Ściany jamy brzusznej. Jama brzuszna posiada ściany: przednią, dwie boczne i tylną. Przednia i boczne stanowią ciągłość i utworzone są przez mięśnie i rozcięgna, stąd też opisujemy je wspólnie jako ścianę przednio-boczną. Ściana ta ograniczona jest od góry przez wyrostek mieczykowaty mostka i łuki żebrowe oraz od dołu przez grzebienie biodrowe, więzadło pachwinowe i górny brzeg spojenia łonowego.
Okolice brzucha to:
Nadbrzusze dzieli się na okolicę środkową, zwaną nadpępczem lub dołem nadbrzusznym, oraz dwie okolice podżebrowe - prawą i lewą, określane także podżebrzami.
Śródbrzusze podzielone jest na część środkową, zwaną okolicą pępkową, oraz dwie okolice boczne. Każda z nich nazywana jest bokiem.
Podbrzusze dzieli się na okolicę środkową, zwaną okolicą łonową oraz dwie okolice boczne, zwane pachwinowymi lub pachwiną.
Mięśnie ściany przednio-bocznej
M. skośny zewnętrzny brzucha - rozpoczyna się od powierzcni zewnętrznej dolnych 7-8 żeber. Włókna początkowe wplatają się we włókna mięśnia zębatego przedniego i piersiowego większego. Większość włókien przebiega w dół i przyśrodkowo przechodząc w szerokie płaskie rozcięgno. Włókna górne krzyżują się po środku z włóknami przeciwległego mięśnia i tworzą kresę białą. Dolny brzeg rozcięgna mięśnia skośnego zewnętrznego grubieje i zaginając się ku tyłowi wokół własnych włókien, tworzy więzadło pachinowe.
M. skośny wewnętrzny brzucha - stanowi cienką warstwę włókien mięśniowych wachlarzowato przebiegających ku przodowi, górze i przyśrodkowo. Rozpoczyna się od powięzi piersiowo-lędźwiowej, 2/3 wargi pośredniej grzebienia biodrowego i bocznej części więzadła pachwinowego. Włókna mięśniowe przechodzą w rozcięgno również na poziomie linii środkowo-obojczykowej i kończą się w kresie białej, na dolnych brzegach żeber 10-12, oraz grzebieniu kości łonowej.
M. poprzeczny brzucha jest najbardziej wewnętrznym mięśniem, rozpoczynającym się od powierzchni wewnętrznej chrząstek żeber 7-12, powięzi piersiowo-lędźwiowej, wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego oraz bocznej 1/3 więzadła pachwinowego. Włokna przebiegają poprzecznie, tworzą szerokie rozcięgno i kończą się w kresie białej oraz grzebieniu kości łonowej poprzez ścięgno łączące.
M. prosty brzucha przebiega podłużnie w pobliżu linii pośrodkowej. Rozpoczyna się od wyrostka mieczykowatego oraz chrząstek żebrowych 5-7. Kończy się na górnym brzegu spojenia łonowego i grzebieniu łonowym. Obydwa mięśnie proste (prawy i lewy) rozdzielone są kresą białą. Mięsień ten jest znacznie szerszy w górnej części, a grubszy w dolnej. W przebiegu mięśnia znajdują się smugi ścięgniste.
M. piramidowy znajduje się w dolnej części spojenia łonowego. Rozciąga się od spojenia łonowego i gałęzi górnej kości łonowej do kresy białej.
Unerwienie mięśni brzucha
Nerwy międzyżebrowe od Th5 do Th12
Nerw biodrowo-podbrzuszny
Nerw biodrowo-pachwinowy
Nerw płciowo-udowy
Czynności mięśni brzucha:
Stanowią silną, rozciągliwą ścianę jamy brzusznej
Ochraniają trzewia jamy brzusznej przed urazami
Odgrywają istotną rolę w ruchomości tułowia i zabezpieczają postawę ciała
Uciskają trzewia jamy brzusznej i powodują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, unosząc kopułę przepony i powodując wydech.
Połączona czynność mięśni wspomaga wiele czynności fizjologicznych.
Kresa biała rozciąga się od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego, w linii pośrodkowej, utworzona przez krzyżujące się rozcięgna mięśni płaskich brzucha. Jest szersza powyżej pępka. W miejscu pępka jest wzmocniona przez powięź pępkową, która jest częścią powięzi poprzecznej i tworzy pierścień pępkowy. W tym miejscu łączą się wszystkie warstwy ściany przedniej brzucha. Powyżej spojenia łonowego część włókien powięzi głębokiej brzucha oraz kresy białej obejmuje dwoma ramionami ciało jamiste prącia lub łechtaczki, tworząc więzadło prosowate.
Unerwienie segmentów skóry brzucha
Powyżej pępka gałęzie nerwów międzyżebrowych Th7-Th9
W okolicy pępka gałęzie nerwu międzyżebrowego Th10
Poniżej pępka gałęzie nerwów międzyżebrowych Th11, Th12 oraz L1.
