Epidemiologia pojęcia finito, Stomatologia UM Łódź, ROK 3, Higiena


Epidemiologia (język grecki "epi" - na , "demos" - lud, "logos" - słowo, nauka) - nauka badająca wpływ czynników środowiskowych na występowanie chorób w populacji lub wpływających na stan zdrowia ludności.

Osiąga ten cel przez badanie:

* rozpowszechnienia chorób, czyli częstości występowania i rozmieszczenia chorób w danej populacji ludzkiej

* rozpowszechnienia inwalidztw i ich przyczyn

* rozpowszechnienia zgonów i ich przyczyn.

Zdobywa te informacje przez pomiar:

* pozytywnych mierników stanu zdrowia:

o dotyczących rozwoju fizycznego

o oceny sprawności fizycznej

o ustalenia wskaźnika wydolności

* negatywnych mierników stanu zdrowia:

o dotyczących chorób

+ ustalenie zapadalności [Zapadalność (epidemiologia) (ang. incidence proportion), zwana również potocznie zachorowalnością - liczba nowo zarejestrowanych przypadków konkretnej choroby w przedziale czasu (roku) na 100 tys. osób badanej populacji.

W populacji, w której zapadalność i chorobowość utrzymują się na stałym poziomie, istnieje zależność: Chorobowość = zapadalność x średni czas trwania choroby]

+ ustalenie chorobowości [Chorobowość (ang. prevalence rate) - liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby chorujące już wcześniej, jak i nowo stwierdzone przypadki.]

o dotyczących zgonów

+ ustalenie umieralności [Umieralność, współczynnik umieralności (ang. mortality rate) - w demografii liczba zgonów w stosunku do liczby mieszkańców, np. wskaźnik umieralności niemowląt jest to liczba zgonów niemowląt w stosunku do 1000 żywo urodzonych.

Wyróżnia się umieralność wczesną niemowląt, do 27. dnia życia oraz późną, między 28. dniem a 11. miesiącem.

W epidemiologii umieralność definiuje się jako liczbę zgonów na k osób (najczęściej 100 tys.) wśród ogółu obserwowanej populacji.

Surowy współczynnik umieralności = liczba zgonów w określonym czasie / średnia liczba ludności w tym okresie * 10(n).]

+ ustalenie śmiertelności. [Śmiertelność (ang. fatality rate) - liczba osobników populacji ginąca w określonej jednostce czasu z powodu danej jednostki chorobowej. Śmiertelność wyrażona jest najczęściej w liczbach względnych, w których odniesieniem jest liczba chorych osobników populacji. Śmiertelność podawana jest w procentach.

Można wyróżnić śmiertelność ekologiczną, czyli faktycznie istniejącą w badanej populacji lub śmiertelność minimalną, która miałaby miejsce, gdyby populacja żyła w optymalnych warunkach.

W epidemiologii śmiertelność definiuje się jako iloraz liczby zgonów spowodowanych daną chorobą i liczby chorych na tę chorobę.]

Badania te dotyczą określonych populacji. Z reguły czynnikiem decydującym o określeniu populacji jest:

* wiek

* miejsce zamieszkania

* narażenie na czynniki ryzyka wystąpienia danego schorzenia.

Rodzaje badań epidemiologicznych

1. Badania przeglądowe prowadzone w celu określenia stanu zdrowia określonej populacji. Na tej podstawie można określić współczynnik chorobowości lub potwierdzić, że dana populacja jest wolna od określonej choroby. Są także pomocne w ocenie wpływu warunków zewnętrznych na powstawanie i szerzenie się choroby.

2. Badania obserwacyjne:

* Kliniczno-kontrolne (retrospektywne), w których wybiera się odpowiednią grupę przypadków o określonym statusie choroby. Pula badanych dzieli się na osoby, które chorują (ich choroba jest jednorodna pod względem nozologicznym) oraz grupę kontrolną, w której choroba nie występuje. Następnie ustala się potencjalne ekspozycje, które mogły wystąpić w przeszłości danej populacji.

