Finanse publiczne i prawo finansowe - 20. 12. 2008 roku

Pojęcie finanse wywodzi się ze średniowiecznej łaciny gdzie,

słowo finitio - oznaczało orzeczenie sądowe rozstrzygające spory o zapłatę określo -
nych należności pieniężnych.

Finanse są kategorią ekonomiczną i prawną.

Finanse definiowane są jako zjawiska pieniężne polegające na gromadzeniu i wydatkowaniu
środków pieniężnych.

Można dokonać podziału na:

1. finanse publiczne i

2. finanse prywatne.

Finanse publiczne są to publiczne zasoby finansowe i gospodarowanie nimi.

Cechy finansów publicznych:

1. finanse publiczne objęte są tzw. władztwem finansowym państwa, z którego wyni-
   ka przymus państwowy,

2. finanse publiczne prowadzone są w celach społecznych,

3. tylko państwu przysługuje prawo emisji pieniądza,

4. rozmiary finansów publicznych są zdecydowanie większe od rozmiarów finansów
   prywatnych,

Wśród finansów publicznych wyróżnia się:

a) finanse państwa,

b) finanse jednostek samorządu terytorialnego.

Gospodarka finansowa - to całokształt czynności organizacyjnych i prawnych związanych z
gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

Polityka finansowa - jest to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na osią -
ganiu wytyczonych celów za pomocą instytucji finansowych.

Funkcje finansów publicznych:

1. funkcja fiskalna - polega na pozyskiwaniu środków które są przeznaczane na cele
   ogólnospołeczne,

2. funkcja alokacyjna - polega na rozmieszczeniu środków produkcji w różnych rodzajach
   działalności,

3. funkcja kontrolna - jest to statystyczne i rachunkowe ewidencjonowanie rozmiarów po
   szczególnych zjawisk finansowych.

System finansowy to ogół zasad i instytucji stworzonych przez obowiązujące w danym państwie
i w danym czasie normy prawa finansowego.

Prawo finansowe to ogół norm regulujących działalność finansową. Jest to gałąź prawa publicznego, którego przedmiotem są normy prawne dotyczące publicznych zasobów pieniężnych.

Prawo finansowe może być rozpatrywane w ujęciu szerokim bądź wąskim.

W ujęciu szerokim do prawa finansowego zaliczamy wszystkie te normy które dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych bez względu na to czy są równocześnie zaliczone go innych gałęzi prawa.

W wąskim ujęciu tylko te które nie należą do innych gałęzi prawa.

Stosunku prawno - finansowe są regulowane normami prawa finansowego.

Cechy prawa finansowego:

1. w prawie finansowym charakterystyczne jest tzw. rozczłonkowanie normy, polega na tym, że brak jest sankcji, jest hipoteza i dyspozycja a sankcja znajduje się w innym
   akcie prawnym,

2. stosunki prawno finansowe mają charakter materialny,

3. akty prawa finansowego mają charakter ogólny,

4. na gruncie prawa finansowego charakterystyczna jest nie równorzędna pozycja podmiotów tego prawa, z jednej strony występuje podmiot czynny tzw. uprawniony a z drugiej strony podmiot bierny tzw. zobowiązany,

5. podmioty prawa finansowego muszą posiadać tzw. zdolność prawno - finansową, którą przyznaje ustawodawca,

Źródłami prawa finansowego są:

1. Konstytucja, istotne znaczenie ma oprócz 10 art. 4 i 217, w rozdziale samorządu terytorialnego są odniesienia do finansów publicznych,

2. Ustawy i ratyfikowane umowy międzynarodowe- ustawa finansach publicznych i ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,

3. akty wykonawcze do ustaw,

4. akty prawa miejscowego.

Administracja finansowa jest częścią administracji publicznej i można dokonać podziału na:

1. organy zarządzające finansami - Sejm i Senat, organy jednostek samorządu teryto-
   rialnego,

2. organy wykonawcze - minister finansów, organu administracji państwowej i samorzą-
   dowej- naczelnicy urzędów skarbowych i dyrektorzy izb skarbowych, wójt,
   burmistrz, prezydent, starosta, marszałek,

3. organy kontrolne - NIK, regionalne izby obrachunkowe, organy podatkowe, audytor
   wewnętrzny.

Jednym z ważniejszych pionów administracji finansowej jest pion podatkowy.