Naczynia krwionośne ściany przednio-bocznej brzucha
Tętnice nabrzuszne górne - od tętnicy piersiowej wewnętrznej
Tętnice nabrzuszne dolne - od tętnicy biodrowej zewnętrznej
Tętnica nabrzuszna powierzchowna od tętnicy udowej
Tętnica okalająca biodro powierzchowna i głęboka
Odgałęzienia tętnic międzyżebrowych tylnych
Gałęzie tętnicy mięśniowo-przeponowej
Kanał pachwinowy stanowi skośną, wąską przestrzeń w dolnej części przednio-bocznej ściany brzucha dla przejścia jądra i powrózka nasiennego oraz więzadła obłego macicy. Przebiega powyżej i skośnie w stosunku do więzadła pachwinowego. Kanał pachwinowy rozpoczyna się pierścieniem pachwinowym głębokim albo wewnętrznym, a kończy się pierścieniem pachwinowym powierzchownym albo zewnętrznym. Pierścień pachwinowy głęboki znajduje się 2 cm powyżej środkowej części więzadła pachwinowego, bocznie w stosunku do tętnicy brzusznej dolnej, w miejscu dołu pachwinowego bocznego. Pierścień pachwinowy powierzchowny jest szczelinowatym otworem w obrębie rozcięgna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha. Rozcięgno to w pobliżu odcinka przyśrodkowego więzadła pachwinowego tworzy dwie odnogi: przyśrodkową i boczną, pomiędzy którymi rozciągają się włókna międzyodnogowe, ograniczające od góry pierścień powierzchowny. Ograniczają one pierścień pachwinowy powierzchowny. Kanał pachwinowy posiada cztery ściany.
Ścianę przednią tworzy rozcięgno mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego oraz bocznie włókna mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego.
Ścianę tylną tworzy powięź poprzeczna oraz w odcinku przyśrodkowym ścięgno łączące.
Ścianę górną tworzą włóka mięśnia skośnego wewnętrznego i poprzecznego brzucha
Ścianę dolną stanowi więzadło pachwinowe, tworzące płytką rynienkę, oraz więzadło rozstępowe.
Otrzewna jest błyszczącą, przeźroczystą błoną surowiczą, która wyściela jamę brzuszną i miednicę oraz okrywa narządy. Składa się z dwóch ciągłych blaszek:
Otrzewnej ściennej, stanowiącej najbardziej wewnętrzną warstwę ściany brzucha
Otrzewnej trzewnej, okrywającej trzewia.
Obydwie jej blaszki pokrywa śródbłonek, składający się z płaskich komórek. Pomiędzy obydwiema blaszkami znajduje się przestrzeń otrzewnowa w której znajduje się niewielka ilość płynu, który zapobiega tarciu podczas ruchów trzewi. W zależności od stosunku otrzewnej trzewnej do narządów jamy brzusznej wyróżniamy:
Położenie wewnątrzotrzewnowe
Położenie zewnątrzotrzewnowe
Wewnątrzotrzewnowo położone są następujące narządy układu pokarmowego:
Żołądek
Górna część dwunastnicy
Jelito czcze i kręte
Kątnica i wyrostek robaczkowy
Okrężnica poprzeczna i esowata
Górna część odbytnicy
Śledziona i wątroba
Pęcherzyk żółciowy i przewód żółciowy wspólny
Narządy położone zewnątrzotrzewnowo to:
Część brzuszna przełyku
Część zstępująca, pozioma i wstępująca dwunastnicy
Okrężnica wstępująca i zstępująca
Odbytnica
Trzustka
Narządy układu pokarmowego
Część brzuszna przełyku, o długości 1-3 cm, rozciąga się od rozworu przełykowego przepony do wpustu żołądka. W miejscu przejścia przez rozwór przełykowy w przeponie znajduje się zwężenie dolne przełyku, które jest zwężeniem czynnościowym, w którym przepona działa jako fizjologiczny zwieracz. Warstwa mięśniowa części brzusznej przełyku zbudowana jest z mięśni gładkich. Przełyk przesuwa się w rozworze przepony w zależności od stanu czynnościowego. W czasie ruchu perystaltycznych przełyku żołądek unosi się ku górze, a wpust wchodzi do rozworu przełykowego. W części brzusznej przełyku następuje połączenie krążenia żyły wrotnej z żyłą główną dolną. Unaczynienie tętnicze części brzusznej przełyku pochodzi od tętnicy żołądkowej lewej i tętnicy przeponowej dolnej lewej. Krew żylna z części brzusznej przełyku odpływa do żyły żołądkowej lewej i dalej do żyły wrotnej oraz poprzez żyły przełykowe do żył nieparzystych.
Żołądek stanowi poszerzoną część przewodu pokarmowego pomiędzy przełykiem i dwunastnicą. Kształt i położenie żołądka są różne i zależą od pozycji ciała i wypełnienia. W żołądku wyróżniamy:
Wpust stanowiący połączenie z częścią brzuszną przełyku oraz część wpustową, przylegającą do wpustu
Dno, część trzonu żołądka leżącą po stronie lewej
Trzon, który zstępuje ku dołowi, przechodząc w część odźwiernikową
Część odźwiernikowa składająca się z jamy odźwiernikowej, kanału odźwiernikowego i odźwiernika
Żołądek posiada ścianę przednią, ścianę tylną, krzywiznę mniejszą i krzywiznę większą. Wpust żołądka znajduje się w lewo od linii pośrodkowej na wysokości krętu Th10, co odpowiada nasadzie wyrostka mieczykowatego. Odźwiernik rzutuje się po stronie prawej kręgu L1. Dno żołądka leży w lewym podżebrzu. Krzywizna większa, w pozycji pionowej, może sięgać do poziomu kręgu L3. Ściana przednia żołądka przylega do wątroby, do przepony i przedniej ściany brzucha. Ściana tylna żołądka, stanowiąca przednie ograniczenie torby sieciowej, przylega do przepony, śledziony, lewej nerki i lewego nadnercza tętnicy śledzionowej i okrężnicy poprzecznej.