* Kohortowe (prospektywne) selekcjonujące obiekty badań w zależności od stanu ich ekspozycji i zazwyczaj osoby są zdrowe na początku badań. Punktem wyjścia tego badania są określone uwarunkowania środowiska, dla których w obserwacji długofalowej poszukuje się odpowiednich skutków zdrowotnych

* przekrojowe

3. Badania eksperymentalne: polegające na celowym i kontrolowanym sterowaniu przyczyną wywołującą zjawiska zdrowotne.

Epidemia (z gr. epi: nawiedzający + demos: ludzi, ang. epidemic) - występowanie w określonym czasie i na określonym terenie przypadków zachorowań lub innych zjawisk związanych ze zdrowiem w liczbie większej niż oczekiwana[1]. Epidemie o niewielkiej liczbie przypadków zachorowań ograniczone do określonego obszaru i czasu określa się terminem ognisko epidemiczne (ang. outbreak).
Obecnie termin epidemia jest coraz częściej używany w literaturze naukowej również na oznaczenie epizoocji[2].

W polskim prawie administracyjnym stosowana jest definicja legalna epidemii choroby zakaźnej, którą określono jako "wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących"[3].

W języku potocznym termin epidemia używany jest często jako synonim masowych zachorowań wywołanych chorobami zakaźnymi.

Masowe epidemie chorób zakaźnych wg lat:

Choroby zakaźne, choroby infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów.

Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria) i małe stawonogi (np. wszawica). Obecnie te choroby nazywane są chorobami pasożytniczymi.

Choroba zakaźna, która może łatwo przenosić się pomiędzy organizmami (czy to ludzkimi czy zwierzęcymi) w sposób pośredni lub bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej.

Zakażenie, infekcja (z łac. infectio) - wtargnięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych. W celu wywołania choroby muszą one pokonać odporność organizmu. Jeżeli wrota zakażenia znajdują się w pobliżu miejsca występowania infekcji mówi się o zakażeniu miejscowym. Gdy zakażeniu towarzyszą objawy ogólnoustrojowej reakcji zapalnej taki stan nazywa się sepsą.

Źródło zakażenia to siedlisko patogenów, takich jak wirusy, bakterie, pasożyty i grzyby chorobotwórcze. Może nim być osoba zarażona, przedmiot, żywność itp., które miały styczność z patogenem i są jego bezobjawowymi nosicielami, lub sami chorują na chorobę przez niego wywoływaną.

Nosiciel - osobnik zarażony chorobą zakaźną lub posiadający nieprawidłową wersję genu recesywnie dziedziczonej choroby genetycznej, lecz nie wykazujący objawów chorobowych. Nosiciel, choć sam nie doświadcza objawów choroby, może ją przekazywać innym organizmom (niekoniecznie własnego gatunku) bądź potomstwu.

Wrota zakażenia - to miejsce, przez które patogeny dostają się do organizmu.
Może być to:

Po wniknięciu do organizmu istnieje ryzyko namnożenia czynnika chorobotwórczego (na przykład wirusów) i rozsiew za pośrednictwem krwi do pozostałych narządów.

OKRES WYLĘGANIA - czas między zakażeniem, a pierwszymi objawami choroby. Czas ten w zależności od rodzaju i zjadliwości drobnoustrojów może wynosić kilka godzin np. w cholerze lub kilka miesięcy np. wścieklizna, trąd. O początku choroby zakaźnej, oznaczającym, że namnożyła się wystarczająca ilość drobnoustrojów świadczą objawy prodromalne. W niektórych chorobach są one bardzo charakterystyczne, co ułatwia wczesne rozpoznanie i wdrożenie szybkiego leczenia
Wirulencja, zjadliwość drobnoustrojów - zdolność wniknięcia, rozmnożenia/namnożenia się oraz uszkodzenia tkanek zainfekowanego organizmu przez określony typ patogenu. Poszczególne szczepy danego gatunku mogą różnić się wirulencją.
Miarą zjadliwości jest dawka śmiertelna 50 (LD50) definiowana jako liczba komórek (dla wirusów i czynników subwirusowych wirionów) drobnoustroju zdolnych do zabicia 50% wystawionych na ich działanie zwierząt laboratoryjnych, a także, w populacjach ludzkich, współczynnik śmiertelności będący liczbą osób zmarłych z powodu choroby podzieloną przez liczbę osób chorych na tę chorobę w danej populacji.

