepsze wykorzyst.pasz objęt.-kiszonki. 3-ekstensywny-naimn.przyrosty,najdł.przyrost,dobowe przyrosty 500-650g

18.Żywienie jałówek hodowlanych

Intensyw.żywienia jałowic podczas odchowu wpływa na ich późniejszą użytkowość mleczną i rozpłodową w związku iż od 3-ego mieś.rozpoczyna się intens.wzrost i rozwój gruczołu mlekowego.Skąpe żywienie:zahamow.rozw.pęcherz.jajnikowych,opóźnienie pierwszej rui,trudności podczas porodu.Zbyt intens.spadek udziału tk.gruczołowej,otłuszczenie,zmniejszenie wydajności.Do 4-6 mieś.dość duży udział pasz treś.(koncentracja skład.pok.).Przyzwyczajenie do objętość.Od 7 do 12m.reduk.treś.na rzecz podstawowej paszy objętoś.Jałówki do remontu stada-dużo obiętość.Po roku wzrost słabnie-zmniejszamy intens.żyw.Maleje ilość treściwych aż do całkiem bo maleją wymogi dotycz.koncentrac.skład.pok.w dawce.Przyzwycz.do dużej ilości objętościowych.Pdst.to kiszonki(20-30kg), do 1kg śrut, 3-4 siano,dodat.mineral-wit. Latem może być pastwisko+minerały i wit.

19.Żywienie krów mlecznych

Żyw.w 3 pirwszych mieś.po ocieleniu i w okr.zasusz.ma decyd.wpływ na wydaj.mlecz.zdrowie i skład mleka. ZASUSZENIE-żyw.oszczędne pod wzgl.energ.białk.mineral.Zbyt obfite żyw:ciężkie porody,porażenia popor.,spadek pobrania paszy na początku laktacji,występowanie ketozy.W okr.zimy nie więcej niż20-25kg kisz.3-6kg sino.W ostat.mieś.ciąży 15kg kisz,5-6 siana.3tyg.przed ociel.rozpocz. dawkowania treść.i zwiększanie jej co 7 dni o 1-1,5kg.Rodz.paszy taki jak po wycieleniu w celu przygotow.flory bakter.przew..pokarm.zwierz.do ich rozkładu.Po ocieleniu zapotrzebow.białk.-energ.rośnie x3 co do zasuszenia i przewyższa możliwości pobrania skł.pok.w paszach(zwłaszcza wys.wydaj.).Krowa uruchamia rezerwę energi z tłuszczu.W SZCZYT.OKR.LAKTACJI-korzystanie z własnych skład.pok.ograniczamy przez podawania smacz.i chętnie zjadanych pasz treść. i objet.Dawka treść powinna przewyższ.o 1-1,5kg potrzeby wynik.z poziomu wydajności.Prawidłowe rozdojenie i uzysk.max.wydaj.w szczycie lakt.wydajność w całej lak.wys.Od 4mieś.lak.dawke ustalamy raz na mieś.Po wycieleniu w 1 i 2 mieś.lak.stos.dodatek na rozdojenie tak długo jak wzrasta dzienna prod.mleka. W 1 mieś.powinien pokryć zapotrz.pok.na prod 3kg mleka,a w 2 mieś na 2kg.W okr.zasusz.zapotrzeb.bytowe+dodatek na rozwój i wzrost płodu i przygot.do następ.lakt.w ilości jak na prod.8-10kg mleka.

20.Czynniki żywieniowe na prod.mleka

To:ilość energi i białka w dawce,proporcja między pasz treść do obj.,koncentr.skł.w suchej masie,strawność skł.pok,udział włokna w dawce, rodzaj i jakość skarm.pasz,caęstotl.skarmiania pasz treść, stosowane dodatki paszowe. Prawidłowe zbilansowanie dawek pok.z zapotrzeb.wpływa na wydaj.i skład mleka.

21.Pogłowie bydła w tyś sztuk

Rok 1946 ogólnie 3910 krów-2748, R1980 og 12649 krów 5959, Rok 1986 og 10919 krów 5207, Rok 1990 og 9022 k 4707, R1991 og 8400 k 4500, Rok1995 og7300 k 3700 Rok1998 og7000 k 3500.