Błona śluzowa żołądka jest czerwono-brązowa, z wyjątkiem odźwiernika, gdzie jest różowa. Tworzy 8-10 fałdów żołądkowych. Ułożone są głównie wzdłuż krzywizny mniejszej, gdzie znajduje się kanał żołądkowy, stanowiący drogę pokarmów.
Błona mięśniowa żołądka składa się z warstwy zewnętrznej podłużnej, środkowej okrężnej i wewnętrznej skośnej. Włókna podłużne występują głównie wzdłuż krzywizn, zaś warstwa skośna ograniczona jest do dna i trzonu.
Unaczynienie pochodzi od tętnicy żołądkowej lewej, wątrobowej wspólnej i śledzionowej. Tętnice są odgałęzieniami pnia trzewnego. Żyły biegną wspólnie z tętnicami i uchodzą do żyły wrotnej.
Unerwienie żołądka pochodzi od splotów okołonaczyniowych, będących wtórnymi splotami od splotu trzewnego oraz od pni błędnych.
Jelito cienkie rozciąga się od żołądka do jelita grubego i dzieli się na dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte.
Dwunastnica jest początkowym odcinkiem jelita cienkiego, ma kształt podkowy i górny jej koniec łączy się z odźwiernikiem, a dolny z jelitem czczym. W obrębie dwunastnicy wyróżnia się 4 części: górną (opuszka dwunastnicy), zstępującą, poziomą lub dolną oraz wstępującą. W pozycji leżącej na grzbiecie opuszka rozpoczyna się nieco w prawo od linii pośrodkowej na poziomie pierwszego kręgu lędźwiowego i zgięciem dwunastnicy górnym przechodzi w część zstępującą, która leży po stronie prawej na wysokości drugiego kręgu lędźwiowego i przechodzi zgięciem dwunastnicy dolnym na wysokości trzeciego kręgu lędźwiowego w część poziomą. Część pozioma krzyżuje kręgosłup i przebiega na stronę lewą, przechodzi w część wstępującą, która zgięciem dwunastniczo-czczym, leżącym na poziomie 2 kręgu lędźwiowego po stronie lewej, przechodzi w jelito czcze. W pozycji pionowej dwunastnica zstępuje o wysokość 1-2 kręgów niżej.
Dwunastnica leży pozaotrzewnowo, z wyjątkiem części górnej leżącej wewnątrzotrzewnowo, do której dochodzi więzadło wątrobowo-dwunastnicze. W bonie śluzowej dwunastnicy występują wysokie, gęsto ułożone fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe i liczne gruczoły dwunastnicze. W części zstępującej dwunastnicy znajduje się brodawka większa dwunastnicy, na której uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy. Powyżej i nieco do przodu od brodawki większej położona jest brodawka mniejsza dwunastnicy, na której uchodzi przewód trzustkowy dodatkowy.
Jelito czcze i jelito kręte leżą wewnątrzotrzewnowo i dzięki temu, że posiadają krezkę wykazującą znaczną ruchomość, trudno jest określić dokładnie ich położnie. Pętle jelita czczego znajdują się w lewej części jamy brzusznej, zaś krętego w części prawej i miednicy mniejszej. Korzeń krezki przebiega od 2 kręgu lędźwiowego po stronie lewej do prawego stawu kryżowo-biodrowego. Końcowy odcinek jelita krętego w rzucie na linię międzykolcową leży w odległości około 8 cm od kolca biodrowego przedniego górnego prawego. Jelito czcze rozpoczyna się przy zgięciu dwunastniczo-czczym po czym bez wyraźnej granicy przechodzi w jelito kręte, które kończy się zastawką krętniczo-kątniczą w ujściu do jelita grubego na granicy jelita ślepego i okrężnicy wstępującej.
Jelito grube rozciąga się od ujścia jelita cienkiego do jelita grubego, gdzie znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza, aż do odbytu. Jelito grube dzieli się na jelito ślepe lub kątnicę, okrężnicę i odbytnicę. W okrężnicy wyróżnia się 4 części:
Okrężnicę wstępującą
Okrężnicę poprzeczną
Okrężnicę zstępującą
Okrężnicę esowatą
Kątnica położona jest w prawym dole biodrowym, a najniższy jej punkt leży pośrodku więzadła pachwinowego. Wyrostek robaczkowy odchodzi od strony przyśrodkowej i tylnej jelita ślepego i zwisa zwykle ku dołowi. Położenie wyrostka często jest zmienne i może zajmować on różne pozycje w stosunku do kątnicy i końcowego odcinka jelita krętego.
Okrężnica wstępująca położona jest w jamie brzusznej po prawej stronie. Rozpoczyna się w prawym dole biodrowym, przechodząc w okrężnicę poprzeczną, która przebiega poprzecznie na wysokości pępka, dochodząc do zgięcia wątrobowego po stronie lewej. Okrężnica zstępująca, która rozpoczyna się od tego zgięcia leży po stronie lewej jamy brzusznej i kończy się na wysokości lewego grzebienia biodrowego, gdzie przechodzi w okrężnicę esowatą. Okrężnica esowata zwana również esicą, w swoim przebiegu od grzebienia biodrowego do wysokości i między 2 i 3 kręgiem krzyżowym wytwarza pętlę w kształcie litery S i przechodzi w odbytnicę. Leży wewnątrzotrzewnowo i dzięki krezce wykazuje dużą ruchomość.