Rodzaje zakażeń

Eradykacja (łac. eradicatio) - w medycynie oznacza całkowite usunięcie (wytępienie), brak występowania patogenu w organizmach ludzkich, zwierzęcych i innych elementach środowiska. Udało się to osiągnąć w przypadku tylko dwóch chorób - ospy prawdziwej, którą w 1980 roku WHO uznała za wyeliminowaną oraz księgosuszu, uznanego za wyeliminowany w 2010 przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa[1]. Ostatnie istniejące wirusy ospy prawdziwej są przechowywane w laboratoriach dla celów naukowych.
Obecnie terminu eradykacja używa się najczęściej do określenia procedury leczniczej, mającej na celu usunięcie bakterii z organizmu, np. Helicobacter pylori z przewodu pokarmowego.
W tym celu przeważnie stosuje się leczenie przebiegające według schematu:

Dezynfekcja (po polsku dosłownie oznacza odkażanie) - postępowanie mające na celu maksymalne zmniejszenie liczby drobnoustrojów w odkażanym materiale. Dezynfekcja niszczy formy wegetatywne mikroorganizmów, ale nie zawsze usuwa formy przetrwalnikowe. Zdezynfekowany materiał nie musi być jałowy. Dezynfekcja, w przeciwieństwie do antyseptyki dotyczy przedmiotów i powierzchni użytkowych.

Wyniki dezynfekcji zależą od trzech czynników:

Do dezynfekcji stosuje się metody fizyczne i chemiczne.

Czynniki fizyczne używane do dezynfekcji:

Czynniki chemiczne używane do dezynfekcji:

Im dłuższy jest czas działania i im wyższe stężenie środka dezynfekcyjnego (z wyjątkami), tym większa część drobnoustrojów zostanie zniszczona. Ze względu na to, iż środki chemiczne zwykle nie działają w środowisku suchym, ważny jest również stopień ich wilgotności, co jest szczególnie istotne w dezynfekcji powietrza.

Dezynsekcja - tępienie szkodliwych owadów (zwłaszcza pasożytniczych jak: muchy, komary, pchły, wszy i karaluchy), ich jaj i larw, ze względów sanitarnych i gospodarczych. W szerszym znaczeniu niszczenie stawonogów w ogóle.

Dezynsekcję można wykonać przez zastosowanie środków fizycznych (para, ogień, gorące powietrze, promieniowanie ultrafioletowe), mechanicznych (wyłapywanie, trzepanie, oczyszczanie), chemicznych (środki owadobójcze) i biologicznych (zwalczanie za pomocą innych organizmów żywych).

Deratyzacja, odszczurzanie - zwalczanie za pomocą środków chemicznych, fizycznych lub biologicznych wszelkich szkodliwych gryzoni, najczęściej szczurów i myszy. Przeważnie zatrutym pokarmem lub za pomocą pułapek, rzadziej innymi metodami.

Sterylizacja, wyjaławianie - jednostkowy proces technologiczny polegający na zniszczeniu wszystkich, zarówno wegetatywnych, jak i przetrwalnikowych form mikroorganizmów. Sterylizacji można dokonać mechanicznie, fizycznie, bądź chemicznie, najczęściej używa się metod fizycznych. Prawidłowo wysterylizowany materiał jest jałowy - nie zawiera żadnych żywych drobnoustrojów (także wirusów) oraz ich form przetrwalnikowych


Wyróżnia się następujące metody wyjaławiania:


Sterylizator powietrzny - rodzaj sterylizatora (aparatu wyjaławiającego), zbudowany z zamkniętej komory z termoregulacją, wewnątrz której odbywa się cyrkulacja gorącego powietrza. Sterylizacja polega na utlenianiu i inaktywacji składników komórek drobnoustrojów przez gorące suche powietrze. Skuteczność wyjaławiania w sterylizatorze powietrznym jest uwarunkowana utrzymaniem odpowiedniej temperatury przez określony czas.