Organami podatkowymi są: EGZAMIN

1. jako organy I instancji - naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów celnych
   oraz wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast,

2. jako organy II instancji - dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy izb celnych oraz
   Samorządowe Kolegia Odwoławcze,

3. Minister Finansów w określonych kategoriach spraw.

Przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego to wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Finanse publiczne i prawo finansowe

Zjazd - 23. 01. 2009 r.

Egzamin

Przykładowe pytania:

Środkami publicznymi są

Środkami publicznymi nie są

Wyłączną inicjatywę w zakresie budżetu państwa posiada - Rada Ministrów

Jest to projekt rządowy.

14. 02. 2009 r. - 8, 30 - 9, 00

3 grupy -

Każda grupa - inne pytania

Test - ok. 20 pytań

Test jednokrotnego wyboru -

60 % odpowiedzi poprawnych - 11 - 13 pytań

W przypadku błędnej odpowiedzi wskazać która jest błędna - napisać - źle

Wskazać odpowiedź - poprawna

Podstawowym obok Konstytucji źródłem prawa finansów publicznych jest ustawa o finansach publicznych.

Ustawa finansach publicznych określa między innymi:

1. zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetów,

2. zasady i tryb gospodarowania środkami finansowymi publicznymi,

3. zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne (naprawcze),

4. zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicznych,

5. formy organizacyjno - prawne jednostek sektora finansów publicznych a także zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.

(deficyt, dług publiczny, jednostki wchodzące w skład sektora finansów publicznych)

Środkami publicznymi są:

1. dochody publiczne,

2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej,

3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi - inne niż z Unii i EFTY,

4. przychody pochodzące:

1. ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych,

2. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

3. z otrzymanych pożyczek i kredytów,

4. z prywatyzacji,

5. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności

6. z innych źródeł .

W doktrynie uznaje się, że przychody mają charakter zwrotny w odróżnieniu od dochodów, które są bezzwrotne.

Ad. 1)

Wśród dochodów publicznych podstawowe znaczenie mają daniny publiczne, do których zalicza się:

a) podatki,

b) składki,

c) opłaty,

d) oraz inne świadczenia których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych

ustaw.

Zgodnie z art. 84 Konstytucji - „każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów publicznych, w tym podatków określonych w ustawie”.

Powstaje problem określenia relacji danin pub licznych do praw i wolności obywatelskich.

Istnieją tu dwa przeciwstawne poglądy:

1. pogląd

uważa się, że ciężary publiczne są ograniczeniem praw i wolości obywatelskich i jednocześnie przyznaje się prymat tym ostatnim (prawom i wolnościom obywatelskim) tzn., że ograniczenie to może nastąpić tylko w niezbędnym zakresie,

2. pogląd

zgodnie z odmiennym poglądem ciężary publiczne należy traktować jako odrębną sferę powinności wynikającą „z ofiary na rzecz państwa”.

a) Wśród danin publicznych najistotniejsze znaczenie ma z kolei podatek.

Został on zdefiniowany w ordynacji podatkowej i jest to:

- publiczno - prawne,

- przymusowe,

- bezzwrotne,

- nieekwiwalentne

świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa wynikające z ustawy podatkowej.

(Wszystkie cechy odnoszą się do wszystkich danin publicznych.)

Przymusowość podatków związana jest z władztwem podatkowym i oznacza możliwość za-

stosowania środków przymusu (egzekucji administracyjnej należności

pieniężnych) w braku dobrowolnego spełnienia świadczenia.

Bezzwrotność oznacza, że raz pobrane świadczenie nie może być w jakiejkolwiek

formie zwrócone.

Nie dotyczy to jedynie sytuacji gdy został pobrane nienależnie bądź w wysokości wyższej od należnej.

Nieekwiwalentność (nieodpłatność) oznacza, że na uiszczenie świadczenia nie otrzy-

mujemy żadnego świadczenia zwrotnego. Mówi się jedynie o tzw.

odpłatności ogólnej, która oznacza, że środki pochodzące z podat-

ków przeznacza się na cele publiczne.

Pieniężny charakter (świadczenie pieniężne) oznacza, że wysokość podatku musi

zawsze być wyrażona określoną kwotą pieniężną.

c) Kolejną danina publiczna jest opłata, posiada wszystkie cechy właściwe dla podatku

z wyjątkiem nieekwiwalentności - za uiszczoną opłatę otrzy- mujemy od związku publicznoprawnego świadczenie wzajemne.