Wątroba jest największym gruczołem organizmu,stanowiącym 2,5% ciężaru dorosłego człowieka. Położona w prawym podżebrzu, nadpępczu i lewym podżebrzu. Posiada powierzchnię przeponową, którą dzieli się na przednią, górną, tylną i prawą oraz powierzchnię trzewną. Obydwie powierzchnie oddziela brzeg dolny. Powierzchnia przeponowa jest gładka, wypukła, dostosowana do kopuły przepony. Na powierzchni trzewnej wątroby znajdują się dwie bruzdy strzałkowe i łącząca je bruzda poprzeczna. W bruździe strzałkowej prawej części przedniej znajduje się dół pęcherzyka żółciowego, a w części tylnej bruzda żyły głównej dolnej. W bruździe strzałkowej lewej ku przodowi jest więzadło obłe wątroby, będące pozostałością po żyle pępkowej. W części tylnej bruzdy leży więzadło żylne, będące pozostałością po przewodzie żylnym, łączącym żyłę wrotną z żyłą główną dolną w krążeniu płodowym. Bruzda poprzeczna, łącząca obydwie bruzdy strzałkowe, tworzy wrota wątroby, przez które przechodzą: żyła wrotna, tętnica wątrobowa właściwa i nerwy, a wychodzą przewody wątrobowe i naczynia chłonne. Do powierzchni trzewnej wątroby przylegają: część górna dwunastnicy, pęcherzyk żółciowy, zgięcie prawe okrężnicy i część prawa okrężnicy poziomej, prawa nerka i prawe nadnercze. Pomiędzy bruzami strzałkowymi i bruzdą poprzeczną są jeszcze płaty czworoboczny leżący z przodu i płat ogoniasty leżący ku tyłowi od bruzdy poprzecznej.
Czynnościowo wątroba podzielona jest na części prawą i lewą, które są jednakowej wielkości, posiadają własne zaopatrzenie w krew tętniczą oraz dystrybucję krwi żylnej, a także oddzielny odpływ żółci.
Pęcherzyk żółciowy ma 7 do 10 cm długości, znajduje się w dole pęcherzyka żółciowego na powierzchni trzewnej wątroby. Wyróżnia się w nim dno, trzon oraz szyjkę. Do od góry przylega do wątroby, od dołu sąsiaduje z częścią górną dwunastnicy. Pokryty otrzewną, z wyjątkiem powierzchni przylegającej do wątroby. Dno pęcherzyka rzutuje na wierzchołek chrząstki 9 żebra, trzon sąsiaduje z okrężnicą poprzeczną i opuszką dwunastnicy. Z pęcherzyka żółciowego wychodzi przewód pęcherzykowy.
Drogi żółciowe dzielimy na wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe.
Drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe rozpoczynają się kanalikami żółciowymi włosowatymi, z których powstają przewody żółciowe międzyzrazikowe. Łączą się one w przewody przebiegające w płatach, z których tworzy się przewód wątrobowy wspólny.
Drogi żółciowe zewnątrzwątrobowe utworzone są przez przewód wątrobowy wspólny oraz przewód pęcherzykowy, który tworzą przewód żółciowy wspólny przebiegającyw więzadle wątrobowo-dwunastniczym do części zstępującej dwunastnicy. Uchodzi na brodawce dwunastnicy większej, często wspólnie z przewodem trzustkowym. Długość przewodu wspólnego wynosi od 4 do 8 cm i jest wypukły w stronę prawą. Żyła wrotna leży ku tyłowi i po stronie lewej przewodu. Część śródścienna przewodu żółciowego wspólnego (2cm) przebija ukośnie tylno-przyśrodkową ścianę części zstępującej dwunastnicy, ściana jego w tym odcinku jest gruba, a światło węższe. Łączy się on często z przewodem trzustkowym, tworząc wspólny kanał zwany bańką wątrobowo-trzustkową. Oba przewody uchodzą na brodawce dwunastnicy większej. Warstwa mięśniowa okrężna tworzy zwieracz przewodu żółciowego wspólnego.
Śledziona jest największym narządem układu chłonnego, leżącym w okolicy podżebrowej lewej.Posiada powierzchnie przeponową i trzewną, brzeg górny karbowany oraz brzeg dolny, gładki, koniec przedni i tylny. Długość śledziony wynosi około 12 cm, szerokość 7 cm. Leży wewnątrzotrzewnowo, między 9 a 11 żebrem. Koniec dolny jest zaokrąglony. Powierzchnia przeponowa sąsiaduje poprzez przeponę z żebrami oraz opłucną i płucem lewym. Powierzchnia trzewna w części środkowej posiada wnękę śledziony, w której znajdują się naczynia i nerwy. Od przodu powierzchnia trzewna sąsiaduje z żołądkiem, od tyłu z lewą nerką, a od dołu z lewym zgięciem okrężnicy. Do wnęki śledziony przylega także ogon trzustki.
Trzustka jest wydłużonym narządem jamy brzusznej, leżącym poprzecznie na tylnej ścianie jamy brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej. Położona na poziomie kręgów L1 i L2. Wyróżniamy w niej głowę, szyjkę, trzon i ogon. Posiada 3 powierzchnie i 3 brzegi.