22.Rozmieszczenie bydła na świecie

Koniec lat 90 tych stabilizacja.Indie 195tyś, brazylia-136.814, ZSRR-115.600, USA 99.484, chiny 77.141, Argentyna 50.282, Francja 23.605, Niemcy 15.069, EWG 78.343 Największym producentem i eksporterem mleka EU (25%)

23.Pogłowie bydła w Polsce

W latach'80 było 12649 tys.sztuk bydła w tym 5956 tys.krów.Była to tendendencja spadkowa trwająca od '70-ych do '81.W stosunku do liczby ludności pogłowie bydła w Polsce jest dość wysokie,ale na 100ha w porów.do innych krajów Europy nie jest zbyt wys.Odsetek krów w stosunku do całego pogłowia bydła w '80 wynosił 47%-to wskaźnik świadczący o rozwiniętym dwukierunkowym typie użytkowania bydła.Przed wojną 70% to były krowy bo dominował mleczny kierunek użytkowania.W Polsce wyraźne jest dominowanie rasy czarno-białej,kt.udział w pogłowiu wzrastał przez cały okres powojenny i wynosi obecnie 93%.Wzrost ten był kosztem przede wszystkim bydła czerwonego polskiego,kt.stanowi teraz niewielki odsetek.Mamy również duże rozproszenie pogowia w gospodarstwach chłopskich,w kt.znajduje się 87%wszystkich krów i 73%bydła ogółem,a ok.3,4mlnszt.bydła i 800tys krów znajd.się w gosp.uspołecznionych.Przeważająca liczba gosp.chłopskich ma śr.mniej niż 3 krowy,co jest niekorzystne pod wzgl.towarowości prod.mleka i organizacji pracy hodowlanej.

Produkcja mleka-przeciętna roczna wydajność mleczna krów w Polsce jest dość niska,nieco większa jest produkc.krów objęta kontrolą mleczności,kt.w '80 wynosiła 3280kg mleka 3,9%tłusz.Najlepsze obory w naszym kraju osiągają7-8tys.kg mleka rocznie.W Polsce jest niski skup mleka w porównaniu do in.krajów.Jednak ciągle dąży się do poprawy tego.

Produkcja mięsa-na ogólną ilość prod.mięsa w Polsce w `80wynoszącą 3149tys.ton 545 tys ton to wołowina.Rocznie ubija się w kraju 3,2minszt bydła i 1,46mln cieląt,lecz liczba ubij.cieląt stale maleje.Obok zmniejszającego się odsetka ubijanych cieląt wskaźnikiem intensyfikacji użyt.mięs.jest też wzrost masy ciała przeznaczonego na rzeź bydła.Na 1ha użyt.rolnych produkuje się 41kg wołowiny.

24.Systemy i organizacja chowu w Polsce

W Polsce ok.70% pogłowia bydła znajduje się w gosp.drobnotow. ,w kt.dopiero w ostst.latach zaczęła się rozwijać specjalizacja produkcji i związane z tym tworzenie się większych ferm bydła: krów mlecznych,opasu młodego bydła,wychowu cieląt itp. Specjalizacja pozwala na lepsze wykorzystanie możliwości gosp. Zwiększa sięwydajność pracy,co ma obecni b.duże znacz.wobec ciąglę zmniejszającej się ilości siły roboczej na wsi. Gosp. Drobn. kooperują między sobą,a także z gosp.wielkotowarowymi,gł.w odchowie młodego bydła.Systemy chowu w gosp.małych są uproszczone i polegają gł.na zapewnieniu zwierz.pomieszczeń możliwie funkcjonalnych i max.zmechanizowaniu różn.czynności Bardzo waż.elem.jest lokalizacja budynku,wykorzyst.pdwórza, z możliwością łatwego dowożenia pasz,wypędu na pastwisko itp.

W gosp.wielkotowarowych najważ.jest dobranie odp.syst technologi chowu. Już kilkanaście lat temu zaczęto tworzyć większe obory na 200-400krów,a 25lat temu rozpoczęto budowę dużych ferm,w kt.wprowadzono technologię wielkostadną(podział zwierz.na gr.technolog.użytkow.rotacyjnie z zachow.rytmu produkcji).Początkowo fermy opasowe na 3000-4500 zwierz, nastepnie przyst.do budowy ferm dla 300-1000krów.W organizacji wielkostadnego chowu bydła powinno się wyodrębnić 3 sektory: wychów młodego bydła,krów mlecznych i bydła opasowego, a wspóldziałanie tych sektorów może być:w cyklu zamkniętym(w jednym gosp.), albo na zas.kooperacji(poszczególne sektory w różnych gospodarswach).Przeważ pogląd że wychów młodego bydła i krów mlecznych powinny być w cyklu zamkniętym,kooper. z sektorem opasu.