Ze względu na relację wysokości opłaty i wartości świadczenia wzajemnego wyróżniamy:

1. opłaty, które odpowiadają wartości świadczenia wzajemnego,

2. opłaty, w których występuje dysproporcja między wartością opłaty a wartością świadczenia wzajemnego,

3. za uiszczenie opłaty nie otrzymujemy praktycznie świadczenia wzajemnego, bądź jego wartość jest znikoma.

Do danin publicznych zaliczamy też dopłaty oraz cła.

Zgodnie art. 217 Konstytucji w ustawie nakładającej podatek należy określić:

1. podmiot podatku,

2. przedmiot,

3. stawki podatkowe,

4. zasady przyznawania ulg i umorzeń,

5. kategorie podmiotów zwolnionych z podatku.

Są to tzw. elementy konstrukcyjne opodatkowania.

Należy tu również wymienić podstawę prawną opodatkowania.

Podmiot podatku to jednostka życia społecznego, na której z mocy ustawy ciąży obowiązek po-

datkowy. Jednostka ta musi posiadać zdolności prawno - podatkową nadana jej

przez ustawodawcę. Najczęściej pokrywa się ona z podmiotowością cywilno - praw-

ną.

Przedmiot podatku pozwala udzielić na pytanie „od czego podatnik zapłaci podatek?”

Stawka podatkowa jest to współczynnik określający wysokość podatku przy danej podstawie

opodatkowania.

Wśród stawek podatkowych można dokonać klasyfikacji biorąc pod uwagę dwie cechy stawki podatkowej:

1. jej rodzaj - tu wyróżniamy:

1. stawki stałe - które nie zmieniają się wraz ze zmianami podstawy opodatkowania,

2. stawki zmienne - ulegające zmianom wraz ze zmianami podstawy opodatkowania,

EGZAMIN - Wśród stawek zmiennych występują:

• progresja - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie stawka (podatek dochodowy rośnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania),

• degresja - techniczne odwrócenie skali podatkowej (odwrotnie do progresji).

• regresja - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka maleje;

2. sposób jej wyrażenia - mamy tu:

1. stawki kwotowe - wyrażona kwotą pieniężną dla danej podstawy opodatkowania (np. 0, 35 zł za m ² )

2. stawki procentowe

zjazd. 24. 01. 2009 r.

Podstawa opodatkowania

Mimo braku jej wymienienia w art. 217 Konstytucji przyjmuje się na gruncie doktryny i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, że musi być regulowania w drodze ustawy.

Jej istota przejawia się w tym, że warunkuje wymiar podatku we właściwej wysokości.

Podstawa opodatkowania - najczęściej jest definiowana jako ilościowe lub wartościowe

ujęcie przedmiotu opodatkowania.

W każdym przypadku podstawa opodatkowania związana jest z aspektem czasowym - wymaga się wskazania w jakich odstępach czasu następ ujmowanie przedmiotu opodatkowania w ramy ilościowe bądź wartościowe.

Z podstawą opodatkowania ściśle wiąże się instytucja minimum podatkowego, które polega

na obniżaniu podstawy opodatkowania o pewną stałą kwotę lub każdorazo -

wym wyłączeniu z niej określonych zakresów.

Z podstawą opodatkowania wiąże się też kumulacja podatkowa, która polega na sumowaniu

podstaw opodatkowania w celu wyliczenia podatku w pewnej łącznej kwocie.

Istnieją instytucje, w których świadomie odstępuje się od wskazania podstawy opodatkowania.

Są to:

1. ryczałt podatkowy,

2. repartycja kontyngentu podatkowego.

Zwolnienia podatkowe

Zwolnienia podatkowe - ograniczają zakres podmiotowy lub przedmiotowy ustawy i dlatego dzieli się je na:

1. zwolnienia podmiotowe

lub

2. zwolnienia przedmiotowe.

Ulgi podatkowe

Ulgi podatkowe dzieli się na:

1. ulgi systemowe - regulowane w ustawach podatkowych, wiążą się one z:

1. obniżeniem podstawy opodatkowania,

2. obniżeniem stawki podatku,

3. obniżeniem kwoty należnego podatku;

2. ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych - regulowane w ustawie Ordynacja po-

datkowa - przyznawane są w oparciu o uznanie administracyjne.

Do dochodów publicznych oprócz danin publicznych zalicza się również:

1. inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw,

2. spadki, zapisy, darowizny w formie pieniężnej,

3. dochody z mienia.