Głowa trzustki stanowi najszerszą część i jest objęta przez dwunastnicę. Przylega ku tyłowi do żyły głównej dolnej, prawej nerki i naczyń nerkowych prawych.
Szyjka trzustki znajduje się powyżej i ku przodowi od naczyń krezkowych górnych, a jej przednia powierzchnia sąsiaduje z odźwiernikiem.
Trzon trzustki przebiega ku przodowi od kręgu L2, krzyżując aortę, tętnicę krezkową górną, lewe nadnercze i lewą nerkę.
Ogon trzustki leży ku przodowi od lewej nerki i biegnąc między blaszkami więzadła śledzionowo-nerkowego dochodzi do wnęk śledziony.
Trzustka jest narządem zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczym. Część wewnątrzwydzielniczą stanowią wyspy Langerhansa, znajdujące się głównie w trzonie i w ogonie. Wydzielają hormony trzustki, regulujące gospodarkę węglowodanową. Część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy, odpływający wodami trzustkowymi do części zstępującej dwunastnicy. Przewód trzustkowy jest głównym przewodem drenującym gruczoł. Rozpoczyna się on w ogonie trzustki, przebiega przez całą długość narządu bliżej powierzchni tylnej. W pobliżu ujścia do dwunastnicy łączy się zwykle z przewodem żółciowym wspólnym, tworząc poszerzoną część zwaną bańką wątrobowo-trzustkową.
Unaczynienie tętnicze układu pokarmowego
Pień trzewny odchodzi od aorty na poziomie kręgu L1 i po krótkim przebiegu dzieli się na 3 gałęzie. Tętnicę żołądkową lewą, tętnicę śledzionową oraz tętnicę wątrobową wspólną.
Tętnica żołądkowa lewa - Po odejściu od pnia tętnica dochodzi do krzywizny mniejszej żołądka. Następnie następuje podział: główna część idzie z górnej części żołądka (blisko wpustu) i kieruje się w dół. W połowie krzywizny mniejszej następuje zespolenie z tętnicą żołądkową prawą (odchodzącą od tętnicy wątrobowej właściwej). Mniejsze gałązki kierują się w górę i zaopatrują dolną część przełyku, zwłaszcza jego kilkucentymetrowy odcinek podprzeponowy.
Tętnica śledzionowa - w swoim przebiegu oddaje drobniejsze gałęzie do górnej części trzustki oraz (także drobne) tętnice żołądkowe krótkie dochodzące do dna (czyli górnej części) żołądka. Doprowadza krew do śledziony, gdzie ostatecznie rozgałęzia się na 5-6 tętniczek. Tuż przed dojściem do wnęki śledziony odchodzi od niej tętnica żołądkowo-sieciowa lewa, która unaczynia górną część krzywizny większej żołądka. Warto zauważyć, że tylko śledziona jest unaczyniona wyłącznie przez tę tętnicę - inne narządy zaś tylko częściowo.
Tętnica wątrobowa wspólna - Odchodzi z pnia trzewnego. Biegnie poziomo ze strony lewej na prawą wzdłuż górnego brzegu trzustki otoczona nerwami splotu wątrobowego do miejsca swojego rozdwojenia. Leży na odnodze prawej przepony ku tyłowi i poniżej przedsionka torby sieciowej. Ma długość około 3,5 centymetra. Poprzez swoje odgałęzienia doprowadza utlenowaną krew do wątroby, odźwiernika, części dwunastnicy oraz części trzuski.
Tętnica krezkowa górna odchodzi od aorty tuż poniżej pnia trzewnego. Przebiega po lewej stronie żyły krezkowej górnej, ku tyłowi od trzonu trzustki oraz ku przodowi od części poziomj dwunastnicy i wchodzi do krezki jelita cienkiego. Biegnie łukiem wypukłym ku dołowi i w stronę lewą w kierunku prawego dołu biodrowego, gdzie kończy się jako tętnica krętniczo-okrężnicza. Ku górze odaje tętnicę trzustkowo-dwunastniczą dolną. Od obwodu lewego odchodzą tętnice do jelita czczego i krętego. Od obwodu prawego tętnicy krezkowej górnej odchodzą tętnice okrężnicza prawa i okrężnicza środkowa. Oddaje: tętnicę okreżąniczą prawą, tętnicę okrężniczą środkową, tętnicę krętniczo-okrężniczą oraz tętnicę krezkową dolną.
Tętnica krezkowa dolna odchodzi od aorty brzusznej na wysokości kręgu L3. Zstępuje pozaotrzewnowo po lewej stronie aorty a następnie przechodzi do nasady krezki okrężnicy esowatej i oddaje tętnicę okrężnicą lewą, tętnice okrężnicy esowatej, tętnicę odbytniczą górną.
Unaczynienie żylne układu pokarmowego
Krew żylną z narządów części brzusznej ukadu pokarmowego zbiera żyła wrotna wątroby. Zawiera ona ubogą w tlen, ale bogatą w składniki odżywcze krew, którą transportuje do wątroby. Żyła wrotna powstaje na wysokości kręgu L1, poza głową trzustki z połączenia:
- żyły krezkowej górnej
- żyły śledzionowej
- żyły krezkowej dolnej
- żyły żołądkowej lewej.