Warunki wyjaławiania[edytuj]

Warunki wyjaławianych materiałów zależą w głównej mierze od ich wytrzymałości termicznej. Materiał poddany procesowi wyjaławiania powinien być suchy, czysty i zabezpieczony przed ponownym skażeniem (na przykład za pomocą termoodpornej folii) oraz położony w ten sposób, aby nie utrudniał przedostaniu się do jego wnętrza gorącego powietrza.

Autoklaw - hermetycznie zamknięty, ogrzewany zbiornik służący do przeprowadzania procesów chemicznych autoklaw sterylizator parowy temp 134 C ciśnienie 2,4 Bara, niszczone jest wszystko także przetrwalniki

Zasada działania

Temperaturę kąpieli wodnej ogranicza temperatura wrzenia wody, przy ciśnieniu atmosferycznym wynosząca 100 °C. Zwiększenie ciśnienia umożliwia osiągnięcie wyższej temperatury. W zamkniętym naczyniu, jakim jest autoklaw, w trakcie jego podgrzewania wzrasta ciśnienie, głównie w wyniku parowania wody. Ciśnienie w autoklawie jest ograniczane automatycznym zaworem ciśnieniowym. Zastosowanie autoklawu umożliwia osiągnięcie znacznie większej temperatury.

Jednym z najlepszych sposobów sterylizacji jest zastosowanie autoklawu, dlatego jest powszechnie stosowany w medycynie w celu sterylizacji narzędzi chirurgicznych, środków farmaceutycznych, i innych[1]. Dużą rolę odgrywa także w przemyśle w celu przeprowadzania okresowych i ciągłych procesów technologicznych. Stosowany przy obróbce żywności, czyli przy operacji autoklawowania, pozwala uzyskać pełną jałowość produktów żywności.

medycznych z minionych lat (historie choroby, karty informacyjne, roczniki statystyczne, akty zgonu) lub oparte na wywiadach standaryzowanych.

Szczepionka(wakcynacja) - preparat pochodzenia biologicznego, zawierający żywe, o osłabionej zjadliwości (atenuowane) lub zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub fragmenty ich struktury, czy metabolity; stosowany w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej (odporności poszczepiennej - sztucznej czynnej).

Szczepionki skojarzone

Aktualnie coraz częściej stosuje się szczepionki, które uodparniają przed kilkoma chorobami - są to tzw. szczepionki skojarzone (wieloważne). Przykładem takiej szczepionki jest Di-Per-Te przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Ponadto takie szczepionki dają wyższą odporność niż antygeny podane osobno.

Szczepionki poliwalentne

Zawierają kilka serotypów (podtypów) tego samego gatunku drobnoustrojów (Np. szczepionka przeciwko grypie) lub zawierają jeden gatunek drobnoustroju, ale kilka serotypów (Np. szczepionka przeciwko brodawczakowi ludzkiemu) może być dwu- lub czterowalentna. Szczepionki poliwalentne uodparniają przeciwko jednej chorobie.

Szczepionki monowalentne

Zawierają jeden gatunek drobnoustroju lub antygeny z drobnoustroju jednego rodzaju. Szczepionki te uodparniają przeciwko jednej chorobie. Np. szczepionka przeciwko tężcowi.