Rasa Simentalska-chów tego bydła w Polsce zrejonizowany jest w woj.rzeszowskim w liczbie 8000tys.sztuk.W '55r utworzono Ośr.Hodowli bydła Simentalskiego ze wzgl.na użytkowość mleczno-mięsną tej rasy,zdrowie i odporność zwierząt na choroby.Rasa ta wywodzi się ze Szwajcarii.W złych war.krowy nie osiągają wys.mleczności i rasa szybko wyrodnieje.Rasa ta ceni się ze wzgl.na zdolność opasową i wydajność mięsną(wys.przyrosty w czasie opasu,dobre umięśnienie i duża wydajność rzeźna)Udział kości w tuszy jest większy niż u in.ras.

Użytkowość mięsną bydła można oceniać, stosując różne kryteria, a miano­wicie; przydatność do opasu, zdolność opasową i wartość rzeźną (patrz ryć. 21, s. 89). Zwierzęta przeznaczone na opas powinny mieć duże ramy ciała, dobru umięśnienie, powinny charakteryzować się szybkim tempem wzrostu (duże przyrosty dobowe), dobrym wykorzystaniem, paszy (m ale zużycie energii i białka na l kg przyrostu masy ciała), późniejszym dojrzewaniem, dużą wy­dajnością rzeźną, odpowiednim składem tkankowym tuszy oraz wysoką jakoś­cią mięsa.

Ocena wartości rzeźnej bydła: Ocena wartości rzeźnej bydła ma na celu ilościowe i jakościowe określenie wartości zwierzęcia przeznaczanego na ubój. Śluzy ona do porównywania ras bydła i krzyżówek towarowych, wyznaczania klasy rzeźnej i ustalania zapłaty za zwierzę w punkcie skupu.

Metody oceniania wartości rzeźnej dzielą się na przyżyciowe i poubojowe

Ocena wartości hodowlanej buhajów

kilka metod:

a) metoda matka-córka - porównywanie średniej wydajności córek ze śred­nią wydajnością ich matek,

b) metoda c-c (tzw. polowa) - porównywanie wydajności córek ocenianego buhaja z wydajnością ich rówieśnic (po innych buhajach). Porównań dokonuje się w oborach lub stadach (a więc w różnych warunkach środowiskowych;

w których krowy pierwiastki są użytkowane,

c) metoda stacjonarna - porównywanie córek z rówieśnicami na stacji oce­ny, a więc w ujednoliconych warunkach środowiskowych. Tę metodę stosuje się do oceny buhajów rasy simentalskiej i polskiej czerwonej,

d) metoda BLUP (ang. Best Linear Unbiased Prediction - najlepsze, nie obciążone błędem przewidywanie liniowe) - ocena buhajów na podstawie wy­dajności mlecznej córek w czasie pierwszej laktacji,

e) metoda BLUP-Modcl Zwierzęcia - jest to również ocena metodą BLUP uwzględniająca ponadto wszystkie dostępne informacje dotyczące krewnych ocenianego zwierzęcia,

f) metoda BLUP-Wieloc echowy Model Zwierzęcia - polega na szacowaniu wartości hodowlanej krów i buhajów na podstawie wydajności pierwszych trzech 305-dniowych laktacji.

11.1. Systemy utrzymania

Stosuje się następujące systemy utrzymania bydła:

- utrzymanie pastwiskowe jest najbardziej zbliżone do naturalnego by­towania tych zwierząt. Taki system jest możliwy do stosowania w tych regio­nach, gdzie przez cały rok lub jego większość zwierzęta mogą przebywać na pastwisku,

- utrzymanie pastwiskowe-o borowe jest stosowane w większości kra­jów europejskich, w tym również w Polsce, przy czym zwierzęta w ciągu roku więcej czasu przebywają w pomieszczeniach (oborach!,

- utrzymanie oborowe polega na utrzymaniu bydła pm'7 cały rok

Zarówno przy utrzymaniu pastwiskowe-oborowy m, jak i oborowym potrzeb­ne są odpowiednie budynki (obory), które ze względu na sposób utrzymania zwierząt można podzielić na trzy grupy:

1. uwiąziowe- pozwalają na indywidualne traktowanie każdej krowy, eliminują wiele ujemnych czynników chowu bezuwięziowego. W zależności od stopnia zmechanizowania procesów produkcyjnych jeden pracownik może ob­służyć od 10 do 30 krów,

2.bezuwięziowe- wolnostanowiskowe. W celu zapewnienia zwier7i.. tom optymalnych warunków należy uwzględnić odpowiednie urządzenia, takie jak: boksy, legowiska, miejsca do karmienia i pojenia, hale udojowe, mleczar­nie, wybiegi,

3. wolno wybiegowe - najczęściej mają trzy ściany; brak ściany od strony południowej umożliwia zwierzętom swobodne wchodzenie i wychodze­nie z budynku,

.

---