Przestrzeń zaotrzewnowa znajduje się pomiędzy otrzewną ścienną pokrywającą tylną ścianę jamy brzusznej a tylną ścianą jamy brzusznej. Od góry jest ona oddzielona przeponą od klatki piersiowej, ku dołowi łączy się z przestrzenią zaotrzewnową miednicy. Tylna ściana jamy brzusznej utworzona jest pośrodku przez odcinek lędźwiowy kręgosłupa i odnogi przepony, które schodzą do poziomu trzeciego lub drugiego kręgu lędźwiowego. Ku górze odnogi te ograniczają otwór zwany rozworem aorty, tworząc ponad aortę więzadło łukowate pośrodkowe. Bocznie od kręgosłupa znajdują się mięśnie tworzące tylną ścianę, mianowicie: lędźwiowy większy i mniejszy, czworoboczny lędźwi , poprzeczny brzucha, biodrowy.
Mięsnie ściany tylnej brzucha
Mięsień czworoboczny lędźwi przyczepia się do wyrostków żebrowych kręgów lędźwiowych L2-L5, do wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego i więzadła biodrowo-lędźwiowego, a kończy na brzegu dolnym 12 żebra i trzonie 12 kręgu piersiowego oraz wyrostkach żebrowych kręgów L1-L5. Unerwia go nerw podżebrowy oraz gałęzie splotu lędźwiowego. Kurcząc się jednostronnie zgina tułów w bok, a obustronnie stabilizuje część lędźwiową kręgosłupa.
Mięsień lędźwiowy większy przyczepia się bocznie do trzonów kręgów Th12-L1, oraz do wyrostków żebrowych kręgów lędźwiowych L1-L4. Kończy na krętarzu większym kości udowej. Unerwiają go gałęzie krótkie splotu lędźwiowego oraz nerw udowy. Wsplnie z mięśniem biodrowym zgina udo, działając samodzielnie zgina w bok odcinek lędźwiowy kręgosłupa.
Mięsień lędźwiowy mniejszy przyczepia się początkowo do trzonów kręgów Th12-L1, końcowo do powięzi biodrowo-lędźwiowej. Unerwiają go gałęzie krótkie splotu lędźwiowego oraz nerw udowy. Napina powięź biodrową i łuk biodrowo-łonowy, powiększając rozstęp mięśni.
Mięsień biodrowy rozpoczyna się w dole biodrowym, na kolcach biodrowych przednich i więzadle krzyżowo-biodrowym przednim. Kończy go krętarz mniejszy kości udowej. Unerwiony jest przez gałęzie krótkie splotu lędźwiowego. Zgina on udo, stabilizuje staw biodrowy.
Nerka jest parzystym narządem leżącym w jamie brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej. U człowieka nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i pod wątrobą. Nerki leżą na wysokości dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych kręgów lędźwiowych, lewa na poziomie Th11-L2, prawa - Th12-L3. Wyższe ułożenie lewej nerki tłumaczone jest tym, że rośnie silniej i z tego powodu znajduje wyżej. Różnica poziomu obu nerek wynosi ok.pół do jednego trzonu kręgu (ok. 1,5-3 cm. Przeciętna masa pojedynczej nerki wynosi od 120-200 g. Wymiar podłużny 10-12 cm, poprzeczny 5-6 cm, grubość 3-4 cm. Do wnęki nerki wchodzi tętnica nerkowa (najczęściej pojedyncza) i nerwy a wychodzą żyła nerkowa, moczowód oraz dodatkowo naczynia limfatyczne - struktury te tworzą korzeń nerki.
Podstawową jednostką strukturalną nerki jest nefron. Nefron z kolei składa się z dwóch podjednostek strukturalnych, tj. cewek oraz kłębuszka nerkowego. Kłębuszek nerkowy (glomerulus renalis) składa się natomiast z kłębka naczyniowego i torebki nefronu (Bowmana). Liczba nefronów w ludzkiej nerce wykazuje zmienność osobniczą, średnio wynosi około 1 500 000 (1,5 mln) i jest ustalona od momentu urodzenia. Wyróżnia się dwa rodzaje nefronów, o długiej i krótkiej pętli, tak zwane nefrony korowe i przyrdzeniowe. Z nefronów o krótkiej pętli zbudowana jest kora nerki, zaś nefrony o pętli długiej przenikają do ciemniejszego rdzenia nerki, który tworzy piramidy nerkowe. W wierzchołku każdej piramidy znajdują się brodawki nerkowe z polami sitowymi gdzie znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej miedniczki nerkowej, z której mocz odprowadza moczowód. Układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowód współtworzą górne drogi moczowe, zaś pęcherz i cewka moczowa - dolne drogi moczowe.
Moczowód wychodzi w przedłużeniu miedniczki nerkowej i łączy się z pęcherzem moczowym. W przebiegu moczowodu wyróżniamy odcinek brzuszny oraz odcinek miedniczy. W odcinku brzusznym moczowód przebiega ukośnie na mięśniu lędźwiowym większym, ku tyłowi od naczyń jądrowych lub jajnikowych i ku przodowi od nerwu płciowo-udowego. Lewy moczowód krzyżuje od tyłu nasadę krezki okrężnicy esowatej, a prawy przebiega ku tyłowi od nasady krezki jelita cienkiego. Następnie po skrzyżowaniu naczyń biodrowych wspólnych i kresy granicznej, moczowód przechodzi do miednicy mniejszej. Przebiega tutaj najpierw po ścianie miednicy do kolca kulszowego, a następnie biegnie ku przodowi dochodząc do tylnej ściany pęcherza moczowego. U mężczyzn krzyżuje od tyłu nasieniowód, u kobiet przebiega w więzadle szerokim macicy, ku tyłowi od naczyń macicznych.