Sektor finansów publicznych

Sektor finansów publicznych - zaliczamy do niego jednostki które można podzielić na podsektory:

1. rządowy - obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony

prawa, sądy i trybunały i inne,

2. samorządowy - obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki

i inne,

3. ubezpieczeń społecznych - obejmujący ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze.

Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone w formach określonych w ustawie o finansach publicznych oraz na podstawie odrębnych ustaw jako państwowe lub samorządowe osoby prawne albo jako państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Do podstawowych form organizacyjno - prawnych jednostek sektora finansów publicznych należą:

1. jednostki budżetowe!!! - EGZAMIN - rozliczają się z budżetem tzw. „metodą brutto” -

co oznacza, że swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu a po

brane dochody odprowadzają także do budżetu, od tej zasady istnieje

1 wyjątek.

WYJĄTEK

Jednostki budżetowe uzyskujące dochody z tytułów wyraźnie określonych w ustawie mogą je gromadzić na wydzielonym rachunku dochodów własnych;

Jednostki budżetowe co do zasady nie posiadają osobowości prawnej a więc przyj-

muje się, że działają w imieniu i na rachunek odpowiednio Skarbu Państwa lub jed-

nostki samorządu terytorialnego. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu,

a podstawa jej gospodarki finansowej jest plan finansowy.

Jednostki budżetowe są tworzone, likwidowane, łączone lub przekształcane przez:

1. ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów i inne organy działające na postawie odrębnych przepisów - państwowe jednostki budżetowe

2. organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

PYTANIE - EGZAMIN

Państwowa jednostka budżetowa może być tworzona przez - …………..

2. zakłady budżetowe - są to takie jednostki sektora finansów publicznych które:

1. odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania,

2. pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych z tym, że zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotacje, które jednak nie mogą przekroczyć 50 % kosztów jego działalności, zakład budżetowy rozlicza się metodą netto - wpłaca do budżetu nadwyżki środków obrotowych ustalone na koniec okresu rozliczeniowego, działa na podstawie planu finansowego;

Zakłady budżetowe są tworzone, łączone, likwidowane i przekształcane na zasadach obowiązujących dla jednostek budżetowych.

3. gospodarstwa pomocnicze - które są wyodrębnionymi z jednostki budżetowej pod

względem organizacyjnym i finansowym częściami jej podstawowej

działalności lub wyodrębnioną działalnością uboczną.

Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych z tym, że gospodarstwo to może otrzymać z budżetu dotacje przedmiotowe oraz

dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy.

Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku przy czyn sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonuje się po kosztach własnych.

Gospodarstwa pomocnicze są tworzone, likwidowane i przekształcane przez kierownika jednostki budżetowej po uprzednim uzyskaniu zgody:

1. właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody - w przypadku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych

2. zarządu jednostki samorządu terytorialnego - w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych lub wojewódzkich jednostek budżetowych,

4. fundusze celowe - fundusze powołane ustawowo, których przychody pochodzą ze środ-

ków publicznych a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań.

Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub jako wyodrębniony rachunek bankowy.

5. fundusze motywacyjne - są środkami finansowymi gromadzonymi przez państwowe

jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z

części dochodów budżetu państwa pochodzących z tytułu przepadku

rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia prze-

stępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw i wykroczeń

skarbowych.

Fundusze motywacyjne są przeznaczane na nagrody dla pracowników i funkcjona-riuszy, którzy bezpośrednio przyczynili się do uzyskania dochodów budżetu państwa z wyżej określonych tytułów.

W zależności od różnicy między dochodami, a wydatkami publicznymi może powstać nadwyżka lub deficyt sektora finansów publicznych.

Dochody i wydatki oraz nadwyżkę ustala się dla danego okresu rozliczeniowego po wyliczeniu przepływów finansowych między jednostkami sektora finansów publicznych.

Pojęciem szerszym od pojęcia deficytu jest pojęcie państwowego długu publicznego , pod którym to pojęciem rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych, ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

Na gruncie finansów publicznych realizowane są dwie podstawowe zasady:

- JAWNOŚCI

- PRZEJRZYSTOŚCI

Ustawodawca nie definiuje żadnej z tych zasad. Wskazuje jedynie na metody ich realizacji. Na realizację zasady jawności składają się m.in.:

1. Jawność debat budżetowych nad budżetem państwa i budżetem jednostek samorządu terytorialnego.

2. Jawność debat nad sprawozdaniami z wykonywania budżetu.

3. Obowiązki publikacyjne ministra finansów.

Na realizację zasady przejrzystości wpływa przede wszystkim klasyfikacja budżetowa oraz zasady określone w rachunkowości budżetowej.