Antygen
Antygen jest to każda substancja, która ma zdolność wywoływania odpowiedzi odpornościowej (immunologicznej) organizmu i reagowania z produktem tej odpowiedzi - przeciwciałem. Wytworzone pod wpływem antygenu przeciwciała mogą krążyć jako wolne w osoczu krwi lub być związane na powierzchni limfocytów (są to tzw. uczulone limfocyty). Zdolność wywoływania odpowiedzi immunologicznej antygenu nazywa się immunogennością. Może ona być odmienna dla różnych rodzajów antygenów.
W normalnych warunkach układ odpornościowy człowieka rozpoznaje jako antygeny tylko substancje obce, czyli takie, które nie są składnikami strukturalnymi jego tkanek.

Przeciwciała
Przeciwciała są to substancje białkowe wytworzone przez organizm człowieka pod wpływem antygenów. Mają one zdolność reagowania z antygenem - tzn., że poszczególne przeciwciała łączą się jedynie ze ściśle określonym antygenem. Przeciwciała są wydzielane przez limfocyty (tzw. limfocyty B) i znajdują się w osoczu krwi.

Choroby cywilizacyjne (zwane także chorobami XXI wieku) - globalnie szerzące się, powszechnie znane choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji. Częstotliwość ich występowania zależy od stopnia rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. Nie ma dokładnego podziału i nie można jednoznacznie powiedzieć czy dana choroba jest chorobą cywilizacyjną.

Badania prospektywne - dotyczace przyszłego, ewentualnie szkodliwego działania czynników

srodowiska na zdrowie mieszkanców danej okolicy, pracowników okreslonego zakładu pracy.

Do badan wybiera sie populacje potencjalnie naraona na patogenny czynnik. Badania takie

trwaja około 5 - 10 lat. Wymagaja duych nakładów finansowych.

Endemia to stałe występowanie przypadków tej samej choroby zakaźnej (np. dżuma, cholera) jak i niezakaźnej (awitaminoza) na określonym terenie. Endemia może pozostawać na tym samym poziomie nawet przez kilka lat. Endemia nie osiąga takich rozmiarów jak epidemia, ale możliwe są wahania liczby zachorowań. Endemia związana jest na ogół ze stałym występowaniem określonych czynników środowiskowych, które wywołują dane choroby. Te czynniki to m. in. czynniki klimatyczne, geograficzne i biologiczne oraz sanitarne.

Pandemia (gr. pan = 'wszyscy' + gr. demos = 'lud') - epidemia choroby zakaźnej w różnych środowiskach, na dużym obszarze - różnych kontynentach w tym samym czasie.

Choroba nie niszczy swoich nosicieli. Niegroźne objawy sprzyjają zlekceważeniu choroby.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pytania zacho, Stomatologia UM Łódź, ROK 2, Stomatologia zachowawcza
Preparaty, Stomatologia UM Łódź, ROK 1, Biologia, Biologia praktyczny
KOLOKWIUM Prakt, Stomatologia UM Łódź, ROK 1, Anatomia
Blok I, Stomatologia UM Łódź, ROK 1, Biofizyka
zach 2, Stomatologia UM Łódź, ROK 2, Stomatologia zachowawcza
Ćw. 2 Badanie stomatologiczne, Stomatologia UM Łódź, ROK 3, Stomatologia dziecięca
Dziecięca ćw. 3, Stomatologia UM Łódź, ROK 3, Stomatologia dziecięca
ćw.6, Stomatologia UM Łódź, ROK 3, Stomatologia dziecięca
Prelekcje (3 wersja) ekologia, Stomatologia UM Łódź, ROK 1, Biologia, Prelekcje i wykłady
ATRAUMATYCZNE METODY LECZENIA, Stomatologia UM Łódź, ROK 3, Stomatologia dziecięca
pytania gr 2, Stomatologia UM Łódź, ROK 2, Stomatologia zachowawcza
KRTAŃ, Stomatologia UM Łódź, ROK 1, Anatomia
zacho pyt, Stomatologia UM Łódź, ROK 2, Stomatologia zachowawcza
Pytania na kolokwium z periodontologii - rok 4, UM Łódź stomatologia Umed, Periodontologia, Perio

więcej podobnych podstron