Nerwy splotu lędźwiowego
Nerw biodrowo-podbrzuszny leży na mięśniu czworobocznym lędźwi. Następnie wchodzi między mięsień poprzeczny brzucha a mięsień skośny wewnętrzny, po czym zdąża między mięśniem skośnym wewnętrznym i mięśniem skośnym zewnętrznym do pochewki mięśnia prostego brzucha.
Nerw biodrowo-pachwinowy odchodzi od pierwszej pętli splotu lędźwiowego, łączącej część dolną nerwu podżebrowego (Th12) z gałęzią brzuszną pierwszego nerwu lędźwiowego (L1). Jest nerwem mieszanym: czuciowym i ruchowym. w swym początkowym odcinku po wyjściu z mięśnia lędźwiowego większego przebiega między m. czworobocznym lędźwi a nerką, w dalszym między mięśniami przednimi brzucha. Po przebiciu m. skośnego wewnętrznego podąża w kierunku przyśrodkowym i dołącza do powrózka nasiennego. Nerw biodrowo-pachwinowy przebiega następnie przez pierścień pachwinowy powierzchowny, oddając swe gałęzie końcowe skórne.
Nerw płciowo-udowy składa się z włókien pochodzących z nerwów rdzeniowych L1, L2. Nerw ten przechodzi przez mięsień lędźwiowy większy i po wyjściu z niego dzieli się na dwie gałęzie:
- płciową - biegnie przyśrodkowo po przedniej powierzchni mięśnia lędźwiowego większego, następnie przechodzi przez kanał pachwinowy. U kobiet kończy się w wargach sromowych większych, u mężczyzn dochodzi do mięśnia dźwigacza jądra i skóry moszny
- udową - przechodzi przez rozstęp naczyń, kończy się w skórze pokrywającej dół owalny i trójkąt udowy
Nerw skórny uda boczny składa się z włókien pochodzących z nerwów rdzeniowych L2, L3. Po wyjściu spod bocznego brzegu mięśnia lędźwiowego większego biegnie skośnie przez dół biodrowy, następnie przechodzi pod lub przez więzadło pachwinowe kończąc się w skórze bocznej powierzchni uda.
Nerw udowy składa się z włókien pochodzących z nerwów rdzeniowych L2, L3, L4, a także czasami z L1 i L5. W jego przebiegu wyróżnia się cztery zasadnicze odcinki. Część lędźwiowa. Gałęzie brzuszne nerwów L2, L3 i L4, należące do warstwy przedniej splotu lędźwiowego, przebiegają ukryte w mięśni lędźwiowym większym w dół, do przodu i w stronę boczną, aż do poziomu kręgu L5, bocznie w odległości ok. 3 cm od powierzchni bocznej jego trzonu. Tutaj łączą się tworząc pień nerwu udowego, spłaszczony grzbieto-brzusznie, który biegnie dalej dochodząc na powierzchnię mięśnia biodrowego i pod jego powięź biodrową. Cały ten odcinek jest ukryty między warstwą powierzchowną i głęboką włókien mięśnia lędźwiowego większego. Towarzyszą mu również ukryte w mięśniu lędźwiowym większym inne nerwy. Po jego stronie przyśrodkowej znajdują się: nerw płciowo-udowy, nerw zasłonowy i w zależności od występowania nerw zasłonowy dodatkowy, a po stronie bocznej: nerw skórny boczny uda. Część biodrowa. Pień nerwu udowego przechodzi przez boczną krawędź mięśnia lędźwiowego większego i biednie w bruździe między nim a mięśniem biodrowym. Tutaj nerw staje się częściowo widoczny. W tej części nerw udowy jest oddzielony od naczyń biodrowych zewnętrznych przez mięsień lędźwiowy większy i w swoim przebiegu do więzadła pachwinowego coraz bardziej się do nich zbliża. Po stronie prawej leży do tyłu od dolnej części jelita ślepego, wyrostka robaczkowego i końcowego odcinka jelita krętego. Po stronie lewej biegnie do tyłu od okrężnicy zstępującej oraz od okrężnicy esowatej i jej krezki. Nad więzadłem pachwinowym nerw krzyżuje od tyłu naczynia okalające biodro głębokie. Część pachwinowa. Miednicę większą nerw opuszcza przez rozstęp mięśni. Tutaj nerw udowy jest oddzielony od położonej przyśrodkowo tętnicy biodrowej zewnętrznej wyłącznie przez grube pasmo powięzi biodrowej łuk biodrowo-łonowy, łączące się z więzadłem pachwinowym. Bocznie od nerwu przebiega mięsień ledźwiowy większy, który kończy się nieco poniżej krętarza mniejszego kości udowej. Część udowa. Pień nerwu udowego uchodząc z rozstępu mięśni może oddawać liczne gałęzie końcowe tuż poniżej więzadła pachwinowego. Jeżeli rozgałęzia się już odcinku pachwinowym, wtedy część udowa nerwu udowego nie występuje.