Dochody i wydatki publiczne klasyfikuje się, co do zasady według działów i rozdziałów -określających rodzaj działalności oraz paragrafów - określających rodzaj dochodu lub wydatku.

Zasady gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych:

1. Sposób gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określają odrębne ustawy. Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczone na finansowanie „imiennie” wymienionych wydatków chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej.

2. Zamieszczanie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń lub zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa. Nie dotyczy to jedynie wydatku budżetu państwa na subwencję dla jednostek samorządu terytorialnego.

3. Ujęte w budżetach dochody stanowią prognozy ich wielkości, a wydatki i rozchody stanowią co do zasady nieprzekraczalny limit.

4. Wydatki publiczne mają być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej ( uchwale budżetowej lub planie finansowym).

5. Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

6. Wydatki powinny być realizowane w sposób umożliwiający terminowe wykonanie zadań.

7. Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy na zasadach określonych
   w przepisach o zamówieniach publicznych.

8. Prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów.

9. Na gruncie ustawy o finansach publicznych funkcjonują instytucje kontroli i audytu wewnętrznego.

Minister finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60 % wartości PKB.

Minister finansów opracowuje 3-letnią strategie zarządzania długiem skarbu państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny, którą przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia, a następnie Rada Ministrów przedstawia tą strategie sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.

W razie zbliżania się do progu ustawowego zadłużenia, mogą być stosowane tzw. procedury oszczędnościowe i sanacyjne.

Na gruncie ustawy wyróżniono trzy progi relacji długu publicznego do PKB.

W celu finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem skarbu państwa, minister finansów jest uprawniony do zaciągania zobowiązań finansowych w szczególności w drodze emisji skarbowych papierów wartościowych.

Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym skarb państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez ministra finansów, a opiewające na świadczenia niepieniężne są emitowane przez ministra skarbu państwa działającego w porozumieniu z ministrem finansów.

Skarbowe papiery wartościowe dzieli się na:

1. krótkoterminowe (bony skarbowe)- o pierwotnym terminie wykupu krótszym niż rok (do 364 dni włącznie)

2. długoterminowe (obligacje) - o pierwotnym terminie wykupu nie krótszym niż rok ( 365 dni)

BUDŻET PAŃSTWA

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów
i rozchodów organów władzy publicznej, sądów i trybunałów, uchwalony w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego. Budżet jest tylko jednym z elementów ustawy budżetowej.

W procesie prac nad budżetem obowiązują pewne zasady, które są postulatami skierowanymi do racjonalnego ustawodawcy. Jest to zasada jedności budżetu, która w ujęciu formalnym oznacza postulat sporządzenia budżetu w jednym dokumencie prawnym.

Na etapy procedury budżetowej składają się:

1. OPRACOWANIE I UCHWALENIE:

Ustawodawca nie określa terminu rozpoczęcia prac nad budżetem państwa. Minister finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny. Założenia te są opracowane na podstawie materiałów przedstawionych ministrowi przez dysponentów części budżetowej.

Minister finansów przygotowuje i przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem. Przedstawia go sejmowi do dnia 30-go września roku poprzedzającego rok budżetowy ( wyłączna inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrów).

Ustawę budżetowa uchwala sejm zwykłą większością głosów. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej senatowi.

Uchwalona ustawa przekazana jest do podpisu prezydentowi, który podpisuje ja w ciągu 7 dni. Prezydentowi nie przysługuje prawo weta, może jedynie przed podpisaniem zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy budżetowej z konstytucja. Trybunał Konstytucyjny orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku.

Jeżeli w ciągu czterech miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisu to może on w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji sejmu.

2. WYKONYWANIE BUDŻETU:

W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, dysponenci części budżetowych przedstawiają ministrowi finansów szczegółowy plan dochodów i wydatków budżetowych, który zwany jest układem wykonawczym.

Rada Ministrów kieruje wykonywaniem budżetu państwa.

3. KONTROLA WYKONYWANIA BUDŻETU:

Rada Ministrów w ciągu pięciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje w ciągu 90 dni uchwałę o udzieleniu bądź odmowie udzielenia absolutorium.

Bankową obsługę rachunku budżetu państwa prowadzą, co do zasady Narodowy Bank Polski lub bank Gospodarki Krajowej.

BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:

Procedurę i zasady dotyczące uchwalania budżetu jednostek samorządu terytorialnego regulowane są w ustawie o finansach publicznych, w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz w samorządowych ustawach ustrojowych.

Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem jaj dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów, uchwalany w formie uchwały budżetowej.

Podobnie jak przy budżecie państwa można wyróżnić etapy procedury budżetowej. Wyłączną kompetencję przygotowania uchwały wraz z objaśnieniami oraz inicjatywy w sprawie zmian tej uchwały przyznano zarządowi jednostki samorządu terytorialnego.

Opracowany projekt budżetu jest przedstawiany do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy Regionalnej Izbie Obrachunkowej celem zaopiniowania oraz organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego.

Uchwałę budżetową organ stanowiący uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego,
a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie później niż do dnia 31 marca roku budżetowego.

Uchwały zapadają zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowego składu organu w głosowaniu jawnym.

W przypadku nie uchwalenia ustawy budżetowej do 31 marca RIO w terminie do 30-go kwietnia roku budżetowego ustala budżet jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zleconych.

Za wykonanie budżetu odpowiedzialny jest zarząd jednostki samorządu terytorialnego. Zarząd przedstawia organowi stanowiącemu oraz RIO sprawozdanie o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze w terminie do 31-go sierpnia roku budżetowego, a za rok budżetowy do 20-go marca roku następującego po roku budżetowym.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu do 30-go kwietnia roku następującego po roku budżetowym i podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla organu wykonawczego.

ŹRÓDŁA DOCHODU JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:

Źródła dochodu jednostki samorządu terytorialnego wskazane są w ustawie z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Źródłami dochodów jednostki samorządu terytorialnego są:

- dochody własne;

- subwencja ogólna

- dotacje celowe z budżetu państwa

Źródłami dochodów własnych są:

- wpływy z podatków od nieruchomości, od środków transportowych, rolnego, leśnego, od spadków i darowizn, od czynności cywilno-prawnych oraz dochodowego od osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej ;

- wpływy z opłat : skarbowej, targowej, miejscowej (uzdrowiskowej), od posiadania psów, eksploatacyjnej i inne;

- za dochody własne uznaje się również udziały we wpływach w podatkach dochodowych : od osób fizycznych i osób prawnych;

- dochody z majątku jednostek samorządu terytorialnego, spadki, zapisy, darowizny;

- odsetki od pożyczek i inne

Wpływy podatkowe o których mowa wyżej i z opłat dotyczą wyłącznie gmin.

SUBWENCJA - istotą subwencji ogólnej jest to, iż z założenia nie jest ona przeznaczona na konkretne cele, a jej wykorzystanie jest uzależnione od decyzji organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Subwencja ogólna dla gmin i powiatów składa się z następujących części:

- wyrównawczej;

- równoważącej;

- oświatowej,

a dla województw:

- wyrównawczej

- regionalnej

- oświatowej

DOTACJE CELOWE - pojęcie to oznacza nieodpłatne przekazanie środków pieniężnych z budżetu państwa na rzecz budżetu samorządu terytorialnego w celu realizacji zadań publicznych.

Istotne znaczenie na gruncie prawa finansów publicznych ma odpowiedzialność za naruszenie finansów publicznych, regulowana w ustawie z 17 grudnia 2004 r.

Zakresem odpowiedzialności objęte są osoby gospodarujące środkami publicznymi, a wskazane w ustawie.

Przepisów ustawy nie stosuje się do należności celnych i należności podatkowych.

Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Jest niezależna od odpowiedzialności określonej innymi przepisami.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

1. Upomnienie

2. Nagana

3. Kara pieniężna w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby, która jest odpowiedzialna za naruszenie dyscypliny.

4. Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do pięciu lat. Ukaranie tą karą nie ogranicza prawa wybieralności na wójta, burmistrza, prezydenta.

Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

1. Komisje Orzekające - jako pierwsza instancja;

2. Główna Komisja Orzekająca - jako druga instancja.

Stronami postępowania przed komisjami są:

1. Rzecznik Dyscypliny Finansów publicznych

2. Obwiniony - to jest osoba wobec, której rzecznik wystąpił z wnioskiem o ukaranie. Obwinionemu przysługuje prawo do obrony w toku całego postępowania i uważa się go za niewinnego dopóki jego odpowiedzialność nie zostanie udowodniona i potwierdzona prawomocnym orzeczeniem.

15

---