Nerw zasłonowy to nerw mieszany, zaopatrujący grupę przyśrodkową mięśni uda i skórę przyśrodkowej powierzchni uda. Od splotu lędźwiowego odchodzi dwoma korzeniami: górnym (L2, L3) i dolnym (L4), w obrębie mięśnia lędźwiowego większego. Nerw zasłonowy jest jedynym nerwem splotu lędźwiowego, który częściowo przebiega w miednicy mniejszej. W przeciwieństwie do pozostałych nerwów tego splotu jako jedyny przechodzi na udo przez otwór zasłoniony. W przebiegu nerwu wyróżniamy trzy odcinki: lędźwiowy, miedniczny i kanałowy. Odcinek lędźwiowy. Ma ok. 8 cm długości. Zaczyna się na poziomie piątego kręgu lędźwiowego (L5). U swego początku nerw leży w mięśniu lędźwiowym większym. Następnie kieruje się niemal zupełnie pionowo ku dołowi i przyśrodkowo względem nerwu udowego. Uchodzi z mięśnia lędźwiowego większego przekraczając jego przyśrodkową krawędź i biegnie między tą krawędzią a boczną powierzchnią trzonu L5 w otoczeniu tkanki tłuszczowej, pod żyłą biodrową wspólną, bocznie i do tyłu względem pnia współczulnego lędźwiowo-krzyżowego. W dalszym przebiegu nerw zbliża się do kresy granicznej miednicy (łac. linea terminalis) i dochodząc do niej w jej odcinku środkowym, utworzonym przez kresę łukowatą (łac. linea arcuata) nieco wygina się przed przejściem z miednicy większej w kierunku do boku i przodu, oddalając się w ten sposób od pnia lędźwiowo-krzyżowego. Krzyżując żyłę biodrową zewnętrzną nerw ostatecznie przekracza kresę łukowatą i uchodzi do miednicy mniejszej. Odcinek miedniczny. Jest najdłuższy, ma 12 cm długości. Nerw zasłonowy przebiega odległość 2 cm gdzie po drodze krzyżuje go od przodu tętnica biodrowa wewnętrzna. Dalej kieruje się przyśrodkowo i równolegle względem kresy granicznej łukiem wypukłym na zewnątrz, gdzie od przodu krzyżuje go moczowód. Nerw zmierza do otworu zasłonowego, gdzie swym bocznym, wypukłym obwodem przylega do powięzi zasłonowej (łac. fascia obturatoria), przylegającej do zewnętrznej powierzchni mięśnia zasłaniacza wewnętrznego (łac. musculus obturator internus). Obwód przyśrodkowy nerwu przylega do otrzewnej ściennej miednicy mniejszej. Przed wejściem do kanału zasłonowego krzyżuje go jeszcze nasieniowód lub więzadło obłe macicy. Do nerwu dołącza tętnica i żyły zasłonowe i twory te zbiegają do kanału zasłonowego. Odcinek kanałowy. W kanale zasłonowym formuje się powrózek naczyniowo-nerwowy, w którym jego elementy składowe układają się tak jak w miednicy, tzn. od góry ku dołowi leżą nerw, tętnica i żyły (tzw. układ NAV). Przed wyjściem z kanału zasłonowego nerw dzieli się na gałęzie końcowe - przednią i tylną. Gałąź przednia. Jest silniejszą gałęzią. Uchodzi z kanału zasłonowego między położonym z przodu dolnym brzegiem więzadła łonowo-udowego a położonym z tyłu ścięgnistym górnym brzegiem mięśnia zasłaniacza zewnętrznego. Następnie nerw kieruje się ku dołowi w obrębie blaszki tkanki łącznej, pomiędzy mięśniem grzebieniowym a mięśniem zasłaniaczem zewnętrznym i biegnąc dalej w dół pomiędzy warstwę powierzchowną od warstwy środkowej przywodzicieli. Tutaj mija mięśnie przywodziciele krótki i długi. Gałąź tylna. Jest gałęzią słabszą. Po wyjściu z kanału zasłonowego biegnie ku tyłowi, do dołu i nieco przyśrodkowo względem przedniej gałęzi. Może przebijać w swoim przebiegu mięsień zasłaniacz zewnętrzny, ale równie dobrze może biec na jego powierzchni zewnętrznej, a wtedy po wejściu do blaszki tkanki łącznej między mięśniem przywodzicielem krótkim a wielkim oddaje tu swoje gałęzie końcowe lub odpowiednio dla drugiego przypadku może towarzyszyć gałęzi przedniej do górnego brzegu mięśnia przywodziciela krótkiego.
Tętnice przestrzeni zaotrzewnowej
Pień trzewny, który odchodzi na poziomie dolnego brzegu Th12 lub górnego brzegu L1 i dzieli się na tętnicę żołądkową lewą, wątrobową wspólną i śledzionową.
Tętnica krezkowa górna, odchodząca od przedniego obwodu aorty tuż poniżej początku pnia trzewnego na poziomie L1
Tętnica krezkowa dolna odchodząca na poziomie L3.
Tętnice parzyste
Tętnice nadnerczowe środkowe
Tętnice nerkowe
Tętnice jądrowe lub jajnikowe
Tętnice ścienne
Tętnica przeponowa dolna
Tętnice lędźwiowe
Tętnica podżebrowa
Żyły przestrzeni zaotrzewnowej to żyła główna dolna z jej dopływami :
Trzewne
Żyły lędźwiowe
Żyły przeponowe dolne
Ścienne
Prawa żyła jądrowa lub jajnikowa
Prawa żyła nadnerczowa
Żyły nerkowe
Żyły wątrobowe